Mál nr. 5/2005 - Óbyggðanefnd

Eftir sögn gamals manns, er lifði á Hólsfjöllum fram yfir 1900, er bærinn
byggður 1835-1836 og er þá í kirkjubókum nefndur Víðihóll. En í jarðatali
Johnsens er hann nefndur Fjallgarðssel, og virðist það benda til, að þar sem
býlið var byggt hafi verið fornar seljarústir með þessu nafni. Víðihóll á stórt
land, sem nær allt norður á landamerki hreppsins í Búrfellsheiði og austur á
Haugsöræfi að landi Norður-Múlasýslu og auk þess langt suður fyrrir bæinn.
... Í landinu eru 2 eyðibýli, Hvannstaðir í Búrfellsheiði og Þrælagerði sunnan
við svo nefnt Viðarvatn, ... 114
Stefán Þórarinsson segir í lýsingu Skinnastaðarsóknar árið 1839, að
Fjallgarðssel sé nýlega byggt, meinist að vera gömul selstaða frá Hóli. Jafnframt talar
hann um Víðirhól sem mun vera sama jörð. 115
Landareign Hóls, Víðirhóls og Hólssels var skipt árið 1848. Nánar er fjallað
um þetta mál í kaflanum um Hól á Fjalli/Nýjahól.
Í landamerkjabréfi afréttarlands Hólsfjalla frá 1890 er vitnað í landamerkjabréf
Víðirhóls frá 1848. Það bréf hefur ekki fundist. 116
Skrifað var undir landamerkjabréf jarðarinnar Víðirhóls 7. ágúst 1885. Skjalið
var þinglesið 31. maí 1886:
Að austan ræður bein stefna úr Hrafnaklettum í háa fjallgarðinn fyrir ofan
Krubbana, þaðan bein stefna út fyrir ofan Bunguvatnsmýrar að Langamúla.
Að utan ræður bein stefna þvert vestur fyrir utan Ytri-Fagradal. Að vestan
ræður bein stefna fram mitt Fagradals engi, þaðan bein stefna fram fyrir ofan
Fremri-Fagradal í Hól í Lækjum, þaðan bein stefna í Eystri-Fossdalsbrún, þá
bein stefna í mitt Viðarvatnsvik, þaðan beint í há Álftatjarnarás, og ræður þá
Ytri-Vatnsleysa að sunnan í Hrafnakletta.
Jörðin á að tilltölu í óskiftu heiðarlandi Fjallajarða. 117
Undir bréfið skrifaði Fr. Guðmundsson. Það var samþykkt af eigendum
Víðirhóls, Jóni Árnasyni og Kr. Kristjánssyni, Grundarhóls, J. Sigurðssyni, Nýjahóls,
Birni Kristjánssyni og K. Guðmundssyni, Fagradals, J. Bjarnasyni og Grímsstaða, S.
Magnússyni.
Jarðatal Johnsens getur Fjallgarðssels, hjáleigu frá Hóli. 118
Víðirhóll er 2 hundruð að dýrleika samkvæmt jarðamatinu frá 1849. Þar kemur
einnig fram að útheyskapur sé allmikill, en fremur langsóttur. Landrými jarðarinnar er
mjög gott og landsvæðið er afar gott fyrir allan pening. 119
Ný jarðabók 1861 talar um Víðirhól sem sérmetið býli, áður 2 hundruð, nýtt
mat 14,4 hundruð. 120
114
Ritsafn Þingeyinga II. Lýsing Þingeyjarsýslu II. Norður-Þingeyjarsýsla, bls. 63-64.
115
Þingeyjarsýslur. Sýslu- og sóknarlýsingar, bls. 229.
116
Skjal nr. 2 (6).
117
Skjal nr. 2 (1).
118
Skjal nr. 4 (1).
119
Skjal nr. 2 (38).
37