warszawski ruch spo ł ecznikowski warszawski ruch spo ł ecznikowski

WARSZAWSKI RUCH SPOŁECZNIKOWSKI
Walnie przyczynił się do wyrażenia przez władze
carskie zgody na otwarcie Politechniki w Warszawie.
Jego zasługą było założenie wielu wzorcowych
szkół handlowych oraz instytucji kulturalnych, jak:
Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, Muzeum Rzemiosła
i Sztuki, Warszawskiego Towarzystwa Ogrodniczego.
Po śmierci Hipolita Wawelberga (zm. 1901) kierował
Fundacją Tanich Mieszkań dla Robotników na Woli.
W 1906 r. został powołany w skład Rady Państwa.
Karol Ludwik Strasburger (1848-1916), wnuk Niemca
pochodzącego z Drezna. Stopień magistra uzyskał
na Wydziale Prawa i Administracji warszawskiej Szkoły
Głównej, a następnie doktorat na Uniwersytecie
w Jenie. Interesował się zagadnieniami ekonomicznymi
i współpracował z kilkoma czasopismami krajowymi
i zagranicznymi. Jako dyrektor fi nansowy
odegrał wybitną rolę w zarządzie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej,
następnie został prezesem Banku
Handlowego w Warszawie. Znany jako uczestnik i inicjator
szeregu przedsięwzięć społecznych, m.in. należał
do grona członków założycieli Kasy Pomocy dla
Osób Pracujących na Polu Naukowym im. dr. Józefa
Mianowskiego. Jego syn Edward Karol (1882-1923)
również został wybitnym ekonomistą.
Józef Polikarp Brudziński (1874-1917), lekarz,
członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego
i Komitetu Kasy im. J. Mianowskiego, pierwszy
dyrektor Szpitala Dziecięcego im. Karola i Marii na
Woli. Po wybuchu I wojny światowej zabiegał o założenie
w Warszawie Uniwersytetu Polskiego – po
jego utworzeniu stał się jego pierwszym rektorem.
W lipcu 1916 r. został pierwszym prezesem Rady
Miejskiej stolicy.
Wilhelm Edward Henneberg (1844-1917), przemysłowiec,
właściciel dóbr Czyżew i Szczytno w powiecie
sochaczewskim. Studiował w Paryżu, Londynie,
Berlinie i Wiedniu. W 1862 r. po powrocie do kraju
przystąpił do fi rmy wyrobów srebrnych i platerowanych,
prowadzonej przez brata Juliana i Michała
Czajkowskiego. Odtąd fabryka występowała pod nazwą
„Bracia Henneberg i Czajkowski”. Po wycofaniu
się z pracy zawodowej poświęcił się działalności kulturalno-społecznej,
m.in. w Warszawskim Towarzystwie
Kredytowym Ziemskim oraz w Towarzystwie
Zachęty Sztuk Pięknych, ponadto brał czynny udział
w życiu parafi i E-A w Warszawie. Obaj bracia sprzyjali
powstaniu styczniowemu, chociaż nie są znane
świadectwa ich bezpośredniego w nim udziału.
118
Edward Aleksander (Ronthaler) Rontaler (1846-
1917), pedagog, uczestnik powstania styczniowego,
założyciel i dyrektor szkoły w Warszawie. Karierę
pedagogiczną zaczynał jako nauczyciel greki i łaciny
w gimnazjach rosyjskich, następnie inspektor
szkolny, wysoki urzędnik Ministerstwa Oświaty
w Petersburgu. Po przejściu na emeryturę w 1895 r.
przyjechał do Warszawy, gdzie objął dyrekcję Średniej
Szkoły Mechaniczno-Technicznej M. Mittego.
W 1896 r. uzyskał zgodę na otwarcie własnej szkoły
przy ul. Nowy Świat 35 na prawach szkoły rządowej,
z językiem polskim wykładowym. W 1898 r. otworzył
przy ul. Rymarskiej kolejną – 3-klasową szkołę handlową,
przeniesioną następnie na ul. Kaliksta, a później
na ul. Polną 46. W 1916 r. została ona przekształcona
w 8-klasowe gimnazjum realne. Po jego śmierci
szkołę prowadziła żona, Ewelina z Hryniewieckich
i rodzina aż po wybuch wojny we wrześniu 1939 r.
Maurycy Spokorny (1859-1917), prowizor (1884),
początkowo właściciel apteki w Łodzi, następnie
założyciel pierwszej w Polsce Fabryki Środków Opatrunkowych
i Waty w Łodzi (1886), właściciel Fabryki
Wód Mineralnych Sztucznych (1897), inicjator założenia
(1898) i dyrektor w latach 1903-1917 Warszawskich
Tramwajów Elektrycznych, w tym czasie założyciel
Szkoły Przemysłowo-Rzemieślniczej (1912)
i budowniczy jej gmachów przy ul. Hożej 88 (istnieją
do chwili obecnej). Główny inicjator Towarzystwa
Budowy i Eksploatacji Teatrów w Warszawie, zakupił
plac pod budowę Teatru Polskiego przy ul. Karasia
i pokrył w 30% koszt budowy. Zaprowadził pierwsze
elektryczne oświetlenie Zamku Królewskiego
w Warszawie.
Aleksander Ferdynand Temler (1825-1917),
przemysłowiec. Według niesprawdzonej wiadomości
pochodził z rodziny osiadłej w Polsce przed
wieloma wiekami trudniącej się garbarstwem.
Na pewno jego ojciec, Jan Gotfryd (1793-1885),
urodził się w Gera w Saksonii. Aleksander kształcił
się za granicą, gdzie w Paryżu zaprzyjaźnił się
z Ludwikiem Szwede, przyszłym wspólnikiem. Po
przyjęciu Szwedego do spółki, garbarnia działała
pod nazwą „K.A. Temler i L. Szwede”. W 1879 r. została
przekształcona w towarzystwo akcyjne, będące
jednym z największych zakładów garbarskich
w Królestwie Polskim. Aktywnie działał na niwie
społecznej, był m.in. założycielem Warszawskiej
Kasy Przemysłowców, Towarzystwa Kredytowego
Ziemskiego i Banku Handlowego. W 1862 r. został