Mál nr. 5/2005 - Óbyggðanefnd

hraun, sem talsverð beitarafnot má hafa af, en samfellt gróðurlendi er til
norðurs, víðast hvar votlent. Hin býlin í þessu hverfi voru Hrauntangi, sem
tilheyrði Presthólahreppi og lengst var í byggð, og Melur, sem tilheyrði
Skinnastaðahreppi. 9
Jón Vilhjálmsson Hólabiskup skipaði Arnarstaði og Valþjófsstaði í Núpasveit
ævinlega eign Hóladómkirkju og Hólastaðar 25. október 1430. 10
Á manntalsþingi að Presthólum 25. júní 1709 las Þórarinn Einarsson upp
lögfestu fyrir hálfri jörðinni Arnarstöðum og var skrifað upp á hana fyrir réttinum.
Inntak lögfestunnar vantar. 11 Annað manntalsþing var haldið á Presthólum 3. maí
1736. Þar var lesin upp ný lögfesta fyrir jörðinni Arnarstöðum. Hún hljóðaði svo:
Hvar Jnne hann lögfester Nefndrar Jardar Tödur og Eingiar og Land allt til
þeirra UmmMerkia, Mótz vid Efrehola Grasaheide, Selför vid Ormarsá austur
j Mýraselzbotna umm Kalfafiöll og Griótfiöll Land, Sem Sama Lögfesta med
Sier færer, med vydara, Hver upplesenn var og uppáskrifud.12
Jarðabók Árna og Páls (árið 1712) segir dýrleikann 15 hundruð, útigang í betra
lagi, hestagöngu í meðallagi. Einnig:
Grasatekja í betra lagi, brúkast af þessrar sveitar búendum öðru hvörju eftir
leyfi landsdrottins fyrir óákveðinn góðvilja. Hvannatekja og rótagröftur í
betra lagi, brúkast lítt nú, hefur áður brúkast í harðindum. ...
Engjar öngvar, nema það lítið sem henda má úr úthögum. Úthagarnir eru
góðir og miklir, en liggja sumir í fjarska til heiðarinnar, og hefur ábúandi
stundum fengið nokkurn góðvilja fyrir beit af nágrönnum, eður nokkurn
heyskap í því nafni á Daðastöðum. 13
Valþjófsstaðir áttu selför í Kálfafjöllum í Arnarstaðalandi samkvæmt
Jarðabókinni. 14
Á sáttafundi sem haldinn var í Presthólum 27. apríl 1818 leystist deila milli
bændanna Guðmundar Bjarnasonar á Arnarstöðum og Guðlaugs Ásmundssonar á
Daðastöðum. Sáttin fólst í því að:
... nefndur Gudmundur mætte hafa Kú sina a so kalladre Dadastada Míre á
samt þeira Kúm, nefnelega Gudlaugs og Eireks, hvar i mót Gudmundur lofar
Gudlaugi Grasaheide frí, a medan hann se þar, og þar til frikénner Gudlaugur
Gudmund, og skilia so gódmannlega sátter og sammála... 15
9
Eiríkur Þormóðsson, Þróun byggðar í Svalbarðshreppi í Þistilfirði. Reykjavík 1970, bls. 61.
10
Skjal nr. 4 (46).
11
Skjal nr. 2 (52). Í Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns sem gerð var 30. júlí - 1. ágúst 1712
fyrir Presthólahrepp kemur fram að Þórarinn Einarsson átti hálfa Arnarstaði á móti bróður sínum
Þorvaldi, sbr. Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns XI, Kaupmannahöfn, 1943, bls. 326.
12
Skjal nr. 2 (53).
13
Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns XI. bindi, bls. 326-327.
14
Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns XI. bindi, bls. 328.
15
Skjal nr. 2 (60) a-b.
15