warszawski ruch spo ł ecznikowski warszawski ruch spo ł ecznikowski
warszawski ruch spo ł ecznikowski warszawski ruch spo ł ecznikowski warszawski ruch spo ł ecznikowski warszawski ruch spo ł ecznikowski
X. POMNIKI POWSTAŁE ZE SKŁADEK I FUNDACJI SPOŁECZNYCH Większość warszawskich świeckich pomników powstała dzięki inicjatywie społecznej. Poniżej prezentujemy najbardziej ciekawe przykłady. Pomnik Adama Mickiewicza ul. Krakowskie Przedmieście. 24 grudnia 1898 r. od samego rana na całym Krakowskim Przedmieściu panowała przejmująca i zagadkowa cisza. Ulica była pusta, a na wszystkich jej wylotach stały kozackie patrole. Aby dostać się na nią należało okazać bilet komitetu budowy pomnika. Co jakiś czas przejeżdżał powóz ze stangretem, który miał bilet przypięty do kapelusza. Im bliżej pomnika, tym tłum był coraz większy, a w samym jego centrum stały same ówczesne sławy i znakomitości: Sienkiewicz, Korzon, Kasprowicz oraz dziennikarze wszystkich redakcji. POMNIKI POWSTAŁE ZE SKŁADEK I FUNDACJI SPOŁECZNYCH Punktualnie o godz. 10-tej pod pomnik podeszło duchowieństwo wszystkich wyznań reprezentowanych w Warszawie, a wraz z nim Maria Gorecka, córka Mickiewicza, która przyjechała z Paryża. Pierwsza część płótna opadła. I wtedy, jak na umówiony znak, wszyscy mężczyźni stojący na przestrzeni od Kolumny Zygmunta do pomnika Kopernika zdjęli kapelusze i czapki. Chwila była tak podniosła, że wiele osób płakało. Kiedy cała zasłona opadła, oczom zgromadzonych ukazała się postać wieszcza z ręką na sercu, i z takim wyrazem na twarzy, jakby chciał powiedzieć: Ja kocham cały naród! Objąłem w ramiona Wszystkie przeszłe i przyszłe jego pokolenia, Przycisnąłem tu do łona Jak przyjaciel, kochanek, małżonek, jak ojciec! Chcę go dźwignąć, uszczęśliwić, Chcę nim cały świat zadziwić... Skromna, ale niezwykle wzruszająca uroczystość odsłonięcia pomnika Adama Mickiewicza. Ze zbiorów R. Chwiszczuka. 89
WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Odsłonięcie pomnika Księcia Józefa Poniatowskiego na placu Saskim. Ze zbiorów R. Chwiszczuka. Ksiądz dokonał święcenia, a ludzie ustawieni w długim ogonku zaczęli składać kwiaty, które bardzo szybko zasłoniły napis: „Adamowi Mickiewiczowi rodacy”... Dużą rolę przy budowie pomnika odegrał Henryk Sienkiewicz (1846-1916). 22 marca 1897 r. zawiązał się Komitet Budowy, a miesiąc później generał-gubernator wydał zezwolenie na jego wzniesienie. Datki płynęły od społeczeństwa szerokim strumieniem, a zbiórkę prowadziły prawie wszystkie warszawskie redakcje. Nie ogłoszono konkursu na jego projekt, tylko wybrano dwóch najlepszych ówcześnie rzeźbiarzy. Ostatecznie zwyciężył projekt Cypriana Godebskiego (1835-1909) i, po raz pierwszy w historii miasta, Polak miał możliwość wystawić pomnik w Warszawie! Pod uwagę brano trzy lokalizacje: pl. Warecki (ob. pl. Powstańców Warszawy), pl. Zielony (ob. pl. Dąbrowskiego) oraz skwer na Krakowskim Przedmieściu naprzeciw wylotu Trębackiej w miejscu fontanny (fontanny-wędrowniczki – później stała na pl. Bankowym, a po II wojnie zagościła pod kinem Muranów). Na tydzień przed wyznaczonym terminem odsłonięcia Komitet otrzymał zakaz wszelkich hucznych obchodów publicznych. Nie pozwolono na przemówienia i pochody, wyrażono zgodę na skromną uroczystość polegającą na poświęceniu pomnika. Bano się wystąpień i rozruchów, a wojsko było postawione w stan gotowości. Pomnik przeżył i okupację i Powstanie, a zagłada przyszła, kiedy Niemcy zaczęli znęcać się nad już umęczonym miastem. W 1949 r. warszawskie społeczeństwo znowu stanęło na wysokości zadania – od 28 stycznia 1950 r. pomnik Adama Mickiewicza stoi i zachwyca na Krakowskim Przedmieściu. 90 Pomnik Księcia Józefa Poniatowskiego ul. Krakowskie Przedmieście (przed pałacem Prezydenckim). Dzieło Duńczyka, Bertela Thorvaldsena (1770-1844), odsłonięte na placu Saskim (dzisiejszy pl. Piłsudskiego) 3 maja 1923 r. 23 lute go 1952 r. pomnik został ponownie odsłonięty (przed Pomarańczarnią), a 19 października 1965 roku ustawiony przez pałacem Namiestnikowskim (ob. prezydencki), gdzie stoi po dziś dzień. Myśl uczczenia pamięci księcia Poniatowskiego stosownym pomnikiem zrodziła się już w roku 1814. Rozpoczęto zbiórkę funduszy, a Anna z Tyszkiewiczów Potocka (1779-1867) wyjednała u cara w roku 1815 zezwolenie na jego budowę. Kontrakt z Thorvaldsenem został zawarty 18 lipca 1818 r., jednak pomimo że był najwybitniejszym rzeźbiarzem epoki, nie był artystą terminowym. Dopiero w roku 1826 model był gotowy i wówczas po różnych perypetiach dotarł do Warszawy w połowie 1829 r. Prace nad wykonaniem cokołu pod pomnik rozpoczęto w roku 1830, ale w międzyczasie wybuchło powstanie listopadowe. Klęska odebrała resztę swobód obywatelskich i o pomniku można było zapomnieć. Ukończony już pomnik w 1836 r. przewieziono do twierdzy w Modlinie, gdzie miał być przerobiony na patrona twierdzy – św. Jerzego. W 1840 roku przypadkowo został tam ustawiony, a car przebywający na inspekcji w Twierdzy kazał go rozbić. W jego obronie stanął Iwan Paskiewicz (1782-1856), namiestnik Królestwa Polskiego, który wyjednał u cara, aby ów pomnik mu podarował, w wyniku czego w roku 1842 pomnik ks. Poniatowskiego stanął w jego majątku przed pałacem w Homlu. Wrócił do Polski dopiero w 1922 r. z mocy traktatu ryskiego, zawartego pomiędzy Polską a Związkiem Sowieckim, i początkowo stanął na dziedzińcu Zamku
- Page 35 and 36: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI st
- Page 37 and 38: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Sa
- Page 39 and 40: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI 18
- Page 41 and 42: L. Rabek, W. Sawicki, W. Rodys, K.
