matura 2008 – biologia i wiedza o społeczeństwie - Gazeta.pl

More documents

Recommendations

Info

4 Gazeta Edukacja Wtorek 29 kwietnia 2008 1 Gazeta Wyborcza 1 www.gazetawyborcza.pl uuu Dokończenie ze s. 2 Spośród podanych niżej przykładów wybierz te, które są przejawem izolacji prezygotycznej, i te, które są przejawem izolacji postzygotycznej. a. obumieranie zarodków – obniżona żywotność mieszańców b. mechaniczna – różnice w budowie organów rozrodczych uniemożliwiające kopulację c. gametyczna – niezgodność gamet d. bezpłodność mieszańców e. izolacja sezonowa – gatunki rozmnażają się w różnych porach roku f. izolacja ekologiczna – gatunki zamieszkują różne środowiska g. mieszańce międzygatunkowe są płodne, lecz ich potomstwo nie przeżywa lub jest bezpłodne h. izolacja etologiczna – inne formy zachowania godowego Izolacja prezygotyczna: ........................................ Izolacja postzygotyczna: ................................ Zadanie 18. (2 pkt) Lepnica bezłodygowa (Silene acaulis) występuje w Tatrach. Rośnie zarówno na skałach granitowych (dających kwaśny odczyn gleby), jak i na wapieniach (dających odczyn gleby zasadowy). Populacje rosnące na granicie zalicza się do podgatunku norica, a rosnące na wapieniach – do podgatunku pannonica. Każdy z podgatunków pod nieobecność drugiego rośnie zarówno na granicie, jak i na wapieniu. Wysianie ich razem powoduje, że na glebach kwaśnych zostaje wyeliminowany podgatunek pannonica, a na glebach zasadowych – podgatunek norica. Na podstawie powyższego opisu narysuj wykresy przedstawiające amplitudy ekologiczne każdego z podgatunków lepnicy (efektywny wzrost i rozwój są mierzone liczbą roślin kwitnących i wydających owoce) w reakcji na odczyn gleby: 1. w przypadku gdy zostały wysiane osobno; Silene acaulis ssp. pannonica Silene acaulis ssp. norica 2. obu podgatunków wysianych razem (podpisz odpowiednie fragmenty wykresu nazwami podgatunków) Silene acaulis ssp. pannonica i Silene acaulis ssp. norica Zadanie 19. (3 pkt) Kukułka, będąca pasożytem socjalnym, podrzuca swoje jaja do gniazd pospolitych gatunków ptaków, najczęściej jej gospodarzami są trzcinniczek, świergotek łąkowy, pliszka siwa i pokrzywnica. Określone osobniki z populacji kukułek składają jaja do gniazd określonego gatunku ptaków. Jaja te naśladują wyglądem jaja składane przez gospodarza. Trzcinniczki, świergotki i pliszki – potencjalni gospo- darze kukułki – świetnie opanowały zdolność rozpoznawania własnych jaj i usuwają z gniazda jaja obce, natomiast pokrzywnice słabo odróżniają własne jaja od obcych. Jaja kukułki podrzucane do gniazd pokrzywnicy nie są tak podobne do pozostałych jaj w gnieździe, jak ma to miejsce w przypadku pozostałych gatunków, na których pasożytuje kukułka. Powyższy tekst opisuje związki między pasożytem i jego żywicielem, które mogą prowadzić do powstania wzajemnych przystosowań w procesie koewolucji. Określ, na czym polegają przystosowania ewolucyjne ptaków – potencjalnych gospodarzy kukułki – do obrony swoich gniazd przed pasożytem. ............................................................................................... ............................................................................................... ............................................................................................... Określ, na czym polegają przystosowania ewolucyjne kukułki do efektywnego wykorzystywania gniazd innych ptaków. ............................................................................................... ............................................................................................... ............................................................................................... Który