warszawski ruch spo ł ecznikowski warszawski ruch spo ł ecznikowski
warszawski ruch spo ł ecznikowski warszawski ruch spo ł ecznikowski warszawski ruch spo ł ecznikowski warszawski ruch spo ł ecznikowski
Reklama zakładu fotografi cznego Bronisława Mieszkowskiego (1873-1967). Ze zbiorów R. Chwiszczuka. Aleksander Schiele (1890-1976), inżynier-architekt, dyrektor fabryki wódek i zapraw Zjednoczonych Browarów Warszawskich pf. „Haberbusch i Schiele” SA, taternik, alpinista i narciarz (turysta i zawodnik), działacz narciarski w latach 1905-1965, od 1908 roku członek Sekcji Turystycznej Towarzystwa Tatrzańskiego, potem Kompanii Wysokogórskiej, a następnie TOPR, do 1912 r. (również zawodnik narciarski) brał udział w wyprawach ratunkowych, w okresie międzywojennym dokonał m.in. 1-go wejścia pn.- -zach. Ścianą Niżnego Żabiego Szczytu. W latach 1919-1920 służył w KW w Zakopanem, potem był instruktorem narciarstwa w Szkole Wysokogórskiej przy Brygadzie Górskiej. W 1920 r. zaprojektował i wybudował pierwszą w Polsce skocznię narciarską w dolinie Jaworzynce. Ogłaszał w prasie artykuły o problematyce alpinistycznej i narciarskiej. Pod czas okupacji współpracował z podziemiem, uczestniczył w wykupieniu transportów dzieci z Zamojszczyzny. Utrzymywał licznych pracowników na fi kcyjnych posadach, nie szczędził pieniędzy na rzecz AK. Więziony na Pawiaku przeżył śmierć syna Jerzego, rozstrzelanego w rejonie placu Teatralnego. Celestyna Orlikowska (1892-1977), pedagog, dyrektor szkół, nauczycielka działaczka harcerstwa, podczas okupacji hitlerowskiej kierowniczka tajnej drukarni przy ul. Ogrodowej w Warszawie i pracownica kolportażu wydawnictw Komendy Głównej AK. Była więźniem Ravensbrück, członkiem tajnej obozowej drużyny harcerskiej „Mury”, autorką pamiętników wojennych. Stanisław Tazbir (1892-1978), działacz oświatowy i społeczny, organizator opieki nad dziećmi i młodzieżą podczas II wojny światowej, m.in. w ramach RGO, współpracownik Delegatury Rządu w latach 1940-1944, w latach 1945-1951 współorganizator i wiceprezes Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik” – inicjator popularyzacji wiedzy w jej seriach wydawniczych, wicedyrektor Biblioteki Publicznej. Jego żona, Maria Tazbirowa (1888-1973), była działaczką niepodległościową w I i II wojnie światowej, i podobnie jak mąż, społeczną harcmistrzynią i wieloletnią instruktorką drużyn harcerskich. POCZET SPOŁECZNIKÓW Antoni Duda-Dziewierz (1896-1979), działacz społeczny i kulturalny, współzałożyciel Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej (WSM) i stowarzyszonego z nią społeczno-kulturalnego Stowarzyszenia Wzajemnej Pomocy Lokatorów WSM „Szklane Domy”, działacz Towarzystwa Osiedli Robotniczych (TOR) i powojennego Zakładu Osiedli Robotniczych (ZOR), organizator i długoletni dyrektor Muzeum w Łańcucie. Marian Allan Weiss (1921-1981), profesor, lekarz ortopeda, specjalista w dziedzinie rehabilitacji. Studia medyczne ukończył w 1944 r. we Lwowie. W 1942-1944 był żołnierzem AK, odznaczony Krzyżem Walecznych. Po wojnie poświęcił się ortopedii i w 1947 r. podjął pracę asystenta w Centralnym Instytucie Chirurgii Urazowej w Warszawie, jednocześnie od 1948 r. przejął opiekę nad Ośrodkiem Klinicznym w Ciechocinku. Od 1949 r. związany był ze Szpitalem Chirurgii Kostnej w Konstancinie (nast. Stołeczne Centrum Rehabilitacji). W 1951 r. uzyskał tytuł doktora nauk medycznych, w 1967 – profesora nadzwyczajnego, a w 1975 r. – profesora zwyczajnego. W 1962 r. objął kierownictwo Katedry i Kliniki Rehabilitacji Akademii Medycznej w Warszawie. Wprowadził wiele innowacji, które zdobyły uznanie na całym świecie (m.in. sprężyny Weissa). Był m.in. prezesem Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem, członkiem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego. Opublikował ok. 200 prac naukowych. Został nagrodzony licznymi odznaczeniami państwowymi. Lidia z Rode’ów Kitzman (1912-1986), potomkini aptekarza królewskiego, Karola Fryderyka Rode, harcmistrz RP, instruktorka Hufca ZHP Warszawa- Żoliborz, członek Kręgu Instruktorskiego „Kamyk”, odznaczona Krzyżem dla Zasługi ZHP i Odznaką Zasłużony dla Hufca Żoliborz, działaczka społeczna na rzecz młodzieży. Józef Ryczer (1904-1989), absolwent Szkoły Zgromadzenia Kupców i Wyższej Szkoły Handlowej, organizator polskiego handlu w latach okupacji hitlerowskiej, współorganizator RGO w Podkowie Leśnej, mistrz parasolniczy, artysta w swym zawodzie, społecznik. Karol Edward Wende (1905-1995), adwokat, który z ogromną odwagą służył pomocą potrzebującym w najtrudniejszych chwilach powojennej historii 137
WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI kraju i adwokatury polskiej, nieustraszony obrońca w procesie o zabójstwo ks. Jerzego Popiełuszki, konsul honorowy Księstwa Luksemburg. Wandalin Kazimierz ks. Massalski (1915-1996), docent dr hab. nauk medycznych – internista-endokrynolog, absolwent Gimnazjum Ziemi Mazowieckiej i Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego w Warszawie, żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, organizator ewakuacji szpitali warszawskich po kapitulacji powstania: Przemienienia Pańskiego na Pradze i Wolskiego, pracownik naukowy Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, Kliniki Endokrynologii Szpitala Bielańskiego, wykładowca Uniwersytetu – Lubumba – Shi w Republice Zairu, lekarz z powołania, wielki społecznik, znawca i miłośnik Tatr, narciarz. Maria z Żółtowskich ks. Radziwiłłowa (1905-1999), wdowa po Konstantym z Zegrza. Z powodu zasług społecznych znana w Warszawie jako „niezłomna księżna”. Arwid Yriö Hansen (1912-2002), lekarz medycyny, ergonomista, społecznik i politolog, Norweg z pochodzenia, prawnuk Hermana Appelsin Hansena – cesarskiego jubilera, zastępca Głównego Inspektora Pracy, założyciel i honorowy prezes Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Norweskiej, uczestnik obrad Okrągłego Stołu z ramienia Solidarności, odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Św. Olafa nadanym przez króla Norwegii Haralda IV, Medalem 50-lecia Międzynarodowej Organizacji Pracy, autor kilkudziesięciu publikacji z zakresu ochrony medycyny pracy. Maria ze Zdziechowskich ks. Sapieżyna (1910- 2009), córka ministra skarbu II RP, żona Jana Andrzeja Sapiehy (1910-1989), działaczka społeczna na międzynarodową skalę, podczas okupacji członek wywiadu francuskiego Résistance, w 1962 r. włoska gazeta nazwała ją polską Matą Hari. Była twórcą Fundacji Pomoc Dzieciom Polskim, współzałożycielką i Prezydent Fundacji Ex Animo, działaczką Fundacji lus et Lex, w 2005 r. członkiem Komitetu Honorowego poparcia Lecha Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich. W 2008 r. wydała wspomnienia zatytułowane: Moje życie, mój czas. 138 Zbierane do ostatniej chwili biogramy, tych znanych i zupełnie