Andrzej Sikorski – Przyzwoity spedytor (2008) Poszukiwany ...

Andrzej Sikorski – Przyzwoity spedytor (2008)
Poszukiwany przyzwoity spedytor!
Do 1989 roku wszyscy wiedzieli dokładnie co to jest ta spedycja. Potem nastąpiła
„rewolucja gospodarcza” i powoli bo powoli, ale przestali wiedzieć. Przepisy, jeżeli
chodzi o spedycję wcale się nie zmieniły, za to wszystko inne tak. Wolność gospodarcza
spowodowała niekontrolowany rozwój tzw. planktonu spedycyjnego, który w szybkim
tempie opanował nieomal cały rynek. Piszę nieomal, bo gdzieś tam są jeszcze
prawdziwi spedytorzy, tylko ich trudno namierzyć.
Plankton spedycyjny używa słowa spedycja, a w rzeczywistości strzyże (goli?) swoich
klientów jak baca owieczki. Nazywając się spedytorem w rzeczywistości zarabiają na
frachcie, z tym, że nikt tak naprawdę nie ma pojęcia za ile jechał przewoźnik, a ile na
tym „utłukł” planktonowy spedytor. Oprócz zarabiania nie robią w rzeczywistości nic,
przynajmniej nic co by spedycję przypominało.
Myślę, że warto pokazać, jak to było kiedyś i jak być powinno być obecnie. Umowa
spedycji jest dziś uregulowana w Kodeksie cywilnym w artykułach od 794 do 804. Do
umowy spedycji stosuje się także odpowiednio przepisy o umowie zleceniu. Art. 794 §
1 przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się, za wynagrodzeniem, w zakresie
działalności swego przedsiębiorstwa, do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do
dokonania innych usług związanych z jej przewozem. § 2 spedytor może występować w
imieniu własnym albo w imieniu dającego zlecenie.
Czyli spedytor zajmuje się wysyłaniem lub odbiorem przesyłek. To ważna i potrzebna
funkcja. Pracownicy fabryki mebli czy kabli wcale nie muszą umieć wypełnić listu
przewozowego, znać się na przepisach o odpowiedzialności przewoźnika czy na
ubezpieczeniach. Kiedy mamy sprowadzić towar z Hongkongu, to spedytor nada za
nich kontener na Dalekim Wschodzie, odbierze go w Hamburgu, nada samochodem do
Warszawy, zorganizuje odprawę celną, zadba o właściwe dokumenty.
Przewozów dokonują przewoźnicy, a spedycję, czyli nadawanie i odbiór ładunków,
spedytorzy. Mogą oni wykonywać jeszcze inne czynności związane z przewozem, np.
załadunek, rozładunek, udzielają informacji taryfowych, celnych, o zwyczajach i
wymogach portowych itp. Spedytor, zgodnie z art. 797, występuje o zwrot nienależnie
pobranych opłat przez przewoźnika, port czy magazyny składowe. W dobrych firmach
spedycyjnych są specjalne działy taryfowe, które weryfikują wystawione faktury.
Faktury zapłaci sam klient bezpośrednio lub zapłaci je spedytor, a wtedy, zgodnie z art.
742, klient jest zobowiązany mu te koszty zwrócić. Pragnę zauważyć, że chodzi o zwrot
np. przewoźnego, które spedytor zapłacił przewoźnikowi, ale w żadnym wypadku
Strona 1 z 4

spedytor nie dopisuje tu swojej „doli”. Jeżeli spedytor użyje swoich pieniędzy, to
oddzielnie należy mu się za to tzw. prowizja wykładowa. Jak to powinno wyglądać w
praktyce?
Spedytor otrzymuje zlecenie i je czyta. Następnie, jeżeli jest taka potrzeba, zwraca się o
dodatkowe informacje. Klient często pomija istotne informacje, np. podaje wagę
towaru, a zapomina podać jego kubaturę i wymiary. Może być taka sytuacja, że towar
waży 15 t (standardowa naczepa bierze 24 t), a potem okazuje się, że towar ma
objętość 110 m 3, a to już na standardową naczepę nie wejdzie, bo ta ma tylko 76–80 m 3.
Klient o tym nie wie, ale ma od tego spedytora.
Zawsze powinien zapytać o ubezpieczenie cargo, a jeżeli klient chce takie
ubezpieczenie, to powinien ustalić, czy chodzi o A, B czy C (według klauzul
ładunkowych Instytutu Londyńskich Ubezpieczycieli). Klient najczęściej tego nie
rozumie - co to za alfabet i po mu cargo, skoro przewoźnik ma OCP, a spedytor OCS.
Trzeba mu to wytłumaczyć, o ile samemu ma się o tym pojęcie.
Następnie spedytor wybiera właściwego przewoźnika i zawiera z nim, we własnym
imieniu, ale na rachunek klienta (lub w imieniu klienta i na jego rachunek) umowę
przewozu.
Kiedy już mamy przewoźnika, spedytor wysyła do zleceniodawcy (z kopią do nadawcy i
załadowcy, o ile to są różne osoby) instrukcję wysyłkową, w której podaje kiedy i gdzie
zostanie podstawiony pojazd, podaje dane identyfikacyjne przewoźnika, jaki towar
należy załadować oraz podstawowe uwagi co do załadunku (np. zwraca uwagę na
prawidłowe rozmieszczenie towaru na pojeździe, aby uniknąć przeładowania na osi
itp.). Do instrukcji dołącza wypełnione dokumenty przewozowe, a jeżeli nie może tego
zrobić, to podaje instrukcje ich wypełniania. Nadawca może nie wiedzieć, jak wypełnia
się np. list przewozowy. Powszechnymi i poważnymi błędami jest np. wpisywanie
załadowcy jako nadawcy towaru. Rzadko kto wie, że można, a czasami wręcz trzeba,
podać wartość towaru w liście przewozowym (art. 24 Konwencji CMR), bo to rodzi
potem poważne skutki prawne tak dla osoby uprawnionej, jak i dla przewoźnika.
Po wykonaniu przewozu przewoźnik wystawia fakturę bezpośrednio na klienta. Mogą
się również tak umówić, że faktura zostanie wystawiona na spedytora. Ten ją zapłaci i,
zgodnie z art. 742, obciąży odpowiednią kwotą klienta. Przedtem, oczywiście, sprawdzi,
czy przewoźnik dobrze naliczył opłaty. W transporcie samochodowym to nie jest
specjalnie skomplikowane, ale już przy przewozach kolejowych czy morskich wymaga
fachowej wiedzy i dostępu do taryf.
Za swoją pracę spedytorowi należy się wynagrodzenie w postaci prowizji spedycyjnej.
Jeżeli wykonywał także inne czynności, np. wyłożył własne pieniądze, to i prowizję
wykładową, a także za załadunek, odprawę celną itd. zawsze według taryfy lub umowy
z klientem. Na rynku jest dwóch głównych „graczy” - klient i przewoźnik. Spedytor
Strona 2 z 4

