Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
26<br />
HI−FI HI−FI − Technika radiowa<br />
O ile o odtwarzaczach, wzmacniaczach i kolumnach można znaleźć nieprzebrane zasoby informacji, artykułów<br />
i książek, o tyle z radiem jest nie<strong>co</strong> gorzej. Na szczęście została ostatnio wznowiona bardzo wartościowa,<br />
dostępna przez Internet, pozycja Roberta Harleya The Complete Guide to High−End <strong>Audio</strong>, w której znajdziemy<br />
wyczerpujące wyjaśnienie wszystkich zagadnień związanych z tunerem.<br />
<strong>co</strong> <strong>TUNER</strong> <strong>“umieć”</strong> <strong>POWINIEN</strong>...<br />
Podobnie jak każdy inny element toru<br />
elektroakustycznego, tak i tuner, żeby spełnić wymogi<br />
związane z wysoką jakości, musi spełnić kilka<br />
warunków, od których zależy koń<strong>co</strong>wa jakość sygnału.<br />
Jednak − uwaga! O ile w przypadku innych urządzeń,<br />
jak CD czy wzmacniacz, o ich jakości świadczy<br />
wyłącznie dźwięk, a pomiary stanowią tylko element<br />
pomocniczy, o tyle w przypadku tunerów mierzone<br />
parametry są dla efektu koń<strong>co</strong>wego kluczowe i bardzo<br />
wiarygodne.<br />
Ceny odbiorników radiowych różnią się między sobą, po−<br />
dobnie jak w przypadku np. CD. Najtańsze można dostać za −<br />
powiedzmy − 500 zł, a najdroższe mogą kosztować i kilkadzie−<br />
siąt tysięcy. Z grubsza można je podzielić na odbiorniki strojo−<br />
ne w sposób analogowy (dyskretny) oraz strojone za pomocą<br />
syntezy częstotliwości (“frequency synthesized”). Te ostatnie<br />
często mylnie nazywane są odbiornikami cyfrowymi. Cyfrowo<br />
dokonywane jest jedynie dostrajanie do wybranej częstotliwoś−<br />
ci oraz najczęściej − odczyt (za pomocą wyświetlaczy). Prze−<br />
strajanie w tego typu urządzeniach odbywa w ten sposób, że<br />
oscylator cyfrowy “wytwarza” pożądaną częstotliwość. Nie ma<br />
możliwości płynnego przestrajania, a skok wynosi najczęściej<br />
50kHz, rzadziej 25kHz. Łatwo więc automatycznie wyszukać<br />
następną stację − funkcja ta nazywa się seeking − a następnie<br />
ją zapamiętać. Przeszukiwanie odbywa się za pomocą dwóch<br />
przycisków, przypominających w obsłudze odtwarzacz CD −<br />
w górę i w dół. Najpopularniejsze są właśnie radia tego typu,<br />
jednak najdroższe − i najlepsze − tunery zawsze są analogowe.<br />
Dzieje się tak, ponieważ cyfrowa synteza wprowadza do syg−<br />
nału szum oraz zniekształcenia fazowe. Znam tylko jeden przy−<br />
kład odwrotnej sytuacji, kiedy radio z syntezą “udaje” radio<br />
analogowe, a ma to miejsce w przypadku odbiorników Maran−<br />
tza, w których zastosowano pokrętło do strojenia nazwane “Gy−<br />
ro Tuning”.<br />
CZUŁOŚĆ<br />
Najważniejszą cechą tunera jest jego czułość (“sensivity”).<br />
Określa ona zdolność do odbioru słabych radiostacji. Technicz−<br />
nie rzecz biorąc, jest to wartość sygnału RF potrzebna do<br />
wytworzenia sygnału wyjściowego, przy założonym stosunku<br />
sygnał/szum. Wyrażana jest ona na dwa sposoby − jako napię−<br />
cie wytworzone na zaciskach anteny (w µV) lub jako moc syg−<br />
nału (w dBf) i w tym przypadku nie interesuje nas impedancja<br />
linii. Ponieważ stosuje się dwa sposoby przesyłu sygnału z<br />
anteny − linią 300Ω (niesymetryczna) lub 75Ω (symetryczna),<br />
istnieją więc dwa rodzaje wyrażania tego parametru. Łatwo<br />
jednak zamienić jedną na drugą, ponieważ czułość dla linii<br />
