3) Individualne razlike. Kognitivnoinformacioni pristup usmeren je ka utvrđivanju opštih pravilnosti kognitivnog razvoja, pa se individualne razlike tretiraju kao šum koji treba eliminisati iz podataka. Cilj je da se konstruišu modeli koji će opisati kako deca na određenom uzrastu primaju i obrađuju informacije u dolaženju do rešenja problema. Ovi modeli su specifičniji, precizniji i psihološki relevantniji od Pijažeovih analiza, jer se u njima definiše dinamička interakcija kognitivnih procesa koji stoje u osnovi vidljivog ponašanja deteta u problemskoj situaciji (Baucal, 1998). 130
SOCIOKULTURNI PRISTUP RAZVOJU: TEORIJA VIGOTSKOG Psiholozi koji su usvojili sociokulturnu perspektivu, isto kao i autori pijažetanske orijentacije, naglašavaju aktivnu, konstruktivističku prirodu saznanja i kognitivnog razvoja. Zastupnici ovog gledišta dele Pijažeovo uverenje da je saznanje izraz aktivnih napora individue i složenog procesa konstrukcije, a ne kopija realnosti ili ishod pasivnog primanja informacija iz spoljašnje sredine. U okviru ovog pristupa se, međutim, dodaje da ključnu ulogu u razvoju imaju još dva, međusobno usko povezana faktora: socijalna interakcija i kultura, tj. sociokulturni kontekst u kome se razvoj odvija. Začetnik sociokulturnog shvatanja razvoja bio je ruski psiholog Lav Semionovič Vigotski (1896 - 1934). „Mocart psihologije“ Lav Vigotski rođen je iste godine kad i Pijaže, ali je, za razliku od njega, živeo nepunih četrdeset godina. Za vreme svog kratkog, ali plodnog života izgradio je jedan od najoriginalnijih teorijskih sistema u psihologiji, koncipirajući svoje učenje kao zasnivanje marksističke psihologije (Marksovom antropološkom učenju nedostajala je nova psihološka paradigma). Napustivši studije medicine, Vigotski je završio prava i filozofiju. Nije dobio formalno obrazovanje iz psihologije, ali je sledeći svoja brojna i široka intresovanja, bio fasciniran pitanjima u vezi sa psihičkim razvojem čoveka. U domenu razvojne psihologije bavio se prevashodno kognitivnim razvojem, izučavajući razvoj mišljenja i jezički razvoj dece. Bavio se i psihologijom umetnosti, jer su ga zanimale estetika i teorija književosti (u ranim dvadestim napisao je obimnu studiju o Hamletu), kao i filozofija, a posebno filozofija nauke. Semiotika i psiholingvistika bile su važne oblasti rada Vigotskog, koje su imale velikog uticaja na razvoj njegove psihološke teorije. Radio je kao nastavnik (predavao je književnost, estetiku, filiozofiju i ruski jezik u školi, a psihologiju i logiku na fakultetu za buduće nastavnike) i kao istraživač u Institutu za psihologiju. Imao je i kliničko iskustvo u radu sa decom sa posebnim potrebama. Za 37 godina, koliko je živeo, Vigotski je objavio 270 naučnih dela, iz različitih humanističkih disciplina. Njegova teorija psihičkog razvoja čoveka ostala je nedorađena (zbog prerane smrti, kao i opsega problema kojima je počeo da se bavi), ali je izvršila veliki uticaj ne samo u psihologiji, već i u srodnim disciplinama (pogotovo u oblasti semiotike i psiholingvistike). Danas postoji veliki broj autora koji, u različitim oblastima, rade na primeni, razradi i daljem razvoju ideja Vigotskog. To nije nimalo iznenađujuće, ako se imaju u vidu širina njegovih interesovanja, kao i raznovrsnost problema koje je pokrenuo za vreme svog kratkog, ali izuzetno plodnog istraživačkog veka. U ovim raznorodnim (neo)vigotskijanskim projektima, koji variraju od najopštijih epistemoloških rasprava do osmišljavanja omladinskih klubova u Bruklinu, nije teško prepoznati zajednički imenitelj, ujedinjujući postulat sociokulturnog pristupa – bavljenje osobenim ljudskim odlikama, odnosno višim mentalnim (psihičkim) funkcijama i shvatanje da su one socijalno, kulturno i istorijski konstruisane. Kulturni razvoj viših mentalnih funkcija Suštinsko ograničenje tradicionalnog pristupa p sihološkim pojavama (koji je dominirao u i ntrospektivnoj psihologiji Vunta i Tičenera, kao i u američkom bihejviorizmu i ruskoj refleksologiji) Vigotski je prepoznao u njihovoj usmerenosti na proučavanje jednostavnih, elementarnih psihičkih funkcija (npr. osećaji i opažaji, pragovi osteljivosti, jednostavniji oblici pamćenja i učenja). Zbog toga je, po r ečima Vigotskog, “psihologiji bila dostupna samo embriologija ljudskog duha“, a od ove 131
