Mál nr. 5/2005 - Óbyggðanefnd

eigendalaus svæði að eignarlöndum og efla þar með byggð. Öxarfjörður hafi verið
numinn eftir því sem greint sé í heimildum en ekkert sé minnst á heiðarnar þar fyrir
ofan. Þar á móti komi svo landnám Ketils þistils, frá Hundsnesi til Sauðaness, sem
sömuleiðis geti ekki um hálendið og heiðarnar milli Öxarfjarðar og Þistilfjarðar.
Vísað er í dóm Hæstaréttar frá árinu 1999 á bls. 2006 en þar hafi tveir menn verið
sýknaðir af ákæru fyrir að hafa verið við rjúpnaveiðar án leyfis landeiganda
jarðarinnar Sandfellshaga í Öxarfirði. Hæstarétti hafi þótt þinglýst landamerkjabréf
jarðarinnar eitt og sér ekki vera nægilega styrk heimild um beinan eignarrétt að
heiðinni. Rökstuðningur Hæstaréttar hafi verið á þá leið að ekki þóttu líkur á námi
landsins, nýtingin væri einungis afréttarnot og ekki bundin við Sandfellshagabændur.
Þá hafi hæð yfir sjó og gróður skipt máli og þar sem heiðarbyggð þriggja býla hafði
risið austast á heiðinni og eitt býlið innan merkja, hafi verið á það bent að engin gögn
hefðu verið lögð fram um það að frá Sandfellshaga hafi verið veitt leyfi fyrir býlinu
eða því verið afsalað til Sandfellshaga þegar byggð lagðist af. Í dómi Hæstaréttar sé
vikið að vitnaframburði fyrrum bónda á Sandfellshaga og fyrrum bónda á Klifshaga
um mörk heimalanda og afrétta, sem hvað Sandfellshaga varðaði hafi verið um 3 km
austan við bæjarhúsin á jörðinni. Verði að telja líklegt að af umfjöllun í þessum dómi
verði að haga kröfugerð á þessu svæði, sem næst því að telja heimalönd jarðanna
Sandfellshaga og Þverár innan eignarlanda, en austar taki við þjóðlenda.
Af hálfu gagnaðila, sbr. skjöl nr. 7 og 5(11), er byggt á þinglýstum
landamerkjabréfum og öðrum skráðum eignarheimildum sem þeir hafi fyrir þessari
eign sinni, og einnig þinglýstum landamerkjabréfum aðliggjandi jarða. Þá sé fullur
hefðartími liðinn frá því landamerkjabréfi fyrir Sandfellshaga hafi verið var þinglýst.
Gagnaðilar hafi farið með öll hefðbundin eignarréttindi Sandfellshaga sem m.a. hafi
lýst sér í því að þeir hafi bannað öðrum not eignarinnar og öll nýting háð leyfi frá
eigendum. Á því er byggt að ríkisvaldið hafi í aldanna rás margsinnis viðurkennt að
umrætt land sé undirorpið fullkomnum eignarrétti og aldrei haldið öðru fram. Taka
verði Landnámu með fyrirvara sem heimild og að það verði að telja röksemdir
ríkisins, þess efnis að landnám hafi ekki náð til heiða algerlega ósannaðar, enda ekki
reistar á neinum hlutlægum sönnunargögnum. Vísað er sérstaklega til jafnræðisreglu
stjórnsýslulaga og stjórnarskrár um að sambærileg mál hljóti sömu niðurstöðu og að
jafnræði ríki milli borgaranna. Gagnaðilar hafi í ljósi eignarheimilda sinna og
viðurkenningar ríkisvaldsins á þeim lengi haft réttmætar ástæður til að vænta þess að
jörðin sé beinum eignarrétti háð. Þá er sérstaklega mótmælt rökstuðningi fyrir
kröfulínu ríkisvaldsins þar sem vísað sé í sýknudóm rjúpnaveiðimannsins í refsimáli,
svonefndan Sandfellshagadóm. Fráleitt sé að grundvalla kröfulínuna á niðurstöðu
Hæstaréttar í þessu sakamáli.
71