z wymienionych gatunków ptaków prawdopodobnie najpóźniej stał się możliwym żywicielem kukułki? Odpowiedź uzasadnij. ............................................................................................... ............................................................................................... Zadanie 20. (3 pkt) W trakcie rozwoju zarodkowego większości zwierząt wykształcają się trzy listki zarodkowe – grupy komórek, z których na dalszych etapach rozwoju powstaną określone narządy i układy narządów. Spośród podanych poniżej wybierz narządy pochodzenia mezodermalnego. A. wątroba i trzustka B. mięśnie szkieletowe C. naskórek i wytwory naskórka D. układ nerwowy E. skóra właściwa F. układ wydalniczy G. przysadka mózgowa i rdzeń nadnerczy H. układ krwionośny Zadanie 21. (2 pkt) Na przekroju poprzecznym korzenia wyróżniamy dwie warstwy: walec osiowy i korę pierwotną. Jak nazywamy najbardziej zewnętrzną warstwę komórek walca osiowego (A)? Jaką funkcję pełni ta warstwa komórek? ............................................................................................... ............................................................................................... Jak nazywamy najbardziej wewnętrzną warstwę komórek kory pierwotnej (B)? Jaka jest jej rola? ............................................................................................... Zadanie 22. (2 pkt) Sukcesja wtórna to proces inicjacji i rozwoju nowej biocenozy na siedliskach, które były już wcześniej zasiedlone przez organizmy żywe, lecz ta uprzednio istniejąca biocenoza została zniszczona. Przykładem sukcesji wtórnej jest stopniowe zarastanie leśnej polany po zrębie zupełnym. Wymień dwie cechy charakteryzujące rośliny, które zapoczątkowują sukcesję wtórną na polanie w borze sosnowym po wyrębie drzew i zniszczeniu warstwy ściółki leśnej oraz naruszeniu gleby. ............................................................................................... ............................................................................................... Zadanie 23. (3 pkt) Czarna barwa (B1) sierści kota i barwa ruda (B2) są cechami współdominującymi, sprzężonymi z płcią. U heterozygot występuje umaszczenie szylkretowe (w czarno-rude łaty, czasem z domieszką bieli). Skrzyżowano szylkretową kotkę z rudym kocurem. Zapisz odpowiednią krzyżówkę, która będzie uzasadnieniem Twych odpowiedzi na pytania: 1. Czy wśród ich potomstwa może wystąpić czarny kocur? ………………………............................ 2. Czy wśród ich potomstwa może wystąpić kocur szylkretowy? ………………............ ............................................................................................... ............................................................................................... Zadanie 24. (2 pkt) Niektóre tkanki roślinne są zbudowane z komórek martwych, których protoplast zanikł. Wymień dwie funkcje, jakie najczęściej pełnią tkanki zbudowane z komórek martwych. ............................................................................................... ............................................................................................... Zadanie 25. (1 pkt.) Tą ewolucyjną zdobyczą roślin okrytozalążkowych, z którą związana jest ich nazwa, jest: a. wykształcenie nasienia b. redukcja gametofitu c. wytwarzanie mejospor d. uniezależnienie się w procesie zapłodnienia od wody e. wykształcenie słupka Zadanie 26. (2 pkt) Wykres ilustruje zależność intensywności fotosyntezy od natężenia