Shkarko - Ministria e Administratës Publike

Rishikimi Funksional dhe Organizimi Institucional i Ministrive 

Rishikimi funksional 

i Sistemit të Drejtave të Njeriut dhe të Barazisë Gjinore 

FRIDOM – Rishikimi Funksional dhe Organizimi Institucional i Ministrive është projekt i financuar nga DFID dhe 

implementuar nga HELM Corporation, Consulting and Public Management Group, Governance institute Sllovaki 

dhe Altair Asesores.

PËRMBAJTJA 

0. PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE..............................................................................................................................3 

0.1. Temat kryesore.................................................................................................................................................. 3 

0.2. Tabela e rekomandimeve................................................................................................................................... 4 

1. LIDHUR ME KËTË RISHIKIM...............................................................................................................................6 

1.1. Fusha e rishikimit............................................................................................................................................... 6 

1.2. Metodologjia e rishikimit................................................................................................................................... 7 

2. KORNIZA LIGJORE DHE E POLITIKAVE................................................................................................................ 8 

2.1. Strategjia e të Drejtave të Njeriut dhe Plani i Veprimit 2009-2011................................................................... 9 

2.2. Instrumentet sektoriale (barazia gjinore) ....................................................................................................... 10 

2.3. Instrumentet sektoriale (fushat e tjera) .......................................................................................................... 11 

3. FUNKSIONET KRYESORE................................................................................................................................. 12 

3.1. Për të mbrojtur: Kontributi për përmirësimet administrative.......................................................................... 12 

3.2. Për të realizuar: Zbatimi i kornizave për politika specifike të DNJ................................................................... 13 

3.2.1. Funksionet e zhvillimit të politikave......................................................................................................... 13 

3.2.1.1. Analiza e gjendjes.............................................................................................................................. 13 

3.2.1.2. Identifikimi i masave.......................................................................................................................... 13 

3.2.1.3. Kufizimet buxhetore.......................................................................................................................... 14 

3.2.2. Funksionet për koordinimin e politikave.................................................................................................. 15 

3.2.2.1. Mekanizmat e monitorimit................................................................................................................ 15 

3.2.2.2. Metodologjia monitoruese................................................................................................................ 15 

3.2.2.3. Vlerësimi i.rezultateve....................................................................................................................... 16 

3.3. Raportimi lidhur me obligimet ndërkombëtare në fushën e DNJ..................................................................... 16 

3.4. Ngritja e kapaciteteve specifike për DNJ.......................................................................................................... 17 

4. KAPACITETI INSTITUCIONAL............................................................................................................................ 19 

4.1. Kapaciteti qendror.......................................................................................................................................... 19 

4.1.1. Zyra Këshillëdhënëse për Qeverisje të Mirë............................................................................................. 20 

4.1.1.1. Statusi i ZKQM-së............................................................................................................................... 20 

4.1.1.2. Çështjet e kapacitetit teknik.............................................................................................................. 21 

4.1.2. Agjencia për Barazi Gjinore....................................................................................................................... 22 

4.1.2.1. Statusi i ABGj-së................................................................................................................................. 22 

4.1.2.2. Cështjet e kapacitetit teknik.............................................................................................................. 23 

4.2. Kapaciteti i nivelit periferik.............................................................................................................................. 24 

4.2.1. Njësitë për të Drejtat e Njeriut................................................................................................................. 24 

4.2.3. Zyrtarët për Barazi Gjinore....................................................................................................................... 26 

4.3. MAPL dhe komunat......................................................................................................................................... 27 

1

LISTA E SHKURTESAVE 

ABGj Agjencia për Barazi Gjinore 

ZKK Zyra Këshillëdhënëse për Komunitete 

ZKQM Zyra Këshillëdhënëse për Qeverisje të Mirë 

CEDAW Konventa për Eliminimin e të Gjitha Formave të Diskriminimit kundër Grave 

KE Këshilli i Evropës 

ECMI Qendra Evropiane për Çështje të Minoriteteve 

PVPE Plani i Veprimit i Partneritetit Evropian 

LBGj Ligji për Barazi Gjinore 

ZBGj Zyrtar për Barazi Gjinore 

DNj Të Drejtat e Njeriut 

SDNjPV Strategjia e të Drejtave të Njeriut dhe Plani i Veprimit 

NjDNj Njësia e të Drejtave të Njeriut 

ZNC Zyra Ndërkombëtare Civile 

AKKK Agjencia Kosovare Kundër Korrupsionit 

PKBGj Programi Kosovar për Barazi Gjinore 

MPJ Ministria e Punëve të Jashtme 

MASHT Ministria e Arsimit Shkencës dhe Teknologjisë 

ZKBGj Zyrtar Komunal për Barazi Gjinore 

MD Ministria e Drejtësisë 

MAPL Ministria Administrimit të Pushtetit Lokal 

MPMS Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale 

SIGMA Mbështetje për Përmirësimin e Qeverisjes dhe Menaxhimit 

UNIFEM Fondi Zhvillimor i KB për Gra 

UNMIK Misioni i Administratës së Përkohshme të Kombeve të Bashkuara në Kosovë 

2

0. PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE 

Këto faqe në fillim të raportit ofrojnë një përmbledhje të shkurtër. Pas sqarimit të qëllimit të raportit dhe 

mënyrës të përgatitjes së tij nga Projekti FRIDOM, ato shkurtimisht përshkruajnë çështjet kryesore të 

adresuara dhe përfundimet e arritura. Më tutje, rekomandimet specifike të formuluara në raport janë 

përmbledhur në një matricë, me qëllim që të lehtësohet diskutimi i tyre dhe arritjen e një marrëveshjeje të 

mundshme lidhur me planin e veprimit për zbatimin e tyre të ardhshëm. 

0.1. Temat kryesore 

Raporti i tanishëm është përgatitur nga projekti FRIDOM, i financuar nga DFID i MB dhe i zbatuar me 

kërkesë të Qeverisë së Kosovës për të prodhuar një seri studimesh (rishikimet funksionale) që kanë për 

synim konsolidimin dhe përmirësimin e organizimit të Ekzekutivit, pas shpalljes së pavarësisë. Përmbajtja 

është bazuar në hulumtime dhe intervista të kryera nga një ekip i ekspertëve të huaj dhe atyre kosovarë, 

si dhe është menduar që të merret parasysh lidhja me raportet e tjera të FRIDOM-it. 

Raporti adreson organizimin e sistemit përgjatë tërë administratës publike (vetëm niveli qendror) që ka të 

bëjë me çështjet e të drejtave të njeriut dhe barazisë gjinore. Raporti merret me politikën aktuale në fjalë, 

funksionet kryesore të përfshira dhe procedurat relevante, ashtu si edhe organizimin institucional në 

kuadër të ZKM dhe në portofolat individual. Bazuar në shqyrtimet kritike të këtyre aspekteve raporti 

paraqet 18 rekomandime kryesore për përmirësime të mëtutjeshme. 

Sa i përket kornizës së politikave, Qeveria ka miratuar disa instrumente specifike për DNj, duke synuar 

promovimin e një qasjeje të centralizuar për të drejtat e njeriut ndaj politikave publike. Ato përfshijnë 

Strategjinë e përgjithshme për të Drejtat e Njeriut dhe Planin e Veprimit, Programin Kosovar për Barazi 

Gjinore, si dhe dokumente të tjera të politikave dhe dokumente ligjore sektoriale duke nënvizuar politikat 

e përgjithshme të Qeverisë dhe mungesën e një specifikimi në aspektin e objektivave, përgjegjësive dhe 

ndikimit buxhetor. 

Sa iu përket funksioneve kryesore në këtë fushë, rishikimi ka vërejtur se sistemi aktual për monitorimin 

dhe zbatimin e instrumenteve specifike për DNj nuk është në pajtim me praktikën e mirë ndërkombëtare, 

e cila zakonisht parasheh një përfshirje më të thellë dhe kontakt me stafin e departamentit që merret me 

detyrat aktuale (në Kosovë të gjitha kontaktet me ZKQM dhe ABGj ndërmjetësohen nga Njësitë 

ministrore për të Drejtat e Njeriut dhe Zyrat për Barazi Gjinore). Ne sugjerojmë që të ndryshohet sistemi i 

monitorimit, në drejtim të sistemit që përdoret në kuadër të PVPE-së. 

Ne gjithashtu sugjerojmë që të përmirësohem metodat për zhvillimin e masave zbatuese, të cilat 

aktualisht duket se janë të shumta të marra nga instrumentet e politikave të tjera me analiza të pakta 

specifike për të drejtat e njeriut. Metodat që kanë nevojë për t‟u zhvilluar përfshijnë analizën e gjendjes 

aktuale, ndonëse të dhënat statistikore ekzistuese, bashkëpunimi me organizatat e shoqërisë civile në 

identifikimin e masave dhe një shkallë e mjaftueshme e analizave buxhetore kanë synuar prioritizimin e 

tyre. 

Pasi që mbrojtja dhe promovimi i të drejtave të njeriut është një pikëpamje specifike për detyrat 

ekzistuese, disa funksione janë vërtetë specifike për këtë fushë: njëra fushë është raportimi për obligimet 

ndërkombëtare lidhur me të drejtat e njeriut, e cila duhet të vendoset sa më shpejtë që është e 

mundshme në domenin natyral të Ministrisë së Punëve të Jashtme. Për pjesën tjetër, rekomandohet që 

vetëdijesimi për të drejtat e njeriut të bazohet drejtpërdrejt në shkathtësitë e stafit që merret me detyrat 

primare. Kjo është e saktë posaçërisht në rastin e zgjidhjeve të ankesave administrative. 

Sa iu përket institucioneve, Zyra Këshillëdhënëse për Qeverisje të Mirë në nivel qendror shton edhe një 

shtresë në radhitjen e fragmentuar të strukturave “koordinuese” të ZKM-së, duke u dyfishuar shumë me 

strukturat e tjera (p.sh. Departamenti i ri i AKZHIE-së për Qeverisje dhe Sundim të Ligjit). Më tutje kemi 

vërejtur se pjesa e madhe e punës së ZKQM-së konsiston në zhvillimin e politikave në fushat specifike 

(p.sh. për fëmijë, komuniteti RAE dhe për personat me aftësi të kufizuar) të cilat do duhej të kryheshin 

nga ministritë. Ne sugjerojmë që ZKQM duhet të ndjekë trendin dhe të planifikojë bartjen e përvojës dhe 

kapacitetit të saj për politika tek institucionet e tjera. 

Rasti i Agjencisë për Barazi Gjinore është i ndryshëm: legjislacioni i BE-së kërkon që të ketë një 

institucion i tillë, që gjithashtu adreson edhe çështjen specifike të relevancës imediate politike, ekonomike 

dhe sociale. Megjithatë, sipas rregullimit të saj aktual, ABGj ka mungesë të fuqisë politike dhe 

kapaciteteve teknike që të ndikojë në politikat e portofolave të tjerë. Propozohet që statusi i saj të 

3

ndryshojë, duke e vendosur atë nën kujdesin e një Ministri special pa Portofol, ose inkorporimit të saj në 

portofolin e një ministrie ekzistuese (nën kujdesin e Zëvendësministrit). 

Zgjedhja duhet të varet në shkallën e prioritetit politik të cilin Qeveria ia kushton temës. Çdo zgjedhje 

duhet të varet në përforcimin e fuqisë politike të ABGj-së dhe të lirojë 2/3 e burimeve të saj nga detyrat 

administrative. Në aspektin teknik, është e rëndësishme që puna e mëtutjeshme të fokusohet në 

prodhimin dhe operimin një grupi adekuat të mjeteve metodologjike për „përfshirje gjinore‟ të politikave 

sektoriale, të cilat duhet të bëhen mjeti kryesor i ABGj për të promovuar dimensionin gjinor në punën e 

institucioneve të tjera. 

