Mál nr. 5/2005 - Óbyggðanefnd

78
6.6.2. Sjónarmið aðila
Af hálfu íslenska ríkisins, sbr. skjöl nr. 1 og 1(6), er á því byggt að grundvöllurinn að
beinum eignarrétti að landi hérlendis hafi verið lagður á landnámsöld við nám. Eftir
það hafi lönd undirorpin beinum eignarrétti aldrei getað aukist heldur hafi eigendalaus
svæði orðið með tímanum fleiri. Þetta er talið helst ráðið af lögtöku nýbýlatilskipunar
konungs 1776 sem beinlínis hafi verið lögtekin svo til væru úrræði til að gera
eigendalaus svæði að eignarlöndum og efla þar með byggð. Öxarfjörður hafi verið
numinn eftir því sem greint sé í heimildum en ekkert sé minnst á heiðarnar þar fyrir
ofan. Þar á móti komi svo landnám Ketils þistils, frá Hundsnesi til Sauðaness, sem
sömuleiðis geti ekki um hálendið og heiðarnar milli Öxarfjarðar og Þistilfjarðar.
Tunguheiðin sé öll innan landamerkjalýsingar Hafrafellstungu samkvæmt
landamerkjabréfi og nái lýsingin norður fyrir Gilsbakkaá. Hér verði að gera þá
athugasemd að þessi merkjalýsing sé á skjön við lýsingu merkjanna í máldaga frá
1400 sem taki einungis til heimalandsins. Verði því að hafna sönnunargildi þessa
landamerkjabréfs um mörk eignarlands enda eigi heimildir um fjallskil á svæðinu ekki
heldur við eignarland. Lýsing lands Hafrafellstungu nái allt austur í Þistilfjörð og hafi
með landamerkjalýsingu fyrir Svalbarðskirkjuland í Þistilfirði náðst samkomulag um
hvernig þessar jarðir hafi ætlað sér að skipta milli sín Búrfellsheiðinni sem í raun sé
sameiginlegt afréttarland þriggja sveita.
Af hálfu gagnaðila, sbr. skjöl nr. 8 og 5(11), er byggt á þinglýstum
landamerkjabréfum og öðrum skráðum eignarheimildum sem þeir hafi fyrir þessari
eign sinni, og einnig þinglýstum landamerkjabréfum aðliggjandi jarða. Þá sé fullur
hefðartími liðinn frá því landamerkjabréfi fyrir Hafrafellstungu hafi verið þinglýst.
Gagnaðilar hafi farið með öll hefðbundin eignarréttindi Hafrafellstungu sem m.a. hafi
lýst sér í því að þeir hafi bannað öðrum not eignarinnar og öll nýting háð leyfi frá
eigendum. Á því er byggt að ríkisvaldið hafi í aldanna rás margsinnis viðurkennt að
umrætt land sé undirorpið fullkomnum eignarrétti og aldrei haldið öðru fram. Taka
verði Landnámu með fyrirvara sem heimild. Það verði að telja röksemdir ríkisins,
þess efnis að landnám hafi ekki náð til heiða, algerlega ósannaðar enda ekki reistar á
neinum hlutlægum sönnunargögnum. Vísað er sérstaklega til jafnræðisreglu
stjórnsýslulaga og stjórnarskrár um að sambærileg mál hljóti sömu niðurstöðu og að
jafnræði ríki milli borgaranna. Gagnaðilar hafi í ljósi eignarheimilda sinna og
viðurkenningar ríkisvaldsins á þeim lengi haft réttmætar ástæður til að vænta þess að
jörðin sé beinum eignarrétti háð.
6.6.3. Niðurstaða
Saga afmörkunar, ráðstafana að eignarrétti og nýtingar Hafrafellstungu er rakin í kafla
5.5. Þar kemur fram að Hafrafellstungu er getið í heimildum allt frá því á 13. öld. Af