światła u dwóch gatunków roślin – kocanki piaskowej i szczawika zajęczego. Który z gatunków jest rośliną światło-, a który – cieniolubną? ............................................................................................... Czym różni się wpływ wzrostu natężenia światła na intensywność fotosyntezy u roślin światłolubnych w porównaniu z cieniolubnymi? ............................................................................................... ............................................................................................... Zadanie 27. (2 pkt) Wiązanie dwutlenku węgla w fazie ciemnej fotosyntezy u roślin C4 (występujących częściej w klimacie suchym i gorącym) odbywa się za pomocą dwóch akceptorów, pierwotnego PEP (fosfoenolopirogronian) i wtórnego RuDP (rybulozo1,5-difosforan). Miejsca pierwotnego i wtórnego wiązania CO2 są u tych roślin oddzielone przestrzennie (pierwotne wiązanie CO2 odbywa się w komórkach mezofilu, a zaś wtórne w komórkach pochwy okołowiązkowej). Natomiast rośliny C3 (dominujące w klimacie umiarkowanym) mają tylko jeden akceptor dwutlenku węgla – RuDP, a asymilacja CO2 ma miejsce w komórkach miękiszu asymilacyjnego. Jakie są korzyści przystosowawcze dla roślin C4 wynikające z mechanizmu podwójnego wiązania dwutlenku węgla? ............................................................................................... ............................................................................................... Zadanie 28. (1 pkt) Która z podanych informacji jest fałszywa? A. chloroplasty występują w komórkach zielonych liści i łodyg B. w chloroplastach poza chlorofilem mogą występować również karotenoidy C. w chloroplastach nie występują rybosomy D. w chloroplastach syntetyzowana jest skrobia asymilacyjna E. w chloroplastach może odbywać się synteza RNA Zadanie 29. (3 pkt) Według teorii seryjnych endosymbioz do powstania komórek eukariotycznych mogło dojść na drodze wnikania jednych komórek prokariotycznych do cytoplazmy innych, przy czym zjawisko to dawało korzyść obu komponentom symbiozy. Z czasem komórki żyjące w cytoplazmie innych komórek utraciły w znacznym stopniu autonomię i przekształciły się w organella komórek praeukariotycznych. Uważa się, że na drodze endosymbiozy powstały mitochondria i plastydy (chloroplasty). Wymień trzy cechy, które świadczą o tym, że mitochondria i chloroplasty mogły być niegdyś samodzielnymi organizmami. ............................................................................................... ............................................................................................... Zadanie 30. (1 pkt) Rozwój zarodkowy człowieka odbywa się początkowo w jajowodzie, a później w macicy. Uporządkuj wymienione poniżej procesy zgodnie z kolejnością ich przebiegu podczas rozwoju zarodkowego człowieka. A. wytworzenie łożyska B. bruzdkowanie C. powstanie blastocysty D. implantacja jaja płodowego E. wytworzenie błon płodowych Model odpowiedzi i schemat punktowania z biologii Nr zad. 1 2 3 4 5 6 7 8 Model odpowiedzi Punktacja Za poprawne dopasowanie każdej z trzech tkanek (a, b, c) po 1 punkcie. Prawidłowa odpowiedź: (a) tkanka łączna płynna (krew) – funkcja np. transportowa, obronna; (b) tkanka mięśniowa (mięsień szkieletowy) – funkcja – czynny aparat ruchu, ruch organizmu; (c) tkanka nabłonkowa (nabłonek gruczołowy) – wydzielanie substancji chemicznych (hormonów, enzymów) Za podanie poprawnej odpowiedzi na każde pytanie po 1 punkcie – razem 2 punkty Poprawna odpowiedź: testosteron jest cząsteczką hydrofobową i może swobodnie przenikać przez hydrofobową dwuwarstwę