300Ω ma dwukrotnie większą wartość niż dla 75Ω − np. kiedy<br />
przy linii niesymetrycznej mamy czułość na poziomie 15µV,<br />
oznacza to czułość dla linii symetrycznej na poziomie 7,5µV.<br />
Wspomnieliśmy o stosunku S/N potrzebnym do określenia syg−<br />
nału wyjściowego. Przyjmuje się, że wynosi on 50dB (mówi się<br />
wówczas o tzw. “quieting sensivity”). Producenci niczego nie<br />
pozostawiają przypadkowi i aby “poprawić” ten parametr − przy−<br />
najmniej na papierze − często podają czułość dla wartości<br />
30dB − jako czułość użytkową (tzw. “usable sensivity”). Taka<br />
wartość jest jednak nie do przyjęcia nawet dla wpółgłuchego<br />
słuchacza. Generalna zasada jest taka, że im mniejszy jest ten<br />
parametr − tym lepiej. Najlepsze tunery mogą się pochwalić<br />
czułością na poziomie 30dBf dla stereo i 10dBf dla mono (przy<br />
qs = 50 dB, gdzie 30 dBf odpowiada wartości 9µV dla linii 75Ω),<br />
nie<strong>co</strong> gorsze − odpowiednio − 40dBf i 20dBf.<br />
Czułość jest parametrem ważnym przede wszystkim dla<br />
mieszkańców miejs<strong>co</strong>wości oddalonych od nadajników. W<br />
mieście nie ma ona większego znaczenia, chyba, że chcemy<br />
odbierać stacje z innych ośrodków nadawczych.<br />
W tunerze Cyrusa FMX mamy do dyspozycji precyzyjne<br />
dostrojenie do stacji, w krokach 10kHz (w odróżnieniu<br />
do standardowych 50 kHz).<br />
Marantza ST−17M wyposażony jest w dwa gniazda<br />
antenowe oraz przełącznik tłumika sygnału antenowego.<br />
Primare T30 wyróżnia się zielonym wyświetlaczem typu<br />
dot, na którym pojawiają się również informacje RDS.<br />
Obok zielone diody RDS, stereo i wskaźnika dostrojenia.<br />
SELEKTYWNOŚĆ<br />
Dla mieszczuchów ważniejsze będą dwa następne para−<br />
metry. Zacznijmy od selektywności międzykanałowej − tłumie−<br />
nie częstotliwości lustrzanej (“adjacent−channel selectivity”).<br />
W środowisku miejskim ilość stacji radiowych jest ogromna.<br />
W związku z ograniczonym pasmem przeznaczonym dla stacji<br />
UKF, tuner jest w stanie odbierać skończoną ilość programów.<br />
Aby jednak “upakować” ich jak najwięcej, są one stłoczone<br />
i nierzadko występują na skali częstotliwości tuż obok siebie.<br />
Selektywność określa zdolność do przetwarzania przez tuner<br />
tylko jednej stacji i tłumienie stacji nadawanej tuż obok. Okreś−<br />
la się ją w dB, jednak inaczej niż przy czułości, im wyższa jest ta<br />
wartość − tym lepiej. Z selektywnością nierozerwalnie związana<br />
jest inna cecha tunera − możliwość przełączania pomiędzy od−<br />
biorem “szerokim” (“wide mode”) i “wąskim” (“narrow mode”) IF<br />
(“intemediate frequency”). Tryb narrow umożliwia lepsze tłu−<br />
mienie bliskich stacji, jednak kosztem pasma przenoszenia.<br />
Jeżeli tylko możliwe, warto przełączyć tuner w tryb wide<br />
(w którym jednakże spada czułość). Najlepsze tunery osiągają<br />
czułość na poziomie 40dB (tryb narrow). Warto więc zwrócić<br />
uwagę dla jakiego trybu wartość ta jest podawana, bo i tutaj<br />
paluszki marketingowców lubią podłubać.<br />
3/2004
McIntosh MR85 posiada najefektownbiejszy panel<br />
czołowy, wyświetlacz LED z nazwą stacji jest bardzo<br />
duży i jaskrawy, zielone podpisy są podświetlane. Być<br />
może nie każdemu taka “choinka” przypadnie do gustu,<br />
ale na pewno na każdym zrobi wrażenie.<br />
Drugim z najważniejszych “miejskich” parametrów jest zdol−<br />