- Page 43 and 44: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI na
- Page 45 and 46: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Pr
- Page 47 and 48: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI pe
- Page 49 and 50: Kolonia dla bezdomnych Annopol. Kol
- Page 51 and 52: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI In
- Page 53 and 54: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI To
- Page 55 and 56: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Sz
- Page 57 and 58: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Gm
- Page 59 and 60: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI sz
- Page 61 and 62: Zarząd składał się z prezesa -
- Page 63 and 64: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Bi
- Page 65 and 66: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Wy
- Page 67 and 68: Wyjazd członków Warszawskiego Tow
- Page 69 and 70: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI St
- Page 71 and 72: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI te
- Page 73 and 74: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Wa
- Page 75 and 76: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Ko
- Page 77 and 78: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Wa
- Page 79 and 80: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Wa
- Page 81 and 82: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Wt
- Page 83 and 84: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI An
- Page 85: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Ce
- Page 89 and 90: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Po
- Page 91 and 92: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Dz
- Page 93 and 94: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Po
- Page 95 and 96: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI r
- Page 97 and 98: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI J
- Page 99 and 100: Klementyna z Tańskich Hoff manowa
- Page 101 and 102: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Fr
- Page 103 and 104: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Le
- Page 105 and 106: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Ty
- Page 107 and 108: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Zj
- Page 109 and 110: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Ja
- Page 111 and 112: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Au
- Page 113 and 114: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Uj
- Page 115 and 116: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Wa
- Page 117 and 118: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI za
- Page 119 and 120: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Ar
- Page 121 and 122: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Sp
- Page 123 and 124: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Pr
- Page 125 and 126: Helena Mniszkówna I v. Czyżyńska
- Page 127 and 128: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI ro
- Page 129 and 130: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI pr
- Page 131 and 132: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI St
- Page 133 and 134: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI 13
- Page 135 and 136: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI kr
WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI<br />
Ods<strong>ł</strong>onięcie pomnika<br />
Księcia Józefa Poniatowskiego<br />
na placu Saskim.<br />
Ze zbiorów R. Chwiszczuka.<br />
Ksiądz dokona<strong>ł</strong><br />
święcenia, a ludzie ustawieni<br />
w d<strong>ł</strong>ugim ogonku<br />
zaczęli sk<strong>ł</strong>adać kwiaty,<br />
które bardzo szybko zas<strong>ł</strong>oni<strong>ł</strong>y<br />
napis: „Adamowi<br />
Mickiewiczowi rodacy”...<br />
Dużą rolę przy<br />
budowie pomnika odegra<strong>ł</strong><br />
Henryk Sienkiewicz<br />
(1846-1916). 22 marca<br />
1897 r. zawiąza<strong>ł</strong> się Komitet<br />
Budowy, a miesiąc<br />
później genera<strong>ł</strong>-gubernator<br />
wyda<strong>ł</strong> zezwolenie<br />
na jego wzniesienie.<br />
Datki p<strong>ł</strong>ynę<strong>ł</strong>y od <strong>spo</strong><strong>ł</strong>eczeństwa<br />