Sa iu përket ministrive, FRIDOM-i këshillon që të mos mbahen Njësitë aktuale për të Drejtat e Njeriut, 

pasi që efekti i këtyre aranzhimeve të veçanta ka qenë kryesisht që të mos integrohen, por të shkëputen 

çështjet e të drejtave të njeriut nga qasja e përgjithshme ndaj politikave. Në vend të kësaj, propozohet që 

stafi i shkëlqyeshëm në NjDNj ministrore (rreth 40 veta me kualifikim të lartë) të rivendoset në pozitat e 

politikëbërjes qoftë në kuadër të njësive qendrore për koordinim të politikave ose në departamentet kyçe, 

aty ku është e madhe nevoja për perspektivën e të drejtave të njeriut lidhur me politikëbërjen. 

Rekomandimi i njëjtë vlen edhe për Zyrtarët e Barazisë Gjinore, të cilët Ligji për Barazi Gjinore veç iu 

mundëson që të vendosen me fleksibilitet të plotë. Në të gjitha rastet, nga rivendosja e stafit në pozitat e 

politikave aktive do të përfitojnë cilësia e punës dhe sistemi i monitorimit (stafi i rivendosur duhet të 

vazhdojë që të shërbejë si pikë fokusi në kuadër të departamenteve të tyre). Asnjë nga funksionet, të cilat 

aktualisht kryhen nga stafi i specializuar për të drejtat e njeriut, nuk do të shuhen, por inputi i tyre do të 

rritej nëpërmjet pozicionimit më të mirë organizativ. 

0.2. Tabela e rekomandimeve 

# Rekomandimi Afati kohor 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

Në mënyrë që të bëhet SDNjPV një dokument më i vlefshëm nevojitet adresimi i 

mungesës së analizës të status quo-së, vizionit strategjik të prezantuar mirë, lidhjeve 

me kornizat e politikave të përgjithshme; vlerësimet e kostos të lidhura me planifikimin 

buxhetor në institucionet zbatuese dhe aktivitetet e mbështetjes metodologjike që duhet 

të kryhen nga ZKQM. Këto zbrazëti mund të plotësohen me një rifreskim, pas analizimit 

të monitorimit të të dhënave. 

Vërejtjet lidhur me SDNjPV në masë të madhe vlejnë gjithashtu edhe për Programin për 

Barazi Gjinore; në veçanti, nevojitet që të përmirësohet përkufizimi i masave dhe i 

burimeve buxhetore të nevojshme për zbatimin e tyre. Në mënyrë që të ndihmohen 

institucionet në këtë detyrë, duhet më shumë hapësirë t‟iu kushtohet aktiviteteve të 

mbështetjes metodologjike që duhet të kryhet nga ZKQM në të mirë të tyre. Zbrazëtitë 

mund të plotësohen me një rifreskim të PBGj-së. 

Dokumentet strategjike të natyrës sektoriale të cilat janë paraparë për SDNjPV ose 

PBGj nuk duhet të jenë përgjegjësi e ZKMQ dhe ABGj, por do të jetë e portofolave që 

janë të lidhura më së ngushti me zbatimin e tyre. njësitë qendrore duhet ta mundësojnë 

këtë rol duke ofruar udhëzime lidhur me zhvillimin e politikave, ashtu si edhe për 

praktikën e monitorimit dhe raportimit. 

Roli i NjDNj në pranimin e ankesave të brendshme dhe të jashtme duhet të transferohet 

te zyrat e personelit dhe komunikimit, respektivisht. Sa i përket rolit të tyre 

këshillëdhënës për zgjidhjen e ankesave, kjo nuk do të jetë e domosdoshme nëse ka një 

vendimmarrës departamenti i trajnuar lidhur me implikimet e BNj të procesit të punës së 

tyre. 

Korniza për politika specifike për DNj duhet t‟i kushtojë më shumë vëmendje 

disponueshmërisë dhe shfrytëzimit të të dhënave statistikore specifike të DNj, ashtu si 

edhe kapacitetit të portofolave ministror dhe organeve qendrore koordinuese për të 

analizuar ato dhe të shfrytëzohen për qëllimin e zhvillimit të politikave. 

Në mënyrë që të sigurojnë inpute më të mira dhe më të qëndrueshme për politikat nga 

organizatat e shoqërisë civile të fokusuara në DNj, portofolat qeveritarë mund të 

përcaktojnë një kriter minimal për përfaqësuesit dhe ekspertizën, si dhe të krijojnë një 

partneritet të hapur me ato që i plotësojnë këto kritere. 

4 

Afatmesëm 

Afatmesëm 

Afatshkurtër 

Afatshkurtër 

Afatmesëm 

Afatshkurtër

7 

8 

9 

10 

11 

12 

13 

14 

15 

16 

17 

18 

Objektivat dhe aktivitetet në kornizat për politika specifike për DNj duhet të prioritizohen 

bazuar në disponueshmërinë e burimeve buxhetore. Stafi që punon në inkorporimin e 

çështjeve specifike të DNj në politikat sektoriale duhet të jenë në gjendje që të vlerësojë 

nevojat specifike për buxhet, ndaras nga ato për politika sektoriale të formuluara në 

përgjithësi. 

Të qartësohet mekanizmi monitorues për çdo kornizë për politika specifike të DNj në 

pajtim me koordinimin e përgjegjësive për zbatim. Grupi punues që harton dokumentin 

ose këshilli ekzistues ndërministror ose kombëtar duhet të marr rolin monitorues, përfshi 

jo vetëm zyrtarët për BGj dhe DNj, por gjithashtu edhe për stafin që është saktësisht 

përgjegjës për fushën e politikave. 

Së bashku me rifreskimin e kornizave për politika të orientuara kah DNj, metodologjia 

monitoruese në shfrytëzim duhet të rishikohet në mënyrë që, nëpërmjet shfrytëzimit të 

mostrave, të sigurojë që raportimi fokusohet jo vetëm në listimin e aktiviteteve, por edhe 

në matjen e progresit. Raportimi gjithashtu duhet të lidhet më mirë me kalendarin e 

politikave të zakonshme, përfshi sistemin e raportimit vjetor të ministrive, ashtu si edhe 

raportimin për ekzekutimin e buxhetit. 

Së bashku me rifreskimin e kornizave për politika të orientuara kah DNj, të përkufizohet 

edhe metodologjia dhe korniza vlerësuese, si dhe të kryhet një vlerësim i përkohshëm 

(së paku vjetor) i rezultateve aktuale të arritura nëpërmjet zbatimit të kornizave. Kjo 

duhet të futet jo vetëm në dokumentet e rifreskuara të DNj, por edhe në procesin e 

planifikimit të politikave të përgjithshme të Qeverisë. 

Përgjegjësitë për raportim lidhur me obligimet në kuadër të traktateve ndërkombëtare 

për të drejtat e njeriut, sa më shpejtë që është e praktikueshme, duhet të transferohen te 

Ministria e Punëve të Jashtme. ZKQM duhet të shoqërojë MPJ-në në aktivitetet e saj 

aktuale në këtë fushë, duke ngritur kapacitetet me synim që të transferohen në të 

ardhmen. 

ZKQM dhe ABGj, në mënyrë të koordinuar, duhet të kryejnë një vlerësim për nevojat për 

trajnim në nivel departamenti në kuadër të institucionit që është i angazhuar me 

zbatimin e veprimeve kryesore brenda SDNjPV dhe instrumenteve të saj përkatëse, me 

synim që të organizohet një program trajnimi për të adresuar nevojat e politikëbërësve 

lidhur me aftësitë specifike për DNj. 

ZKQM duhet të fokusohet në eliminimin e dyfishimeve me institucionet e tjera nëpërmjet 

dizajnimit të një plani për transferimin e përgjegjësive të saj, me referim të posaçëm në 

koordinimin e politikave (AKZHIE ose ekuivalentja), hartimin legjislativ (ZSHNJ) dhe 

raportimin e jashtëm (MPJ). Plani duhet t‟iu ndihmojë atyre institucioneve në ngritjen e 

kapaciteteve në fushën e DNj, duke përfshirë në fund edhe rivendosjen e stafit të ZKQM 

në pozitat e përgjegjësisë së tyre.. 

Si pjesë e transferimit të përgjegjësive të saj, ZKQM duhet të merret me transferimin e 

shkathtësive të saj për zhvillimin e politikave lidhur me DNj te ministritë e linjës të cilat 

janë më së shumti të përfshira në fushën me të cilën ajo aktualisht merret drejtpërdrejt. 

Plani duhet t‟iu ndihmojë atyre institucioneve në ngritjen e kapaciteteve të tyre, duke 

përfshirë në fund edhe rivendosjen e stafit të ZKQM në pozitat me përgjegjësi, 

mundësisht në nivel departamenti. 

Duke pasur parasysh rëndësinë e çështjeve gjinore në shoqërinë e Kosovës, fitimin e 

fuqisë politike për avancimin e tyre dhe nevojën për të liruar burimet ekzistuese të 

ABGj, Qeveria duhet të shqyrtojë mundësinë e shndërrimit të Agjencisë në një Ministri të 

vogël pa portofol me shërbimet e vendosura në ZKM, ose të futet ajo në një portofol 

ekzistues (MPMS, MKK ose ndonjë tjetër) në kuadër të kujdesit të mundshëm të një 

Zëvendësministri. 

ABGj duhet të caktojë si prioritet zhvillimin, përfshi nëpërmjet hulumtimit akademik dhe 

bashkëpunimit me shoqërinë civile, të një metodologjie për përfshirje gjinore duke 

mbuluar të gjitha mjetet kryesore të menaxhmentit (menaxhimin e politikave, buxhetimin, 

hartimin legjislativ, komunikimin). Ajo duhet të fokusojë shumicën e veprimeve të saj në 

mbështetjen dhe koordinimin e zbatimit të kësaj metodologjie në nivel të portofolave 

individual. 

Në mënyrë që të maksimizohet përfshirja e çështjeve të BNj në politikat sektoriale, 

funksionet dhe stafi i DNj duhet të transferohet te njësitë që janë të veshura drejtpërdrejt 

me detyrat për politikëbërje, përfshi edhe koordinimin e politikave (Zyrat për Integrim 

Evropian ose ekuivalente) dhe zhvillimin e politikave (departamentet e linjës, me pika 

fokusi të identifikuara për të lehtësuar raportimin). Çdo ministri, bazuar në implikimet e 

DNj të tyre, duhet të përkufizojnë rivendosjet e domosdoshme. 

Lokacioni i Zyrtarëve për Barazi Gjinore duhet të marr parasysh nevojën që ata 

drejtpërdrejt të ndikojnë në zhvillimin e politikave nëpërmjet shfrytëzimit të mjeteve për 

përfshirje gjinore të cilat, më shumë sesa monitorimi, duhet të jenë fokusi kryesor i 

përshkrimit të vendeve të tyre të punës. 

5 

Afatmesëm 

Afatshkurtër 

Nga 

afatshkurtër 

në 

afatmesëm 

Nga 

afatshkurtër 

në 

afatmesëm 

Afatmesëm 

Afatshkurtër 

Afatmesëm 

Afatmesëm 

Afatshkurtër 

Afatmesëm 

Afatmesëm 

Afatshkurtër

1. LIDHUR ME KËTË RISHIKIM 

Kjo analizë e shkurtër e sistemeve që merren me aspektet e të Drejtave të Njeriut dhe Barazisë Gjinore të 

politikave publike në administratën qendrore në Kosovë është pjesë e rishikimeve funksionale horizontale 

të kryera nga projekti FRIDOM. Në bazë të detyrave të cilat Qeveria i ka përcaktuar për projektin, ai 

vlerëson gjendjen aktuale nga këndvështrimi i rregullimit organizativ të politikave dhe procedurave 

kryesore, me synim për të arrit përmirësimin e mundshëm në kornizën e riorganizimit të Ekzekutivit. 

1.1. Fusha e rishikimit 

Popullsia e Kosovës vjen nga një histori e shoqëruar me shkelje të të drejtave të njeriut, që kanë kulmuar 

në një dekadë me politika të aparteidit të cilave iu është dhënë fund me konfliktin e periudhës 1998-1999. 

Pasi çështjet e të drejtave të njeriut kanë luajtur një rol kyç në shkaqet dhe përfundimin e konfliktit, 

institucionet e Kosovës dhe partnerët ndërkombëtarë kanë bërë përpjekje substanciale që të futen të 

drejtat e njeriut në sistemin institucional dhe në legjislacionin kombëtar. Shprehur në aspektin e të 

drejtave të njeriut (DNj), “detyra shtetërore e Kosovës për të mbrojtur DNj” mbërthen dy obligime 

kryesore. 

