Mál nr. 5/2005 - Óbyggðanefnd

68
hafi bannað öðrum not eignarinnar og öll nýting háð leyfi frá eigendum. Á því er
byggt að ríkisvaldið hafi í aldanna rás margsinnis viðurkennt að umrætt land sé
undirorpið fullkomnum eignarrétti og aldrei haldið öðru fram. Taka verði Landnámu
með fyrirvara sem heimild og að það verði að telja röksemdir ríkisins, þess efnis að
landnám hafi ekki náð til heiða algerlega ósannaða, enda ekki reistar á neinum
hlutlægum sönnunargögnum. Vísað er sérstaklega til jafnræðisreglu stjórnsýslulaga
og stjórnarskrár um að sambærileg mál hljóti sömu niðurstöðu og að jafnræði ríki
milli borgaranna. Gagnaðilar hafi í ljósi eignarheimilda sinna og viðurkenningar
ríkisvaldsins á þeim lengi haft réttmætar ástæður til að vænta þess að jörðin sé beinum
eignarrétti háð.
6.4.3. Niðurstaða
Saga afmörkunar, ráðstafana að eignarrétti og nýtingar að Þverá er rakin í kafla 5.3.
Þar kemur fram að Þverár er getið í heimildum allt frá því á 15. öld. Af þeim verður
ráðið að um sjálfstæða jörð hefur verið að ræða. 197 Svo sem rakið er í kafla 6.2. er því
ekki lýst í Landnámabók hversu langt inn til landsins landnám á þessu svæði náði. Sé
tekið mið af staðháttum og fjarlægðum við túlkun landnámslýsinga verður þó að telja
líklegt að landsvæði það sem hér er til umfjöllunar sé innan þess.
Kemur þá til skoðunar hvernig merkjum Þverár er lýst í landamerkjabréfi
jarðarinnar sem þinglýst var árið 1889. Merkjum Þverár gagnvart Sandfellshaga er
einnig lýst í áreiðargerð sem farin var á landamerki Þverár og Sandfellshaga14. júlí
1845. Þá má finna vitnisburð um landamerki Þverár frá árinu 1547 og 1548 en þar er
aðeins að finna lýsingu á neðsta hluta landsins sem er ekki innan kröfulínu íslenska
ríkisins. Jafnframt verður litið til gagna um merki þeirra landsvæða sem liggja að
Þverá. Athugun þessi tekur til suður-, austur og norðausturmerkja Þverár að því leyti
sem þau liggja innan kröfusvæðis íslenska ríkisins. Að fenginni niðurstöðu um
landamerki Þverár verður fjallað um eignarréttarlega stöðu landsvæðisins.
Þá verður litið til suðurmerkja Þverár. Samkvæmt landamerkjabréfi Þverár eru
merki þeirra til suðurs, gagnvart Sandfellshaga, miðuð við „að sunnan úr Merkidal
beina stefnu í vörðu á Kálfhól, þaðan beina stefnu í vörðu utan á hrauntanganum við
Ormarsá þar sem Axarfjarðarheiðar vegurinn liggur ofan í ána...“ Bréfið er áritað
vegna Sandfellshaga. Í áreiðargerð sem farin var á landamerki Þverár og
Sandfellshaga árið 1845 er að finna lýsingu á merkjum milli Þverár og Sandfellshaga.
Sú lýsing fær vel samræmst tilvitnaðri landamerkjalýsingu Þverár. Merki Þverár eru
einnig í samræmi við lýsingu í landamerkjabréfi Sandfellshaga, dags. 16. janúar 1883
og þingl. 25. júní 1884.
Austurtakmörk Þverár, gagnvart Heiðarmúla sem er á ágreiningssvæði í máli
nr. 4/2005 hjá óbyggðanefnd,eru miðuð við „...vörðu utan á hrauntanganum við
197 Sbr. umfjöllun um hugtakið jörð í Almennum niðurstöðum óbyggðanefndar (í viðauka).