warszawski ruch spo ł ecznikowski warszawski ruch spo ł ecznikowski

skutecznie broniącym interesów miasta i jego mieszkańców,
w 1916 r. kandydatem na stanowisko regenta,
członkiem Rady Regencyjnej. Po rozwiązaniu Rady
Regencyjnej w 1918 r. wycofał się z życia publicznego.
W 1926 r. został wybrany wiceprezesem skrajnie
prawicowej Polskiej Organizacji Zachowawczej Pracy
Państwowej. W latach 1928-1935 pełnił funkcję senatora
z ramienia Bezpartyjnego Bloku Współpracy
z Rządem, a w latach 1935-1938 senatora z nominacji
prezydenta RP. We wrześniu 1939 r. brał czynny udział
w obronie Warszawy jako członek Komitetu Obywatelskiego.
Pod koniec 1942 r. został uwięziony przez
gestapo – zwolniony po dwóch miesiącach wkrótce
zmarł w swym majątku w Małej Wsi.
Zygmunt Łazarski (1885-1943), drukarz i wydawca,
właściciel drukarni przy ul. Sandomierskiej na
Mokotowie, zbieracz grafi ki i bibliofi l, współzałożyciel
(1921) i wiceprezes pierwszego w kraju
Towarzystwa Bibliofi lów Polskich oraz powołanej
w 1925 r. na Zjeździe Towarzystwa w Warszawie
– Rady Bibliofi lskiej. Publikował liczne artykuły na temat
książki w prasie fachowej, był również obrońcą
pracowników – producentów książek i wydawców.
Uczynił zapis na rzecz Muzeum Książki.
Helena Mniszkówna I v. Czyżyńska II v. Rawicz-
Radomyska (1878-1943), właściwie: Mniszek-
Tchórznicka. Działaczka społeczna w Warszawie
i Kucharach koło Drobina (płockie) oraz Sabni, gdzie
mieszkała do końca swego życia, autorka m.in.
Trędowatej i Ordynata Michorowskiego, ostatnia
właścicielka dworu w Kucharach. Jej powieści, choć
wyśmiewane i wyszydzane, doczekały się podwójnej
ekranizacji i to w doborowej obsadzie.
Stefan Starzyński (1893-1943), komisaryczny prezydent
m. st. Warszawy, mjr WP. Urodził się na Powiślu.
W 1914 r. ukończył Kursy Handlowe im. Mianowskiego
(dzisiejsze SGH). W czasie I wojny walczył m.in.
w Legionach Polskich. Na przełomie lat 20 i 30-tych
zajmował się polityką – w latach 1929-1932 był wiceministrem
skarbu, a latach 1930-1933 posłem na
Sejm. Komisarycznym prezydentem m.st. Warszawy
został na początku sierpnia 1934 r.
Starzyński mógł być jak większość swoich
poprzedników, zwykłym, przeciętnym urzędnikiem,
który robił tylko to, co w ustawach i przepisach
miał zapisane. Mógł, ale tak nie robił. Zapewniono
mu, podobnie jak całemu polskiemu
rządowi, ucieczkę z zagrożonego miasta – w nocy
POCZET SPOŁECZNIKÓW
z 6 na 7 września 1939 r., ale z tego też nie skorzystał.
Przemawiając przez mikrofony Polskiego
Radia mówił: „(...) Musimy przyzwyczaić się do ataków,
przyzwyczaić do huku armatniego. Warszawa
liczy milion trzysta tysięcy ludności. Choć zginąć
może wielu w walce, Warszawa pozostanie wielkim
miastem. Musimy pracować. Miasto musi mieć normalny
wygląd. Wszyscy powinni stanąć do usuwania
śladów zniszczenia. Do sprzątania szkła i brudu
z ulicy. Jest to święty nasz obowiązek. (...) Musimy
przywrócić normalne życie miastu. Musimy stanąć
do swych warsztatów. W każdym Polaku tkwi święte
poczucie obowiązku. Tylko wytrwaniem, pracą
i spokojem ducha zwyciężymy. Zwyciężyć musimy.”
To fragment apelu radiowego z dnia 9 września.
Takich i podobnych apeli, w których Starzyński
przemawiał, wzywał, nawoływał, grzmiał i groził,
było każdego dnia kilka...
Pierwsza odezwa Starzyńskiego przez Polskie
Radio miała miejsce już 24 sierpnia, kiedy wojna
„wisiała w powietrzu” i był to apel do ludności
Warszawy, aby pomagała w kopaniu rowów – dzień
później stawiło się 2000 osób z łopatami, dwa dni
później 6500, a trzy dni dalej ok. 20.000 – przez te
dni wykopano 25 km rowów. 12 września ogłosił
przez radio, że tworzy Batalion Obrońców Warszawy
i za pół godziny potrzebuje 600 ochotników. W ciągu
kilkunastu minut przed Pałacem Mostowskich na
miejscu zbiórki stawiło się kilka tysięcy chłopa...
Dlaczego została nam pamięć o Starzyńskim?
Nie tylko dlatego, że nie opuścił bombardowanego
i oblężonego miasta i jego mieszkańców,
ale również dlatego, że jako Warszawiak znał nie
tylko możliwości, ale także i potrzeby stolicy. Plany
dla Warszawy snuł wielkie, łącznie z organizacją w latach
50-tych Igrzysk Olimpijskich. Przez 5 lat rządów
wybudował 100 tysięcy mieszkań z infrastrukturą,
wystawił 30 gmachów szkolnych, a kilkadziesiąt wyremontował
i zmodernizował. Wybudował szpital,
a siedem innych zmodernizował. Wykończył i oddał
do użytku Muzeum Narodowe, stworzył muzeum
Piłsudskiego w Belwederze i założył muzeum na
Zamku Królewskim. Zmodernizował trasy wylotowe,
wybudował halę targową na Żoliborzu, przeprowadził
restaurację pałaców: Blanka (połączony
z Ratuszem), Brühla oraz Arsenału. Sporządził projekt
mostu Piłsudskiego oraz metra. Dnia 6 września
zarządził utworzenie Straży Obywatelskiej, jako społecznego
aparatu pozarządowego, a od 8 września
był komisarzem cywilnym przy Dowództwie Obrony
Warszawy. Został aresztowany 27 października 1939
129