'SHTEPIA E VERDHE' AKUZON - Gazeta Express

E martë, 21 dhjetor 2010
Kadare: për një ndryshim cilësor
Shkrimtari më i madh që kanë nxjerrë
trevat shqiptare nuk ka qëndruar indiferent
ndaj debatit që është hapur
për standardin e gjuhës shqipe.
Ismail Kadare thotë se nuk është
kundër asnjë ndryshimi cilësor por
kjo duhet të bëhet nga profesionistë
dhe jo të lihet në dorë të diletantëve.
Kadare mori pjesë në një takim me
bashkëkombës në Këln të Gjermanisë
ku u bë një prezantim i zgjeruar i
veprës së tij. Ndër të tjera Kadare foli
dhe për Kosovën dhe fi gurën e Nënë
Terezës. Pretenduesi për çmimin
Nobel, shkrimtari i shquar me famë
botërore, Ismail Kadare, ditë më parë,
përmes Asociacionit Shqiptar për
Kulturë dhe Integrim bashkëbisedoi
me bashkatdhetarë të shumtë në
Köln të Gjermanisë, me ç’rast u
prezantua dhe kompleti i veprave të
tij, përgatitur dhe botuar nga Shtëpia
Botuese “Onufri”.Në takimin i cili ishte
i hapur për të gjithë të interesuarit
ARTE
dhe i cili u mbajt në ambientet e
hotelit “Le Meridien”, një fj alë hyrëse
për shkrimtarin Kadare dhe veprën e
tij, në emër të organizatorit e paraqiti
Luan Lapi, i cili fi llimisht dha dhe një
historik të shkurtër për qytetin i cili po
nderohej veçmas nga prania e kësaj
pene të shquar botërore.
ROMANI ESHTE NJE ENDERR
Për disa gazeta amerikane është një nga më premtuesit në lëmin e letërsisë. Quhet Salvatore
Scibona dhe rrëfen pa u lodhur botët e së shkuarës dhe të së tashmes përmes një realizimi lirik.
SALVATORE
SCIBONA
Ëndrra i nisi në moshën 4-vjeçare.
Ëndërronte që të shkruante një
libër, një roman dhe ta dërgonte
për ta shtypur te ndonjë botues,
i cili nuk do ta kishte marrë vesh
kurrë se ishte puna e një fëmije.
Salvatore Scibona, 35 vjeç, amerikan,
i vlerësuar dhe i shitur shumë
në Shtetet e Bashkuara dhe në vende
të tjera të botës, është një nga
shkrimtarët e rinj më premtues. Ai,
si të gjithë shkrimtarët, ka pasur
një lidhje magjike dhe të hershme
me letërsinë. Një lidhje që vjen nga
vitet e fëmijërisë e që ka vazhduar
pa ndërprerje deri në materializimin
e subjekteve dhe personazheve
që ka pasur në kohë.
Është një ëndërr, të cilën ai e
ka ndjekur për 25 vitet e fundit të
jetës së tij, me shumë këmbëngulje,
një ëndërr që ka kapur sot
përmasa shumë të mëdha, që ka
kaluar oqeanin dhe është futur në
botën e miliona njerëzve.
Gazetat amerikane shkruajnë
vazhdimisht për këtë shkrimtar
që është bërë një personazh
shumë i dashur i librashitësve,
duke qenë se librat e tij shiten në
mënyrë marramendëse. Kështu e
famshmja “The New Yorker” e ka
listuar në 20 autorët më të mirë të
romanit në këto 40 vitet e fundit.
Sipas të mëdhenjve të kësaj gazete,
që merret shumë me botën
letrare dhe veçanërisht atë të
romanit, Salvatore është një nga
ata shkrimtarë bashkëkohorë që
ka aftësinë e jashtëzakonshme
vëzhguese dhe analitike për të na
ofruar pjesë të botës sonë, të realitetit
të përditshëm, në mënyrë
shumë realiste dhe artistikisht me
një nivel mjaft të lartë. Kjo gazetë
e cilëson Salvatoren “liriku i realizmit”
dhe kryesisht i referohet
romanit të shkurtër që ka pu-
blikuar së fundi të titulluar “The
Kid”. Është historia e një fëmije, e
një djali të vetmuar në aeroportin
e Amsterdamit.
Autori është amerikan, me
origjinë italiane. Është brezi i
katërt i emigrantëve që erdhën
në Shtetet e Bashkuara nga Sicilia
dhe u vendosën në Ohajo. Ai nuk
ka marrë vetëm lavdërime nga
“The New Yorker”. Në vitin 2009
ka marrë edhe çmimin e famshëm
amerikan “Whiting Writers Award”
për romanin. Një vit më parë, ka
qenë ndër të preferuarit e listës
së “Booker Prize” dhe një nga fi -
nalistët e “National Book Award”.
Dy çmimet e marra deri më tani
i ka falë romanit “The End”, një
rrëfi m që përfshin shumë breza e
personazhe dhe që nis në vitet ’50.
Ideja e romanit ishte pikërisht për
të parë atë që ndodh nga përplasja
e brezave dhe mentaliteteve të
ndryshme, çfarë ndodh në botën e
vogël të familjeve, por edhe në atë
të madhe të shoqërisë. Kryesisht
bëhet fjalë për përballjen e brezave
të ndryshëm të emigrantëve me
njëri-tjetrin dhe me shoqërinë e
re, në të cilën kishin shkuar për të
fi lluar një jetë të re. Në një shoqëri
krejtësisht të ndryshme nga ajo
më të cilën ishin mësuar dhe që
ishte një provë për ekzistencën
e më të fortit dhe më iniciatorit.
