Nurty i szkoły OiZ

Organizacja i zarządzanie 

Przedmiot, metoda i rozwój wiedzy 

o organizacji i zarządzaniu 

(wykład 01ns) 

©dr Adam SALOMON, KTiL AM w Gdyni

Plan wykładu 

• Rozwój organizacji jako funkcja rozwoju 

otoczenia 

• Nurty i szkoły OiZ 

• Systematyka OiZ 

• Podstawowe prawa organizacji 

• Zasady naukowego zarządzania 

2013 

dr Adam Salomon, KTiL 

2

Macierz rozwoju otoczenia organizacji 

Dynamika zmian otoczenia 

2013 

duża 

mała 

„BURZLIWE 

POLE” 

SPOKOJNE 

WYCOFANIE 

- 

PRZYPADKOWE 

SIĘ 

PRZESZKADZAJĄCO - 

DYWERSYFIKACJA 

ODDZIAŁUJĄCE 

SPOKOJNE - 

ZESTRUKTURALI- 

ZOWANE 

niski wysoki 

Stopień zestrukturalizowania relacji organizacja-otoczenie 


3

Otoczenie spokojne-przypadkowe 

( lata 1820–1880) 

1. orientacja przedsiębiorcza 

2. bardzo duża autonomia przedsiębiorstwa 

uważanego za główny instrument postępu 

społecznego 

3. zarządzanie przez intuicję i doświadczenie 

4. przedsiębiorca-właściciel 

2013 


4

Otoczenie spokojne- 

zestrukturalizowane 

(lata 1880–1930 ) 

1. orientacja produkcyjna 

2. duża autonomia przedsiębiorstwa ograniczana 

głównie przez konkurencję cenową 

3. zarządzanie funkcjonalne 

4. kierownik-specjalista 

2013 


5

Otoczenie przeszkadzająco- 

1. orientacja rynkowa 

oddziałujące 

(lata 1930–1970) 

2. malejąca autonomia przedsiębiorstwa 

ograniczana przez dywersyfikację rynków 

krajowych i zagranicznych 

3. zarządzanie marketingowe 

4. kierownik-generalista 

2013 


6

Otoczenie „BURZLIWE POLE” 

(lata 1970–...) 

1. orientacja globalna 

2. ograniczona autonomia przedsiębiorstwa 

wyznaczona przez globalną konkurencję, 

ingerencję państwa i rynek konsumenta 

3. zarządzanie strategiczne 

4. kierownik-superboss 

2013 


7

Determinanty współczesnego otoczenia 

„BURZLIWE POLE” 

1. stale rosnąca dynamika zmian 

2. upolitycznienie zarządzania 

3. nasilenie zjawisk kryzysowych 

4. postęp naukowo-techniczny 

5. zaktywizowanie społeczeństw 

2013 


8

• nurt klasyczny 

Nurty i szkoły OiZ 

• nurt psycho-socjologiczny 

• szkoła ilościowa (matematyczno-cybernetyczna) 

– badania operacyjne 

– ujęcie systemowe 

– ujęcie sytuacyjne 

• „nowa fala” 

2013 


9

Nurt klasyczny 

• Robert OWEN (1771-1858) 

– zarządca przędzalni w Szkocji (praktyk) 

– zmodernizował ówczesne kanony pracy: 

• skrócenie czasu pracy 13 10 h 

• zakaz zatrudniania dzieci poniżej 10 roku 

• efekt - wzrost wydajności 

– zastosował zasadę codziennej jawnej 

oceny: 

2013 

• wykrywanie obszarów problemowych 

• atmosfera współzawodnictwa 


10


• Charles BABBAGE (1792-1871) 

– prof. matematyki w Cambridge 

– prowadził badania w przedsiębiorstwach 

w oparciu o narzędzia statystyki 

– zdefiniował i uzasadnił zasadę podziału pracy 

(jako jedno z kluczowych praw organizacji): 

2013 

• specjalizacja 

• narzędzia specjalistyczne 

• pojedyncze stanowisko pracy 


11


• Frederick Winslow TAYLOR (1856-1915) 

– praktyk (zarządzał przedsiębiorstwami) i teoretyk 

– twórca pojęcia naukowe zarządzanie (scientific 

management) 

– zwolennik harmonijnych stosunków kierownik- 

pracownik opartych o zaufanie i poszanowanie 

– autor pierwotnych - fundamentalnych zasad 

naukowego zarządzania: 

