Univerzitet Singidunum, Beograd

Prilog 1: Paralelni stadijumi kognitivnog i moralnog razvoja
Kognitivni stadijum Moralni stadijum
Preoperacionalni
Mišljenje odlikuju egocentričnost
(centracija na vlastitu tačku gledišta),
mešanje subjektivnog i objektivnog (u oba
smera) i odsustvo logičkih operacija
(rasuđivanje je intuitivno).
Konkretne operacije
Oslobađanje od egocentrizma u tumačenju
sveta i socijalnim odnosima. Razvijene
konkretne operacije: mentalne akcije su
reverzibilne i povezane u sistem, ali nisu
nezavisne od sadržaja i imaju ograničenu
moć koordinacije.
Početak formalnih operacija
Mišljenje operiše apstraktnim iskazima, uz
sposobnost primene propozicione logike.
Logičke operacije su odvojene od sadržaja
Rane osnovne formalne operacije
Hipotetičko-deduktivno mišljenje,
sposobnost određivanja mogućih odnosa
između činilaca i eksperimentalne analize.
Stabilne formalne operacije
Operacije su potpuno razvijene i ostvarena
je iscrpna sistematičnost u rasuđivanju.
Faza 1. Heteronomija
Moralnost zasnovana na poslušnosti
autoritetu i izbegavanju kazne.
Faza 2. Instrumentalno mišljenje
Poštovanje pravila služi neposrednom
ličnom interesu (vlastitim željama i
potrebama). Saradnja je zasnovana na
jednostavnoj razmeni.
Faza 3. Moralnost “dobrog deteta”
Pravila se poštuju zbog naklonosti i
poštovanja od strane važnih osoba. Biti
moralan znači ispunjavati njihova
očekivanja.
Faza 4. Moralnost “zakona i reda”
Zakoni i norme štite interese svih i moraju
se poštovati da bi se očuvao socijalni red.
Svako mora da obavlja svoje dužnosti.
Faza 5. Moralnost „društvenog ugovora“
Moralnost zasnovana na zaštiti ljudskih
prava i standardima oko kojih se složilo celo
društvo, zarad dobrobiti svih ljudi.
Faza 6. Univerzalni etički principi
Moralnost je stvar lične savesti i
poštovanja univerzalnih moralnih principa
koji su iznad zakona i normi konkretnog
društva.
120