Mál nr. 5/2005 - Óbyggðanefnd

Bærinn í Sandfellshaga stendur við Öxarfjarðarheiði og byrja
heiðarbrekkurnar rétt ofan við bæinn. Land jarðarinnar takmarkast á 3 hliðar
af jörðunum: Þverá að norðan, Klifshaga að vestan og að sunnan af landi
eyðijarðanna Leifsstaða og Skeggjastaða (eyðijarðar frá Klifshaga). Frá suðri
til norðurs er breidd Sandfellshagalands um 6-700 faðmar þar sem bærinn
stendur; frá honum og vestur að Klifshagalandamerkjum eru rúmir 200
faðmar, en austur til heiðarinnar nær þessi landtunga, er jörðinni fylgir, um
2½ mílu; er hún nokkuð breiðari á parti en mjókkar aftur er austur dregur.
Hefir því jörðin mjög lítið land til beitar að vetrarlagi .... Ábúandi jarðarinnar
þarf því að kaupa beit að. ...
Lítið engi er í landi jarðarinnar. Það sem helst má nefna er engjablettur á
heiðinni, austur við landamerki sem mætti fá um 40 hesta af annaðhvort ár ...
Líka hefur ábúandinn getað slegið fáeina hesta ... í heiðarhöllunum ... 49
Hinn 15. október 1908 keypti ábúandi Sandfellshaga, Björn Jónsson,
ábýlisjörð sína af yfirvöldum. Í kaupsamningnum kemur fram að undanskildir sölunni
séu námar sem fundist hafa eða kunna að finnast á jörðinni. 50
Samkvæmt jarðamatinu 1804 er dýrleiki Munkaþverárklaustursjarðarinnar
Sandfellshaga 15 hundruð. 51
Jarðamat 1849 segir útheyskap reitingslegan, landrými mikið og heiðarland
mikið en uppblásið. Skilríki eigna Klifshaga tveggja mánaða selstöðu í landareigninni,
í svokölluðu Mýrarseli. 52
Í fasteignamati N-Þingeyjarsýslu 1916-1918 er að finna landamerkjalýsingu
Sandfellshaga. Hún er nánast samhljóða þeirri sem samin var 16. janúar 1883. Í
fasteignamatinu er reyndar talað um vörðuna í Langás í Djúpá. Lýsingunni í
fasteignamatinu lýkur á þessum orðum:
Að norðan úr vörðunni við Ormarsá og beina línu vestur í Kálfhól og þaðan í
Vörðuhól, og síðan í Sandskarðið á jarðbakkanum utan við bæinn. Að vestan
eftir Jarðbakkanum í Skeggjastaðaárkrók .53
Í fasteignamatinu kemur einnig fram að Sandfellshagi hafi töluvert landrými.
Landið sé mjótt að neðan en breiðast austur til heiðarinnar. Móa- og fjallaland.
Afréttarland tilheyri jörðinni.
Árið 1999 voru tveir menn sýknaðir í Hæstarétti af ákæru fyrir rjúpnaveiðar í
landi jarðarinnar Sandfellshaga. Vísað var til þess að engum gögnum hafi verið til að
dreifa um að landið hefði verið numið í öndverðu eða hvernig það hefði síðar orðið
49 Skjal nr. 2 (107).
50 Skjal nr. 2 (107).
51 Skjal nr. 2 (58) a-b.
52 Skjal nr. 2 (38).
53 Skjal nr. 2 (17).
23