już zapomnianych osób zasłużonych dla działalności społecznikowskiej w stolicy RP – od najdawniejszych czasów po współczesność, niestety – nie ulega wątpliwości, że nie wyczerpują listy zasłużonych, bo też i nie sposób wymienić wszystkich. Niniejsza pozycja stawia sobie za cel ukazać przynajmniej tych, o których nawet skąpe wiadomości przetrwały do chwili obecnej, a czasem zachowały się ich wizerunki. Niechaj więc będą przykładem dla kolejno po sobie następujących pokoleń, rzeszy ochotnych do niesienia pomocy współczesnych. Te dokonania nie tylko ratowały biednych, ale przebijały się przez mentalność pokoleń ku nowoczesnym formom walki z ubóstwem i nowatorskim formom działania. Należy również pamiętać, że do grona społeczników wypada zaliczyć również tych wszystkich, którzy dokonali otwarcia swych domów dla szerokiej publiczności z uwagi na zgromadzone w nich kolekcje dzieł sztuki i chcieli się podzielić nimi z innymi, oraz tych, którzy zapisali na rzecz narodu swoje zbiory materialne i niematerialne – przyrodnicze czy spuściznę literacką. Im też należy się hołd i podziękowanie, ale to jakby już inna bajka wychodząca poza ramy tego opracowania.
- Page 83 and 84: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI An
- Page 85 and 86: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Ce
- Page 87 and 88: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Od
- Page 89 and 90: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Po
- Page 91 and 92: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Dz
- Page 93 and 94: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Po
- Page 95 and 96: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI r
- Page 97 and 98: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI J
- Page 99 and 100: Klementyna z Tańskich Hoff manowa
- Page 101 and 102: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Fr
- Page 103 and 104: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Le
- Page 105 and 106: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Ty
- Page 107 and 108: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Zj
- Page 109 and 110: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Ja
- Page 111 and 112: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Au
- Page 113 and 114: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Uj
- Page 115 and 116: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Wa
- Page 117 and 118: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI za
- Page 119 and 120: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Ar
- Page 121 and 122: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Sp
- Page 123 and 124: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Pr
- Page 125 and 126: Helena Mniszkówna I v. Czyżyńska
- Page 127 and 128: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI ro
- Page 129 and 130: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI pr
- Page 131 and 132: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI St
- Page 133: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI 13
- Page 137 and 138: 9 V 1794 - pospolite ruszenie miesz
- Page 139 and 140: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI 29
- Page 141 and 142: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI 18
- Page 143 and 144: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI To
