RULLANDI FISKI- LOYVIR GEVA FÁMANNA- VELDI

More documents

Recommendations

Info

4 INNANLANDS Nr. 46 · 5. mars 2012 KÁRI PETERSEN: Long rullandi loyvi føra Kári Petersen, búskap ar frøð ingur, ávarar staðiliga landsins leiðarar ímóti at seta í verk eina skipan við langfreistaðum rullandi loyvum í fiskivinnu ni. Hetta er uppskriftin uppá oligarki, sum vit kenna tað úr Russlandi og íslandi, var ein boðskapur hansara í framløgu í Norðurlandahúsinum fríggjadagin BRYNHILD THOMSEN Vit hava longu havt eitt tíðarskeið við spekulatión í fiskivinnuni, har skip hava verið seld fyri ein prís, sum er fleiri ferðir størri enn virðið á skipinum í veruleik anum er. Vit hava eisini longu sæð, at ein mið savning av valdinum í fiski vinnuni er farin fram, umframt at tað longu er ein sannroynd, at útlendingar sita tungt á pørtum av fiskivinn uni, hóast lógin setir av markingar bæði til útlendsk an ognarskap og ræðis rætt. Kári Petersen, búskaparfrøð ingur, legði fram áhuga verd tøl og áhugaverdar uppgerðir frá vinnuni, tá hann helt fyrilestur á ráðstevnu um føroyska fiskatilfeingið í Norðurlanda húsinum fríggjadagin. Og hansara boðskapur er krystallklárur: Tað verður ein vanlukka, um landsins politisku leiðarar seta í verk ta rullandi skipanina við langfreistaðum veiðiloyv um, sum Fólkaf lokk- ur in arbeiðir við at seta í verk, og sum fær hollan stuðul frá bankunum. - Miðsavningin av valdinum fer at halda fram og styrkjast við langum rullandi loyvum, og vit fara at fáa oligarki, fámannaveldi, segði hann. - Einki kann forða teimum, sum fáa loyvini, í at selja tey fyri milliardir av krónum, og tá nøkur fá fólk fara at eiga milliardir, fara tey eftir fáum árum at ráða yvir restini av føroyska vinnulívinum og í samfelag num annars, soleiðis sum tað sæst til dømis í Íslandi og Russlandi, ávaraði Kári Petersen. Lógargrundarlagið Kári Petersen gjørdi nakað burtur úr at lýsa tað lóg argrundarlag, sum fiskivinnan hev ur verið rikin eftir hesi seinastu árini. Hann byrjaði tó heilt grund leggjandi við grundlógini, sum í grein 73 sigur, at ”ejendoms retten er ukrænkelig”. Síðani siteraði hann grein 2 í Lóg um vinnuligan fiski skap, sum sigur, at ”Liv andi tilfeingið á før- oysku landleiðunum, og rætt indini, føroyska heimastýr ið við samráðingum hev ur rokkið, eru ogn Føroya fólks”. Í 1996 varð rætturin til fiski dagar og eginkvotur ásett ur at vera galdandi í fimm ár, tvs, at rættindini skuldu ganga út í 2001. Árið eftir, í 1997, varð hetta longt upp í 10 ár, soleiðis at rættindini tá skuldu ganga út í 2007. Árið eftir, í 1998, vórðu rættindini gjørd óuppsigilig í 10 ár í senn, soleiðis at tey í fyrsta lagi kundu Kári Petersen vísti m.a. á tey skaðiligu árinini, sum sambært honum standast av, at skip undir verandi fiskivinnuskipan verða seld fyri uppblástan prís, tí veiðirættindini verða seld saman við skipunum. Tildømis eru skipini í uppisjóvarflotanum í sjálvum sær verd 980 milliónir krónur, men saman við dýrabari veiðiloyvunum eru tey verd millum 2 og 2,5 milliardir krónur Mynd: Bjartur Vest
Nr. 46 · 5. mars 2012 INNANLANDS 5 til fámannaveldi ganga út í 2008, síðani í 2009, 2010 - tað vil siga, at ”rull andi prinsippið” varð grund fest. So í 2007 varð ”rull andi prinsippið” strik að aftur, og loyvini vórðu ásett at vara í 10 ár, tað vil siga at tey vórðu uppsøgd til 2018, sum er freistin, sum sitandi samgonga feg in vil strika. Ætlanirnar hjá samgonguni Kári Petersen viðgjørdi æt lanirnar hjá sitandi sam gongu og síðani, hvørjar avleiðingarnar verða av teim um ætlanum, sum fyri liggja politiskt. Samgonguskjalið hjá Sambandsflokkinum, Fólk a flokk inum, Sjálv stýr is flokk inum og Mið flokk inum sigur, at loyvini skulu gevast tíðaravmarkað og rullandi. Fólkaflokkur in, sum eigur lands stýrissessin við fiskivinnumálum, vil hava loyvini at vera rullandi í 12 ár. Rullandi merkir, at loyv ini í prinsippinum auto matiskt verða endurnýggj að í 12 ár