2013 

– przekształcenie wiedzy praktycznej w naukę 

– naukowy dobór pracowników 

– utrwalenie naukowych metod pracy 

– utrzymywanie właściwych relacji kierownik-pracownik 


12


• Henry Laurence GANTT (1861-1919) 

2013 

– rozwijał „tayloryzm” na gruncie amerykańskim 

– twórca zadaniowego systemu motywacyjnego 

– po raz pierwszy przedstawił graficzny system 

planowania pracy 


13


• Henry Le CHATELIER (1850-1936) 

– rozwijał „tayloryzm” we Francji 

– twórca tzw. cyklu organizacyjnego - modelu 

podejmowania decyzji organizacyjnych: 

2013 

• wybór celu 

• zbadanie środków i warunków niezbędnych 

do osiągnięcia celu i obmyślenie planu 

• przygotowanie środków i warunków 

potrzebnych w działaniu 

• wykonanie planu 

• kontrola wyników 


14


• Henri FAYOL (1841-1925) 

– praktyk i teoretyk OiZ „fayolizm” 

– zdefiniował zarządzanie jako 

kompleks funkcji: 

1. planowania 

2. organizowania 

3. rozkazywania 

4. koordynowania 

5. kontrolowania 

– opracował zasady naukowego 

zarządzania organizacjami (14 zasad) 

2013 


15


dorobek 

1. wprowadzenie pojęcia naukowe zarządzanie 

2. sformułowanie podstawowych praw 

organizacji 

3. opracowanie cyklu organizacyjnego jako 

modelu podejmowania decyzji zarządczych w 

organizacji 

4. opracowanie zasad naukowego zarządzania 

2013 


16

Nurt psycho-socjologiczny 

• Hugo MÜNSTERBERG (1863-1916) 

– prekursor zastosowania psychologii w 

badaniu efektywności pracy człowieka i 

organizacji 

– proponował wykorzystanie narzędzi 

psychologii w doborze pracowników 

– wydajność zależy od: 

2013 

– doboru pracownika wg jego cech umysłowych 

– atmosfera w miejscu pracy 

– właściwe relacje kierownik-pracownik/wykonawca 


17


• Abraham MASLOV (1908-1970) 

– twierdził, że człowiek działa w celu 

zaspokojenia potrzeb zgrupowanych 

według określonej hierarchii 

– twórca tzw. piramidy potrzeb człowieka 

– ustalił zależność: przystąpienie do 

działania w celu zaspokojenia potrzeb 

wyższego rzędu musi zostać poprzedzone 

spełnieniem potrzeby niższego rzędu 

2013 


18

2013 


Piramida potrzeb Maslova 

19

2013 


Piramida potrzeb Maslova 

20


• Elton MAYO (1880-1949) 

– kierował zespołem z Harvardu i 10letnimi 

badaniami nad zachowaniem 

ludzi w środowisku pracy 

– „odkrył” istnienie grup 

nieformalnych 

– wprowadził pojęcie stosunków 

międzyludzkich human relations 

2013 


21


dorobek 

1. wprowadzenie czynnika behawioralnego do 

teorii OiZ 

2. uznanie roli human relations 

3. zbudowanie rozwiniętej teorii motywacji, 

komunikowania się, podejmowania decyzji, 

rozwiązywania konfliktów, negocjacji, 

kształtowania się grup formalnych i 

nieformalnych 

2013 


22

Szkoła ilościowa 

(matematyczno-cybernetyczna) 

• Badania operacyjne 

– grupa metod rozwiązywania problemów 

decyzyjnych kwantyfikowanych ilościowo 

– procedura operacyjna: 

1. rozpoznanie sytuacji problemowej, sformułowanie 

problemu decyzyjnego 

2. opracowanie modelu sytuacji decyzyjnej 

3. rozwiązanie zadania dostępną metodą 

4. sprawdzenie poprawności rozwiązania i ocena ich realności 

5. wdrożenie modelu 

6. kontrola funkcjonowania rozwiązań 

2013 


23



• Ujęcie systemowe 

– organizacja jako model cybernetyczny układu o 

sprzężeniu zwrotnym 

– organizacja jako system składający się z 

podsystemów (możliwość dekompozycji 

systemu) 

– ustalenie względnie trwałych cech systemu 

organizacji warunkujących jej prawidłowe 

funkcjonowanie 

2013 


24

2013 

Cybernetyczny model organizacji 

(wg Young’a) 