błony, insulina jest dużą cząsteczką naładowaną elektrycznie, a hydrofobowa dwuwarstwa błony nie jest przepuszczalna dla takich cząsteczek Za podanie prawidłowej odpowiedzi – 1 punkt Prawidłowa odpowiedź: C – anafazę I mejozy. Ponieważ do przeciwległych biegunów komórki są odciągane całe chromosomy (zbudowane z dwóch chromatyd) Za podanie nazwy mechanizmu – 1 punkt, za wyjaśnienie, jak utrzymuje on homeostazę – 1 punkt Prawidłowa odpowiedź: ujemne sprzężenie zwrotne (1 punkt); wysokie stężenie tyroksyny wydzielanej przez tarczycę pod wpływem TTH powoduje hamowanie wydzielania TTH przez przysadkę, a niskie stężenie tyroksyny stymuluje wydzielanie TTH – dzięki temu tyroksyna wydzielana jest na niemal stałym poziomie, co sprzyja utrzymaniu homeostazy (1 punkt) Za podanie prawidłowej odpowiedzi – 1 punkt Poprawna odpowiedź: C Za podanie poprawnej odpowiedzi: 1 punkt Poprawna odpowiedź: występowanie osłonki mie linowej. Za poprawne uzasadnienie – 2 punkty Przykład poprawnej odpowiedzi: bodziec w postaci ssania oddziałuje na receptory czuciowe zlokalizowane w sutkach, co wywołuje impuls nerwowy przekazywany do podwzgórza. Podwzgórze uwalnia hormon – oksytocynę, która razem z krwią dociera do gruczołów mlecznych i pobudza mięśnie gładkie do skurczów, co powoduje wypływ mleka. Za poprawne wypełnienie wszystkich pól tabeli - 3 punkty, za poprawne wypełnienie pięciu pól tabeli – 2 punkty, za poprawne wypełnienie czterech pól tabeli – 1 punkt, za poprawne wypełnienie mniej niż czterech pól tabeli – 0 punktów Poprawna odpowiedź: 1 – sok żołądkowy, 2 – peptydy, 3 – sok trzustkowy, 4 – N-koniec i C-koniec peptydu, 5 – dipeptydazy, 6 – aminokwasy 3 2 1 2 1 1 2 3 1
1 Model odpowiedzi i schemat punktowania z biologii – c.d. 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Za prawidłowe uzasadnienie – 1 punkt Poprawna odpowiedź: na całej drodze przepływu wody przez skrzela utrzymuje się znaczna różnica (gradient) stężeń tlenu i CO 2 między wodą a krwią warunkująca sprawne przenikanie gazów w obu kierunkach Za prawidłowe połączenie trzech par – 2 punkty, za prawidłowe połączenie dwóch par 1 punkt, za prawidłowe połączenie mniej niż dwóch par – 0 punktów Poprawna odpowiedź: 1 – C, 2 - B, 3 - A Za podanie czterech prawidłowych odpowiedzi – 3 punkty, za podanie trzech prawidłowych odpowiedzi – 2 punkty, za podanie dwóch prawidłowych odpowiedzi – 1 punkt, za podanie mniej niż dwóch prawidłowych odpowiedzi – 0 punktów Poprawna odpowiedź: 1 – naturalna, 2 – krótkotrwała, 3 – kontakt z czynnikiem chorobotwórczym, 4 – sztuczna Za prawidłowe wypełnienie każdego pola tabelki – po 1 punkcie, razem 3 punkty Poprawna odpowiedź: 1 – zapłodnienie komórki jajowej przez plemnik zawierający chromosom płci Y, 2 – przekształcenie się niezróżnicowanych płciowo zawiązków gonad w jądra, a przewodów Wolfa w nasieniowody, 3 – wydzielanie testosteronu przez jądra płodu Za podanie sposobu dziedziczenia – 1 punkt, za prawidłowe wytłumaczenie, dlaczego ten typ dziedziczenia nie jest zgodny z prawami Mendla – 1 punkt, razem 2 punkty Poprawna odpowiedź: dziedziczenie mitochondrialne (cytoplazmatyczne); nie jest zgodne z prawami Mendla, gdyż mitochondria (a więc i geny zawarte w mitochondrialnym DNA) dziedziczy się wyłącznie po matce Za podanie prawidłowej odpowiedzi – 1 punkt Poprawna odpowiedź: A Za podanie prawidłowej odpowiedzi – 1 punkt Poprawna odpowiedź: C Za podanie prawidłowych odpowiedzi w punkcie 1. i 2. – po 1 punkcie, razem 2 punkty Poprawna odpowiedź: 1 – d; 2 - dobór różnicujący Za poprawne przypisanie wszystkich przykładów – 3 punkty, za niepoprawne przypisanie (lub brak przypisania) jedne go przykładu – 2 punkty, za niepoprawne przypisanie (lub brak przypisania) dwóch przykładów – 1 punkt, za niepoprawne przypisanie (lub brak przypisania) więcej niż dwóch przykładów – 0 punktów Poprawna odpowiedź: izolacja prezygotyczna - b, c, e, f, h; izolacja postzygotyczna - a, d, g Za prawidłowy wykres w punkcie 1. – 1 punkt, za prawidłowy wykres w punkcie 2. – 1 punkt – razem 2 punkty. Poprawna odpowiedź: 1. oba wykresy: 2. 