í senn. Og sjálvt um Løgtingið kann uppsiga loyvini við 12 ára freist, so kann løgtingið eis ini broyta hugsan í upp sagnartíðarskeiðinum og end urnýggja loyvini, so tey aft ur galda í 12 ár. - Loyvini verða tískil í veruleikanum so gott sum óuppsigilig, og brúks rætt urin verður so langur og torførur at siga upp, at hann nærum er ein ognarrættur, segði Kári Peter sen. Ogn Føroya fólks Kári Petersen viðgjørdi eis ini ásetingina í lógini um, at tilfeingið er ogn Før oya fólks. Hann segði, at tá loyvir verða latin í long tíðarskeið - 10 ella 12 ár - og harafturat rullandi, so verður ásetingin um, at livandi tilfeingið er ogn Føroya fólks í veruleikanum sett úr gildi. Og tá lands stýrið gevur persónum loyvi í mong ár, so loyvir lands stýrið eisini hesum per sóni at selja rættindini í tíð arskeiðinum. Soleiðis er tað blivið til, at teir per sónar, sum selja skip við loyvum, fáa allan pening in, sum loyvini eru verd, og loyvini eru so nógvar ferðir meira verd enn skipini, sum loyvini verða seld sam an við. Kári Petersen vísti á eina andsøgn í lógini um vinnu ligan fiskiskap, tí sam stund is sum grein 2 sigur, at tilf eingið er ogn Føroya fólks, so sigur grein 7, at loyv ini verða givin fyri 10 ár, og at hetta er tað sama sum, at løgtingið tekur ogn arrættin frá Føroya fólki og gevur hann til ein stakligar. Risastórir handlar Kári Petersen legði fram tøl, sum vístu, hvussu stór ir handlar hava verið gjørd ir í fiskivinnuni tey seinastu árini, har reiðarar hava fing ið ómetaliga stórar upphæddir við at selja loyv ini, sum teir hava fing ið ókeypis frá landinum. Krú n borg var mett at hava eitt virði uppá 150 milión ir krónur, men varð seld fyri 350, tí keyparin vildi rinda loyvishavaranum 200 milli ónir krónur fyri veiði rætt indini, sum fylgdu við. Vest urvón var 40 miliónir krón ur vert, men varð selt fyri 80 miliónir. Partrol arin Columbus, sum bara hev ði eitt virði uppá 300.000 krónur, varð seld ur fyri heilar 7 mió, tí loyv ini vóru so dýrabar, og somu tøl eru fyri handilin við partrolaranum, Norna gesti. Polarhav (nú Hamra nes) og Stjørnan (nú Breiða nes) høvdu eitt virði uppá 12 mió hvør, men vórðu seld fyri 25 mió hvør. Trolbátarnir, Tindur og Skarðhamar, høvdu eitt mett virði uppá 500.000 í part, men vórðu seldir fyri 6 milliónir krónur hvør. Línubáturin, Grani, var held ur ikki verdur meira enn hálva millión, men kort ini seldur fyri 14 mió. kr. Mascot varð seldur fyri 21 mió,, hóast metta virð ið bara var 4 mió. Og par trol ararnir, Fjalshamar og Nónhamar, vórðu eisini seld ir fyri meira enn tað tví falda av veruliga virð i num, 15 mió. hvør, hóast metta virðið bara var 7 mió. Kári Petersen upplýsti, at hann hevði hesi tølini frá kønum fólki í vinnuni. Skuldartung vinna Tað hevur stórar avleið ing ar, at aktørarnir í fiski vinnuni selja skip við upp blástum virði vegna fiski rættindini, sum hanga við. Skuldin í flotanum er tvífaldað hesi seinastu átta ár ini, úr 1599 mió krónum í 2002 til 3022 mió krónur í 2010. - Skipini eru sera dýr - fleiri ferðir virðið á skip u num sjálvum, og soleiðis verð ur eitt stórt tilfeingis gjald rindað til tann, sum fer úr vinnuni. Hann fær sera nógv burturúr, meðan tann, sum heldur fram í vinnuni, ella sum kemur inn í vinnuna, verður sera skuldarbundin, segði Kári Petersen. Niðurstøðan av ”rull andi prinsippinum”, sum varð grundfest í lógina í 1998, er, sambært Kára Pet ersen, at privatir aktør ar í vinnuni hava goldið 6-700 milliónir krónur í til feingisgjaldi til aðrar privat ar aktørar í tíð ar skeiði num. – Tann, sum eigur ti lfeing ið, Føroya fólk, fær einki, tað er ómøguligt at koma inn í vinnuna, tí eitt stórt til feingisgjald skal gjald ast til reiðaran, sum hev ur loyvini um hendi - Tann, sum eigur ti l feing ið, Føroya fólk, fær einki, tað er ómøguligt at koma inn í vinnuna, tí eitt stórt tilfeingisgjald skal gjald ast til reiðaran, sum hev ur loyvini um hendi, skuld in