Bëhet fjalë për një përvojë personale
të autorit, për atë që ai ka
parë dhe përjetuar personalisht
dhe atë që i kanë thënë të tjerët.
Sipas tij, rrëfi met për emigrantët
dhe përshtatjen e tyre në tokë të
huaj janë rrëfi me që kanë të bëjnë
me dy thelbe të qenies njerëzore.
Atë të zhvendosjes e ndryshimit
dhe atë të mbijetesës. Jeta e një
emigranti përbëhet nga këto dy
realitete dhe janë pikërisht ato që
e vënë në provë dhe i nxjerrin në
pah forcën njerëzore, që shpesh
është e jashtëzakonshme dhe e
paimagjinueshme edhe për ata
që e kanë vetë.
“Unë nuk kam transferuar veprime
dhe fjalë në këtë roman, por
i kam përpunuar dhe i kam futur
personazhet reale në rrethana jo
reale dhe ndërkohë personazhe
të sajuara i kam bërë pjesë të një
bote jo reale. Kjo është një përzierje,
të cilën ia kam lejuar vetes për
të nxjerrë në pah atë vlerë, apo
atë anë të jetës që kam dashur
unë, për të cilën kam menduar se
është më me vlerë”.
Salvatore për të shkruar këtë
libër ka ndërmarrë edhe një kërkim,
apo studim të gjatë në Itali
përmes një burse Fulbright. “Ka
12 vjet që shkruaj në mënyrë të
rregullt dhe të vazhdueshme për
të përfunduar ‘The End’. Ka qenë
një kërkim, një meditim, momente
krijuese të domosdoshme për
të realizuar një vepër të tillë që
rrok një hark kohor të madh dhe
shumë personazhe me jetë të
komplikuara dhe të ndërthurura
me njëra-tjetrën. Është një kohë
që më ka privuar nga jeta e zakonshme
dhe shpesh nga realiteti,
por që më ka dhënë kënaqësinë e
patjetërsueshme të krijimit dhe të
sjelljes në jetë të një bote të tërë
që ka gjalluar brenda meje për
shumë kohë”. Salvatore ka arritur
që me librat e tij t’i krijojë vetes
një komoditet të mirë fi nanciar,
në mënyrë që gjithë pjesën tjetër
21
të ditës dhe të natës t’ia kushtojë
të shkruarit. Në vitet e para të
krijimtarisë i është dashur që të
punonte natë e ditë për të jetuar
dhe më pas t’i kushtohej të shkruarit
vetëm në orët e para të ditës.
Ndërsa aktualisht jeton në një
krahinë të vogël të Provincetown
në Massachusetts, që ndodhet në
pjesën më periferike të Kepit Kod.
I vetmi impenjim që ka është ai
me kohë të pjesshme në një organizatë
jofi timprurëse, që ka sy
objektiv mbështetjen e talenteve
të reja në fushën e letërsisë. “Unë
organizoj punën e përzgjedhjes
së materialeve që na vijnë. Janë
shumë dhe kryesisht me vlerë. Më
pas vazhdoj që të mbaj kontaktet
me këta të rinj dhe t’i propozoj në
shtëpi të ndryshme botuese. Me
rekomandimin tim shpresoj që
t’u hap një mundësi më shumë
në realizimin e ëndrrës së tyre”.
Së fundi ka nisur një roman të
ri. Por për të nuk ka dëshirë që të
fl asë, sepse siç thotë vetë, “është
ende në pelena” dhe nuk i bën
mirë ekspozimi me realitetin.
Dhe këtë e bën edhe për një arsye
tjetër. Ndoshta ajo që ka shkruar
deri më tani në një të ardhme
nuk do t’i pëlqejë shumë dhe do
të dojë ta fshijë. “Në fazat fi llestare
një roman është diçka shumë
e brishtë. Nuk është si krijesat e
tjera që rriten hap pas hapi. Për
një roman mund të qëllojë që të
kalojë shumë kohë derisa të gjejë
ekuilibrin dhe qëndrueshmërinë
në fazën fi llestare. Një shkrimtar
mund të shkruajë e prishë shumë
fi llime e në fund vetëm njëri do të
mund të shndërrohet në nisjen e
një pune të gjatë”.
Salvatore përdor makinën e
shkrimit dhe jo kompjuterin për
të shkruar librat e tij. Vetëm kur
e përfundon tërësisht në makinë
shkrimi e hedh të gjithë veprën
në kompjuter. Për të përshkruar
vështirësinë e krijimtarisë letrare
ai sjell dy shembuj: është si një
balenë që fl e. Nuk mund të fl ejë
kurrë tërësisht, sepse herë pas
here i duhet që të dalë jashtë ujit
për të marrë frymë. Apo: është si
të shohë një rrugë të gjatë dhe të
drejtë natën me mjete ndriçimi
që të bëjnë të mundur pamjen e
vetëm 30 metrave të parë. Ti e di se
ku mbaron rruga, por nuk mund
ta shohësh pikën e fundme. Për
të mbërritur aty të duhet vetëm
ta zbulosh pak nga pak.