Mál nr. 5/2005 - Óbyggðanefnd

1889. Engar heimildir hafa fundist um stofnun nýbýla á því landsvæði sem hér er til
umfjöllunar.
Íslenska ríkið hefur dregið kröfulínu sína frá Fjórðungshóli (punktur 12) í
Þverárhyrnu (punktur 13). Þaðan er tekin bein stefna í punkt 14 sem er þar sem syðri
landamerkjalína Efri-Hóla kemur í Ormarsá, sem er við Hraunnef við Ormarsá utan
við Arnarstaðavatn. Á móti hafa gagnaðilar, þinglýstir eigendur Þverár, lýst kröfu um
beinan eignarrétt að þeim hluta þessa landsvæðis sem þeir telja að liggi innan þeirra
merkja sem lýst er í landamerkjabréfi fyrir Þverá. Kröfum íslenska ríkisins er nánar
lýst í kafla 3.1. og kröfum gagnaðila í kafla 3.3.
Að Þverá liggja Arnarstaðir, Arnarhóll og Hrauntangi til norðurs,
Sandfellshagi til suðurs og til austurs ágreiningssvæði í máli nr. 4/2005 hjá
óbyggðanefnd. Landsvæðið sem um ræðir er nokkuð gróið, þá helst mólendi austan til
en graslent vestan til. Liggur austasti hlutinn í um 250 m yfir sjávarmáli. Gæsavatn
liggur norðaustan til á landsvæðinu og sunnan vatnsins liggur Kerlingahryggur (343
m). Til vesturs upp af Gæsavatni liggur Fjallgarður og Tröllagil sunnan undir hæsta
tindi hans (360 m). Vestan Fjallgarðs er Fremridalur en vestan í honum rís land skarpt
og stendur Þverárhyrnan þar hæst (540 m). Norðan Þverárhyrnu liggur Ytrahorn (471
m). Vestan Þverárhyrnu og Ytrahorns lækkar land og við tekur undirlendi. Frá
ágreiningssvæðinu eru um 10 km í beinni loftlínu til sjávar og frá bæjarstæði Þverár
eru um 8 km til sjávar. Einnig ber þess að geta að talið er vafalaust að við upphaf
landnáms hafi gróðurþekja í Öxarfjarðarhreppi, svo sem á Íslandi í heild, verið mun
meiri að víðáttu og grósku en nú er, sbr. skjal nr. 15.
6.4.2. Sjónarmið aðila
Af hálfu íslenska ríkisins, sbr. skjöl nr. 1 og 1(6), er á því byggt að grundvöllurinn að
beinum eignarrétti að landi hérlendis hafi verið lagður á landnámsöld við nám. Eftir
það hafi lönd undirorpin beinum eignarrétti aldrei getað aukist heldur hafi eigendalaus
svæði orðið með tímanum fleiri. Þetta sé helst ráðið af lögtöku nýbýlatilskipunar
konungs 1776 sem beinlínis hafi verið lögtekin svo til væru úrræði til að gera
eigendalaus svæði að eignarlöndum og efla þar með byggð. Öxarfjörður hafi verið
numinn eftir því sem greint sé í heimildum en ekkert sé minnst á heiðarnar þar fyrir
ofan. Þar á móti komi svo landnám Ketils þistils, frá Hundsnesi til Sauðaness, sem
sömuleiðis geti ekki um hálendið og heiðarnar milli Öxarfjarðar og Þistilfjarðar. Talið
er að sneið af Þverárlandi sé þjóðlenda því á þessum slóðum hafi verið heiðarbýli sem
óvíst sé að byggð hafi verið í eignarlandi.
Af hálfu gagnaðila, sbr. skjöl nr. 6 og 5(11), er byggt á þinglýstum
landamerkjabréfum og öðrum skráðum eignarheimildum sem þeir hafi fyrir þessari
eign sinni, og einnig þinglýstum landamerkjabréfum aðliggjandi jarða. Þá sé fullur
hefðartími liðinn frá því landamerkjabréfi fyrir Þverá hafi verið þinglýst. Gagnaðilar
hafi farið með öll hefðbundin eignarréttindi Þverár sem m.a. hafi lýst sér í því að þeir
67