Të mbrojë DNj duke u siguruar që Shteti nuk i shkel ato nëpërmjet veprimeve ose lënies jashtë, si dhe 

të sigurohet që ai adreson shkeljen e tyre (përfshi edhe nga personat privat) nëse ato ndodhin. Kjo 

kërkon krijimin e politikave, ligjeve dhe institucioneve që kanë për synim mbrojtjen e individëve, siç 

është një gjyqësor i pavarur, “institucionet kombëtare për të drejtat e njeriut” (siç është Ombudsmani) 

dhe një sistem i rishikimit të vendimeve administrative. 

Të realizojë DNj duke krijuar kushtet dhe ofrimin e burimeve që iu mundësojnë qytetarëve t‟i gëzojnë të 

drejtat e barabarta, siç janë të drejtat ekonomike dhe sociale, që janë posaçërisht temë e konceptit të 

realizimit progresiv. Kjo kërkon që Shteti në mënyrë proaktive të ofrojë shërbim dhe me kohë të 

angazhohet në “veprime pozitive” me qëllim që të adresohen pasojat e diskriminimit. 

Derisa Kosova nuk është pjesë e traktateve ndërkombëtare të të drejtave të njeriut, Komisioni Evropian 

nëpërmjet Raporteve të tij të Progresit monitoron performancën e saj në këto fusha kyçe. Në vitet e 

fundit, ai ka nënvizuar dobësitë lidhur me të drejtat specifike dhe për çështjet horizontale, si dhe ne 

veçanti barazinë gjinore, të cilës i është kushtuar rëndësi e veçantë në këtë rishikim. Në të vërtetë 

barazia gjinore është një element i pazëvendësueshëm i demokracisë dhe drejtësisë sociale, 1 si dhe një 

element esencial për zhvillimin dhe integrimin evropian të vendit. 2 

Statistikat zyrtare tregojnë pabarazi të konsiderueshme që prekin femrat në Kosovë. 3 Derisa nivelet e 

edukimit për gjeneratat më të reja shkojnë drejt barazimit, shkalla e përgjithshme e tyre lidhur me 

analfabetizmin ende është tri herë më e madhe për meshkujt. Papunësia te gratë është 55% (39% për 

meshkuj) dhe prania e grave në punësimin publik është 37% (63% për meshkuj). Ndonëse janë 

regjistruar përmirësime, është e qartë së vazhdimi i stereotipave gjinorë dhe mbështetja e pamjaftueshme 

nga shteti e bëjnë të vështirë për gjysmën e popullsisë që të jap kontributin e plotë për të ardhmen e 

Kosovës. 

Prandaj barazia gjinore nuk është një “çështje që iu përket vetëm femrave”, por objektivë e politikave të 

rëndësisë primare për tërë vendin, të cilën Shteti duhet ta avancojë nëpërmjet përfshirjes si “proces i 

vlerësimit të implikimeve për femrat dhe meshkujt të çfarëdo veprimi të planifikuar, përfshi legjislacionin, 

politikat ose programet në të gjitha nivelet e qeverisë”. Kjo përfshin ngritjen e ndjeshmërisë së çështjeve 

gjinore në politikat e përgjithshme dhe krijimin e politikave speciale ose institucioneve duke u fokusuar në 

zvogëlimin e hendekut ndërmjet femrave dhe meshkujve. 

1 

Standardet dhe mekanizmat për barazi gjinore; rekomandimi CM/Rec (2007) 17 i Komitetit të Ministrave dhe Memorandumi 

Shpjegues; Këshilli i Evropës, Divizioni për Barazi Gjinore dhe Anti-trafikim 

2 

Deklarata përmbyllëse: Barazia Gjinore në BE – dy vite pas anëtarësimit të shteteve të reja anëtare të BE; konsultim i UNIFEM, 

22 prill 2006, Bratislavë, Republika Sllovake 

3 

“Femrat dhe burrat në Kosovë”, mars, 2009. mbledhja e të dhënave mbulon periudhën kohore prej 2006-2007 dhe më herët. 

Më vonë të dhënat janë të kufizuara dhe se për informatat më të fundit në sektorët specifik duhet të konsultohen rishikimet e 

tjera të FRIDOM-it 

6

Duke u nisur nga këto shqyrtime themelore në seleksionimin e temës, ky rishikim merret me kornizën 

ligjore dhe të politikave të përgjithshme që kanë të bëjnë me të drejtat e njeriut dhe përfshirjen gjinore në 

kuadër të Qeverisë. Kjo përfshin dokumentet strategjike për barazi gjinore dhe të drejtat e njeriut dhe 

legjislacionin kryesor në fushat e tjera. 

Nga këndvështrimi institucional, analiza i kushton vëmendje të posaçme organeve në nivel qendror të 

specializuar në fushën e DNj dhe përfshirjes gjinore në kuadër të Zyrës së Kryeministrit dhe rolit të 

Njësive të specializuara për të Drejtat e Njeriut dhe Zyrtarëve për Barazi Gjinore në kuadër të ministrive 

të linjës. Vëmendje specifike i është kushtuar mënyrës se si i kryejnë ato funksionet kyçe në kuadër të 

mandatit të tyre, përfshi sistemet e monitorimit dhe raportimit. 

1.2. Metodologjia e rishikimit 

Hulumtimi i diskutuar në këtë raport është kryer nga Dace Kavasa (Shkolla e Rigës për Drejtësi dhe më 

herët ka punuar edhe për Institutin Danez për DNj) dhe Qerkin Berisha (Qendra e DNj, Universiteti i 

Prishtinës) ndërmjet verës dhe vjeshtës së vitit 2009. Ruzhdi Halili (Koordinator për Rishikime 

Horizontale, FRIDOM), ka mbikëqyrur punën e tyre dhe Gianni La Ferrara (Këshilltar Kryesor për 

Rishikime Horizontale) është kujdesur për editimin e raportit. 

Metodologjia e rishikimit është bazuar në tri faza kryesore, duke filluar nga analizimi i dokumenteve të 

politikave zyrtare, ashtu si edhe legjislacionin parësor dhe dytësor lidhur me çështjet e të drejtave të 

njeriut dhe barazisë gjinore. Kjo ka përfshi raportet, studimet dhe vlerësimet e publikuara nga organizatat 

ndërkombëtare (OSBE, BE, Këshilli i Evropës, OKB) dhe një seleksionim i OJQ-ve kryesore lokale aktive 

në çështjet e të drejtave të njeriut dhe barazisë gjinore. 

Faza e dytë përbëhet nga një grup i intervistave të strukturuara me stafin kyç në njësitë e nivelit qendror 

të BNj dhe mekanizmit të barazisë gjinore, si dhe në veçanti për Zyrën Këshillëdhënëse për Qeverisje të 

Mirë, të Drejtat e Njeriut dhe Mundësi të Barabarta dhe Çështje Gjinore (tani e tutje ZKQM), ashtu si edhe 

Agjencinë për Barazi Gjinore (ABGj). Gjatë kësaj faze, takimet gjithashtu janë mbajtur me përfaqësuesit e 

organizatave ndërkombëtare dhe me OJQ-të kosovare, kryesisht për të diskutuar performancën e 

organeve qendrore. 

Në fazën e tretë, ekipi ynë hulumtues ka përgatitur dhe ka shpërndarë një pyetësor për Zyrtarët e të 

Drejtave të Njeriut dhe Barazisë Gjinore në të gjitha ministritë e linjës, që është prezantuar, shpërndarë 

dhe ka mbledhur me 12 përgjigje valide nga 17 sosh. Bazuar në analizimin e parë të përgjigjeve në 

pyetësor, pastaj janë mbajtur takimet me respondentët në të gjitha ministritë, duke u takuar gjithashtu 

edhe me menaxherët e tyre (në nivel të Sekretarit të Përhershëm) kur ka qenë e mundshme. Këto 

intervista kanë pasur një qasje cilësore dhe ato janë diskutuar në këtë raport. 

Më në fund, raporti është hartuar dhe harmonizuar me rishikimet e tjera të kryera nga Projekti FRIDOM 

lidhur me temat përkatëse. Gjetjet dhe rekomandimet e rishikimeve horizontale të sistemeve të Ofrimit të 

Shërbimit, Menaxhimit të Politikave dhe Integrimit Evropian, ashtu si edhe rishikimet vertikale të Zyrës së 

Kryeministrit dhe Ministrisë për Kthim dhe Komunitete, në veçanti janë marr parasysh. Këto dokumente 

janë përmendur në raport dhe se përmbajtja e tij duhet të lexohet në lidhje të ngushtë me raportet e tjera. 

Si rezultat i punës sonë, raporti i tanishëm synon që t‟i ofrojë Qeverisë së Kosovës disa rekomandime të 

selektuara për një sistem të qartë, koherent dhe të thjeshtë që do t‟i japin nivelit qendror të qeverisë një 

mundësi që të rris efikasitetin dhe angazhimin e saj në mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe në avancimin 

e barazisë gjinore. Qasja jonë e pranon që rritja e kapaciteteve të menaxhimit të politikëbërjes mund të 

bëhet vetëm gradualisht dhe duhet të mbështet në potencialin ekzistues të burimeve njerëzore dhe 

organizative, duke i kombinuar ato për të rritur koherencën dhe qartësinë e produkteve. 

Pasi që ky raport është dorëzuar në Komisionin Ndërministror të Reformës së Administratës Publike, 

autorët dhe Projekti FRIDOM dëshirojnë që të falënderojnë të gjithë zyrtarët dhe institucionet partnere të 

përfshira në rishikim. Interesimi, sinqeriteti dhe durimi i tyre gjatë tërë procesit ishin të mrekullueshme. Të 

gjithë ata kanë demonstruar përkushtim të madh ndaj punës së tyre dhe përmirësimit të performancës së 

përgjithshme të administratës në këtë fushë më se kritike. Ne shpresojmë se ky raport do të jetë i 

dobishëm për ta dhe se ne jemi të gatshëm të marrim pjesë në diskutimet e mëtutjeshme dhe t‟i 

mbështesim ata në zbatimin e rekomandimit, nëse një gjë e tillë kërkohet. 

7

2. KORNIZA LIGJORE DHE E POLITIKAVE 

Të drejtat, sipas përkufizimit, caktohen para politikave qeveritare. Kushtetuta e Republikës së Kosovës, si 

ligji më i lartë në vend, përcakton të Drejta dhe Liritë Themelore të individëve në Kapitullin II (kapitulli 

pasues shton edhe të drejtat e individëve si anëtarë të komuniteteve kombëtare). Kushtetuta gjithashtu 

përcakton që 6 instrumente të Kombeve të Bashkuara dhe 2 instrumente të Këshillit të Evropës si 

drejtpërdrejt të aplikueshme, ndonëse Kosova nuk është ende anëtare, kështu që zbaton përmbajtjen e 

kësaj karte gjithëpërfshirëse të të drejtave të njeriut. 4 

Ligji i Kosovës për të Drejtat e Njeriut përfshin si të drejtat negative që kërkojnë që shteti të mos ndërhyjë 

(p.sh. e drejta në intimitet, liria e të shprehurit, shëndeti, etj.) ashtu edhe në të tjerat duke kërkuar që të 

ndërmerr masa pozitive (p.sh. të sigurojë qasje të barabartë në edukim të drejtë, shëndetësi, etj.). Këto 

përfshijnë të drejtën në “barazinë gjinore si vlerë fundamentale për zhvillimin demokratik të shoqërisë, 

duke ofruar mundësi të barabarta për pjesëmarrje të fermave dhe meshkujve në fushat politika, 

ekonomike, sociale, kulturore dhe fusha të tjera të jetës shoqërore”. 

