RULLANDI FISKI- LOYVIR GEVA FÁMANNA- VELDI

Nr. 46 · 5. mars 2012 INNANLANDS
5
til fámannaveldi
ganga út í 2008, síðani í 2009,
2010 - tað vil siga, at ”rull andi
prinsippið” varð grund fest. So í
2007 varð ”rull andi prinsippið”
strik að aftur, og loyvini vórðu
ásett at vara í 10 ár, tað vil siga at
tey vórðu uppsøgd til 2018, sum
er freistin, sum sitandi samgonga
feg in vil strika.
Ætlanirnar hjá samgonguni
Kári Petersen viðgjørdi æt lanirnar
hjá sitandi sam gongu og
síðani, hvørjar avleiðingarnar
verða av teim um ætlanum, sum
fyri liggja politiskt.
Samgonguskjalið hjá Sambandsflokkinum,
Fólk a flokk inum,
Sjálv stýr is flokk inum og
Mið flokk inum sigur, at loyvini
skulu gevast tíðaravmarkað og
rullandi. Fólkaflokkur in, sum
eigur lands stýrissessin við
fiskivinnumálum, vil hava loyvini
at vera rullandi í 12 ár.
Rullandi merkir, at loyv ini í
prinsippinum auto matiskt verða
endurnýggj að í 12 ár í senn. Og
sjálvt um Løgtingið kann uppsiga
loyvini við 12 ára freist, so
kann løgtingið eis ini broyta
hugsan í upp sagnartíðarskeiðinum
og end urnýggja
loyvini, so tey aft ur galda í 12 ár.
- Loyvini verða tískil í veruleikanum
so gott sum óuppsigilig,
og brúks rætt urin verður
so langur og torførur at siga upp,
at hann nærum er ein ognarrættur,
segði Kári Peter sen.
Ogn Føroya fólks
Kári Petersen viðgjørdi eis ini
ásetingina í lógini um, at
tilfeingið er ogn Før oya fólks.
Hann segði, at tá loyvir verða
latin í long tíðarskeið - 10 ella 12
ár - og harafturat rullandi, so
verður ásetingin um, at livandi
tilfeingið er ogn Føroya fólks í
veruleikanum sett úr gildi. Og tá
lands stýrið gevur persónum loyvi
í mong ár, so loyvir lands stýrið
eisini hesum per sóni at selja
rættindini í tíð arskeiðinum.
Soleiðis er tað blivið til, at teir
per sónar, sum selja skip við loyvum,
fáa allan pening in, sum
loyvini eru verd, og loyvini eru
so nógvar ferðir meira verd enn
skipini, sum loyvini verða seld
sam an við.
Kári Petersen vísti á eina andsøgn
í lógini um vinnu ligan
fiskiskap, tí sam stund is sum grein
2 sigur, at tilf eingið er ogn
Føroya fólks, so sigur grein 7, at
loyv ini verða givin fyri 10 ár, og
at hetta er tað sama sum, at
løgtingið tekur ogn arrættin frá
Føroya fólki og gevur hann til
ein stakligar.
Risastórir handlar
Kári Petersen legði fram tøl, sum
vístu, hvussu stór ir handlar hava
verið gjørd ir í fiskivinnuni tey
seinastu árini, har reiðarar hava
fing ið ómetaliga stórar upphæddir
við at selja loyv ini, sum
teir hava fing ið ókeypis frá
landinum.
Krú n borg var mett at hava eitt
virði uppá 150 milión ir krónur,
men varð seld fyri 350, tí
keyparin vildi rinda loyvishavaranum
200 milli ónir krónur
fyri veiði rætt indini, sum fylgdu
við. Vest urvón var 40 miliónir
krón ur vert, men varð selt fyri
80 miliónir. Partrol arin
Columbus, sum bara hev ði eitt
virði uppá 300.000 krónur, varð
seld ur fyri heilar 7 mió, tí loyv ini
vóru so dýrabar, og somu tøl eru
fyri handilin við partrolaranum,
Norna gesti. Polarhav (nú
Hamra nes) og Stjørnan (nú
Breiða nes) høvdu eitt virði uppá
12 mió hvør, men vórðu seld fyri
25 mió hvør. Trolbátarnir,
Tindur og Skarðhamar, høvdu
eitt mett virði uppá 500.000 í
part, men vórðu seldir fyri 6
milliónir krónur hvør. Línubáturin,
Grani, var held ur ikki
verdur meira enn hálva millión,
men kort ini seldur fyri 14 mió.
kr. Mascot varð seldur fyri 21
mió,, hóast metta virð ið bara var
4 mió. Og par trol ararnir,
Fjalshamar og Nónhamar, vórðu
eisini seld ir fyri meira enn tað
tví falda av veruliga virð i num, 15
mió. hvør, hóast metta virðið
bara var 7 mió.
Kári Petersen upplýsti, at
hann hevði hesi tølini frá kønum
fólki í vinnuni.
Skuldartung vinna
Tað hevur stórar avleið ing ar, at
aktørarnir í fiski vinnuni selja
skip við upp blástum virði vegna
fiski rættindini, sum hanga við.
Skuldin í flotanum er tvífaldað
hesi seinastu átta ár ini, úr 1599
mió krónum í 2002 til 3022 mió
krónur í 2010.
- Skipini eru sera dýr - fleiri
ferðir virðið á skip u num sjálvum,
og soleiðis verð ur eitt stórt
tilfeingis gjald rindað til tann,
sum fer úr vinnuni. Hann fær
sera nógv burturúr, meðan tann,
sum heldur fram í vinnuni, ella
sum kemur inn í vinnuna, verður
sera skuldarbundin, segði Kári
Petersen.