BLOK 

STEROWANIA 

UKŁAD REALNY 

UKŁAD REGULACJI 


25



• Podejście sytuacyjne 

– przejęcie niektórych metod i narzędzi systemowych 

do analizy wyodrębnionego, pojedynczego 

przypadku 

– decydująca rola kierownika uzależniona od 

konkretnej sytuacji 

– rozwinięcie badań nad stylami kierowania, udziałem 

pracowników w procesach decyzyjnych (delegacja 

uprawnień) i podziałem zadań w organizacji 

2013 


26

„Nowa fala” w OiZ 

• odejście od systemu normatywno-nakazowego w 

zarządzaniu 

• wskazanie na przedsiębiorczość, inicjatywę i 

kreatywność pracowników oraz na tzw. „kulturę 

organizacyjną” 

• wyznacznikami nowego podejścia w zarządzaniu jest 

grupa czynników (7S): 

– twarde: (strategia, systemy, struktura organizacyjna) 

– miękkie: (kadry, umiejętności, styl zarządzania, 

podzielane wartości) 

2013 


27

OGÓLNA 

TEORIA 

SYSTEMÓW 

PRAKSEOLOGIA 

STATYSTYKA 

INFORMATYKA 

Interdyscyplinarność OiZ 

MATEMATYKA 

ORGANIZACJA 

I 

ZARZĄDZANIE 

CYBERNETYKA 

NAUKI 

TECHNICZNE 

NAUKI 

WOJSKOWE 

FIZJOLOGIA 

PSYCHOLOGIA 

PRAWO EKONOMIA SOCJOLOGIA ERGONOMIA 

2013 


28

Podstawowe prawa organizacji 

1. prawo podziału pracy; 

2. prawo koncentracji; 

3. prawo optymalizacji; 

4. prawo harmonii (w działaniu systemu). 

2013 


29

Podstawowe prawa organizacji: 

prawo podziału pracy 

• Jeżeli powtarzająca się praca jakiejś 

jednostki lub zespołu zostanie podzielona w 

ten sposób, że każdą czynność składową 

oddzielimy i wykonywać będziemy seriami 

na określonym poziomie specjalizacji, to 

ogólny nakład pracy i środków 

wytwórczych zmniejszy się. 

(autor: Adam Smith) 

2013 


30


prawo podziału pracy (interpretacja) 

• Konsekwencją tego prawa jest specjalizacja pracy, 

która powoduje wzrost wydajności pracy ogólnej. 

• Jednak niewłaściwy podział może spowodować 

wzrost kosztów produkcji i zmniejszenie efektu 

użytecznego. 

• Może również doprowadzić do zmęczenia 

pracownika, braku zadowolenia i satysfakcji z 

wykonywanej pracy. 

2013 


31


prawo koncentracji 

• Jeżeli kilka elementów wykonujących czynności 

jednakowe (podobne) połączymy w jeden zespół 

działający razem lub zastąpimy jednym 

większym organem wykonującym tę samą 

czynność w ilości równej produkcji wszystkich 

elementów, to ogólny nakład pracy i środków 

wytwórczych zmniejszy się. 

(autor: Frederik Taylor) 

2013 


32


prawo koncentracji (interpretacja) 

• Przy tym prawie ważne są takie czynniki jak 

rodzaj wykonywanej pracy i miejsce działalności, 

czas, energia. 

2013 


33


prawo optymalizacji 

• Optymalizacja – metoda wyznaczania 

najlepszego (optymalnego) rozwiązania 

(poszukiwanie ekstremum funkcji) z punktu 

widzenia określonego kryterium (wskaźnika) 

jakości (np. kosztu, drogi, wydajności). 

(autor: Henri Fayol) 

2013 


34


prawo optymalizacji (interpretacja) 

• Stosuje się optymalizacje jedno i wielokryterialne. 

• Optymalizacja wielokryterialna występuje w wielu 

różnych dziedzinach: w projektowania produktu i 

procesu produkcji, finansów, projektowaniu 

samolotów, w przemyśle chemicznym, 

projektowanie samochodu, wszędzie tam gdzie 

optymalne decyzje muszą być podjęte w 

obecności kompromisów pomiędzy dwoma lub 

więcej sprzecznymi celami. 