Roli i politikave të Qeverisë në mbrojtjen dhe realizimin e të drejtave ka të bëjë me opsionin e 

instrumenteve për mbrojtjen e tyre dhe, sa herë që është e nevojshme, masat pozitive për realizimin e 

tyre. Programi i Qeverisë aktuale (2008-2011) nënvizon se “me aprovimin e Kushtetutës së Republikë së 

Kosovës, të gjitha proceset zhvillimore politike dhe shoqërore do të jenë të bazuara thellë në parimet dhe 

dispozitat e Kushtetutës, duke garantuar ... dhe barazinë para ligjit të të gjithë qytetarëve”. 5 

Madje edhe pa një fokus mbizotërues të DNj, dokumentet kyçe të planifikimit gjithë-qeveritar duke shtyrë 

përpara zbatimin e Programit të Qeverisë, siç është Plani i Veprimit i Partneritetit Evropian (PVPE) 

shumëvjeçar dhe Plani Vjetor i Punës së Qeverisë (PVPQ), identifikojnë disa masa që janë relevante me 

avancimin e të drejtave të njeriut të parapara në Kushtetutë. Në përgjithësi, ato masa duket se përfshijnë 

një fokus special në dy çështje ndërsektoriale në aspektin horizontal: 

- E drejta e anëtarëve të komuniteteve kombëtare (masat lidhur me pjesëmarrjen dhe qasjen në 

shërbimet publike). FRIDOM ka adresuar këtë në rishikimin e MKK-së, kështu që nuk do të përsëritet 

këtu. 

- Barazia ndërmjet femrave dhe meshkujve (posaçërisht nëpërmjet masave të përfshirjes gjinore në të 

gjitha fushat), që është një nga fokuset specifike të këtij raporti. 

Të drejtat e tjera kushtetuese, mbrojtja dhe realizimi i të cilave është qartë i avancuar nga masat e 

listuara në dokumentet e Qeverisë të planifikimit të përgjithshëm përfshijnë: 

- E drejta në arsimim (qasja në arsimin parësor dhe dytësor, cilësia e arsimimit, reagimi në tregun e 

punës dhe edukimi profesional); 

- E drejta në punë (masat lidhur me zvogëlimin e papunësisë dhe mosdiskriminimi në qasje në 

punësim); 

- E drejta në shëndetësi (masat për të mbështetur personat me nevoja speciale; të moshuarit, asistencë 

për viktimat e dhunës/trafikimit); 

- E drejta në siguri personale (iniciativat kundër trafikimit, masat lidhur me ngritjen e kapaciteteve në 

shërbimet e sigurisë dhe qendrat e arrestit); 

- E drejta në intimitet (masat për mbrojtjen e të dhënave); 

- E drejta në informim (masat lidhur me qasjen në informatat publike). 

4 Instrumentet e listuara përfshijnë: Deklaratën Universale për të Drejtat e Njeriut, Konventën Evropiane për DNj (KEDNj), 

Konventën Ndërkombëtare për të Drejtat Politike dhe Civile; Konventën Kornizë për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare, 

Konventën për Eliminimin e të Gjitha Formave të Diskriminimit Racial (CEAFD), Konventën për Eliminimin e të Gjitha Formave të 

Diskriminimit kundër Grave (CEDAË), Konventën për të Drejtat e Fëmijëve dhe Konventën kundër Torturës dhe Trajtimeve dhe 

Ndëshkimeve të tjera Jonjerëzore. Megjithatë, Kushtetuta nuk ka përfshirë Konventën Ndërkombëtare për të Drejtat 

Ekonomike, Sociale dhe Kulturore, Kartën Evropiane për të Drejtat Sociale, ndoshta për shkak të implikimeve të tyre financiare. 

5 Kapitulli 2 i Programit të Qeverisë së Republikës së Kosovës 2008-2011, Zyra e Kryeministrit, prill 2008. 

8

Kjo është përmbajtja e DNj të dokumenteve të politikave të përgjithshme. Megjithatë, këto çështje dhe 

masa paraqiten edhe në planet shtesë të miratuara nga Qeveria, të përgatitura dhe menaxhuara nga 

institucionet e fokusuara në të drejtat e njeriut, siç është Zyra Këshillëdhënëse për Qeverisje të Mirë 

(ZKQM) dhe Agjencia për Barazi Gjinore (ABGj), ashtu si edhe rrjetet kryesore të Njësive të Drejtave të 

Njeriut (NjDNj) dhe Zyrat për Barazi Gjinore (ZBGj) në ministritë individuale. Përmbajtja e tyre dhe arsyeja 

racionale për këto dokumente kyçe këtu është shqyrtuar shkurtimisht. 

2.1. Strategjia e të Drejtave të Njeriut dhe Plani i Veprimit 2009-2011 

Në mënyrë që të bëhet SDNjPV një dokument më i vlefshëm nevojitet adresimi i mungesës së 

analizës të status quo-së, vizionit strategjik të prezantuar mirë, lidhjeve me kornizat e politikave të 

përgjithshme; vlerësimet e kostos të lidhura me planifikimin buxhetor në institucionet zbatuese dhe 

aktivitetet e mbështetjes metodologjike që duhet të kryhen nga ZKQM. Këto zbrazëti mund të plotësohen 

me një rifreskim, pas analizimit të monitorimit të të dhënave. 

Në muajin dhjetor 2008, Qeveria aktuale ka miratuar Strategjinë e të Drejtave të Njeriut dhe Planin e 

Veprimit (SDNjPV), që ka për qëllim që të përcaktojë qasjen e përgjithshme të politikave ndaj mbrojtjes 

dhe realizimit të drejtave të njeriut, përfshi koordinimin e aktiviteteve. Ky është dokumenti i cili duhet të 

përcaktojë prioritetet strategjike për Qeverinë në raport me zgjedhjen e mekanizmit për mbrojtje dhe 

mjeteve për realizimin e të drejtave të njeriut si temë e zbatimit progresiv, përfshi ato që kërkojnë masat 

pozitive. 

SDNjPV synon që të shërbejë si “plan veprimi kombëtar për DNj” në drejtim të promovimit të Konferencës 

Botërore të KB-së për DNj, që nga viti 1933. Përmbajtjet e saj duket se kanë marrëdhënie të ngushtë me 

projektin e Kosovës për integrim supranacional - Plani i Veprimit i Partneritetit Evropian, i cili përcakton 

një numër të veprimeve që kanë për synim realizimin e kritereve për pranim në BE në fushën e DNj dhe 

në mënyrë eksplicite ka kërkuar miratimin e SDNjPV si një nga shumë çështjet e saj prioritare. 

SDNjPV në mënyrë esenciale zhvillon çështjet e PVPE-së lidhur me të drejtat e njeriut në 15 objektivat 

prioritare që kanë për qëllim përmirësimin e gjendjes së grupeve të margjinalizuara (p.sh. pakicat 

kombëtare, femrat, fëmijët dhe personat me aftësi të kufizuar) ose të drejtat specifike (p.sh. edukimi, 

punësimi, mbrojtja sociale, kujdesi shëndetësor). Ajo identifikon masat kyçe sa i përket çdo afati kohor 

dhe kostove të përafërta, së bashku me indikacionin e institucioneve përkatëse. 

ZKQM ka përgatitur dokumentin nëpërmjet një procesi konsultativ dhe pjesëmarrës, i cili duhet të 

lavdërohet. Megjithatë, kjo SDNjPV ka mungesa të dukshme që nganjëherë kontestojnë 

majftueshmërinë e saj që të udhëheq veprimin e Qeverisë. Sa për fillim, dokumenti është kryesisht një 

përpilim i masave: pjesa e saj “strategjike” ofron analiza të pakta lidhur me fillimin e situatës që ka për 

synim të ofroj përmirësime, posaçërisht lidhur me zbatimin e masave ekzistuese dhe ndikimit të tyre në 

kategoritë e synuara. 

SDNjPV gjithashtu nuk ofron asnjë justifikim për zgjedhjen e objektivave dhe masave, ndonëse krahasimi 

kundrejt PVPE dhe PVPQ-së i zbulon ato si burimi më i shpeshtë. Madje edhe në pjesën e Planit të 

Veprimit, niveli i përkufizimit të disa objektivave mbetet goxha i përgjithshëm. Objektiva për të 

”harmonizuar legjislacionin kombëtar me standardet ndërkombëtare për të drejtat e njeriut”, për shembull, 

në mënyrë tipike nuk ofron detaje për të cilat ligjet nuk janë në përputhshmëri dhe ato duhet të 

harmonizohen. 

E njëjta vlen edhe për indikatorët e arritshmërisë. Plani i Veprimit përcakton disa indikatorë, por ata nuk 

janë specifik. Objektiva për të zvogëluar “nivelin e lartë të vdekshmërisë dhe sëmundjeve të foshnjave 

dhe fëmijëve” thjeshtë nënvizon se vdekshmëria dhe sëmundshmëria janë të larta dhe duhet të 

zvogëlohen, si dhe nuk ka standarde aktuale statistikore ose synime të pritura. Paqartësia lidhur me 

masat aktuale është përforcuar me faktin që kostot buxhetore për shumicën nuk janë specifikuat (shpesh 

ofrohet vetëm kostoja e asistencës së donatorëve). 

Përveç tjerash, një numër masash janë paraparë që aktualisht përbëhen nga dokumente strategjike më 

të specializuara (p.sh. Strategjia dhe Plani Kombëtar i Veprimit lidhur me të Drejtat e Fëmijëve në 

Republikën e Kosovës 2009-2013; Plani Kombëtar i Veprimit lidhur me Personat me Aftësi të Kufizuar i 

Republikës së Kosovës 2009-2011; dhe plane të veprimit/strategji sektoriale të tjera lidhur me Punësimin, 

Antitrafikimin, Shëndetësinë, Rininë, etj.). Ndonëse kjo nuk është gabim në parim, SDNj ofron indikacione 

shumë të vogla lidhur me qëllimin e tyre dhe përmbajtjen prapa emrit të tyre. 

9

Pas shqyrtimit të kësaj, nuk është e qartë se farë shton SDNjPV në dokumentet planifikuese ekzistuese 

tashmë komplekse. Një mundësi për objektiven e saj është mobilizimi i ekspertizës specifike që të 

adresojë cështjet e të drejtave të njeriut. 6 Megjithatë, përveç alokimit të 2 zyrtarëve për monitorim të 

SDNjPV-së, kontributi i ZKQM-së në aspektin e politikave specifike duket se është modest dhe se 

shumica e aktiviteteve iu janë lënë vetëm institucioneve që mbajnë kompetencat e përgjithshme për këtë 

fushë (p.sh. të drejtat e personave të zhvendosur iu janë besuar MKK-së). 

Me vetëm një vit të zbatimit mund të jetë herët që të vlerësohet suksesi i SDNjPV. Megjithatë, duket se 

integrimi i menaxhimit të saj me atë të kornizave të tjera gjithë-Qeveritare do të ishte shumë i dobishëm. 

Gjatë hulumtimit tonë, shumica e portofolave e kanë bërë të qartë që derisa kryhet monitorimi, vështirë se 

mund të thuhet se ka vlerë të shtuar. Zyrtarët përgjegjës në ministritë kryesore (p.sh. MAP, MD, MKK) 

kanë shtuar se mungesa e financimit dhe interesat politikë e bëjnë që SDNjPV të jetë një prioritet vështirë 

i dukshëm. 

2.2. Instrumentet sektoriale (barazia gjinore) 

Vërejtjet lidhur me SDNjPV në masë të madhe vlejnë gjithashtu edhe për Programin për Barazi Gjinore; 

në veçanti, nevojitet që të përmirësohet përkufizimi i masave dhe i burimeve buxhetore të nevojshme për 

zbatimin e tyre. Në mënyrë që të ndihmohen institucionet në këtë detyrë, duhet më shumë hapësirë t‟iu 

kushtohet aktiviteteve të mbështetjes metodologjike që duhet të kryhet nga ZKQM në të mirë të tyre. 

