Mál nr. 5/2005 - Óbyggðanefnd

4. GÖGN OG GAGNAÖFLUN
4.1. Inngangur
Í málinu hafa verið lögð fram skjöl nr. 1-17 ásamt undirskjölum eða samtals 307
skjöl, auk 21 hliðsjónargagni. Sjá nánar í fylgiskjali nr. III (skjalaskrá).
Gagna var ýmist aflað af málsaðilum eða óbyggðanefnd, á grundvelli
rannsóknarskyldu nefndarinnar. Gerð var leit að frumgögnum sem varpað gætu ljósi á
eignar- og afnotaréttindi á svæðinu, farið á vettvang og jafnframt teknar skýrslur af
málsaðilum. Verður nú gerð nánari grein fyrir hverju þessara atriða.
4.2. Rannsóknarskylda óbyggðanefndar
Óbyggðanefnd ber að hafa frumkvæði að því að afla heimilda og gagna um eignar- og
afnotaréttindi yfir því landsvæði sem til meðferðar er og framkvæma rannsóknir og
athuganir um staðreyndir og lagaatriði sem þýðingu hafa fyrir niðurstöðu í einstökum
málum, sbr. 5. mgr. 10. gr. þjóðll., nr. 58/1998. Markmiðið er að tryggja sem best að
rétt niðurstaða fáist um einstök álitaefni.
Á vegum óbyggðanefndar fór fram kerfisbundin leit að frumgögnum,
prentuðum sem óprentuðum, sem líkur voru taldar á að varpað gætu ljósi á eignar- og
afnotaréttindi yfir því landsvæði sem hér er til umfjöllunar. Verkið var unnið á
hlutlausan og fræðilegan hátt. Könnun einstakra skjalaflokka skiptist á milli
Þjóðskjalasafns Íslands og óbyggðanefndar og grundvallast á „Yfirliti yfir frumgögn
sem könnuð eru vegna rannsóknarskyldu óbyggðanefndar“. Yfirlit þetta hefur verið
kynnt lögmönnum málsaðila og engar athugasemdir komið fram. Við samningu þess
hefur óbyggðanefnd notið ráðgjafar Gunnars Friðriks Guðmundssonar sagnfræðings
og starfsmanna Þjóðskjalasafns Íslands, Bjarkar Ingimundardóttur og Jóns Torfasonar.
Fyrirsvarsmönnum aðila í máli þessu var gerð grein fyrir því að þeir hefðu
óskoraðan rétt til að fá upplýsingar um tilhögun gagnaöflunar á vegum
óbyggðanefndar og afrit allra gagna. Jafnframt hafði óbyggðanefnd frumkvæði að því
að upplýsa lögmenn um þessi atriði. Þeir gátu jafnframt bent starfsmönnum
Þjóðskjalasafns eða óbyggðanefndar á gögn sem ástæða væri til að kanna. eða afla.
Rannsóknarskylda óbyggðanefndar dregur hins vegar ekki úr skyldu málsaðila til að
afla og leggja fram þær heimildir og gögn sem þeir byggja rétt sinn á, sbr. 4. mgr. 10.
gr. þjóðll. Lögmönnum/málsaðilum ber þannig að leggja sjálfstætt mat á gögn og
gagnaöflun.
Þau frumgögn sem í leitirnar komu og talið var að þýðingu hefðu voru lögð
fram jafnóðum við fyrirtökur í málinu. Um nánari framkvæmd gagnaöflunar vísast til
greinargerða Þjóðskjalasafns Íslands og óbyggðanefndar um þetta efni, skjöl nr. 2 og
4. Um afraksturinn vísast til skjalaskrár, sjá fylgiskjal nr. III, þar sem skjöl
Þjóðskjalasafns og óbyggðanefndar (þ.e. undir yfirnúmerum 2 og 4) eru flokkuð eftir
efni og uppruna.
11