- Page 145 and 146: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI 19
- Page 147 and 148: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI 19
- Page 149 and 150: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI 19
- Page 151 and 152: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI Bu
- Page 153 and 154: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI 1
- Page 155: WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI
Reklama zak<strong>ł</strong>adu fotografi cznego<br />
Bronis<strong>ł</strong>awa Mieszkowskiego (1873-1967).<br />
Ze zbiorów R. Chwiszczuka.<br />
Aleksander Schiele (1890-1976), inżynier-architekt,<br />
dyrektor fabryki wódek i zapraw Zjednoczonych<br />
Browarów Warszawskich pf. „Haberbusch i Schiele”<br />
SA, taternik, alpinista i narciarz (turysta i zawodnik),<br />
dzia<strong>ł</strong>acz narciarski w latach 1905-1965, od 1908 roku<br />
cz<strong>ł</strong>onek Sekcji Turystycznej Towarzystwa Tatrzańskiego,<br />
potem Kompanii Wysokogórskiej, a następnie<br />
TOPR, do 1912 r. (również zawodnik narciarski)<br />
bra<strong>ł</strong> udzia<strong>ł</strong> w wyprawach ratunkowych, w okresie<br />
międzywojennym dokona<strong>ł</strong> m.in. 1-go wejścia pn.-<br />
-zach. Ścianą Niżnego Żabiego Szczytu. W latach<br />
1919-1920 s<strong>ł</strong>uży<strong>ł</strong> w KW w Zakopanem, potem by<strong>ł</strong><br />
instruktorem narciarstwa w Szkole Wysokogórskiej<br />
przy Brygadzie Górskiej. W 1920 r. zaprojektowa<strong>ł</strong><br />
i wybudowa<strong>ł</strong> pierwszą w Polsce skocznię narciarską<br />
w dolinie Jaworzynce. Og<strong>ł</strong>asza<strong>ł</strong> w prasie artyku<strong>ł</strong>y<br />
o problematyce alpinistycznej i narciarskiej.<br />
Pod czas okupacji wspó<strong>ł</strong>pracowa<strong>ł</strong> z podziemiem,<br />
uczestniczy<strong>ł</strong> w wykupieniu tran<strong>spo</strong>rtów dzieci z Zamojszczyzny.<br />
Utrzymywa<strong>ł</strong> licznych pracowników na<br />
fi kcyjnych posadach, nie szczędzi<strong>ł</strong> pieniędzy na rzecz<br />
AK. Więziony na Pawiaku przeży<strong>ł</strong> śmierć syna Jerzego,<br />
rozstrzelanego w rejonie placu Teatralnego.<br />
Celestyna Orlikowska (1892-1977), pedagog, dyrektor<br />
szkó<strong>ł</strong>, nauczycielka dzia<strong>ł</strong>aczka harcerstwa,<br />
podczas okupacji hitlerowskiej kierowniczka tajnej<br />
drukarni przy ul. Ogrodowej w Warszawie i pracownica<br />
kolportażu wydawnictw Komendy G<strong>ł</strong>ównej AK.<br />
By<strong>ł</strong>a więźniem Ravensbrück, cz<strong>ł</strong>onkiem tajnej obozowej<br />
drużyny harcerskiej „Mury”, autorką pamiętników<br />
wojennych.<br />
Stanis<strong>ł</strong>aw Tazbir (1892-1978), dzia<strong>ł</strong>acz oświatowy<br />
i <strong>spo</strong><strong>ł</strong>eczny, organizator opieki nad dziećmi i m<strong>ł</strong>odzieżą<br />
podczas II wojny światowej, m.in. w ramach<br />
RGO, wspó<strong>ł</strong>pracownik Delegatury Rządu w latach<br />
1940-1944, w latach 1945-1951 wspó<strong>ł</strong>organizator<br />
i wiceprezes Spó<strong>ł</strong>dzielni Wydawniczej „Czytelnik”<br />
– inicjator popularyzacji wiedzy w jej seriach wydawniczych,<br />
wicedyrektor Biblioteki Publicznej.<br />
Jego żona, Maria Tazbirowa (1888-1973), by<strong>ł</strong>a dzia<strong>ł</strong>aczką<br />
niepodleg<strong>ł</strong>ościową w I i II wojnie światowej,<br />