Zbrazëtitë mund të plotësohen me një rifreskim të PBGj-së 

Në parim, SDNjPV parashihet që të shërbejë si dokument “kulm” për qasjet e politikave të orientuara në 

të drejtat e njeriut për çështjet e adresuara. Megjithatë, pasi që një qasje gjithëpërfshirëse ekzistonte në 

kohën kur është miratuar SDNjPV, përmbajtja e planit të saj të veprimit thjeshtë kërkonte zbatimin e 

dokumenteve ekzistuese. Kjo posaçërisht kishte të bënte me Programin për Barazi Gjinore 2008-2013 

(PBGj), si instrumenti kryesor i politikave për zbatimin e Ligjit 2004 për Barazi Gjinore (LBGj) 

Në këtë rast, gjithashtu të pranohet edhe lidhja e fuqishme me planin e Kosovës për integrime evropiane, 

pasi që zhvillimi i PBGj është kthyer në një kërkesë eksplicite e PVPE-së. E fundit, versioni 2009 i PVPE 

ende në prioritetin e tij 39 bën thirrje për “përshtatjen” e PBGj ndaj rrethanave që shfaqen. Gjithashtu ai 

nënvizon (në prioritetin 116) nevojën për të zbatuar Ligjin për Barazi Gjinore: kjo temë (kryesisht e dhënë 

në aspektin e “mundësive të barabarta”) paraqet në të vërtetë kërkesat shumë të spikatura për 

anëtarësim dhe acquis të BE-së. 

Si dokument strategjik, PBGj duke përkufizuar qëllimin, objektivat, masat dhe aktorët kryesorë përgjegjës 

për avancimin e barazisë gjinore në të gjithë domenet e jetës sociale dhe ekonomike. Ai mbulon 

institucionet qeveritare në nivel qendror dhe komunal, ashtu si edhe institucionet jashtë qeverisë, mediat 

dhe OJQ-të. Megjithatë nuk është gjithëpërfshirës: për shembull, ai nuk nënvizon që monitorimi i 

përfshirjes gjinore në komuna me ligj i është caktuar Ministrisë së Administrimit të Pushtetit Lokal (MAPL) 

PBGj ofron analiza të gjendjes, duke identifikuar fushat kryesore problematike dhe masat për 

përmirësime në 7 fushat kryesore: integrimi i femrave në ekonomi, tregu i punës dhe kujdesi social; pozita 

e femrave në vendimmarrje; dhuna e bazuar në gjini dhe familje; qasja në kujdesin shëndetësor; edukimi; 

pjesëmarrja dhe përfaqësimi në kulturë. PBGj përfshinë Planin e Veprimit duke i lidhur objektivat 

strategjike me masat që duhet të zbatohen, ashtu si edhe kostot buxhetore. 

Ky dokument gjithashtu është përgatitur në një mënyrë përfshirëse me Agjencinë për Barazi Gjinore duke 

u konsultuar me shoqërinë civile dhe organizatat e specializuara. Është organizuar një fushatë 

informuese për të rritur vetëdijesimin brenda ministrive, nëpërmjet zyrtarëve të tyre për çështje gjinore. 

Strategjia në PBGj në mënyrë eksplicite është bazuar në lidhjet me politikat dhe strategjitë sektoriale 

(p.sh. objektivat për lidhjen e shëndetësisë me Strategjinë e përgjithshme të Shëndetësisë, duke 

saktësuar aktivitetet e bazuara në çështje gjinore). 

Megjithatë, masat që në planin e veprimit shpesh nuk mbulojnë tërë objektivin mund të jenë shumë të 

përgjithshme – disa duken si objektiva sesa aktivitete të matshme. Identifikimi i institucioneve zbatuese 

dhe vlerësimi i kostove për masat e tilla nuk do të jetë i mundshëm. Pasi që ato i referohen kryesisht të 

drejtave sociale dhe ekonomike, rezultatet do të mbesin vetëm në letër, nëse nuk bëhet një zotim i qartë 

buxhetor. Ngjashëm si SDNjPV, buxheti shpesh nuk identifikohet fare – nëse nuk integrohen në buxhetet 

e ministrisë. 

6 Doracaku i OKB për Planet e Veprimit për të Drejtat e Njeriut, gusht 2002, HR/P/PT/10 http://ëëë.ohchr.org/Documents/Publications/training10en.pdf 

10

Kjo sugjeron që PBGj është i zbatueshëm vetëm nëse objektivat e tij arrihen nëpërmjet burimeve 

ekzistuese dhe proceseve të cilat ministritë zakonisht i shfrytëzojnë për zhvillimin dhe zbatimin e 

politikave të tyre. në këtë kuptim, ABGj është e vendosur me këmbënguljen e saj që çështjet gjinore 

duhet të jenë pjesë e punës në çdo zyre ose institucion të qeverisë dhe se programi duhet të inkorporohet 

në politikat e krijuara në të gjitha institucioneve 7 . 

Megjithatë, në mënyrë që të ndodhë ajo, është e nevojshme që të sigurohet se institucionet kanë 

kapacitete për të vlerësuar me efikasitet perspektivën gjinore në proces të dizajnimit të politikave të tyre. 

Për këtë shkak PBGj do të mund t‟i kushtonte më shumë hapësirë aktiviteteve metodologjike të kryera 

nga ABGj për të ndihmuar zbatimin e PBGj-së dhe për të lehtësuar rifreskimin e tij. 

2.3. Instrumentet sektoriale (fushat e tjera) 

Dokumentet strategjike të natyrës sektoriale të cilat janë paraparë për zbatimin e SDNjPV ose PBGj 

nuk duhet të jenë përgjegjësi e ZKMQ dhe ABGj, por duhet të jenë e portofolave që janë të lidhura më së 

ngushti me zbatimin e tyre. Njësitë qendrore duhet ta mundësojnë këtë rol duke ofruar udhëzime lidhur 

me zhvillimin e politikave, ashtu si edhe për praktikën e monitorimit dhe raportimit. 

Përveç PBGj, SDNjPV përmend një numër të dokumenteve të tjera strategjike të cilat janë miratuar ose 

duhet të miratohen nga Qeveria për të adresuar problemet e të drejtave të njeriut të kategorive specifike. 

Në këtë kontekst, ia vlen të përmendet që Plani Kombëtar i Kosovës për Veprim lidhur me Personat e 

Aftësi të Kufizuara 2009-2011, i cili synon që të qartësojë se çfarë duhet të bëjmë ne si institucione dhe si 

shoqëri në mënyrë që të përmirësojmë cilësinë e jetës për të gjithë personat me aftësi të kufizuara, për të 

cilët monitorimi dhe raportimi është përgjegjësi e drejtpërdrejtë e ZKQM-së. 

Ngjashëm, ZKQM koordinon dhe monitoron zbatimin e Planit të Veprimit të Strategjisë Kombëtare lidhur 

me të Drejtat e Fëmijëve 2009-2013, ashtu si edhe Strategjia për Integrimin e Komuniteteve të Romëve, 

Ashkalinjve dhe Egjiptianëve (RAE) në Kosovë 2009-2915, e cila synon identifikimin e nevojave, 

përkufizimin e objektivave dhe prioriteteve për të drejtat e anëtarëve të minoriteteve RAE në më 15 fusha 

duke u nisur nga edukimi deri te përfaqësimi politik, ashtu si edhe barazia gjinore. 

Një rast i ngjashëm së shpejti mund të shfaqet në lidhje me ABGj, që në kohën e rishikimit tonë ishte në 

proces të hartimit nga një prej dokumenteve zbatuese të PBGj-së – Strategjia dhe Plani Kombëtar i 

Veprimit kundër Dhunës në Familje. Fakti që këto strategji janë zhvilluar dhe koordinuar gjatë zbatimit të 

tyre drejtpërdrejt nga dy njësitë e ZKM-së lidhur me DNj dëshmon një koncentrim të përgjegjësive që në 

mënyrë të pashmangshme heq burimet nga mandati i koordinimit adekuat të tyre. 

Pasi që këto dokumente ofrojnë udhëzime të politikave lidhur me cështjet specifike, zhvillimi tyre, ashtu si 

edhe monitorimi dhe raportimi mbi zbatimin e tyre, duhet të ruhet si përgjegjësi e institucioneve që janë 

më së ngushti të përfshira në zbatimin e tyre. Kjo mund të kërkojë, edhe njëherë, që ZKQM dhe ABGj të 

bëjnë përpjekje më intensive në ngritjen e kapaciteteve metodologjike të ministrive të linjës që të 

adresojnë politikat lidhur me të drejtat e njeriut, sesa që të përfaqësohen në detyra. 

7 Pozita është reflektuar në raportet e tjera, ndër të cilët është raporti i qershorit 2009 i Rrjetit Kosovare të Grave për 

Monitorimin e Zbatimit të Rezolutës 1325 të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara në Kosovë , botimi i dytë, report of 

the Kosova 

http://ëëë.ëomensnetëork.org/otherreports/77raportpermonitoriminezbatimitterezolutes1325tekeshillittesigurimittekombeve 

tebashkuar_english.html 

11

3. FUNKSIONET KRYESORE 

Roli i aranzhimeve institucionale për të drejtat e njeriut dhe barazi gjinore është esencial për të 

promovuar dhe mbështetur një perspektivë specifike në kuadër të veprimeve të përditshme të 

administratës publike. Për shkak të kësaj arsye ekzistojnë vetëm pak funksione (siç është raportimi lidhur 

me obligimet ndërkombëtare në fushën e të drejtave të njeriut) të cilat mund të cilësohen tërësisht si 

specifike për këtë sistem. Për pjesën tjetër, megjithatë ekzistojnë disa specifikime në mënyrën të cilën roli 

“paralel” i DNj dhe sistemi i çështjeve gjinore lirohet nga detyrimi, që është analizuar shkurtimisht në këtë 

kapitull. 

3.1. Për të mbrojtur: Kontributi për përmirësimet administrative 

Roli i NjDNj në pranimin e ankesave të brendshme dhe të jashtme duhet të transferohet te zyrat e 

personelit dhe komunikimit, respektivisht. Sa i përket rolit të tyre këshillëdhënës për zgjidhjen e 

ankesave, kjo nuk do të jetë e domosdoshme nëse ka një vendimmarrës departamenti i trajnuar lidhur me 

implikimet e BNj të procesit të punës së tyre. 

Gjyqësori dhe Ombudsmani janë pika qendrore për të mbrojtur shkeljen e të DNj. Megjithatë, Ekzekutivi 

gjithashtu ofron mjete për këtë, ashtu siç është edhe rishikimi i veprimeve të tij. Në Kosovë, Ligji për 

Procedurë Administrative e rregullon këtë çështje: secili që dëmtohet nga një vendim administrativ mund 

të kërkojë rishqyrtimin e nga organi që ka marr vendim dhe të dorëzojë ankesën te një organ më i lartë 

për vendim final. FRIDOM-i e ka shqyrtuar këtë në rishikimin horizontal të sistemeve të ofrimit të 

shërbimeve, por gjithashtu nevojitet edhe një shqyrtim i shkurtër. 

Organet specifike për DNj janë përfshirë drejtpërdrejtë. Derisa NjDNj fillimisht nuk janë ftuar që të 

punojnë lidhur me cështjet administrative, në praktikë shumica e ministrive ua lënë NjDNj të tyre që të 

merren me cështjet e papërshtatshme të ankesave. Në disa prej tyre, si Ministria e Mjedisit dhe 

Planifikimit Hapësinor "marrin ankesat nga stafi i ministrisë dhe publiku në rastet kur politikat e ministrisë 

ose praktikat nuk përputhen me standardet e DNj dhe ajo mund të ofrojë rekomandime për zgjidhje". 

Funksionet lidhur me zgjidhjet përbëhen nga pranimi i ankesave qoftë brenda institucionit (p.sh. nga të 

punësuarit në kuadër të portofolit) dhe jashtë institucionit. Në praktikë, ankesat duhet të pranohen para 

marrjes së vendimit nëse ato kanë dimension të DNj, kështu që kjo bënë që disa prej NjDNJ të jenë pika 

të përgjithshme të kontaktit. Ashtu siç është nënvizuar në rishikimin horizontal të FRIDOM-it të 

komunikimit qeveritar, ky është një funksion që më mirë do të mund të ushtrohej nga zyrat e komunikimit 

(për shembull kjo është puna që bën tryeza e Komunikimit në SKQ). 

Detyra shtesë për të rishikuar dhe këshilluar lidhur me ankesat që ka të bëjë edhe me shkeljen e 

mundshme të DNj ka një regjistrim të pabarabartë. Në përgjithësi, ankesat e të punësuarve janë ato për 

të cilat inputet janë më të shpeshta dhe të pranuara mirë. Kjo është pa marr parasysh mungesën e 

drejtimit të menaxhmentit të NjDNj-ve dhe çështjeve buxhetore të cilat do të ishin esenciale për të 

përcaktuar qëllimin diskriminues në vendime, siç është refuzimi i gradimit në pozitë. Ashtu si për 

anëtarësimin e tyre në komisionet disiplinore, është e dukshme që NjDNj-të janë të përfshira thjeshtë në 

cështjet e personelit. 