szerokim strumieniem,<br />
a zbiórkę prowadzi<strong>ł</strong>y prawie wszystkie<br />
<strong>warszawski</strong>e redakcje. Nie og<strong>ł</strong>oszono konkursu na<br />
jego projekt, tylko wybrano dwóch najlepszych ówcześnie<br />
rzeźbiarzy. Ostatecznie zwycięży<strong>ł</strong> projekt<br />
Cypriana Godebskiego (1835-1909) i, po raz pierwszy<br />
w historii miasta, Polak mia<strong>ł</strong> możliwość wystawić<br />
pomnik w Warszawie! Pod uwagę brano trzy lokalizacje:<br />
pl. Warecki (ob. pl. Powstańców Warszawy), pl.<br />
Zielony (ob. pl. Dąbrowskiego) oraz skwer na Krakowskim<br />
Przedmieściu naprzeciw wylotu Trębackiej<br />
w miejscu fontanny (fontanny-wędrowniczki – później<br />
sta<strong>ł</strong>a na pl. Bankowym, a po II wojnie zagości<strong>ł</strong>a<br />
pod kinem Muranów).<br />
Na tydzień przed wyznaczonym terminem<br />
ods<strong>ł</strong>onięcia Komitet otrzyma<strong>ł</strong> zakaz wszelkich<br />
hucznych obchodów publicznych. Nie pozwolono<br />
na przemówienia i pochody, wyrażono zgodę na<br />
skromną uroczystość polegającą na poświęceniu<br />
pomnika. Bano się wystąpień i roz<strong>ruch</strong>ów, a wojsko<br />
by<strong>ł</strong>o postawione w stan gotowości.<br />
Pomnik przeży<strong>ł</strong> i okupację i Powstanie, a zag<strong>ł</strong>ada<br />
przysz<strong>ł</strong>a, kiedy Niemcy zaczęli znęcać się nad<br />
już umęczonym miastem. W 1949 r. <strong>warszawski</strong>e<br />
<strong>spo</strong><strong>ł</strong>eczeństwo znowu stanę<strong>ł</strong>o na wysokości zadania<br />
– od 28 stycznia 1950 r. pomnik Adama Mickiewicza<br />
stoi i zachwyca na Krakowskim Przedmieściu.<br />
90<br />
Pomnik<br />
Księcia Józefa<br />
Poniatowskiego<br />
ul. Krakowskie<br />
Przedmieście<br />
(przed pa<strong>ł</strong>acem<br />
Prezydenckim).<br />
Dzie<strong>ł</strong>o Duńczyka,<br />
Bertela Thorvaldsena<br />
(1770-1844), ods<strong>ł</strong>onięte<br />
na placu Saskim (dzisiejszy<br />
pl. Pi<strong>ł</strong>sudskiego)<br />
3 maja 1923 r. 23 lute go<br />
1952 r. pomnik zosta<strong>ł</strong><br />
ponownie ods<strong>ł</strong>onięty<br />
(przed Pomarańczarnią),<br />
a 19 października 1965<br />
roku ustawiony przez<br />
pa<strong>ł</strong>acem Namiestnikowskim<br />
(ob. prezydencki),<br />
gdzie stoi po dziś dzień.<br />
Myśl uczczenia pamięci<br />
księcia Poniatowskiego<br />
stosownym<br />
pomnikiem zrodzi<strong>ł</strong>a się już w roku 1814. Rozpoczęto<br />
zbiórkę funduszy, a Anna z Tyszkiewiczów Potocka<br />
(1779-1867) wyjedna<strong>ł</strong>a u cara w roku 1815 zezwolenie<br />
na jego budowę. Kontrakt z Thorvaldsenem<br />
zosta<strong>ł</strong> zawarty 18 lipca 1818 r., jednak pomimo że<br />
by<strong>ł</strong> najwybitniejszym rzeźbiarzem epoki, nie by<strong>ł</strong> artystą<br />
terminowym. Dopiero w roku 1826 model by<strong>ł</strong><br />
gotowy i wówczas po różnych perypetiach dotar<strong>ł</strong> do<br />
Warszawy w po<strong>ł</strong>owie 1829 r.<br />
Prace nad wykonaniem coko<strong>ł</strong>u pod pomnik<br />
rozpoczęto w roku 1830, ale w międzyczasie wybuch<strong>ł</strong>o<br />
powstanie listopadowe. Klęska odebra<strong>ł</strong>a resztę<br />
swobód obywatelskich i o pomniku można by<strong>ł</strong>o zapomnieć.<br />
Ukończony już pomnik w 1836 r. przewieziono<br />
do twierdzy w Modlinie, gdzie mia<strong>ł</strong> być przerobiony<br />
na patrona twierdzy – św. Jerzego. W 1840<br />
roku przypadkowo zosta<strong>ł</strong> tam ustawiony, a car przebywający<br />
na inspekcji w Twierdzy kaza<strong>ł</strong> go rozbić.<br />
W jego obronie staną<strong>ł</strong> Iwan Paskiewicz (1782-1856),<br />
namiestnik Królestwa Polskiego, który wyjedna<strong>ł</strong><br />
u cara, aby ów pomnik mu podarowa<strong>ł</strong>, w wyniku<br />
czego w roku 1842 pomnik ks. Poniatowskiego staną<strong>ł</strong><br />
w jego majątku przed pa<strong>ł</strong>acem w Homlu. Wróci<strong>ł</strong><br />
do Polski dopiero w 1922 r. z mocy traktatu ryskiego,<br />
zawartego pomiędzy Polską a Związkiem Sowieckim,<br />
i początkowo staną<strong>ł</strong> na dziedzińcu Zamku
Change language