Mál nr. 5/2005 - Óbyggðanefnd

58
6. NIÐURSTÖÐUR ÓBYGGÐANEFNDAR
6.1. Almenn atriði og dómafordæmi í þjóðlendumálum
Í úrskurðum óbyggðanefndar á fyrsta landsvæðinu sem tekið var til meðferðar, sjá mál
nr. 1-7/2000, er í kaflanum Almennar niðurstöður óbyggðanefndar gerð grein fyrir
athugunum og niðurstöðum um nokkrar staðreyndir og lagaatriði sem almenna
þýðingu geta haft við úrlausn þjóðlendumála. Í úrskurðum á næsta landsvæði sem
tekið var til meðferðar er í kaflanum Viðauki við almennar niðurstöður
óbyggðanefndar aukið við þessa umfjöllun og nokkrum nýjum atriðum bætt við, sjá
mál nr. 1-5/2001. Kaflar þessir voru felldir saman, með lítilsháttar breytingum, og
birtir þannig sem viðauki með úrskurðum í málum á þriðja svæðinu, nr. 1-9/2003, og
því fjórða, nr. 1-6/2004. Sami viðauki fylgir hér og með öðrum úrskurðum í málum á
fimmta landsvæðinu sem óbyggðanefnd hefur tekið til umfjöllunar, nr. 1-5/2005.
Á þeim tíma sem liðinn er frá því Almennar niðurstöður óbyggðanefndar og
viðauki við þær birtist hefur Hæstiréttur kveðið upp nokkurn fjölda dóma sem fela í
sér afstöðu réttarins til atriða sem almenna þýðingu hafa við efnislega úrlausn
þjóðlendumála. Skal þar fyrst getið um dóm Hæstaréttar frá 6. september 2005 í máli
nr. 367/2005, sem fjallað var um í inngangi að niðurstöðum óbyggðanefndar í málum
á svæði 4. Svo sem þar segir verður sú ályktun af honum dregin, sbr. nú einnig dóm
Hæstaréttar frá 16. maí 2007 í máli nr. 571/2006, að óbyggðanefnd sé bundin af
kröfugerð aðila, hvort heldur er íslenska ríkisins eða annarra, og verði að leysa úr máli
á þeim grundvelli. Í tilvikum ríkisjarða hefur því þó verið lýst yfir af hálfu íslenska
ríkisins að í þjóðlendukröfu felist ekki afsal á eignarlandi og því eigi niðurstaða
óbyggðanefndar, að því leyti sem hún tekur til ríkisjarða, að ráðast af sömu atriðum
og lögð séu til grundvallar um annað eignarland. Aðrir dómar varða fremur
heimildamat og sönnunarkröfur, nánar tiltekið tveir dómar Hæstaréttar frá 21. október
2004 (mál nr. 47 og 48/2004); þrír dómar frá 11. maí 2006 (mál nr. 496/2005,
454/2005 og 345/2005); tveir dómar frá 28. september 2006 (mál nr. 497/2005 og
498/2005); tveir dómar frá 5. október 2006 (mál nr. 67/2006 og 133/2006) og nú
síðast þrír dómar frá 16. maí 2007 (mál nr. 448/2006, 536/2006 og 24/2007).
Sú umfjöllun um einstök landsvæði sem hér fer á eftir er í beinu samhengi og
samræmi við framangreindar Almennar niðurstöður óbyggðanefndar, ásamt viðauka
við þær, og vísar til þeirra. Fyrirliggjandi dómar og úrskurðir óbyggðanefndar eru
einnig fordæmi við úrlausn málsins, í þeim tilvikum að reynt hefur á atriði sem
almenna þýðingu hafa.
Hér á eftir verður fyrst lagt mat á hvort dómar gefi tilefni til að herða
sönnunarkröfur til landamerkjabréfa jarða og að því loknu fjallað almennt um stofnun
heiðarbyggðar á Norðausturlandi. Þá verður gerð grein fyrir landnámi á því svæði sem
mál þetta varðar og því næst koma niðurstöður óbyggðanefndar um eignarréttarlega