Sa i përket këshillimit lidhur me ankesat nga anëtarët e publikut, kjo duket të jetë pak e tepërt, sepse 

nëse masa e kontestuar ose praktika prek DNj, atëherë NjDNj duhet ta kontrollojë atë dhe të tërheq 

vëmendjen për këtë si pjesë e agjendës së saj monitoruese. Ky fakt çon peshë në qëndrimin jo të 

barabartë të ministrive në marrëdhëniet ndërmjet NjDNj dhe departamenteve/njësive të tjera: nganjëherë 

ato mund të jenë proaktive dhe pozitive, por në rastet e tjera inputi konstruktiv minohet nga perceptimet 

dhe roli verifikues i NjDNj. 

Në parim, roli i NjDNj në pranimin e ankesave nuk ka lidhje të drejtpërdrejtë me mandatin e saj dhe më 

mirë është që të transferohet diku tjetër. Ajo mund t‟iu takojë zyrave të personelit për çështje të 

brendshme dhe për pikat e kontaktit me publikun (preferohen Zyrat e Komunikimit) lidhur me ankesat e 

pranuara nga publiku. Sa i përket rolit këshillëdhënës lidhur me zgjidhjen e vetë ankesave, kjo pak është 

e pavolitshme, por nuk do të ishte e nevojshme nëse vendimmarrësit në nivel të departamentit do të ishin 

trajnuar në fushën e implikimeve të DNj në procesin e tyre të punës. 

12

3.2. Për të realizuar: Zbatimi i kornizave për politika specifike të DNJ 

Zbatimi i SDNjPV dhe kornizave të tjera të politikave të specializuara në DNj fokusohet në qasjen 

specifike për DNj që të selektojë një sërë objektivash kryesore nga Qeveria si prioritete në veprimin e saj 

për të avancuar të drejtat e njeriut, me theks të veçantë në masat pozitive. Menaxhimi i instrumenteve të 

tilla mbërthen aktivitetet lidhur me ato që janë të ngjashme në masë të madhe me menaxhimin e 

politikave të përgjithshme (për të cilat shih rishikimin e veçantë horizontal të FRIDOM-it). Disa specifika 

në kontekstin e Kosovës janë adresuar më poshtë. . 

3.2.1. Funksionet e zhvillimit të politikave 

Si e bëjnë institucionet selektimin dhe dizajnimin e ndërhyrjeve prioritare për të avancuar të drejtat e 

popullsisë? Thënë në përgjithësi, mënyra e zhvillimit të politikave sipas perspektivës së DNj mbështetet 

në mjetet e njëjta ashtu si analiza e politikave të përgjithshme (këto janë adresuar në kuadër rishikimit të 

Menaxhimit të Politikave i kryer nga FRIDOM-i). Gjatë rishikimit tonë, ne jemi ballafaquar me mangësi 

specifike lidhur me shfrytëzimin e të dhënave, bashkëpunimin me shoqërinë civile dhe buxhetimin, të cilat 

janë posaçërisht të vlefshme nga këndvështrimi i DNj. 

3.2.1.1. Analiza e gjendjes 

Korniza për politika specifike për DNj duhet t‟i kushtojë më shumë vëmendje disponueshmërisë dhe 

shfrytëzimit të të dhënave statistikore specifike të DNj, ashtu si edhe kapacitetit të portofolave ministror 

dhe organeve qendrore koordinuese për të analizuar ato dhe të shfrytëzohen për qëllimin e zhvillimit të 

politikave. 

Zhvillimi i çfarëdo politike duhet të fillojë nga analiza e gjendjes që të identifikojë problemet, në këtë rast, 

me implikime të rëndësishme për DNj. Ndonëse shumica e objektivave dhe aktiviteteve me të cilat 

portofolat kontribuojnë në strategjitë specifike për DNj rrjedhin më shumë nga kornizat e politikave të 

përgjithshme (PVPE, PVPQ, strategjitë sektoriale), përfshirja e tyre presupozon një analizë të ndikimit të 

DNj. Kjo zakonisht do duhej bazuar në studimet nga një institucion, OJQ-të dhe organet ndërkombëtare, 

si dhe në fund të fundit në statistika. 

Zyra e Statistikave (ZS) nxjerr statistika relevante, duke përfshi çështjet gjinore, të arsimimit ose të drejtat 

në shëndetësi, dhe do të mund të bënte edhe më shumë me një mbështetje të vogël. Megjithatë, ajo 

ballafaqohet me pak kërkesa: shumica e institucioneve nuk i shfrytëzojnë si mjete për politika as të 

dhënat që i mbledhin vetë. Për shembull, institucionet që luftojnë dhunën në familje (policia, organizatat 

për strehim, etj.) mbledhin të dhëna të cilat nuk analizohen nga asnjë institucion. 8 DAShC mbledh të 

dhëna lidhur me punësimin publik, përfshi aspektin gjinor, por nuk ka shenja të tyre që ndikojnë në 

politikat aktuale. 

Derisa ngurrimi për të bazuar politikëbërjen në dhënat statistikore është i përgjithshëm, duke qenë më 

akut në kornizat specifike për të drejtat e njeriut, siç janë SDNjPV dhe PBGj. Këto dokumente vënë 

theksin në avancimin e ligjeve në bazë të standardeve më të fundit ndërkombëtare, por nuk parashohin 

asnjë masë për të çuar përpara shfrytëzimin e statistikave kombëtare në fushën e politikëbërjes. Një 

kornizë më e përgjithshme si PVPE 2009 (veprimet 39.1 dhe 43.1) kërkon krijimin e sistemit të të 

dhënave lidhur me punën e fëmijëve dhe çështjet gjinore (respektivisht çështjet kryesore të ZKQM dhe 

ABGj). 

3.2.1.2. Identifikimi i masave 

Në mënyrë që të sigurojnë inpute më të mira dhe më të qëndrueshme për politikat nga organizatat e 

shoqërisë civile të fokusuara në DNj, portofolat qeveritarë mund të përcaktojnë një kriter minimal për 

përfaqësuesit dhe ekspertizën, si dhe të krijojnë një partneritet të hapur me ato që i plotësojnë këto 

kritere. 

8 Rrjeti Kosovare i Grave për Monitorimin e Zbatimit të Rezolutës 1325 të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara në 

Kosovë , botimi i dytë, 2009, faqe 58 

13

Në mënyrë që të identifikohen masat për të avancuar zgjidhjen e problemeve të identifikuara, organet e 

administratës publike mund të mbështeten në disa burime. Në kontekst sipas të cilit kapaciteti për 

politikëbërje të brendshme ende është i dobët, inspirimi dhe këshillat nga burimet e jashtme mbeten 

shumë të rëndësishme. Kjo përfshinë përshkrimin dhe rekomandimet nga organet e traktatit të DNj, 

praktikat e mira në vendet e tjera dhe, me një shkallë të madhe të vëmendjes për rrethanat e Kosovës, 

edhe propozimet nga ekspertët vendorë, OJQ-të dhe grupet e shoqërisë civile. 

Zakonisht kontributi i organizatave të shoqërisë civile ka rëndësi të posaçme në politikat kombëtare lidhur 

me DNj, pasi që jep mesazhin e pikëpamjeve të atyre që i gëzojnë të drejtat. Në Kosovë, ekziston një 

numër i madh organizatash që janë të fokusuara në mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve, grave, pakicave 

kombëtare, pensionistëve, personave me aftësi të kufizuara, viktimat e torturës dhe grupeve të tjera. 

Përfshirja e organizatave të shoqërisë civile ka qenë një pikë shumë e çmuar në zhvillimin e kornizës së 

politikave specifike për DNj e përmendur në kapitullin e mëparshëm. 

Në analizën tonë, megjithatë përgjigjet e ministrave lidhur me bashkëpunimin e tyre me shoqërinë civile 

ishin shumë jo specifike. Shumica janë deklaruar se ata bashkëpunojnë me OJQ-të që të avancojnë të 

drejtat e njeriut dhe çështjet gjinore, por vetëm disa prej tyre saktësuan se cilat janë përfshirjet aktuale në 

zhvillimin e politikave. Asnjë nga ata nuk ka përmendur partneritetin dhe mbështetjen (përfshi nëpërmjet 

monitorimit) në zbatimin e tyre, që mbetet aspekti më i dobët në Kosovë. Duket se me disa përjashtime, 

kontributi i shoqërisë civile është më i ulët sesa i një cilësie të shkëlqyeshme. 

Kjo mund të ndërlidhet me origjinën dhe qëndrueshmërinë e sektorit të shoqërisë civile. Raporti i KE i 

Progresit 2009 ka nënvizuar se si “shoqëria civile vazhdon të varet kryesisht në financimin ndërkombëtar, 

duke çuar në agjendat që bazohen në financimet e donatorëve dhe në projekte me qëndrueshmëri të 

kufizuar dhe me pozicionim afatgjatë strategjik. Kapaciteti i monitorimit të OJQ është i kufizuar, 

pjesëmarrja e tyre në procesin e legjislacionit është e dobët. Raporti 2009 i Komisionarit të Këshillit të 

Evropës për të Drejtat e Njeriut ka arrit përfundime plotësisht të ngjashme. 

Që të inkurajohet cilësia më e mirë dhe rritja e qëndrueshmërisë së bashkëpunimit të tij me organizatat e 

shoqërisë civile të fokusuara në DNj, sugjerohet që portofolat mund të marrin një qasje më selektive. 

Duke përcaktuar një kriter minimal për përfaqësim dhe profilin e ekspertizës së organizatave të shoqërisë 

civile, ato mund të futen në një marrëdhënie të partneritetit të hapur me një grup të selektuar, si dhe të 

kërkojnë ndihmën e tyre për të zgjidhur problemet të cilat kapacitetet e brendshme e kanë të vështirë t‟i 

adresojnë. 

3.2.1.3. Kufizimet buxhetore 

Objektivat dhe aktivitetet në kornizat për politika specifike për DNj duhet të prioritizohen bazuar në 

disponueshmërinë e burimeve buxhetore. Stafi që punon në inkorporimin e çështjeve specifike të DNj në 

politikat sektoriale duhet të jenë në gjendje që të vlerësojë nevojat specifike për buxhet, ndaras nga ato 

për politika sektoriale të formuluara në përgjithësi. 

Më në fund, selektimi i objektivave dhe masave prioritare në mesin e shumë atyre të identifikuara 

zakonisht do të rezultonte nga krahasimi i kostove të tyre kundrejt kufizimeve serioze në burimet 

buxhetore në dispozicion. Kjo është një pikë e dobët e dukshme në Kosovë, pasi që ashtu siç është 

nënvizuar në SDNjPV dhe dokumentet e saj zbatuese (përfshi PBGj) ato janë tej mase lakonike në rastin 

kur kemi të bëjmë me kalkulimin e ndikimit të masave prioritare të selektuara në Buxhetin e Konsoliduar 

të Kosovës (BKK). 

Në këtë drejtim, është me rëndësi që të kuptohet se çfarëdo intervenimi në politika shoqërohet me kosto, 

përfshi edhe ato që synohen për futjen e çështjeve specifike të DNj në politikat ekzistuese qeveritare. 

Inkorporomi i një çështjeje shtesë në politika ndikon në kostot administrative (p.sh. personeli shtesë), të 

drejtat (p.sh. shërbime shtesë në kujdesin primar shëndetësor) dhe investimet e mundshme (p.sh. 

infrastruktura e re ose e përmirësuar). Kështu që në përgjithësi është gabim që të hamendësohet se 

kostot specifike lidhur me DNj do të përmbushen në kuadër të buxhetit të politikave në përgjithësi të 

formuluara. 