1 2 3 3 2 1 1 2 3 2 Gazeta Edukacja 5 www.gazetawyborcza.pl 1 Gazeta Wyborcza 1 Wtorek 29 kwietnia 2008 R E K L A M A 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Za każdą poprawną odpowiedź po 1 punkcie – razem 3 punkty Poprawna odpowiedź: przystosowania ptaków: zdolność do rozpoznawania własnych jaj; przystosowania kukułki: składanie jaj przypominających wyglądem jaja gospodarza; prawdopodobnie pokrzywnica najp óźniej stała się potencjalnym żywicielem piskląt kukułki – nie wykształciła jeszcze mechanizmu rozpoznawania jaj własnych i obcych Za cztery poprawne wskazania – 3 punkty, za trzy poprawne wskazania – 2 punkty, za dwa poprawne wskazania – 1 punkt, za mniej niż dwa poprawne wskazania – 0 punktów Poprawna odpowiedź: B, E, F, H Za podanie poprawnej nazwy warstwy komórek i ich roli po 1 punkcie – razem 2 punkty Poprawna odpowiedź: A - okolnica (perycykl) - daje początek korzeniom bocznym, B - śródskórnia (endoderma) - kontroluje przepływ wody z kory pierwotnej do naczyń w walcu osiowym Za podanie jednej cechy roślin po 1 punkcie – razem 2 punkty Poprawna odpowiedź: np. wiatrosiewność (anemochoria), niewielkie wymagania glebowe, światłolubność, odporność na przesuszenie Za odpowiedzi na oba pytania po 1 punkcie, za prawidłowy zapis krzyżówki 1 punkt – razem 3 punkty Poprawna odpowiedź: Krzyżówka: P: XB1XB2 :XB2Y F1: X B1 X B2 X B2 X B1 X B2 X B2 X B2 Y X B1 Y X B2 Y 1. Tak, połowa kocurów będzie czarna, 2. Nie może wystąpić kocur szylkretowy. Za podanie każdego z dwóch prawidłowych przykładów – po 1 punkcie Poprawna odpowiedź: funkcje przewodzenia wody i soli mineralnych oraz wzmacniające Za podanie poprawnej odpowiedzi – 1 punkt Poprawna odpowiedź: E Za podanie poprawnych odpowiedzi po 1 punkcie - razem 2 punkty Poprawna odpowiedź: szczawik zajęczy - roślina cieniolubna, kocanka piaskowa - roślina światłolubna; u roślin światłolubnych wzrost natężenia światła wolniej niż u cieniolubnych pociąga za sobą wzrost intensywności fotosyntezy Za podanie prawidłowej odpowiedzi – 2 punkty Poprawna odpowiedź: np. rośliny C4 asymilują CO 2 wydajniej (unikają strat CO2 wynikających z fotooddychania, które są większe w wysokich temperaturach, oraz wydajniej wykorzystują wodę, która częst o jest w ich środowisku czynnikiem ograniczającym) Za podanie prawidłowej odpowiedzi – 1 punkt Poprawna odpowiedź: C Za podanie 1 cechy - po 1 punkcie - razem 3 punkty Poprawna odpowiedź: np. obecność własnego materiału genetycznego, obecność rybosomów i przeprowadzanie syntezy białka, rozmnażanie się przez podział, obecność podwójnej błony białkowo -lipidowej Za podanie poprawnej odpowiedzi – 1 punkt Poprawna odpowiedź: B, C, D, E, A TESTY PRZYGOTOWAŁY: MAGDALENA CIUPIŃSKA – BIOLOGIA AGNIESZKA GABRYELSKA – WOS Partner radiowy 3 3 2 2 3 2 1 2 2 1 3 1 26164040 numer ogł.
Page 1 and 2: 1 GazetaEdukacja.pl GAZETA EDUKACJA
Page 3: 1 26165981 INFORMACJA DLA OGŁOSZEN
Page 7 and 8: 1 Schemat B do zadania 13. Schemat
Page 9 and 10: 1 Tabela nr 1. do zadania 18. Czę
Page 11 and 12: 1 Rozmowa z Izabelą Chmielewską A

matura 2008 – biologia i wiedza o społeczeństwie - Gazeta.pl

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?