Niðurstøðan av ”rull andi
prinsippinum”, sum varð
grundfest í lógina í 1998, er,
sambært Kára Pet ersen, at
privatir aktør ar í vinnuni hava
goldið 6-700 milliónir krónur í
til feingisgjaldi til aðrar privat ar
aktørar í tíð ar skeiði num.
– Tann, sum eigur ti lfeing
ið, Føroya fólk, fær
einki, tað er ómøguligt
at koma inn í vinnuna,
tí eitt stórt til feingisgjald
skal gjald ast til
reiðaran, sum hev ur
loyvini um hendi
- Tann, sum eigur ti l feing ið,
Føroya fólk, fær einki, tað er
ómøguligt at koma inn í vinnuna,
tí eitt stórt tilfeingisgjald skal
gjald ast til reiðaran, sum hev ur
loyvini um hendi, skuld in í
flotanum er tví faldað eftir átta
árum, og nógv feløg eru skuldarbundin
og geva lítið og einki
yvirskot, segði hann.
Hann legði eisini tøl fram,
sum meta um virðið á
veiðirættum í mun til av kastið
hjá ymsu skipa bólk u num.
Ikki óvæntað eru tað
uppisjóvarskipini, sum skara
framúr.
Pelagisku avkastini er so stór
nú, at ein reiðari við 50 mió
krónum í egin pen ingi kann
keypa eitt skip fyri 250 mió
krónur og eiga hvønn møtrikk í
tí eft ir bert 6-7 árum. Árliga avkastið
liggur um 30-40 pro sent.
Kári Petersen vísti ein lista
yvir skipini í pelagisku vinnuni,
har veruliga virð ið á skipunum,
var sett upp. Tilsamans eru
Tróndur í Gøtu, Finnur Fríði,
Jupi ter, Saksaberg, Norðborg,
Christ ian í Grótinum, Fag raberg,
Næraberg og At lants farið
verd 980 milli ónir krónur, Men
við veiði loyvunum eru tey verd
mill um 2 og 2,5 milliardir
krónur, sambært tølunum.
- Í TV2 var eitt innslag um ein
føroying, sum eig ur skip í
Danmark, segði Kári Petersen
sum eitt dømi.
- Skip hansara við veiði loyvi
er vert 1,2 milliard krónur, hóast
skipið sjálvt bara er 200 milliónir
krón ur vert, segði hann.
Útlendingar eiga og ráða í
tí dulda
Kári Petersen vísti eisini á,
hvussu reiðarí í Føroyum sleppa
sær undan lógar av mark ingini
um, at út lend ingar ikki kunnu
eiga meira enn eitt vist í
føroyskari fiskivinnu.
- Í nøkrum feløgum við
útlendskum eigarum verða lán
frá útlendskum eigar um ofta
kallað ”skuld til at knýtt feløg”.
Feløg kun nu hava sera lítlan
egin pening, viðhvørt niður í 0,05
prosent, meðan út lend ingar veita
stóran láns kapital.
- Um fremmanda fígg ing in er
99,9 prosent, og egin fíggingin er
minni enn 0,1 prosent, so kann
ein ivast í, um ræðisrætturin er á
føroyskum hondum. Hjá onkrum
feløgum er skuld til atknýtt feløg
rættiliga stuttfreistað, og hetta
merk ir, at útlendski lán veit arin
kann seta føroyska part inum
treytir, segði Kári Petersen og
siteraði lóg ina:
”Lógin um vinnuligan fiskiskap,
grein 7, sigur, at før oyingar
skulu eina minst 2/3 av
partapeninginum, og hava minst
2/3 av av gerðarrættinum”.
Kári Petersen tosaði eisini
nógv um miðsavn ing av valdi og
ávaraði staði liga um gongdina,
sum er. Hann segði, at longu nú
er stór niðsavning farin fram við
stórum reiðaríum sum JFK,
Varðanum og Fram herja.
- Miðsavningin fer at halda
fram og styrkjast við rullandi
loyvum, segði hann.
- Prísurin á veiðirætt ind um
fer nógv upp, og nøk ur fá fara at
eiga milli ardir, tí veiðirættindini
kunnu seljast saman við skip -
unum fyri milliardir. Tey, sum
sambært lógini eiga fiskatilfeingið,
Føroya fólk, fáa einki
burturav, og fiskivinnan verður
sera skuld arbundin. Bara út lendingar
fara at kunna bjóða uppá
tey stóru skip ini, og tí er vandi
fyri, at út lendingar fáa ræði og
kunnu taka vinningin úr vinn uni,
um teir ynskja tað. Og so fara
nøkur heilt fá at hava allan
avgerðarrætt í vinnu lívinum á
sjógvi og á landi. Og vit fáa
oligarki, seg ði Kári Petersen.
Nógv fólk var og lýddi á
serfrøðingarnar, sum røddu
um tilfeingið, sum sambært
lógini um vinnuligan fiskiskap
er “ogn Føroya fólks”. Millum
áhoyrararnar vóru nógvir
andstøðulimir, løgmaður,
løgmansstjórin, fyrrverandi og
núverandi landsstýrismaðurin
við fiskivinnumálum og
aðalstjórin í Fiskimálaráðnum,
sum hevur kontrasignerað
umstrídda lógaruppskotið hjá
Jákupi Mikkelsen um rullandi
veiðirættindi í 12 ár
Mynd: Bjartur Vest
SETT UPP: REGIN DAVIDSEN