RULLANDI FISKI- LOYVIR GEVA FÁMANNA- VELDI

More documents

Recommendations

Info

SETT UPP: REGIN DAVIDSEN INNANLANDS 8 Nr. 46 · 5. mars 2012 Tann óvanligi vinningurin skal skattast hart Loyvistíðin skal vera so stutt sum gjørlig og alt óvanligt avkast skal skattast hart. Tað var boðskapurin hjá Jørgen Birk Mortensen, heiðursprofessara og fyrrverandi donskum vísmanni, á ráðstevnu um fiska tilfeingi GEORG L. PETERSEN - Danmark gjørdi, í mun til Noreg, eina rúgvu av mistøkum, tá oljuvinnan tók seg upp. Millum ann að var inntøkan til danska sam felagið alt ov lítil og av talan við Mærsk/A. P. Møller alt ov long. Av somu orsøk bar tað als ikki til at tillaga seg broyttar um støður. So at siga einki kom í danska statskassan frá oljuvinnuni frá 1962 inn til avtalan varð endurnýggjað í 2003. Millum annað hetta segði danski heiðurs pro fess arin við Købenshavns Universi tet, Jørgen Birk Morten sen á ráðstevnu í Norður landahúsinum fríggjadag in, undir yvirskriftini ”Fólksins ogn ella”, sum Javnaðarflokkurin, Tjóðveldi og Framsókn skipaðu fyri. Jørgen Birk Mortensen hevur eisini verið danskur vísmaður, og kom við góðum búskaparligum ráð um til donsku stjórnina í áravís. - Tað er munur á at skatta ráevni úr undirgrund ini og fisk. Olja tømist sum frálíður, meðan fiska stovnarnir skulu endur nýggja seg. Men í báð um før um er talan um ein rætt, sum verður givin fyritøkum at vinna pening av einum tilfeingi, ið samfelagið eigur, sigur Jørgen Birk Mort ensen. Einki í kassan Fyrilesturin hjá danska pro fessaranum nevndist ”Af taler og beskatning av den danske olie og gas i Nordsøen”, og snúði seg um hvussu staturin kann fáa somikið í avgjøldum frá ráevnisframleiðslu, uttan at tað nervaði virkishugin hjá feløgunum. Í 1962 fekk A. P. Møller/ Mærsk einkarrættin at vinna olju úr danska partinum av Norðsjónum. Danska felagið leitaði sær stuð ul hjá Chevron og Shell, men sat at enda einsamalt á rættinum. Sum frá leið lat felagið eisini onn ur sleppa upp í part, men sat sjálvt eftir við øllum teimum gevandi økjunum í Norðsjónum. Einkarrætturin at vinna olju fekk A. P. Møller/ Mærsk í eitt 50 ára skeið, utt an at tað gav danska - Tilfeingisrentan skal skattast hart, og so skulu myndug leikarnir krevja fult gjøg numskygni, varð boðskapurin hjá danska heiðursprofessaranum og fyrrverandi vísmanninum, Jørgen Birk Mortensen. Danski skatturin á tilfeingisrentuna viðvíkjandi oljuni í Norð sjónum er bara 71 prosent sammett við tilfeing isrentuskattaprosentið í Noregi, sum er 85 prosent Mynd: Bjartur Vest sam felagnum stór vegis burt ur úr. Talan var um van ligan partafelags skatt, ein skatt fyri eina alment lagda rørleiðing og so nakað í royalty. - Veruleikin var, at so at siga einki kom í danska stats kassan øll hesi árini, segði Jørgen Birk Mort ensen. Uppsagnarfreist Avtalan við Mærsk skuldi ganga út í 2012, og í 2003 varð nýggj avtala gjørd mill um statin og stóra danska felagið, sum veruliga hevur fingið nógv burt urúr oljuævintýrinum. Nýggja avtalan fekk ikki so langa gildistíð sum tann gamla, men hon varð long kortini - 30 ár. Av eini ella aðrari orsøk so kom ein serliga áseting í sátt málan, sum gjørdi at sátt málin næstan ikki kann sig ast upp. Verða skattavið urskiftini broytt, so hev ur Mærsk tryggjað sær eitt endurgjald í avtaluni. - Tað vísir seg nú, at stat urin fær alt ov lítið í mun til tann óvanliga vinningin, Mærsk fær burturúr oljuni. Politikarar hava nú reist spurningin, um tað