- Page 1 and 2:
Departman za psihologiju Univerzite
- Page 3 and 4:
RAZVOJ, PREDMET I CILJEVI RAZVOJNE
- Page 5 and 6:
njihovo zadovoljenje. Decu treba po
- Page 7 and 8:
Industrijalizacija je ubrzala i urb
- Page 9 and 10:
Uticaj bihejviorizma Džon Votson (
- Page 11 and 12:
2. Činilaca ili faktora koji dovod
- Page 13 and 14:
dnevne oscilacije fozioloških i ps
- Page 15 and 16:
3) Individualne razlike. Po čemu s
- Page 17 and 18:
procesi, za koje veruju da razlikuj
- Page 19 and 20:
imati u vidu da se radi o didaktič
- Page 21 and 22:
Društvene implikacije nativizma i
- Page 23 and 24:
Prilog 1: LJUDSKO NASLEĐE: GENI I
- Page 25 and 26:
PREGLED OSNOVNIH TEORIJSKIH PRISTUP
- Page 27 and 28:
Univerzalno-konstruktivistički pri
- Page 29 and 30:
B.F. Skiner A. Bandura Osnovni izvo
- Page 31 and 32:
Faktor Pristup ... Tabela 1. Poređ
- Page 33 and 34:
pouzdanim u drugom smislu ako se ne
- Page 35 and 36:
Zbog pomenutih ograničenja, izveš
- Page 37 and 38:
videti. Svi ljudi imaju tendenciju
- Page 39 and 40:
Praktično svaka intervencija u ži
- Page 41 and 42:
Ostale tehnike za pikupljanje podat
- Page 43 and 44:
4. Razlikovanje uzrasnih i drugih i
- Page 45 and 46:
Prilog 1: Korelacija i uzročnost U
- Page 47 and 48:
PERIODIZACIJA RAZVOJA Pojam normati
- Page 49 and 50:
TABELA 1 Stadijumi razvoja prema č
- Page 51 and 52:
PSIHOMETRIJSKI PRISTUP RAZVOJU Opš
- Page 53 and 54:
odgovoru na pitanje u kojoj meri su
- Page 55 and 56:
„Nama se čini da je u inteligenc
- Page 57 and 58:
Prema nativističkoj hipotezi, neki
- Page 59 and 60:
koji imaju zajedničkog samo jednog
- Page 61 and 62:
TEORIJE UČENJA I RAZVOJ Psiholozi
- Page 63 and 64:
Ogled sa malim Albertom Godine 1920
- Page 65 and 66:
Skinerova kutija Pogledajmo kako se
- Page 67 and 68:
genetski je zasnovana. Međutim, i
- Page 69 and 70:
Postoji obilje podataka o tome da r
- Page 71 and 72:
ponašanja, upozorava na to koliko
- Page 73 and 74:
PSIHODINAMSKI PRISTUP RAZVOJU . Svo
- Page 75 and 76:
veliki uticaj na savremena shvatanj
- Page 77 and 78:
kao o tri mehanički odvojena segme
- Page 79 and 80: sazrevanjem deteta, njegovim narast
- Page 81 and 82: jedne faze u drugu (sa „ostrvcima
- Page 83 and 84: No, u jednom je psihoanliza nedvosm
- Page 85 and 86: prohodavanju, motoričkom i saznajn
- Page 87 and 88: Prilog 1: Frojdovi stadijumi psihos
- Page 89 and 90: eksperimentalnim proverama. Ovakav
- Page 91 and 92: Uprkos tome, smatra se da je naučn
- Page 93 and 94: Harlov je smatrao da udobnost dodir
- Page 95 and 96: Brajanova majka je ponovo izašla i
- Page 97 and 98: UNIVERZALNO - KONSTRUKTIVISTIČKI P
- Page 99 and 100: saznajne (kognitivne) sheme naziva
- Page 101 and 102: Pojasnimo opisane pojmove i „logi
- Page 103 and 104: „(Naše) viđenje asimilacije pre
- Page 105 and 106: Uzmimo kao primer Pijažeov zadatak
- Page 107 and 108: Pijaže je smatrao da postoje četi
- Page 109 and 110: U Pijažeovom određenju pojma razv
- Page 111 and 112: - Razvoj ne počiva na pasivnoj rea
- Page 113 and 114: nižeg uzrasta svoje moralne sudove
- Page 115 and 116: Poslednju, četvrtu fazu moralnog r
- Page 117 and 118: Drugi nivo - KONVENCIONALNI Treća
- Page 119 and 120: moralnosti („dobrog i lošeg“).
- Page 121 and 122: KOGNITIVNO-INFORMACIONI PRISTUP RAZ
- Page 123 and 124: koji rade na polju, čuvanje useva
- Page 125 and 126: slučajnosti, rukovodeći se asocij
- Page 127 and 128: opseg dečjih shema, već i njihova
- Page 129: veća težina bila bliža težištu
- Page 133 and 134: kao plod individualnog ili kolektiv
- Page 135 and 136: Razvoj deteta ne može se razumeti
- Page 137 and 138: kada je sam sa sobom, čovek zadrž
- Page 139 and 140: član interakcije. Drugim rečima,
- Page 141 and 142: socijalne interakcije, u kojoj se p
- Page 143 and 144: EKOLOŠKI PRISTUP RAZVOJU: BRONFENB
- Page 145 and 146: Kao kontekst razvoja, mikrosistem i
- Page 147 and 148: Škola kao“eko-niša”: učionic
- Page 149: karakteristike koje se smatraju “
Change language