í flotanum er tví faldað eftir átta árum, og nógv feløg eru skuldarbundin og geva lítið og einki yvirskot, segði hann. Hann legði eisini tøl fram, sum meta um virðið á veiðirættum í mun til av kastið hjá ymsu skipa bólk u num. Ikki óvæntað eru tað uppisjóvarskipini, sum skara framúr. Pelagisku avkastini er so stór nú, at ein reiðari við 50 mió krónum í egin pen ingi kann keypa eitt skip fyri 250 mió krónur og eiga hvønn møtrikk í tí eft ir bert 6-7 árum. Árliga avkastið liggur um 30-40 pro sent. Kári Petersen vísti ein lista yvir skipini í pelagisku vinnuni, har veruliga virð ið á skipunum, var sett upp. Tilsamans eru Tróndur í Gøtu, Finnur Fríði, Jupi ter, Saksaberg, Norðborg, Christ ian í Grótinum, Fag raberg, Næraberg og At lants farið verd 980 milli ónir krónur, Men við veiði loyvunum eru tey verd mill um 2 og 2,5 milliardir krónur, sambært tølunum. - Í TV2 var eitt innslag um ein føroying, sum eig ur skip í Danmark, segði Kári Petersen sum eitt dømi. - Skip hansara við veiði loyvi er vert 1,2 milliard krónur, hóast skipið sjálvt bara er 200 milliónir krón ur vert, segði hann. Útlendingar eiga og ráða í tí dulda Kári Petersen vísti eisini á, hvussu reiðarí í Føroyum sleppa sær undan lógar av mark ingini um, at út lend ingar ikki kunnu eiga meira enn eitt vist í føroyskari fiskivinnu. - Í nøkrum feløgum við útlendskum eigarum verða lán frá útlendskum eigar um ofta kallað ”skuld til at knýtt feløg”. Feløg kun nu hava sera lítlan egin pening, viðhvørt niður í 0,05 prosent, meðan út lend ingar veita stóran láns kapital. - Um fremmanda fígg ing in er 99,9 prosent, og egin fíggingin er minni enn 0,1 prosent, so kann ein ivast í, um ræðisrætturin er á føroyskum hondum. Hjá onkrum feløgum er skuld til atknýtt feløg rættiliga stuttfreistað, og hetta merk ir, at útlendski lán veit arin kann seta føroyska part inum treytir, segði Kári Petersen og siteraði lóg ina: ”Lógin um vinnuligan fiskiskap, grein 7, sigur, at før oyingar skulu eina minst 2/3 av partapeninginum, og hava minst 2/3 av av gerðarrættinum”. Kári Petersen tosaði eisini nógv um miðsavn ing av valdi og ávaraði staði liga um gongdina, sum er. Hann segði, at longu nú er stór niðsavning farin fram við stórum reiðaríum sum JFK, Varðanum og Fram herja. - Miðsavningin fer at halda fram og styrkjast við rullandi loyvum, segði hann. - Prísurin á veiðirætt ind um fer nógv upp, og nøk ur fá fara at eiga milli ardir, tí veiðirættindini kunnu seljast saman við skip - unum fyri milliardir. Tey, sum sambært lógini eiga fiskatilfeingið, Føroya fólk, fáa einki burturav, og fiskivinnan verður sera skuld arbundin. Bara út lendingar fara at kunna bjóða uppá tey stóru skip ini, og tí er vandi fyri, at út lendingar fáa ræði og kunnu taka vinningin úr vinn uni, um teir ynskja tað. Og so fara nøkur heilt fá at hava allan avgerðarrætt í vinnu lívinum á sjógvi og á landi. Og vit fáa oligarki, seg ði Kári Petersen. Nógv fólk var og lýddi á serfrøðingarnar, sum røddu um tilfeingið, sum sambært lógini um vinnuligan fiskiskap er “ogn Føroya fólks”. Millum áhoyrararnar vóru nógvir andstøðulimir, løgmaður, løgmansstjórin, fyrrverandi og núverandi landsstýrismaðurin við fiskivinnumálum og aðalstjórin í Fiskimálaráðnum, sum hevur kontrasignerað umstrídda lógaruppskotið hjá Jákupi Mikkelsen um rullandi veiðirættindi í 12 ár Mynd: Bjartur Vest SETT UPP: REGIN DAVIDSEN
Page 1 and 2: TRYGGINGAR- TR SKAÐAR Dimmalættin
Page 3: Nr. 46 · 5. mars 2012 INNANLANDS 3
Page 7 and 8: Nr. 46 · 5. mars 2012 INNANLANDS 7
Page 9 and 10: MEININGAR MEININGAR Nr. - · - 2010
Page 11 and 12: Nú er greitt, at tað aftur í ár
Page 13 and 14: Nr. 46 · 5. mars 2012 ÍTRÓTTUR 1
Page 19 and 20: MEININGAR MEININGAR Nr. - · - 2010
Page 21 and 22: Nr. 46 · 5. mars 2012 LÝSINGAR 21
Page 27 and 28: Nr. 46 · 5. mars 2012 INNANLANDS 2

RULLANDI FISKI- LOYVIR GEVA FÁMANNA- VELDI

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?