Ndonëse aftësitë e buxhetit mund të duken si më pak esenciale për të avancuar DNj sesa njohuria e 

standardeve ligjore ndërkombëtare, dallimi ndërmjet të drejtave në „letër‟ dhe të drejtave reale varet 

zakonisht nga ato të parat. Kjo është arsyeja pse në fushat që kërkojnë veprime pozitive, organet e 

specializuara në fushën e DNj në vendet e tjera zhvilluan mjete specifike siç janë “buxhetim i i çështjeve 

14

të ndjeshme gjinore”. Derisa ABGj dhe organet e tjera mund ta shohin këtë si diçka jashtë kapacitetit të 

tyre, një lloj asistence do të ishte efektive në përhapjen e çështjeve bazike, duke iu dhënë shtysë 

politikave të fokusuara në DNj. 

Meqë ra fjala, aftësia për të vlerësuar dhe argumentuat burimet e nevojshme për të zbatuar masat e 

fokusuara në DNj në fushat e rëndësishme në aspektin ekonomik dhe social (siç është barazia gjinore, 

por gjithashtu edhe të drejtat e fëmijëve dhe të tjerëve) ka zakonisht një efekt pozitiv në aftësinë e 

administratës që të tërheq financim të konsiderueshëm nga donatorët dhe bankat për zhvillim 

ndërkombëtar. Aftësia që shifrat të jenë në rregull në fund të fundit mund të jetë një rrugë nëpër të cilën 

institucionet si ABGj mund të jenë në gjendje që largojnë kufizimet e tyre buxhetore. 

3.2.2. Funksionet për koordinimin e politikave 

Koordinimi i politikave përbëhet nga sigurimi që aktivitetet të cilat përfshijnë një shumësi të aktorëve 

zbatohen në mënyrë koherente në formën e dëshiruar. Në fushën tonë, ZKQM koordinon zbatimin e 

SDNJPV-së gjithëpërfshirëse. ABGj (për PBGj-në) ose përsëri ZKQM (në fushat e listuara në paragrafin 

paraprak) merren me kornizat sektoriale. Përmbajtja dhe modalitetet e aktiviteteve koordinuese janë 

analizuar më poshtë në mënyrë specifike. 

3.2.2.1. Mekanizmat e monitorimit 

Të qartësohet mekanizmi monitorues për çdo kornizë për politika specifike të DNj në pajtim me 

koordinimin e përgjegjësive për zbatim. Grupi punues që harton dokumentin ose këshilli ekzistues 

ndërministror ose kombëtar duhet të marr rolin monitorues, përfshi jo vetëm zyrtarët për BGj dhe DNj, por 

gjithashtu edhe për stafin që është saktësisht përgjegjës për fushën e politikave 

ZKQM dhe ABGj kanë ndjekur një qasje përfshirëse në përgatitjen e dokumenteve të tyre strategjike, me 

një qasje të grupit punues që në përgjithësi është çmuar nga institucionet partnere. Sa i përket 

monitorimit të zbatimit të atyre instrumenteve, megjithatë ato i mbledhin informatat nëpërmjet NjDNj dhe 

ZBGj-ve, të cilat më pastaj mbledhin ato nga departamentet që janë përgjegjëse për aktivitetet relevante. 

Informatat më vonë konsolidohen në raporte, të cilat nxirren çdo gjashtë muaj. 

Kjo qasje zvogëlon kontaktet ndërmjet qendrës koordinuese dhe stafit të departamentit përgjegjës për 

zbatimin e masave të planifikuara. Monitorimi dhe ndërhyrja janë të deleguara te NjDNj-të ose ZBGj-të 

ndërmjetësuese. Sistemi nuk jep mundësi të mjaftueshme për njësinë qendrore për të diskutuar qasjet 

specifike, arsyetimin e zgjidhjeve dhe transferimin e njohurisë. Kjo është e pavend, posaçërisht duke marr 

parasysh që një numër i kufizuar i çështjeve në SDNjPV dhe PBGj do të mundësonin trajtim më të 

ngushtë dhe të drejtpërdrejtë. 

Vendet e tjera që zbatojnë dokumente të ngjashme strategjike tentojnë që të heqin detyrat koordinuese 

nëpërmjet përdorimit të grupeve punuese ndërinstitucionale (ose Këshillave Kombëtarë, siç quhen 

shpeshherë) për çdo çështje strategjike ose grup të çështjeve (p.sh. të drejtat e fëmijëve, barazia në 

punësim, etj.). Sistemi i njëjtë i bazuar në grup punues është në shfrytëzim në Kosovë me qëllim që të 

ndiqet zbatimi i PVPE-së, përkundër pranisë së Zyrave për Integrime Evropiane në të gjitha portofolat 

(me funksion të „antenave‟ të ngjashme me NjDNj-të). 

Miratimi i metodave punuese pjesëmarrëse, ashtu siç është bërë në zhvillimin e kornizave të politikave rrit 

jo vetëm aftësinë për të identifikuar çështjet strategjike, por gjithashtu edhe mundësitë për këshilla të 

fokusuara në fushën e DNj që drejtpërdrejt ndikojnë në ata që janë përgjegjës për vendime operacionale, 

përfshi aspektet ligjore, financiare ose të komunikimit të aktiviteteve koordinuese. Natyrisht, ndryshimi i 

modaliteteve të koordinimit do të kërkojë që ZKQM dhe ABGj të familjarizohen me menaxhimin e sjelljes 

së grupit dhe metodat e tjera të punës në grup. 

3.2.2.2. Metodologjia monitoruese 

Së bashku me rifreskimin e kornizave për politika të orientuara kah DNj, metodologjia monitoruese në 

shfrytëzim duhet të rishikohet në mënyrë që, nëpërmjet shfrytëzimit të mostrave, të sigurojë që raportimi 

fokusohet jo vetëm në listimin e aktiviteteve, por edhe në matjen e progresit. Raportimi gjithashtu duhet të 

lidhet më mirë me kalendarin e politikave të zakonshme, përfshi sistemin e raportimit vjetor të ministrive, 

ashtu si edhe raportimin për ekzekutimin e buxhetit. 

15

Natyrisht, cilësia e monitorimit varet jo vetëm nga identiteti i atyre që janë të përfshirë, por gjithashtu edhe 

nga shfrytëzimi i metodologjive të krijuara qartë. Struktura aktuale e dokumenteve ka shumë hapësirë për 

përmirësime: në disa instanca (p.sh. në PBGj) madje edhe identifikimi i institucioneve përgjegjëse nuk 

është i qartë. Buxhetet vlerësohen në mënyrë të dobët dhe, derisa SDNjPV dhe PBGj kanë disa 

indikatorë të suksesit, ato nuk janë të plota. Agjencitë zbatuese (p.sh. NjDNj dhe ZBGj-të e tyre) nuk kanë 

model të raportimit. 

Si rezultat, materialet që dërgohen nga NjDNj dhe ZBGj janë të natyrës përshkruese: ato në përgjithësi 

listojnë aktivitetet e kryera, në vend që të fokusohen në matjen e progresit, identifikimin e problemeve dhe 

propozimin e veprimeve korrektuese. Grumbullimi i kontributeve të tilla në raportin gjashtëmujor të 

aktiviteteve të organit koordinues gjithashtu nuk çon shumë peshë: para së gjithash, ato raporte listojnë 

aktivitetet në përpjekjet e mundshme për të marr parasysh ekzistencën e qëndrueshme të organizatave 

raportuese. Por progresi nuk është përcaktuar se sa duhet të jetë në asnjë mënyrë të matshme. 

Monitorimi i këtij raporti është vetëm një ushtrim formal, pa asnjë ndikim demonstrativ. Derisa NjDNj dhe 

ZBGj së paku mund të pohojnë që janë formalisht të përfshira në aktivitetet kryesore në nivel ministror – 

siç është planifikimi vjetor dhe buxhetor, bërja e ligjeve, etj. – niveli qendror i përfaqësuar nga ZKQM dhe 

ABGj mbetet i izoluar tërësisht nga elementet qendrore të procesit të planifikimit buxhetor dhe të 

politikave, ashtu siç janë adresuar nga institucionet si SKQ e ZKM-së dhe AKZHIE, si dhe MEF. 

3.2.2.3. Vlerësimi i rezultateve 

Së bashku me rifreskimin e kornizave për politika të orientuara kah DNj, të përkufizohet edhe 

metodologjia dhe korniza vlerësuese, si dhe të kryhet një vlerësim i përkohshëm (së paku vjetor) i 

rezultateve aktuale të arritura nëpërmjet zbatimit të kornizave. Kjo duhet të futet jo vetëm në dokumentet 

e rifreskuara të DNj, por edhe në procesin e planifikimit të politikave të përgjithshme të Qeverisë 

Qëllimi i koordinimit të zbatimit të kornizës së specializuar për të DNj nuk është thjeshtë që të verifikojë se 

organizatat e ngarkuara me detyrë japin produktet e kërkuara (p.sh. dokumentet e politikave, ligjet, 

vendimet administrative, transferet financiare, etj.), por gjithashtu që këto produkte zgjedhin efektin e 

dëshiruar në aspektin e avancimit të DNj. Konstatimi i kësaj implikon që, derisa monitorimi është në 

zhvillim, autoritetet koordinuese dhe zbatuese kryejnë vlerësimet e rezultateve të arritura, që futen në 

përmirësimet dhe rregullimet e politikave. 

Vlerësimi është tejet i rëndësishëm në rastin e aktiviteteve të specializuara për DNj, pasi që avantazhi 

praktik i futjes së perspektivës së DNj në politika specifike (p.sh. duke siguruar që legjislacioni plotëson 

disa standarde të caktuara ndërkombëtare për DNj ose praktikat e rekomanduara nga organizatat 

ndërkombëtare) shpesh nuk është i qartë. Nëse nuk kryhen vlerësimet, perspektiva e DNj do të tentojë që 

të mos inkorporohet në politikëbërjen e zakonshme, duke bërë që koha dhe burimet e shpenzuara të 

adresohen nga një numër i vogël i zyrtarëve të specializuar. 

Në Kosovë, fatkeqësisht, vlerësimi është një pikë e dobët në trajtimin e kornizave të politikave të 

specializuara për DNj. Raportimi nga ZKQM, ABGj dhe organet e tjera që kontribuojnë për monitorim 

fokusohet dukshëm në produkte (ndjekja e ngjarjeve, takimet e mbajtura, planet dhe legjislacioni i 

miratuar, stafi i punësuar dhe trajnimi, etj.) me pak përpjekje që të vlerësohet ndikimi aktual i aktiviteteve 

të tyre në ushtrimin e të drejtave nga titullari aktual. Për të mbajtur kredibilitetin e qasjes specifike për DNj 

ndaj politikave publike, kjo duhet të jetë prioritet. 

3.3. Raportimi lidhur me obligimet ndërkombëtare në fushën e DNJ 

Përgjegjësitë për raportim lidhur me obligimet në kuadër të traktateve ndërkombëtare për të drejtat e 

njeriut, sa më shpejtë që është e praktikueshme, duhet të transferohen te Ministria e Punëve të Jashtme. 

ZKQM duhet të shoqërojë MPJ-në në aktivitetet e saj aktuale në këtë fushë, duke ngritur kapacitetet me 

synim që të transferohen në të ardhmen. 

Për shumicën e vendeve funksioni i përgjithshëm ekzekutiv lidhur me mbrojtjen dhe avancimin e DNj 

është ai i raportimit lidhur me përmbushjen e obligimeve të tyre në kuadër të traktateve ndërkombëtare 

për të drejtat e njeriut. Qëllimi primar i raportimit ndërkombëtar është që të nxitet zbatimi i llogaridhënies 

së shteteve për veprimet e tyre, bazuar në angazhimet e hamendësuara. Megjithatë, raportimi 

16

ndërkombëtar gjithashtu është paraparë si një rast për qeverinë që të rishikojë dhe diskutojë situatën, si 

dhe të arsyetojë nevojën për asistencën e tyre të jashtme. 

Fusha e gjerë e aktiviteteve të raportimit ndërkombëtar rrjedhë nga anëtarësimi në disa instrumente për 

të drejtat e njeriut (globale ose rajonale), si dhe nga fokusimi i saj që shkon përtej zbatimit të masave të 

selektuara si një prioritet në kuadër të Strategjisë Kombëtare të Qeverisë lidhur me DNj. Për më tepër, 

raportimi ndërkombëtar duhet të analizojë në përgjithësi aktivitetet jashtë Ekzekutivit (p.sh. gjyqësori dhe 

Ombudsmani), i referohet situatës në nivel të qeverisjes lokale dhe mundësisht përfshin fidbekun nga 

organizatat e shoqërisë civile. 