i podobnie jak mąż, <strong>spo</strong><strong>ł</strong>eczną harcmistrzynią i wieloletnią<br />
instruktorką drużyn harcerskich.<br />
POCZET SPOŁECZNIKÓW<br />
Antoni Duda-Dziewierz (1896-1979), dzia<strong>ł</strong>acz <strong>spo</strong><strong>ł</strong>eczny<br />
i kulturalny, wspó<strong>ł</strong>za<strong>ł</strong>ożyciel Warszawskiej<br />
Spó<strong>ł</strong>dzielni Mieszkaniowej (WSM) i stowarzyszonego<br />
z nią <strong>spo</strong><strong>ł</strong>eczno-kulturalnego Stowarzyszenia<br />
Wzajemnej Pomocy Lokatorów WSM „Szklane<br />
Domy”, dzia<strong>ł</strong>acz Towarzystwa Osiedli Robotniczych<br />
(TOR) i powojennego Zak<strong>ł</strong>adu Osiedli Robotniczych<br />
(ZOR), organizator i d<strong>ł</strong>ugoletni dyrektor Muzeum<br />
w Łańcucie.<br />
Marian Allan Weiss (1921-1981), profesor, lekarz<br />
ortopeda, specjalista w dziedzinie rehabilitacji.<br />
Studia medyczne ukończy<strong>ł</strong> w 1944 r. we Lwowie.<br />
W 1942-1944 by<strong>ł</strong> żo<strong>ł</strong>nierzem AK, odznaczony Krzyżem<br />
Walecznych. Po wojnie poświęci<strong>ł</strong> się ortopedii<br />
i w 1947 r. podją<strong>ł</strong> pracę asystenta w Centralnym<br />
Instytucie Chirurgii Urazowej w Warszawie, jednocześnie<br />
od 1948 r. przeją<strong>ł</strong> opiekę nad Ośrodkiem<br />
Klinicznym w Ciechocinku. Od 1949 r. związany by<strong>ł</strong><br />
ze Szpitalem Chirurgii Kostnej w Konstancinie (nast.<br />
Sto<strong>ł</strong>eczne Centrum Rehabilitacji). W 1951 r. uzyska<strong>ł</strong><br />
tytu<strong>ł</strong> doktora nauk medycznych, w 1967 – profesora<br />
nadzwyczajnego, a w 1975 r. – profesora zwyczajnego.<br />
W 1962 r. obją<strong>ł</strong> kierownictwo Katedry i Kliniki<br />
Rehabilitacji Akademii Medycznej w Warszawie.<br />
Wprowadzi<strong>ł</strong> wiele innowacji, które zdoby<strong>ł</strong>y uznanie<br />
na ca<strong>ł</strong>ym świecie (m.in. sprężyny Weissa). By<strong>ł</strong> m.in.<br />
prezesem Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem,<br />
cz<strong>ł</strong>onkiem Zarządu G<strong>ł</strong>ównego Polskiego Towarzystwa<br />
Ortopedycznego i Traumatologicznego.<br />
Opublikowa<strong>ł</strong> ok. 200 prac naukowych. Zosta<strong>ł</strong> nagrodzony<br />
licznymi odznaczeniami państwowymi.<br />
Lidia z Rode’ów Kitzman (1912-1986), potomkini<br />
aptekarza królewskiego, Karola Fryderyka Rode,<br />
harcmistrz RP, instruktorka Hufca ZHP Warszawa-<br />
Żoliborz, cz<strong>ł</strong>onek Kręgu Instruktorskiego „Kamyk”,<br />
odznaczona Krzyżem dla Zas<strong>ł</strong>ugi ZHP i Odznaką<br />
Zas<strong>ł</strong>użony dla Hufca Żoliborz, dzia<strong>ł</strong>aczka <strong>spo</strong><strong>ł</strong>eczna<br />
na rzecz m<strong>ł</strong>odzieży.<br />
Józef Ryczer (1904-1989), absolwent Szko<strong>ł</strong>y Zgromadzenia<br />
Kupców i Wyższej Szko<strong>ł</strong>y Handlowej,<br />
organizator polskiego handlu w latach okupacji<br />
hitlerowskiej, wspó<strong>ł</strong>organizator RGO w Podkowie<br />
Leśnej, mistrz parasolniczy, artysta w swym zawodzie,<br />
<strong>spo</strong><strong>ł</strong>ecznik.<br />
Karol Edward Wende (1905-1995), adwokat, który<br />
z ogromną odwagą s<strong>ł</strong>uży<strong>ł</strong> pomocą potrzebującym<br />
w najtrudniejszych chwilach powojennej historii<br />
137
Change language