warszawski ruch spo ł ecznikowski warszawski ruch spo ł ecznikowski

Kościół Ewangelicko-Reformowany
ul. Leszno 16 (ob. al. Solidarności 74).
Gmina kalwińska długie wieki nie posiadała
własnej świątyni w Warszawie. Starania o jej wybudowanie
stały się nieskuteczne. W 1776 r. w obrębie
jurydyki Leszno dokonano rejestracji parafi i
ewangelicko-reformowanej, a w roku następnym
poświęcono pierwszy kościół ewangelicko-reformowany
w stolicy (dziś mieści się tam Warszawska
Opera Kameralna). Architekt, Szymon Bogumił Zug
(1733-1807), zbudował obok istniejącą do chwili
obecnej plebanię.
Ostatecznie do budowy okazałej świątyni
ze składek wiernych przystąpiono 30 października
1866 r. Autorem projektu był członek miejscowego
zboru, arch. Adolf Adam Loewe (1811-1885).
Kościół, utrzymany w stylu neogotyckim, z żeliw nymi
fi larami we wnętrzu, dokończył syn budowniczego,
również architekt – Kazimierz Lowe (1845-1924). Poświęcenie
miało miejsce 24 października 1880 r.
Synagoga Nożyków
ul. Twarda 6.
To dzisiaj jedyna zachowana i czynna przedwojenna
warszawska bożnica, podniesiona do rangi
synagogi, spośród ok. 400 synagog, bożnic i domów
modlitwy istniejących przed II wojną światową
w Warszawie. Działkę pod jej budowę (nr hip. 1098)
nabył Zelman Nożyk w roku 1893 z zamiarem wystawienia
na niej bożnicy, a następnie przekazania jej
Gminie Żydowskiej. Prace rozpoczęte wiosną 1898,
zakończone zostały na początku 1902 r. Uroczysta
inauguracja nastąpiła 26 maja 1902 roku w obecności
przedstawicieli Gminy Starozakonnych, komitetu
Synagogi, delegacji stowarzyszeń żydowskich oraz
tłumnie zgromadzonej publiczności. Fundator specjalnym
aktem przekazał nieodpłatnie świątynię do
użytku publicznego, pod warunkiem, iż po wsze czasy
będzie nosiła imiona fundatorów: Zelmana i Rywki
małżonków Nożyk, a podczas świąt będzie w ich
intencji odmawiana modlitwa w języku hebrajskim:
El male rachamin, co w języku polskim oznacza:
Boże pełen miłosierdzia. Warszawska Gmina Starozakonnych
została zobowiązana do utrzymania
Kościół Ewangelicko-Reformowany
pod koniec XIX wieku. Ze zbiorów R. Chwiszczuka.
PRZYKŁADY UFUNDOWANYCH ŚWIĄTYŃ
świątyni z przeznaczonych na ten cel środków fi nansowych
złożonych w banku. Innym sposobem na jej
utrzymanie miały być opłaty pobierane od wiernych,
a ich wysokość miała być uzależniona od zajmowanego
miejsca w synagodze, czyli odległości od Aron
ha-Kodesz, tzw. „świętej skrzyni’.
Pierwsze prace remontowe w tej świątyni
rozpoczęto po 1923 r., miały one na celu przede
wszystkim odświeżenie jej wnętrza. Na początku
II wojny światowej została zamknięta, a we wrześniu
1941 roku, kiedy Niemcy pozwolili na wznowienie
publicznych form kultu, została ponownie otwarta
i działała jako jedna z trzech synagog w Warszawie.
Podczas okupacji wygłaszał w niej kazania m.in.
historyk – prof. Majer Bałaban (dziadek długoletniej
prezenterki TVP – Ireny Dziedzic). W lipcu 1942
roku została na rozkaz władz hitlerowskich ponownie
zamknięta, po czym przekształcono ją w stajnię
i magazyny. Dewastacji dopełniło Powstanie Warszawskie.
Po wyzwoleniu, prowizorycznie zabezpieczona,
pełniła rolę domu modlitwy. Gruntowny
remont przeszła dopiero w latach 1977-1983 i wówczas
została podniesiona do rangi synagogi z uwagi
na zniszczenie głównej synagogi na Tłomackiem.
Pomimo skromnych rozmiarów, Synagoga Nożyków
jest budowlą monumentalną mogącą pomieścić
około 600 osób.
87