You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
àâàõóóëààä ýðòíèé ìîíãîë÷óóäûí íàñàíä õ¿ðñýí ýð á¿ð<br />
öýðãèéí ¿¿ðýãòýí áàéâ. “Íóãàí (ýð) ¿ð íóòãàà ñàõèõ ¸ñòîé”<br />
ãýñýí áè÷èãäýýã¿é õóóëü, ¸ñ çàíøèë àðä ò¿ìýíä ¿éë÷èëæ<br />
áàéâ. Ýðýãòýé õ¿¿õäèéã ýöýã ýõ íü öýðãèéí ¿¿ðýãòíýýð òîîöîæ<br />
ò¿¿íèéã õàð áàãààñ íü öýðýãò áýëòãýíý. Ìîíãîëä èðæ, XIII<br />
çóóíû ìîíãîë÷óóäûí àìüäðàëûã í¿äýýð ¿çýæ ò¿¿õýí ñóðâàëæ<br />
áè÷èæ ¿ëäýýñýí åâðîïûí àíõíû õ¿í Ïëàíî Êàðïèíè: “Õ¿¿õäýý<br />
õî¸ð, ãóðâàí íàñ õ¿ðìýãö ìîðü óíóóëàí äàâõèóëæ ñóðãàõ áà<br />
áèåä íü òààðñàí õàâ÷ààõàé íóì áàðèóëàí õàðâóóëæ ñóðãàäàã”<br />
[3. 216] õýìýýí áè÷ñýí áóé. Èéíõ¿¿ òýðáýýð 17-60 íàñíû<br />
õîîðîíä öýðãèéí äàíñëàãäñàí ¿¿ðýãòýí áàéäàã áàéëàà.<br />
Áýë÷ýýð õººæ í¿¿äýëëýí, öººíººð àìüäàðäàã ìîíãîë÷óóäûí<br />
õóâüä èéì áàéõààñ ººð àðãàã¿é áàéñíààñ ýíý íü ÿìàð÷ øàõàëò<br />
øààðäëàãàã¿é áºãººä åðººñ óëàìæëàë, çàíøèë áîëñîí ¿éë<br />
õýðýã áàéâ. Òýð ÷ áàéòóãàé ýìýãòýé÷¿¿ä ÷ öýðãèéí ¿¿ðýãòýí<br />
áàéâ. “Îõèä õ¿¿õí¿¿ä íü ìîðü óíàí äàâõèõäàà ýð÷¿¿äýýñýý<br />
äóòàõã¿é. Òýä ìºí ë ýð÷¿¿ä øèãýý íóì ñóì àãñàíà” ãýæ Ïëàíî<br />
Êàðïèíè òýìäýãëýñýí áàéäàã. Äóíäàä çóóíû õÿòàäûí<br />
ñóðâàëæ áè÷èãò: “Öýðýãëýõýä ÷ äýýä, äîîðä ãýõã¿é èõýíõ íü<br />
ýõíýð õ¿¿õäýý àâ÷ ÿâíà. Ýìýãòýé÷¿¿äýä õóâöàñ õó÷ëàãà áà<br />
ýä òàâààðûí õýðãèéã õàðèóöóóëíà. Áàñ ãýð áàðèõ áà à÷àà<br />
õºñãèéí ÿâäëûã õàðèóöóóëíà” õýìýýí ìîíãîë÷óóäûí òóõàé<br />
òýìäýãëýñýí áèé. Ýíý ¿¿ðãèéã íü ×èíãèñ õààíû ¿åä á¿ð<br />
õóóëü÷èëæ, “Èõ çàñàã” õóóëüä: “Öýðãèéã äàãàæ ÿâàà<br />
á¿ñã¿é÷¿¿äèéí ýðñ íü áàéëäààíä îðâîë òýäãýýð á¿ñã¿é÷¿¿ä<br />
ýðèéíõýý àæëûã îðëîí õèéæ, àëáàí òóøààëûã íü ã¿éöýòãýõ<br />
õýðýãòýé” [1. 41] ãýæ çààñàí áàéíà.<br />
Ýíý á¿õíýýñ ¿çâýë ýðòíèé ìîíãîë÷óóäàä èðãýí áà<br />
öýðãèéí çààã ÿëãàà áàðàã áàéñàíã¿é, ìîíãîë õ¿í õýí áîëîâ÷<br />
óóðãà áàðèàä ìîðäâîë àäóó÷èí – ìàë÷èí, æàä áàðèàä<br />
ìîðäâîë öýðýã äàé÷èí áîëäîã áàéæýý.<br />
2. Á¿õ íèéòýýð öýðãèéí ¿¿ðýãòýí ó÷ðààñ ýðòíèé<br />
ìîíãîë÷óóäûí öýðãèéí áîëîâñðîë íü á¿õ õ¿í àìûã õàìàðñàí,<br />
ñóðãàëòûí òîãòîëöîîòîé áàéâ.<br />
Íóì ñóì, æàä, ñýëýì çýðýã íü ýðòíèé ìîíãîë÷óóäûí<br />
áàéëäààíû çýâñýã òºäèéã¿é àí ãºðºº õèéæ, õîîë õ¿íñ, äýýë<br />
õóâöñàà áýëòãýõ àìüäðàëûí õýðýãñýë áàéñàí þì. Õ¿¿õäýý<br />
ºñººä èðýõýä ààâ íü àí ãºðººíä äàãóóëæ, õàðàéæ ÿâàà<br />
6
Change language