Mál nr. 5/2005 - Óbyggðanefnd

viðurkenningar ríkisvaldsins á þeim lengi haft réttmætar ástæður til að vænta þess að
jörðin sé beinum eignarrétti háð.
6.3.3. Niðurstaða
Saga afmörkunar, ráðstafana að eignarrétti og nýtingar að Arnarstöðum og þeim
býlum öðrum sem stofnað var til í landi jarðarinnar er rakin í kafla 5.2. Þar kemur
fram að Arnarstaða er getið í heimildum allt frá því um miðja 15. öld. Af þeim verður
ráðið að um sjálfstæða jörð hefur verið að ræða. 195 Svo sem rakið er í kafla 6.2. er því
ekki lýst í Landnámabók hversu langt inn til landsins landnám á þessu svæði náði. Sé
tekið mið af staðháttum og fjarlægðum við túlkun landnámslýsinga verður þó að telja
líklegt að landsvæði það sem hér er til umfjöllunar sé innan þess.
Kemur þá til skoðunar hvernig merkjum Arnarstaða er lýst í landamerkjabréfi
jarðarinnar, dags. 12. ágúst 1887 og þingl. 6. júní 1889, og eldri heimild, þ.e. lögfestu
sem lesin var upp á manntalsþingi á Presthólum 3. maí árið 1736. Einnig verður litið
til gagna um merki aðliggjandi landsvæða. Athugun þessi tekur til austur- og
suðausturmerkja Arnarstaða, að því leyti sem þau liggja innan kröfusvæðis íslenska
ríkisins. Að fenginni niðurstöðu um landamerki Arnarstaða verður fjallað um
eignarréttarlega stöðu landsvæðisins.
Verður þá fyrst litið til suðausturmerkja Arnarstaða. Samkvæmt
landamerkjabréfinu eru merki til suðausturs, gagnvart Þverá, miðuð við Kálfhól, síðan
í Hraunnef sem er næst utanvið Mýrarsel. Lýsing lögfestunnar er í samræmi við þetta.
Í landamerkjabréfi Þverár, þingl. 7. júní 1889, eru austanverð norðurmerki Þverár,
gagnvart Arnarstöðum, miðuð við „vörðu utan á hrauntanganum við Ormarsá þar sem
Axarfjarðarheiðar vegurinn liggur ofan í ána, þaðan beina stefnu vestur í miðjan
austari Kálfhól.“ Bréf Arnarstaða er ekki áritað vegna Þverár en bréf Þverár er áritað
vegna Arnarstaða. Engar eldri heimildir finnast um norðurmerki Þverár, sbr. kafla 5.3.
Þessar lýsingar á mörkum í landamerkjabréfum Arnarstaða og Þverár sýnast þannig
vera í innbyrðis samræmi.
Samkvæmt landamerkjabréfi Arnarstaða eru merki til austurs, gagnvart
ágreiningssvæði í máli nr. 4/2005 hjá óbyggðanefnd, miðuð við hraunnef sem er næst
fyrir norðan Arnarstaðavatn en þaðan eftir sömu línu til Ormarsár sem ræður á
austurkant landamerkjum til hraunnefs fyrir utan Mýrarsel. Norðanverðum
vesturmerkjum Heiðarmúla er eins lýst í landamerkjabréfi fyrir það landsvæði, dags.
28. júní 1884 og þingl. 16. maí 1885. Bréf Arnarstaða er mögulega áritað vegna
Heiðarmúla en því verður þó ekki slegið föstu. Bréf Heiðarmúla er ekki áritað vegna
Arnarstaða.
Í kjölfar þess að landamerkjalög tóku gildi 1882 var gert landamerkjabréf fyrir
jörðina Arnarstaði. Fyrirliggjandi gögn benda til þess að landamerkjum hennar sé þar
195 Sbr. umfjöllun um hugtakið jörð í Almennum niðurstöðum óbyggðanefndar (í viðauka).
65