FAKTA Tilfeingisrenta Tilfeingisrentan er tann inntøka, ið fæst við at gagn nýta eitt tilfeingi, og sum er størri enn tað, ið kall ast kann vanlig inntøka av arbeiðsmegini og normal avkasti av ílagda kapitalinum. Tilfeingisrentan kann kallast ein óvanligur profittur, sum kann for vinnast alt tíðarskeiðið, ið eitt tilfeingi verður gagn nýtt. Meðan skattir á vanliga løn og vanligan íløgu profitt hava ógagnlig árin og ávirkan, so eru millum sera lítlar og ongar skaðiligar avleiðingar av at skatta tilfeingisrentuna. Tí er ikki undarligt, at búskap ar frøðingar mæla til at skatta tilfeingis rentuna fyri at lætta um inntøkuskattirnar Kelda: Department of Economics, Copenhagen Business School, ”Ressourcerente - skattemodeller med særligt henblik på grønlandske forhold, Lars Lund, 2007” ikki loysir seg at siga avtaluna upp kortini, segði Jør gen Birk Mortensen. Hann ávaraði føroying ar at gera tílíkar avtalur ella bind ingar. Ein ávís uppsagn arfreist skal vera, fyri at íleggjarin kann tryggja seg, men hon skal helst ikki vera longri enn eini átta ár sam bært danska professara num. Tað skal vera møgu ligt at laga seg til broytt ar umstøður í samfel agnum, og tær kunnu broyta seg munandi yvir 30 ár. Javnvág Í Føroyum hevur verið tosað um fleiri sløg av gjaldi á serliga makreltilfeingið. Tað kann vera eitt gjald fyri hvørt kilo, gjald umveg is uppboðssølu, ella skatt av yvirskoti. Norska og danska oljuvinnan skulu rinda skatt av óvanligum yvirskoti, ella av tilfeingisretuni. Tilfeing is rentan er tað ser avkast, sum vinna fær av eini rávøru, sum hon hevur ókeyp is atgongd til. Av hesi tilfeingisrentu kann ein tilfeingisskattur so leggj ast. Tað kann vera trupult at meta hvat eitt óvanligt yvir s kot er, men sambært danska professaranum ber lættast at meta seg til hetta, um kapping er um at fáa loyv ini. Íløgur, tapsvandi og annað skal eisini roknast inn. Í Noregi er skatturin 85 pro sent av hesum óvanliga yvir skotinum, meðan hann í Danmark er 71 prosent. Tað er hetta prosenttal, sum danskir politikarar nú vilja hava upp, men tað kann kosta dýrt, um tað endar við, at Mærsk fer í rættin við danska statinum. - Eg haldi at læran er, at einkarrættur og langar avtalur ongantíð er gott. Tilfeingisrentan skal skatt ast hart, og so skulu mynd ugleik arnir krevja fult gjøgnum skygni. Vit mugu tó altíð finna javnvágina, og ein skattur skal ongantíð vreingja hugin at gera neyð ugu íløgurnar. Tað kann vera trupult at meta hvat eitt óvanligt yvirskot er, men sambært danska professaranum ber lættast at meta seg til hetta, um kapping er um at fáa loyvini. Íløgur, tapsvandi og annað skal eisini roknast inn. ’ Mynd: Bjartur Vest
MEININGAR MEININGAR Nr. - · - 2010 Nr. 46 · 5. mars 2012 9 ODDAGREIN Ogn Føroya fólks Stór ráðstevna var í Norðurlandahúsinum fríggja dagin um fiskivinnu okkara. Fleiri føroyskir og útlendskir fyrilestrarhaldarar royndu at seta fokus á fiskivinnuna, sum hon er skipað og hvussu hon kanska eigur at skip ast. Lat tað vera sagt beinanvegin, at tað var andstøðan á Løgtingi, sum skipaði fyri stevnuni. Eini 500 fólk luttóku í stevnuni. Fyri at fáa eitt gott kjak um, hvussu vit eiga at skipa okkum, so hevur tað alstóran týdning at vitanin millum okkum sum kjakast er so stór og breið, sum yvirhøvur tilber. Hendan ráðstevan var við til at lyfta vitanarstøðið eitt sindur hægri upp. Grundleggjandi snýr alt seg um, hvør eigur rætt indini til at fiska føroyska tilfeingið, hvat skal