warszawski ruch spo ł ecznikowski warszawski ruch spo ł ecznikowski
warszawski ruch spo ł ecznikowski warszawski ruch spo ł ecznikowski warszawski ruch spo ł ecznikowski warszawski ruch spo ł ecznikowski
III. INSTYTUCJE I ORGANIZACJE DOBROCZYNNE Mała jest współcześnie świadomość, iż pośród organizacji rdzennie polskich występowały w Warszawie również organizacje niepolskie, narodowościowe, mające na celu niesienie pomocy określonym narodowościom lub wyznawcom religii niekatolickich. Rzecz może zdumiewająca, ale niektóre z nich, pomimo burz dziejowych, przetoczenia się dwóch wojen światowych, działają po dziś dzień, o czym będzie jeszcze mowa, co zostanie uwypuklone w zamieszczonych poniżej krótkich notach historycznych. Bractwa dobroczynne Jednym z pierwszych w Warszawie było założone w 1545 r. przy kościele św. Jana Bractwo Ubogich, które opiekowało się żebrakami. Kolejne – Bractwo Miłosierdzia św. Łazarza – zawiązane staraniem ks. Piotra Skargi (1536-1612) powstało w 1590 roku. Jego członkami w dużej części byli możniejsi duchowni oraz sam król. Bractwo prowadziło lombard dla ubogich, a w późniejszym okresie założyło szpital św. Łazarza. W 1626 r. przy kościele św. Krzyża zawiązało się Bractwo św. Rocha, które założyło szpital pod nazwą swojego patrona. Trzy lata później, w 1629 r., powstało Bractwo św. Benona, które prowadziło Przytułek dla Sierot i Ubogich Podróżnych. Wszystkie te organizacje i instytucje działały w obrębie Starego Miasta. Towarzystwo Dobroczynności „IMĆ Pan Generał Baron Le Fort był najpierwszy, któremu przeszło na myśli przedsięwziąć ustanowienie instytutu dla ubogich, dla zgromadzenia dla niego prawdziwie samych ubogich, odłączenia owych od włóczęgów, dania pierwszym wyżywienia, wypędzenia drugich, albo ich przynaglenia do zarobienia sobie na żywność”. Starosta warszawski Alojzy Fryderyk hr. Brühl, rok 1785. Z inicjatywy wolnomularskiej, a przede wszystkim „przyjaciela ludzkości cierpiącej” – jak siebie nazywał baron Pierre’a Le Fort (zm. po 1800) – powstało w Warszawie w początkach 1783 r. Towarzystwo Dobroczynności, pierwsza tego typu placówka w stolicy. Skupiło w krótkim czasie prawie INSTYTUCJE I ORGANIZACJE DOBROCZYNNE 400 osób z różnych środowisk społecznych i narodowościowych, zaś Stanisław August objął nad nim protektorat. Niebawem, pod wpływem projektów Le Forta, założyło ono z własnych środków Instytut albo Dom Ubogich, którego dyrektorem został bar. Le Fort. Jego macierzysta loża „Bouclier” w pełni poparła przedsięwzięcie. Już w 1783 r. poinformowała o nim berlińską „Royale York” i – przypuszczalnie – inne loże zagraniczne, z którymi korespondowała. Sama zaś, przynajmniej w pierwszej połowie 1785 r., co miesiąc wpłacała na rzecz tego Instytutu po kilkadziesiąt złotych. Warszawski Lombard Miejski początkowo Rynek Starego Miasta następnie pl. Teatralny – budynek Ratusza. Powołany został z mocy dekretu Rady Miejskiej m. Warszawy z dnia 26 lipca 1796 r. Rozpoczął swoją działalność 9 czerwca 1797 r. pod szyldem – Dom Pożyczalni Publicznej. Był to pierwszy lombard miejski oparty na racjonalnych podstawach, do 1817 r. mieścił się w ratuszu staromiejskim, następnie przeniesiony do byłego pałacu Jabłonowskich, który odtąd był siedzibą magistratu warszawskiego Lombard na ratuszu. Ze zbiorów Tadeusza W. Świątka. 19
WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI aż po wybuch II wojny światowej. Lombard udzielał pożyczek pod zastaw, należał do obiektów dobrze chronionych, gdzie również interesy klientów i ich depozyty były należycie zabezpieczone. Towarzystwo Przyjaciół Ludzkości Założone zostało w październiku 1799 roku, a 1 stycznia 1801 r. na miasto wyjechały pierwsze wózki rozwożące biedakom zupę, zwaną „rumfordzką”, od nazwiska Beniamina Rumforda (1753-1814), który jako pierwszy zorganizował taką pomoc dla biednych w Niemczech. W Gazecie Warszawskiej zachęcano do przekazywania datków na ten cel – „Żywi ona familie obarczone dziećmi, kobiety ciężarne, starców i kaleków nie mogących sobie na chleb zarobić, na koniec ludzi ubogich (...) czekających na służbę jakową. Jeżeli nie jest dostatecznym pożywieniem, zachowuje przynajmniej od głodu, będącego pierwszym źródłem nieszczęść i występków (...). W tym to celu Towarzystwo Przyjaciół Ludzkości, zebrawszy pewny fundusz, pierwsze zrobiło doświadczenie udzielając ten pokarm blisko pięćdziesięciu osobom”. Przewodniczącym komitetu Towarzystwa został Franciszek Ksawery Wasilewski. Pochód ochron Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności – rok 1909. Ze zbiorów R. Chwiszczuka. 