2013 


35


prawo harmonii (w działaniu systemu) 

• Aby osiągnąć sprawność wzorcową pod 

względem ekonomicznym trzeba dobierać 

organy z ich charakterystycznymi wykresami i 

następnie trzeba aby te organy działały w 

ścisłym ze sobą związku, tak aby każda 

czynność odbyła się w swoim czasie. 

(autor: Karol Adamiecki) 

2013 


36


prawo harmonii w działaniu systemu 

(interpretacja) 

• Harmonia działań oznacza że czynniki 

2013 

pracy będą lepsze im lepiej będą 

dobrane i ze sobą skoordynowane 

uczestniczące w niej elementy (ludzie, 

środki działania). 


37

Zasady naukowego zarządzania 

Henri FAYOL, Administration Industriele et Generale, 1916 

• podział pracy 

• autorytet 

• dyscyplina 

• jedność rozkazodawstwa 

• jedność kierownictwa 

• podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu 

• wynagrodzenie - motywacja 

2013 


38

Zasady naukowego zarządzania 

• centralizacja - koncentracja 

• hierarchia - struktura 

• ład - harmonia systemu 

• „ludzkie” traktowanie podwładnych - 

harmonia stosunków międzyludzkich 

• inicjatywa 

• stabilność personelu 

• zgranie personelu 

2013 


39

Podsumowanie 

1. Przedmiotem nauki OiZ są organizacje i 

zachodzące w nich procesy, ze szczególnym 

uwzględnieniem procesów kierowania. 

2. Złożone z ludzi i zasobów materialnych 

organizacje rozpatrywane są z punktu widzenia 

ich celowości, sprawności i efektywności, na 

które decydujący wpływ mają funkcje i techniki 

kierowania. 

3. OiZ umożliwia rozpatrywanie organizacji 

w aspekcie rzeczowym i podmiotowym 

2013 


40

Pytania (1) 

1. Wymień elementy macierzy rozwoju 

organizacji i krótko je scharakteryzuj. 

2. Wykaż osiągnięcia poszczególnych szkół i 

nurtów w ogólnym dorobku OiZ. 

3. Na bazie jakich dziedzin nauki zbudowana 

jest OiZ? 

4. Wymień podstawowe prawa organizacji. 

5. Wymień zasady naukowego zarządzania. 

2013 


41

Pytania (2) 

1. Jakie zastosowanie w praktyce mają zasady 

zarządzania Taylora? 

2. Czy cykl organizacyjny Le Chateliera może być 

przydatny w przygotowaniu się do egzaminów? 

3. Opisz hierarchię potrzeb człowieka według 

Maslova i wyjaśnij, które z nich wpływają na 

chęć zdobywania wiedzy? 

4. Jakie wnioski praktyczne dla kierownika 

wypływają z badan socjologicznych Mayo? 

2013 


42

Pytania (3) 

1. Przedstaw istotę badań operacyjnych. 

2. Scharakteryzuj ujęcie systemowe w analizie 

organizacji. 

3. Na czym polega podejście sytuacyjne w 

rozwiązywaniu problemów organizacyjnych? 

4. Jaka jest przydatność prakseologii w kierowaniu? 

5. Jakie style zarządzania preferowane są przez 

menedżerów z obszaru europejskiego? 

2013 


43

Pytania (4) 

1. Scharakteryzuj przedmiot nauki OiZ. 

2. Wyjaśnij rzeczowe, czynnościowe i atrybutowe 

ujęcie organizacji. 

3. Zdefiniuj zarządzanie instytucjonalne i 

funkcjonalne. 

4. Scharakteryzuj relacje zachodzące między 

zarządzaniem, administrowaniem i 

kierowaniem a rzeczywistymi relacjami między 

ludźmi w rzeczywistych organizacjach. 

2013 


44

Pytania (5) 

1. Przedstaw prawa organizacji i ich zastosowanie 

w zarządzaniu. 

2. Wymień zasady naukowego zarządzania i ich 

przydatność w kierowaniu. 

2013 


45

Literatura 

• Czermiński A., Grzybowski M., Ficoń K., 

Podstawy organizacji i zarządzania, Wyższa 

Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni, 

Gdynia 1999, s.9-41 (on-line: 

http://www.wsaib.pl/files/biblioteka/zasob 

y_cyfrowe/Podstawy_organizacji_i_zarza 

dzania.pdf), [5,45 MB]. 

2013 


46

2013 

Dziękuję za uwagę. 

Zapraszam na kolejne zajęcia. 

dr Adam Salomon, KTiL 47

Nurty i szkoły OiZ

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?