gjaldast fyri tað og um tað skulu vera loyv ir, sum eru umsetilig. Makrelurin undir Føroyum hevur vakt kjak ið aftur nú, men longu í 2007 samtykti Løgting ið at loyvini skulu fella aftur til landið í 2018. Hendan samtyktin var gjørd í so góðari tíð, so øll hava møguleikan at fyrireika seg til 2018. Politiskt skal støða takast til, hvussu vit skipa fiskivinnuna eftir hendan dag og helst skal tað avgerast í góðari tíð. Orsøkin til lógarbroytingina í 2007 var, at summi høvdu selt loyvir, sum tey fingu fyri onki frá landinum, fyri 100-tals milliónir. Hetta var nakað, sum táverandi Løgting ikki helt kundi halda fram. Loyvini eru skuldarbyrðan í fiskivinnuni, tí skal tú hava eitt skip, so mást tú eisini keypa tær eitt loyvi. Loyvið verður keypt frá einum í vinnu ni, sum annars hevði fingið brúksrætt til ogn Føroya fólks fyri onki. Ein eitt sindur løgin skipan, sum flestu fyrilest rarhaldararnir vístu á. Til dømis vísti Kári Pet ersen, búskaparfrøðingur á, at eitt trolara par var selt fyri sjey milliónir. Tað loysti ongantíð frá bryggju og tá ið tvey ár vóru farin, vóru skipini seld fyri 300.000 krónur. Altso vóru 90 prosent av keypsprísinum, prísur fyri loyvini, sum skipini høvdu fingið ókeypis. Í løtuni stendur á politisku skipanini: hvussu við makrelinum í ár og hvussu við loyvunum? Eitt boð er tilfeingisrenta og eitt annað boð er, at loyvini ikki eiga at kunna seljast, men eiga at fella aftur til landið. Hvør loysn verður vald, fer at vísa, hvør hevur valdið í Føroyum. Fólkaflokkurin einsamallur - ella restin av teimum fólkavaldu? DIMMALÆTTING: Stovnað 1878 Ábyrgdarblaðstjóri: Árni Gregersen Blaðstjóri: Brynhild Thomsen Útgevari: Sp/F Dimmalætting Prent: Prentmiðstøðin AVGREIÐSLA: Mánadag til hósdag kl. 800-1600. Fríggjadag kl. 800-1530. Tlf. 790200 Fax 790201 bokhald@dimma.fo HALDARATÆNASTAN: Tlf. 790205 Mánadag til fríggjadag kl. 800-2000 BÚSTAÐUR: Staravegur 5, Postboks 3019 FO-110 Tórshavn T-POSTUR: redaktion@dimma.fo lysing@dimma.fo haldari@dimma.fo Er onki tilboð til 3. flokk? Bogi Andreasen varaborgarstjóri Tórshavnar Kommuna Tann 10. november 2011 høvdu foreldraráðini fyri flestu frítíðarskúlar í Tórshavnar Kommunu innkallað til ein áhugaverdan fund fyri umsiting og býráðslimum í Posthúskjallaranum, har vit viðgjørdu skriv frá foreldraráðunum Í skrivinum varð inniliga heitt á kommununa um at betra frítíðarskúlatilboðini til serliga 3. flokk. Síðan tá havi eg sent kommununi fyrispurning, um ætlanir eru um at víðka frí tíðarskúlatilboðið til 3. flokk í ár. Umsitingin arbeiðir við einum frí tíðarskúlatilboði til 3. flokk og eini alternativari loysn, sum eisini umfatar 4., 5. og 6. flokk, men málið er ikki viðgjørt politiskt enn. Tá samgongan enn ikki hevur viðgjørt hetta, so bendir tað á, at tað verður onki frítíðarskúlatilboð í ár. Hetta er sjálvandi púra ófor svarligt, at triðjafloksbørn ganga fyri vág og vind. Vit mugu tí gera okkurt. Um tað ikki verður frítíðarskúli, so mugu vit kunna skipa eitt ”barnahús” ella líknandi, har børn frá 3. til 5. flokk kunnu koma. Tann 10. november vóru umboð fyri samgonguna og borgarstjórin sjálvur sera jalig, men tað er ikki nóg gott, at áheitanin ikki er tikin í álvara og at onki er gjørt við hetta enn. Tí má hetta loysast nú. Tað ganga fleiri enn 600 børn í frítíðarskúla í Havn, og tey yvir eitttúsund foreld rini eftirlýsa, at til boðini verða víðkað, tí at málið er so átrokandi, at tað má viðgerast beinan veg in. Ein trupulleiki