ność do tłumienia stacji znajdującej się dwa kanały dalej (“al−<br />
ternative−channel selectivity”). W tym przypadku dobrym wyni−<br />
kiem jest wartość 100dB.Wraz z tymi dwoma parametrami po−<br />
daje się również tzw. “capture ratio”, czyli współczynnik prze−<br />
chwytu i który mówi o ile słabsza musi być jedna ze stacji, aby<br />
była stłumiona. Im niższa wartość − tym lepiej. Dla najlepszych<br />
odbiorników wynosi on 1dB, dla średnich 1,5dB i przeciętnych −<br />
2dB. Współczynnik przechwytu jest ważny jednak z innego<br />
powodu. Fale elektromagnetyczne mają to do siebie, że ulega−<br />
ją odbiciom. Ma to praktyczne przełożenie na zachowania się<br />
fal UKF, np. w mieście, gdzie fale odbijają się nie tylko od ziemi<br />
i chmur, ale również od budynków. W efekcie tuner na tej<br />
samej fali odbiera dwa sygnały − główny oraz odbity. Ten ostat−<br />
ni jednak, z powodu skończonej prędkości rozchodzenia<br />
się fal, jest minimalnie opóźniony. W wyniku nałożenia się<br />
tych dwóch sygnałów dźwięk może być dość mocno zniekształ−<br />
<strong>co</strong>ny. Dlatego też dobry tuner potrafi stłumić przesunięty i nie−<br />
<strong>co</strong> słabszy sygnał. Jednak tylko dobór anteny kierunkowej po−<br />
zwala na całkowite uwolnienie się od tego problemu.<br />
Ważnym parametrem (dla wszystkich posiadaczy) jest sto−<br />
sunek sygnału do szumu. Określa on poziom szumów tła. War−<br />
tość ta jest różna dla programów mono i stereo − te ostatnie<br />
wymagają silniejszego sygnału. Dobrym wynikiem mogą się<br />
pochwalić odbiorniki mające S/N na poziomie 90dB (dla syg−<br />
nału mono) i 80dB (stereo).<br />
I na koniec − separacja kanałów (“stereo separation”). Im<br />
większa − tym lepiej. W najlepszych tunerach wynosi ona 70dB,<br />
a dla najgorszych − 40dB. Wartość ta podawana jest dla częs−<br />
totliwości 1kHz. Nie jest to jednak najlepsza metoda, ponieważ<br />
im wyższa częstotliwość, tym gorsza separacja. Niektórzy pro−<br />
ducenci wykorzystują to i tak projektują tuner, że poświęcając<br />
separację powyżej 1kHz, uzyskują najwyższą wartość właśnie<br />
przy tej częstotliwości.<br />
WSKAŹNIKI<br />
Szanujący się tuner powinien być wyposażony w komplet<br />
wskaźników. Składają się nań: wskaźnik poziomu sygnału,<br />
wskaźnik dokładnego dostrojenia oraz tzw. “multipath indica−<br />
tor”. Dzięki temu ostatniemu za pomocą anteny kierunkowej<br />
łatwo można ustalić, która fala jest bezpośrednia, a która odbi−<br />
ta. Do tego dochodzi kontrolka (lub napis) stereo. Dobrze,<br />
jeżeli tuner posiada dwa wejścia − osobne dla sygnału z kab−<br />
lówki i osobne − mniej czułe − dla anteny zewnętrznej. Jeżeli<br />
wejście jest jedno, to koniecznie powinien się znaleźć prze−<br />
łącznik local/distant, który nie dopuści do przesterowania we−<br />
jścia. Może się on przydać również w mieście, gdzie sygnał<br />
może być zbyt silny.<br />
W.P.<br />
Tylna ścianka Densena B−800 jest zatłoczona najbardziej<br />
− znajdziemy na niej gniazdo antenowe, przełączniki<br />
hebelkowe, którymi ustawia się poziom sygnału dla<br />
automatycznego strojenia (dwa pierwsze) oraz tłumik<br />
sygnału antenowego, następnie gniazda służące do<br />
komunikacji między komponentami Densena i w końcu<br />
wielopinowe gniazdo Neutrika, do którego można będzie<br />
podpiąć zewnętrzny zasilacz.<br />
3/2004<br />
27
Change language