odgrywa rolę adwokata swojego zleceniodawcy. On sprzedaje przede wszystkim
wiedzę, kontroluje przewoźnika, składowników i dba o interesy klienta.
Należy uznać za niedobrą sytuację, kiedy spedytor jest także przewoźnikiem, bo wtedy
„pilnujący i pilnowany” to ta sama osoba. Chyba, że chodzi o drobne czynności
polegające na dowozie towaru do głównego przewoźnika (np. zwożenie przesyłek na
lotnisko w celu ich przekazania linii lotniczej).
Kiedy podczas przewozu nastąpi szkoda w towarze lub opóźnienie dostawy to
odpowiada za to przewoźnik i klient może sam dochodzić swoich roszczeń. Może też, za
oddzielną opłatą, zwrócić się do spedytora (ten zna Prawo przewozowe, odpowiednie
konwencje międzynarodowe i jest do tego przygotowany), aby ten poprowadził dla
niego postępowanie reklamacyjne. Spedytor wtedy przyjmuje odpowiednie
upoważnienie i prowadzi to postępowanie na rachunek klienta.
Klient może zawsze zażądać, zgodnie z art. 740 Kc, aby spedytor rozliczył się ze
zlecenia, a to oznacza, że np. powinien przedstawić wszystkie rachunki i faktury, na
podstawie których go obciążył.
Natomiast prowizje spedycyjne są wynagrodzeniem spedytora i nie musi ich
uzasadniać, skoro je wcześniej ustalił z klientem (lub wynikają one z uzgodnionej
taryfy) powinien jedynie udowodnić, że dane czynności faktycznie wykonał.
Tak było i tak być powinno, bo przepisy w tym względzie wcale się nie zmieniły.
Jak działa „planktonowy spedytor”? Przyjmuje zlecenie i targuje się z klientem o jak
najwyższą cenę za przewóz, a z przewoźnikiem o jak najniższą. Nie wysila się na żadne
instrukcje wysyłkowe. Na koniec wystawia fakturę za przewóz – nikt nie wie, ile tak
faktycznie fracht kosztował, a ile na tym zarobił „plankton”. Chyba, że dojdzie do
opóźnienia w przewozie, wtedy sprawa może się wydać. W Konwencji CMR przewoźnik
odpowiada za opóźnienie w przewozie, o ile z tego tytułu powstała szkoda, ale nie
więcej jak do wysokości przewoźnego i może być przykładowo taka sytuacja, że
spedytor zapłacił za trasę Warszawa-Moskwa 2500 euro, a klienta obciążył kwotą 3000
euro. Jak pójdzie na „udry” to wyjdzie, że odszkodowanie za opóźnienie od
przewoźnika będzie mniejsze niż oczekiwał klient. Chyba, że przestraszony spedytor
dorzuci z własnej kieszeni.
W „samochodówce” są to relatywnie małe sumy, ale w przewozach kolejowych
odnotowujemy inne kwoty (kilkanaście razy większe). Wówczas może nie być tak
łatwo.
Obecnie na rynku dominuje „spedytor planktonowy”, ale wierzę, że rynek się
ustabilizuje i wróci moda na profesjonalistów.
Strona 3 z 4

Sami sprawdźcie, czy wasz spedytor jest „planktonem” czy profesjonalistą.
Dużo się pisze o konflikcie przewoźników drogowych ze spedytorami. Trzeba sobie
jasno powiedzieć, że pretensje przewoźników do „planktonu” są w pełni uzasadnione.
Oni po prostu nie chcą być oszukiwani. Inna sprawa, że nie bardzo wiedzą, jak walczyć
o swoje. Zapis o pośrednictwie w przewozie jest działaniem rozpaczliwym i właściwie
bez sensu. Są inne sposoby, o których napiszemy, kiedy indziej.
W podsumowaniu podajmy, po czym poznać dobrego spedytora:
posiada taryfę opłat spedycyjnych
udostępnia wygodny formularz zlecenia spedycyjnego (na wysłanie towaru z do,
lub odbiór towaru)
wysyła instrukcje wysyłkowe
wypełnia dokumenty przewozowe lub daje instrukcje, jak je wypełnić
wystawia faktury, na których wyraźnie rozróżnia opłaty spedycyjne i przewoźne
(o ile je w ogóle pobiera)
skoro pobrał przewoźne, potrafi się z tego rozliczyć (art.740 K.c.).
Artykuł dla Polskiej Gazety Transportowej
Strona 4 z 4