Myndin af Jóni forseta - Háskóli Íslands

9
staðnum og flutti kvæði sitt sjálfur (,,Heil sit þú, hetjan góð”). Þessir karlar kunnu að halda
veizlur.
Vinir Jóns höfðu löngu áður haft samband við Brynjólf Bergslien, sem áður var nefndur, og
beðið hann að gera brjóstmynd af Jóni til að færa honum í afmælisveizlunni, og var
hugmyndin sú, að marmaragerð myndarinnar (dagsett 1872) yrði færð Alþingi að gjöf að Jóni
látnum; það varð. Jón hafði fengizt til að sitja fyrir hjá Bergslien í október 1870, og hann
hafði oft áður látið til leiðast að láta taka af sér myndir til að senda vinum sínum á Íslandi að
þeirra ósk. Þannig stendur á því, að til eru ljósmyndir af Jóni á ýmsum tímum auk nokkurra
olíumálverka. Eina slíka mynd lét hann mála af sér og sendi Ingibjörgu unnustu sinni heim til
Íslands löngu fyrir þrítugt. Alþingismenn létu síðar mála af honum stóra olíumynd, sem
hangir enn í Alþingishúsinu, en ungir námsmenn í Kaupmannahöfn létu steinprenta mynd af
honum, og hékk sú mynd á því nær í öllum fremri heimilum á Íslandi. 20
Bergslien bjó í Kaupmannahöfn, þegar þetta var, og vann að líkneskinu af Karli Jóhanni
konungi, en það var fyrsta verk sinnar tegundar í Noregi, afhjúpað 1875 framan við
konungshöllina í Osló og stendur þar enn. Það var því enginn aukvisi, sem vinir Jóns fengu til
að gera brjóstmyndina. Bergslien gerði einnig líkneskið af skáldinu Henrik Wergeland, sem
stendur á Eidsvoldstorgi í Osló (brons, afhjúpað 1881). Líkneski hans af ævintýraskáldinu P.
Chr. Asbjörnsen (sink) og leikaranum Johannes Bruun (brons) standa einnig bæði í Osló.
Hann gerði einnig líkneski af Haraldi hárfagra, Ólafi helga, Sverri konungi og Hákoni góða.
Nokkrar brjóstmyndir liggja einnig eftir hann, þar á meðal er marmaramynd af
stjórnmálamanninum Ole Gabriel Ueland, sem stendur í norska stórþinginu. Verk Bergsliens
eru til sýnis meðal annars í Nasjonalgalleriet í Osló.
Séra Matthías bjó hjá Bergslien part úr vetri 1870-1871 og fylgdist með brjóstmyndinni af
Jóni verða til. Um þetta segir Matthías í sjálfsævisögu sinni: 21
„Tók ég mér síðan vist hjá vini mínum, Brynjólfi Bergslien myndasmið; hafði ég næstum
daglega verið hjá honum á vinnustofu hans um veturinn í Höfn meðan hann gerði
standmyndina miklu, af Karli Johan konungi, er nú var komin til Kristjaníu; hafði hann mjög
aukið þekkingu mína á listaverkum og eins og opinberað mér nýjan fegurðar- og töfraheim.
Bergslien var lítt lærður maður og hafði lítillar menntunar notið, en hann var (eins og
bróðir hans, málarinn) fæddur listamaður. Myndina (fyrst úr leiri, en síðan úr gipsi, undir
steypuna) gerði hann á listahöll Dana, Karlottuborg; skoðaði ég þar daglega listasmíði helztu
snillinga Dana, en stundum Thorvaldsens eða önnur gripasöfn. Af myndasmíðum danskra
meistara dáðist ég mest að listaverkasafni Jerichaus, að Thorvaldsens-myndum fráteknum.
Bergslien lauk og þá við höfuð Jóns Sigurðssonar (í marmara) og lét aðstoðarmann sinn
meitla allt eftir merkilínum, en setti svo sjálfur á smiðshöggin. Einu sinni, er yfirsvipur Jóns
var langt kominn hjá þeim, sem meitlaði, stóð ég og horfði á og þóttist ekki sjá hinn rétta svip
hins ágæta landa vors. Kærði ég það fyrir Bergslien. „Komdu á morgun eða hinn daginn”,
svaraði meistarinn. Ég kom, og þá var sálin komin! Finnst mér og síðan, að hið djúpúðga og
stórmannlega höfuð Jóns forseta eftir Bergslien vera furðusmíði, sem flestum verður
minnisstætt, þótt lítið skynji listaverk.
Bergslien var aldavinur Íslendinga í Höfn, og hygg ég að honum hafi verið það að þakka, að
námsmenn vorir í Höfn fóru að vakna til meiri og meiri meðvitundar um þýðing lista og
fegurðarsmekks, þótt jafnframt beindi að þeirri stefnu starfsemi Sigurðar málara.”
20 Jón Ólafsson, andlátsfrétt í Skuld, Öldin okkar 1880 (Iðunn, 1956, bls. 165).
21 Matthías Jochumsson, Sögukaflar af sjálfum mér (Þorsteinn Gíslason gaf út, 1922; 2. útg., Ísafold, 1959, bls.
204-205).