Mál nr. 5/2005 - Óbyggðanefnd

landsvæði sem afmarkað er í landamerkjabréfi Hvannstaða rúmist innan þeirrar
lýsingar.
Nauðsynlegt er, m.a. vegna málatilbúnaðar ríkisins, að huga nánar að eldri
heimildum um afmörkun Hafrafellstungu og samræmi við yngri heimildir. Verður þá
vikið að eldri heimildum um merki Hafrafellstungu. Í máldaga sem líklega mun vera
frá því um 1400 er lýsing á merkjum Hafrafellstungu sem hljóðar svo: „hun a skoginn
j sliettafelli riettsynis vth epter fells lag firir vestan tungu [fra] nonvordu vth [j]
branslæk. Enn fur ofan rædur gardur sa er liggur vt vr s[o]mu nonvordu j branslæk
sem er smiorhols landamerkis gardur. Enn hafrafells tungu oc arlækiar [ærlækiar, skv.
öðru afriti] landamerki skilur gardur sa er geingur vm þuera tungu j motz vid
smiorhols lag j sliet[t]a felli. ... hun a tueggia hrossa afdratt arliga med vnnin vid j
ormarz lonz landamerki vr fiordungs [þetta orð mun óglöggt skv. útgefanda
fornbréfasafnsins] hol j þuerfell. þadan riettsynis framan vid mosfell austur j Sandá.
enn hid fremra rædur vrdar as. reyda j motz vid hol a fialli“.
Varðveittar eru einnig lýsingar á merkjum Hafrafellstungu í lögfestum frá
árunum 1741, 1752, 1808 og 1829. Þær eru í meginatriðum samhljóða um efni en
framsetning breytileg. Í lögfestu frá 1741 er merkjum Hafrafellstungu lýst svo: „... Er
þessari Jordu Eigia ad filgia til Vmm merkia þessra skoginn j sliettafelle Riettsins ut
Eptir fells Lág firir Vestan tungu Nonuordu j brandslæk Enn firir ofann rædur gardur
sá Er gliggur Vr somu Nonuordu j brans læk sem Er SmiorHols landa Merkisgardur
so og j gard þann er geingur [u]mm þuera tungu j mots uid SmiorHols laag j
sleettafelli ... landarEign Vr fiordungs Hol j þuerfell þadann Riettsins framann uid
moosfell austur j sanda aa, Enn hid fremra Rædur Vrdaraas og Reidur Mots uid Hool
á fialle firirbid eg huörium Manni.“
Í lögfestu sem útbúin var 1752 og þinglesin á manntalsþingum sem voru
haldin á Ærlæk 8. júní 1752 og Skinnastað 29. júní 1824 er merkjum Hafrafellstungu
lýst svo: Vm Merkia Austur J fiordungz hool þadann J Þuerfell, þadann Riettsyniz
framann Vid Mosfell austur j Sandaa, og so frammefter t moss Vid Hool a Fÿalle,
Enn firir framann og Vestann Rada Reidar Melar og Vrdar As og Vt ÿ gard þann sem
geingur Vm þuera tungu Moss Vid Smiorhoolz lág J slietta Felle og Rædur so
smiörhólz Aa til lækiardalz fossa J þann Farveg fellur Vt med gilsbacka Aas. Allar
framangreindar lýsingar fá efnislega vel samrýmst lýsingum í landamerkjabréfi fyrir
afmörkun Hafrafellstungu en um útleggingu þeirra að eignarrétti verður nánar fjallað
hér á eftir.
Í kjölfar þess að landamerkjalög tóku gildi 1882 var gert landamerkjabréf fyrir
jörðina Hafrafellstungu. Fyrirliggjandi gögn benda til þess að landamerkjum hennar sé
þar rétt lýst. Landamerkjabréfið er undirritað af fyrirsvarsmönnum jarðarinnar,
þinglesið, fært í landamerkjabók og á því byggt síðan um merki hennar, án þess að séð
verði að komið hafi fram athugasemdir yfirvalda eða ágreiningur við nágranna. Þetta
bendir allt til þess að lýsing merkja hafi verið í samræmi við það sem almennt var
81