warszawski ruch spo ł ecznikowski warszawski ruch spo ł ecznikowski

Z pozoru wydaje się, iż zamożne państwa
nie potrzebują budować struktur organizacji dobroczynnych,
bo ich społeczeństwa żyją na stosunkowo
wysokiej stopie w porównaniu do obywateli innych
krajów. Dobrobyt jest jednak rzeczą nabytą i trwa
tak długo, jak długo jest dobra koniunktura w ekonomii
i gospodarce, co przekłada się na uspokojenie
społeczne. Jednak wystarczy zmiana stabilnej pogody,
wcale nie kierunków w polityce gospodarczej,
kiedy słońce chowa się za chmury, a z tych chmur
na ziemię spadają potoki lawinowego deszczu. Spokojne
dotychczas rzeki występują z brzegów i podnosząc
swój poziom zalewają ulice, wlewając się do
domów. Tymczasem ich mieszkańcy w popłochu
szukają schronienia na wyższych piętrach. Znamy
te scenariusze z ostatnich miesięcy 2010 roku, kiedy
bogactwo zamienia się w nędzę, a zamożni do niedawna
obywatele sami oczekują pomocy państwa,
władz samorządowych i w konsekwencji – bliźnich.
Jak tu żyć bez organizacji niosących pomoc, poza
wojskiem, policją i strażą pożarną. To tylko skromny
i niezbyt wyszukany przykład na to, że zorganizowana
pomoc jest potrzebna w każdym kraju.
Należy pamiętać, iż nie zawsze kwitł solidaryzm,
a raczej w poglądach dawnych społeczeństw,
pod wszystkimi szerokościami geografi cznymi, dominował
egoizm i obojętność względem nie potrafi
ących sobie radzić z problemami dnia codziennego,
cierpiących głód i niedostatek. W miarę postępu
cywilizacji przyszła refl eksja, iż bieda generuje przestępców,
złodziei, którzy dla zdobycia przysłowiowej
kromki chleba gotowi są napaść na sytego, dobrze
odzianego. Może też prowadzić do niepokojów kończących
się rewolucją. Zaczęto więc się jednoczyć
w celu niesienia pomocy i otwierania instytucji
chary tatywnych, co dzisiaj stało się już na szczęście
normą w zorganizowanych społeczeństwach.
Jak sobie radzono dawniej, jakie instytucje
dobroczynne powoływali nasi przodkowie – i jakie
wspierali inicjatywy – możemy prześledzić w tym
dziele, nie mającym aspiracji pracy naukowej, a już
na pewno z ogromu problemów nie wyczerpującym
problematyki, która tutaj jest wyborem autorów.
Tadeusz Władysław Świątek
Istniejąca przez wieki Warszawa, po wielekroć
najeżdżana zbrojnie, okupowana i okradana,
nawiedzana przez zarazy, powodzie, pożary, jednoczyła
się, organizowała i wspierała. Jak to w jednym
z rozdziałów tej publikacji, o „jałmużniku Warszawy”
– księdzu Baudouinie jest napisane: „w Warszawie
już nie azjatyckiej, ale jeszcze nie europejskiej”,
potrzeb i osób potrzebujących nie brakowało.
Ci, którzy dali początek ruchowi społecznikowskiemu,
pomagali nade wszystko sobie, wzajemnie
się wspierając, tworząc liczne zgromadzenia
zawodowe – czyli cechy rzemieślnicze. Nie tylko
dbali o interesy swojej branży, ale także o dobro
miasta i jego mieszkańców, na przykład walcząc
wspólnie z pożarami. Dobry przykład nie tylko, że
należy, ale także, iż zdecydowanie trzeba pomagać,
dali ci, którzy do tego miasta, jak do ziemi obiecanej
z innych części Europy zjeżdżali. Dzieląc się
swoimi doświadczeniami i nierzadko szybko zbitymi
fortunami, zakładali organizacje zawodowe i pomocowe,
budowali siedziby instytucji dobroczynnych,
a następnie łożyli na ich utrzymanie. Najwięcej przejawów
warszawskiego społecznikostwa objawiło
się w czasach zaborów i powstań, kiedy porzucone
i zaniedbane miasto zdane było tylko na swoją łaskę.
Obchodząc niekorzystne przepisy narzucone
przez zaborców i okupantów, zakładano instytucje
i organizacje, towarzystwa i stowarzyszenia, budowano
szpitale i placówki opiekuńcze, wznoszono
gmachy użyteczności publicznej oraz stawiano pomniki
bohaterom narodowym.
Pośród całego legionu darczyńców i fi lantropów,
których umiemy dziś wymienić z imienia
i nazwiska, istnieje niemała rzesza bezimiennych
dobroczyńców, którzy budowali świątynie, fundowali
szpitale oraz zakładali cmentarze. Wiele
zawdzięczamy urzędnikom miasta i jego kolejnym
prezydentom, którzy, nie bacząc na mizerię środków,
sięgali do własnej kieszeni. Dzisiaj przy okazji
przytaczania dziejów budowy tej czy innej instytucji
charytatywnej, nikt ich już nawet nie wymienia.
A przecież, gdyby nie ich przychylność i wsparcie
– owych dokonań by wcale nie było.
Rafał Chwiszczuk
7