20 Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności ul. Krakowskie Przedmieście 62 (d. Klasztor Karmelitek Bosych). „(...) Rok 1812 pozostawił po sobie zwykłe lat krwawych potomstwo: żałobę, kalectwa, nędzę. Warszawa, leżąca na szlaku orłów Napoleońskich, widziała odwrót prawego skrzydła wielkiej armii, która przestała już być wielką. Miasto zapełniło się ludźmi, chorymi ciałem i upadłymi na duchu, rannymi i żebrakami. Zewsząd wołano o nóż chirurgiczny, o szarpie, o pieniądze, o chleb. (...)”. Wiktor Gomulicki, Opowiadania o starej Warszawie, Warszawa 1900. Uroczyste otwarcie tej, jak się po wiekach okazało, największej i najzacniejszej instytucji charytatywnej stolicy nastąpiło w wigilię Bożego Narodzenia 1814 r. Głównymi działaczami zostały kobiety: hr. Zofi a z Czartoryskich Ordynatowa Zamoyska, wojewodzina Gutakowska, księżna Sapieżyna, Maria z Czartoryskich ks. Wirtemberska (1768-1854), Teresa Kicka (1790-1865) oraz Cecylia Beydale. Prezesem został Adam ks. Czartoryski (1734-1823), wice prezesem zaś hr. Ordynat Zamoyski. Towarzystwo od razu zyskało poparcie społeczne, przez co szybko i z różnych stron posypały się datki, ale pieniędzmi dysponowano oszczędnie. W pierwszym roku działalności wspomożono powracających z niewoli oraz szpitale. Biednych umiesz czano w przytułku zorganizowanym w domu przy ulicy Miodowej. Od 1816 roku Towarzystwo otrzymało
- Page 1 and 2: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI SP
- Page 3 and 4: Tadeusz W. Świątek Rafał Chwiszc
- Page 5 and 6: Z pozoru wydaje się, iż zamożne
- Page 7 and 8: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Je
- Page 9 and 10: Żydzi zamiesz kujący od wieków W
- Page 11 and 12: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Po
- Page 13 and 14: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Ni
- Page 15: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Zw
- Page 19 and 20: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Lu
- Page 21 and 22: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI po
- Page 23 and 24: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Ka
- Page 25 and 26: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI 30
- Page 27 and 28: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Ka
- Page 29 and 30: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Wa
- Page 31 and 32: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI St
- Page 33 and 34: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Pr
- Page 35 and 36: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI st
- Page 37 and 38: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Sa
- Page 39 and 40: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI 18
- Page 41 and 42: L. Rabek, W. Sawicki, W. Rodys, K.
- Page 43 and 44: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI na
- Page 45 and 46: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Pr
- Page 47 and 48: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI pe
- Page 49 and 50: Kolonia dla bezdomnych Annopol. Kol
- Page 51 and 52: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI In
- Page 53 and 54: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI To
- Page 55 and 56: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Sz
- Page 57 and 58: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Gm
- Page 59 and 60: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI sz
- Page 61 and 62: Zarząd składał się z prezesa -
- Page 63 and 64: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Bi
- Page 65 and 66: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Wy
III. INSTYTUCJE I ORGANIZACJE<br />
DOBROCZYNNE<br />
Ma<strong>ł</strong>a jest wspó<strong>ł</strong>cześnie świadomość, iż pośród<br />
organizacji rdzennie polskich występowa<strong>ł</strong>y<br />
w Warszawie również organizacje niepolskie, narodowościowe,<br />
mające na celu niesienie pomocy określonym<br />