er, at frí tíð arskúlin er stongdur, tá skúlin er stongdur, t.v.s. at børn ini 12 vikur um árið ikki verða ansað, sum tey burdu, tí frítíðin hjá foreld runum røkkur ikki til. Uppkot eru til fleiri loysnir, men eyðsæð er, at ein frítíðarskúli til serliga Rundkoyring sjálvandi Jan Christiansen Býráðslimur í Tórshavnar Kommunu Nú hevur kjakið aftur tikið seg upp, um besta ferðsluloysnin við vegamótið Eystari Ringvegur/ Hvítanesvegur er ein rundkoyring ella ferðsluljós Øll vita vit, at ferðslutrupul leikar eru ávís tíðarbil á degnum, og eru tað serliga nøkur vegamót, ið eru serliga trupul og ”irriterandi” at koyra gjøgnum. Inn koyringin til Ringvegin í Hoydølum er óivað tað punktið, ið er tað strævnasta at skula fara um, serliga tíðliga á morgni. Vit hava gjørt nakrar rund koyringar í Havnini sein astu árini, og hava hesar virka einastandandi væl. Á Ringvegnum eru tvær rundkoyringar, og kunnu vit ikki ímynda okkum, hvussu ferðslan vildi gingið, um hesar ikki vóru. Ferðsluljósini í býnum hjálpa eisini til at fáa ferðslu na til at ganga betur, og eru tey har, ið pláss ikki er til at gera eina rundkoyring. Øll, ið koyra í býnum, vita, at ein rundkoyring er fleiri ferðir betur ferðsluloysn enn ferðslu ljós, men kortini vil meiri lutin í býráðnum enn einaferð brúka nakrar hund raðtúsund krónur til at kanna hesi sokallaðu klóku ferðsluljósini. Grund gevingin hjá teimum er, at ein donsk ráð gevara stova hevur framrokn að ferðslu na í býnum og er komin til, at trupulleik ar møgu liga einaferð í framtíðini vilja verða við eini rund koyring. Hendan danska ráðgevarastovan dug ir sanniliga at skriva rokn ingar, og sigast má, at væl ber til, tí Tórshavnar rind ar gleðiliga. Eg havi tosað við fleiri taxa- og bussførarar, ið eru okk ara ferðsluserfrøðing ar, Føroya fremsti miðil ...les Dimmalæing 3. flokk er neyðugur. Tá eru flestu børn ov smá at ganga heim og at vera einsamøll stóran part av seinnapartinum. Vart er gjørt við hetta fleiri ferðir, so hetta er ikki nakar nýggjur trupulleiki fyri kommununa. Og sumstaðni eru tilboð fyri 3. flokksbørn. Men eftir er, at kommunan tryggjar, at øll børn í 3. flokki fáa tilboð um frítíðarskúla nú í summ ar. Eg fari at heita á leiðsluna í kommununi um beinan vegin at viðgera málið, og síðan fylgja ráð unum frá foreldraráðunum um at gera eina tørvs meting, soleiðis at komm unan kann veita tilboð sum sam svara endamálinum fyri frítíð arskúlar. Hetta má gerast nú. og eru teir sannførdir um, at einasta rætta ferðsluloysn in um vegamóti Eystari Ringvegur/Hvíta nesveg ur er ein rund koyr ing. Ja, fleiri av teimum fráráddu harðliga, at kommun an setti ferðsluljós har, tí tað vildi bara gera støðuna verri, enn hon er nú. Lat meg enda við at siga, at danska ráðgevarastovan eisini vísti á, at í vegamótum við ferðsluljósum henda rætti liga nógv álvarslig óhapp, men at slík næstan ikki koma fyri har ein rund koyring er. So, svarið er rættiliga greitt. Lat okkum fáa eina rund koyring um vegamótið Eystari Ringvegur/Hvítanes vegur.
Page 1 and 2: TRYGGINGAR- TR SKAÐAR Dimmalættin
Page 3 and 4: Nr. 46 · 5. mars 2012 INNANLANDS 3
Page 7: Nr. 46 · 5. mars 2012 INNANLANDS 7
Page 11 and 12: Nú er greitt, at tað aftur í ár
Page 13 and 14: Nr. 46 · 5. mars 2012 ÍTRÓTTUR 1
Page 19 and 20: MEININGAR MEININGAR Nr. - · - 2010
Page 21 and 22: Nr. 46 · 5. mars 2012 LÝSINGAR 21

RULLANDI FISKI- LOYVIR GEVA FÁMANNA- VELDI

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?