narodowościom lub wyznawcom religii niekatolickich.<br />
Rzecz może zdumiewająca, ale niektóre z nich,<br />
pomimo burz dziejowych, przetoczenia się dwóch wojen<br />
światowych, dzia<strong>ł</strong>ają po dziś dzień, o czym będzie<br />
jeszcze mowa, co zostanie uwypuklone w zamieszczonych<br />
poniżej krótkich notach historycznych.<br />
Bractwa dobroczynne<br />
Jednym z pierwszych w Warszawie by<strong>ł</strong>o<br />
za<strong>ł</strong>ożone w 1545 r. przy kościele św. Jana Bractwo<br />
Ubogich, które opiekowa<strong>ł</strong>o się żebrakami. Kolejne<br />
– Bractwo Mi<strong>ł</strong>osierdzia św. Łazarza – zawiązane staraniem<br />
ks. Piotra Skargi (1536-1612) powsta<strong>ł</strong>o w 1590<br />
roku. Jego cz<strong>ł</strong>onkami w dużej części byli możniejsi<br />
duchowni oraz sam król. Bractwo prowadzi<strong>ł</strong>o lombard<br />
dla ubogich, a w późniejszym okresie za<strong>ł</strong>oży<strong>ł</strong>o<br />
szpital św. Łazarza. W 1626 r. przy kościele św. Krzyża<br />
zawiąza<strong>ł</strong>o się Bractwo św. Rocha, które za<strong>ł</strong>oży<strong>ł</strong>o<br />
szpital pod nazwą swojego patrona. Trzy lata później,<br />
w 1629 r., powsta<strong>ł</strong>o Bractwo św. Benona, które<br />
prowadzi<strong>ł</strong>o Przytu<strong>ł</strong>ek dla Sierot i Ubogich Podróżnych.<br />
Wszystkie te organizacje i instytucje dzia<strong>ł</strong>a<strong>ł</strong>y<br />
w obrębie Starego Miasta.<br />
Towarzystwo Dobroczynności<br />
„IMĆ Pan Genera<strong>ł</strong> Baron Le Fort by<strong>ł</strong> najpierwszy,<br />
któremu przesz<strong>ł</strong>o na myśli przedsięwziąć ustanowienie<br />
instytutu dla ubogich, dla zgromadzenia dla<br />
niego prawdziwie samych ubogich, od<strong>ł</strong>ączenia owych<br />
od w<strong>ł</strong>óczęgów, dania pierwszym wyżywienia, wypędzenia<br />
drugich, albo ich przynaglenia do zarobienia<br />
sobie na żywność”. Starosta <strong>warszawski</strong> Alojzy Fryderyk<br />
hr. Brühl, rok 1785.<br />
Z inicjatywy wolnomularskiej, a przede<br />
wszystkim „przyjaciela ludzkości cierpiącej” – jak<br />
siebie nazywa<strong>ł</strong> baron Pierre’a Le Fort (zm. po 1800)<br />
– powsta<strong>ł</strong>o w Warszawie w początkach 1783 r. Towarzystwo<br />
Dobroczynności, pierwsza tego typu placówka<br />
w stolicy. Skupi<strong>ł</strong>o w krótkim czasie prawie<br />
INSTYTUCJE I ORGANIZACJE DOBROCZYNNE<br />
400 osób z różnych środowisk <strong>spo</strong><strong>ł</strong>ecznych i narodowościowych,<br />
zaś Stanis<strong>ł</strong>aw August obją<strong>ł</strong> nad nim<br />
protektorat. Niebawem, pod wp<strong>ł</strong>ywem projektów<br />
Le Forta, za<strong>ł</strong>oży<strong>ł</strong>o ono z w<strong>ł</strong>asnych środków Instytut<br />
albo Dom Ubogich, którego dyrektorem zosta<strong>ł</strong> bar.<br />
Le Fort. Jego macierzysta loża „Bouclier” w pe<strong>ł</strong>ni popar<strong>ł</strong>a<br />
przedsięwzięcie. Już w 1783 r. poinformowa<strong>ł</strong>a<br />
o nim berlińską „Royale York” i – przypuszczalnie<br />
– inne loże zagraniczne, z którymi kore<strong>spo</strong>ndowa<strong>ł</strong>a.<br />
Sama zaś, przynajmniej w pierwszej po<strong>ł</strong>owie 1785 r.,<br />
co miesiąc wp<strong>ł</strong>aca<strong>ł</strong>a na rzecz tego Instytutu po kilkadziesiąt<br />
z<strong>ł</strong>otych.<br />
Warszawski Lombard Miejski<br />
początkowo Rynek Starego Miasta<br />
następnie pl. Teatralny – budynek Ratusza.<br />
Powo<strong>ł</strong>any zosta<strong>ł</strong> z mocy dekretu Rady Miejskiej<br />
m. Warszawy z dnia 26 lipca 1796 r. Rozpoczą<strong>ł</strong><br />
swoją dzia<strong>ł</strong>alność 9 czerwca 1797 r. pod szyldem<br />
– Dom Pożyczalni Publicznej. By<strong>ł</strong> to pierwszy lombard<br />
miejski oparty na racjonalnych podstawach, do<br />
1817 r. mieści<strong>ł</strong> się w ratuszu staromiejskim, następnie<br />
przeniesiony do by<strong>ł</strong>ego pa<strong>ł</strong>acu Jab<strong>ł</strong>onowskich,<br />
który odtąd by<strong>ł</strong> siedzibą magistratu <strong>warszawski</strong>ego<br />
Lombard na ratuszu.<br />
Ze zbiorów Tadeusza W. Świątka.<br />
19
Change language