Detyra e drejtimit të përpilimit të raporteve, zakonisht nëpërmjet grupeve punuese me anëtarë nga të 

gjitha degët e shtetit dhe shoqëria civile, më së shpeshti iu besohet ministrive të punëve të jashtme, të 

cilat gjithashtu prezantojnë raportet para organeve të traktateve. 9 Zgjidhje të tjera më pak praktike janë të 

mundshme (p.sh. disa vende ia besojnë këtë detyrë ministrisë së drejtësisë) ndonëse raportimi nëpërmjet 

ministrisë së punëve të jashtme ka përparësi të dukshme në ruajtjen e unitetit në veprimin ndërkombëtar 

të Qeverisë. 

Situata në Kosovë shoqërohet me mungesën e anëtarësimit në OKB dhe Këshillin e Evropës, që e 

pengon atë nga ratifikimi i traktateve ndërkombëtare për të drejtat e njeriut, edhe pse janë të aplikueshme 

në aspektin kushtetues. Kjo përjashton raportimin ndërkombëtar, së paku drejtpërdrejt. Megjithatë, nga 

këndvështrimi i OKB Kosova vazhdon të jetë nën krahun e UNMIK-ut, ku misioni dorëzon raportet lidhur 

me aplikimin e instrumenteve të OKB në Kosovë, të cilat Qeveria aktualisht i përgatit. 10 Duke shkuar 

nëpërmjet UNMIK-ut kjo ka përjashtuar Ministrinë e Punëve të Jashtme si homologe kyçe. 

Sistemi aktual për përgatitjen e raporteve, për shembull lidhur me ICCPR dhe CEDAW, gjatë rishikimit 

tonë, është drejtuar nga ZKQM dhe ABGj (kjo e fundit gjithashtu ka bërë përpjekje që të paraqes raportet 

në emër të Kosovës). Procesi duket se është korrekt nga këndvështrimi i shfrytëzimit të grupeve punuese 

dhe përbërjes së tyre, duke përfshi shoqërinë civile. Megjithatë, do të ishte e rëndësishme për qasjen që 

të mos ngec për shkak të pasojave të mosnjohjes dhe të punojë që MPJ të jetë në gjendje që të luaj këtë 

rol në të ardhmen. 

Roli i koordinimit të zakonshëm i MPJ-së lidhur me raportimin e jashtëm nuk është adresuar në mandatin 

e portofolit të ri dhe SDNjPV e përgatitur nga ZKQM gjithashtu nuk ka adresuar këtë çështje, as në 

planifikimin e aktiviteteve të raportimit ndërkombëtar dhe në tërësi ka dështuar që të përfshijë MPJ-në 

madje edhe si institucion partner. Ndonëse MPJ nuk është përfshirë në rishikimet e FRIDOM-it, 

sugjerohet që ZKQM mund të shoqërojë këtë portofol kyç në aktivitetet e saj të raportimit të jashtëm dhe 

të transferojë detyrën posa një gjë e tillë të jetë praktike. 

3.4. Ngritja e kapaciteteve specifike për DNJ 

ZKMQ dhe ABGj, në mënyrë të koordinuar, duhet të kryejnë një vlerësim për nevojat për trajnim në 

nivel departamenti në kuadër të institucionit që është i angazhuar me zbatimin e veprimeve kryesore në 

kuadër të SDNJPV dhe instrumenteve të saj përkatëse, me synim që të organizohet një program trajnimi 

për të adresuar nevojat e politikëbërësve për aftësitë specifike për DNj. 

Një grup final i funksioneve që duhet të adresohet është ai që ka të bëjë me vetëdijesimin publik dhe 

zhvillimin e njohurive dhe shkathtësive në kuadër të sistemit institucional i krijuar për të avancuar 

objektivat për të drejtat e njeriut dhe të barazisë gjinore. Në shumicën e sistemeve të menaxhimit, ky 

është një grup i detyrave që zakonisht iu besohen institucioneve të nivelit qendror të sistemit, ndonëse në 

rastin e të drejtave të njeriut, niveli qendror nuk mund të identifikohet ekskluzivisht me degën e ekzekutivit 

dhe ZKM-në. 

Aktualisht, aktivitetet e përgjithshme të vetëdijesimit janë një pjesë e rëndësishme e aktiviteteve të ZKQM 

dhe ABGj, duke pasqyruar në mënyrë të dukshme në raportet e tyre aktivitetet e Kryeministrit. Kjo 

përfshin organizimin e ceremonive për të shënuar “ditët ndërkombëtare” (p.sh. kundër torturës, ditën e të 

drejtave të fëmijëve, etj.), ashtu si edhe mbajtjen e debateve publike (p.sh. një cikël të debateve me 

9 Doracaku për Raportimin e të Drejtave të Njeriut- 

10 Ky raport nuk adreson respektimin dhe realizimin e të drejtave të njeriut nga institucionet ndërkombëtare të vendosura nga 

në Kosovë nga UNMIK, ZNC dhe EULEX. Derisa ato mbajnë kompetencat ekzekutive, veprimet e tyre janë jashtë fuqisë së 

institucioneve të Kosovës. 

17

studentë universitarë) dhe realizimin dhe shpërndarjen e botimeve akademike dhe të përgjithshme (p.sh. 

fletëpalosjet dhe librat lidhur me mosdiskriminimin, ej.) 

Derisa këto aktivitete janë të dobishme, shumica prej tyre janë të ngjashme në përmbajtje me aktivitetet e 

vetëdijesimit të përgjithshëm të kryera nga “institucionet kombëtare për të drejtat e njeriut” në Kosovë, 

Zyra e Ombudsmanit. Të tjerat, që merren me tema specifike, më mirë do të ishin të vendosura në 

domenin e aktiviteteve të komunikimit në portofolat ministrorë. Prandaj, është vështirë që të 

argumentohet se çdo nivel shtesë i përpjekjeve do të jetë i nevojshëm në këtë fushë të veçantë në të 

ardhmen. 

Një fushë e cila mund të ketë nevojë për përpjekje shtesë është zhvillimi i njohurive dhe shkathtësive 

brenda sistemit institucional ose, thënë shkurtimisht, trajnimi i stafit. Në këtë drejtim, ZKQM është rast 

unik pasi që ka ndërmarr hapin formal të prodhimit të një strategjie gjithëpërfshirëse të trajnimit, 

shënjestra e së cilës është e kufizuar në stafin e Njësive të të Drejtave të Njeriut në ministri, të cilat luajnë 

rolin e “antenave” monitoruese të ZKQM. 

Nuk është paraparë asnjë iniciativë ekuivalente për të vlerësuar rezultatet e këtij trajnimi, ose edhe që të 

transferohen shkathtësitë dhe njohuritë lidhur me të drejtat e njeriut te niveli i stafit të departamentit, i cili 

paraqet pikën ku zbatohen aktualisht aktivitetet. Iniciativat e ZKQM për të bart njohuritë e stafit jashtë 

NjDNj kanë qenë shumë të kufizuara (p.sh. seminaret me stafin menaxherial lidhur me mosdiskriminimin). 

Është e qartë se ende mbetet shumë për t‟u bërë në këtë fushë. 

Derisa burimet e kufizuara në dispozicion të ZKQM-së mund të kufizojnë aftësinë e saj në këtë drejtim, 

gjithashtu nuk janë zhvilluar as kanalet relativisht me kosto të ulët siç janë ofrimi i informacionit në bazë të 

vetë-analizave. Uebfaqja zyrtare e ZKQM-së, për shembull (www.humanrights-ks.org) përmban shumë 

pak informata lidhur me studimet dhe anketa për të drejtat e njeriut në Kosovë dhe në raport me qasjen 

në burimet e njohurive siç janë organizatat ndërkombëtare ose joqeveritare. 

Me qëllim që të transmetohen më mirë shkathtësitë dhe njohuritë specifike për të drejtat e njeriut në nivel 

të departamenteve të linjës, sugjerohet që ZKQM dhe ABGj të kryejnë (në mënyrë të koordinuar) një 

vlerësim të nevojave për trajnim përgjatë ministrive me referenca specifike në ato që janë të angazhuara 

në veprimet prioritare në kuadër të SDNjPV-së dhe instrumenteve zbatuese të saj. Në këtë bazë, një 

strategji trajnimi që iu shërben nevojave te specializuara të politikëbërësve duhet të zhvillohet dhe 

zbatohet sa më shpejtë që është e mundshme. 

18

4. KAPACITETI INSTITUCIONAL 

Rregullimet institucionale me fokus në DNj janë posaçërisht të shumta në Kosovë. Jashtë ekzekutivit, 

legjislatura është përgjegjëse për emërimin dhe pranimin e raporteve vjetore dhe tematike nga 

Ombudsmani, që si një “institucion kombëtar për të drejtat e njeriut” është i mandatuar që të hetojë 

ankesat lidhur me shkeljet e të drejtave të njeriut nga autoritetet publike, duke ofruar shërbimet ligjore dhe 

duke u angazhuar në edukimin dhe mbrojtjen publike. Gjithashtu një Komitet për të Drejtat e Njeriut 

funksionon në kuadër të Kuvendit. 

Në kuadër të ekzekutivit qendror, që është edhe fokusi specifik i këtij raporti, janë disa institucione me 

mandat që të koordinojnë aktivitetet nga këndvështrimi i “të drejtave të njeriut”. Këto përfshijnë ZKQM si 

koordinatore e përgjithshme dhe pjesërisht AKZHIE-në (nëpërmjet departamentit të saj për Qeverisje dhe 

Sundim të Ligjit), por gjithashtu edhe të tjerët me mandat në fushat specifike horizontale, siç janë ABGj 

në fushën e barazisë gjinore, si dhe MKK dhe Zyrën Këshillëdhënëse për Komunitete në ZKM në raport 

me të drejtat e komuniteteve kombëtare. 

Përveç këtyre elementeve qendrore, krijimi i organeve speciale për të “drejtat e njeriut” shpërndahet 

përgjatë administratës. Çdo portofol ka “Njësinë e vet për të Drejtat e Njeriut”, ashtu si edhe pozitat e 

“Zyrtarit për Barazi Gjinore” që iu raportojnë ZKQM-së dhe ABGj-së respektivisht. Aranzhimet e njëjta 

ekzistojnë në kuadër të çdo komune, me linja të njëjta raportimi, ndonëse MAPL në të njëjtën kohë 

gjithashtu është përgjegjëse për monitorimin e të drejtave të njeriut dhe çështjeve gjinore në ofrimin e 

shërbimeve komunale. 

Duhet të theksohet se roli i këtyre aranzhimeve specifike për DNj është vetëm shtesë në obligimin ligjor 

për çdo institucion publik që të respektojnë të drejtat e njeriut të mishëruara në Kapitullin II (dhe III) të 

Kushtetutës. Ato duhet të ndihmojnë që të nënvizohet perspektiva e DNj në rastin e formulimit dhe 

zbatimit të politikave publike. Megjithatë, ekzistenca e thjeshtë e këtij variacioni nuk siguron automatikisht 

adresimin e çështjeve të DNj. Në Raportin 2008 të Progresit, Komisioni Evropian nënvizoi siç vijon: 

„‟ Racionalizimi i metodave të punës vazhdon të jetë një sfidë. Përgjegjësitë e Zyrës 

Këshillëdhënëse për Qeverisje të Mirë dyfishohen me përgjegjësitë e Agjencisë për Barazi 

Gjinore dh të Agjencisë Anti-korrupsion. Nuk është e qartë se si do të bashkëpunojë Zyra për 

Komunitete me Ministrinë për Kthim dhe Komunitete. Komunikimi dhe koordinimi ndërmjet 

niveleve, lokale dhe qendrore të administratës që merren me të drejtat e njeriut dhe të 

minoriteteve nuk janë efektive 11 . 

Ky përfundim është i ngjashëm me përfundimet e Komisionarit të Këshillit të Evropës për të Drejtat e 

Njeriut 12 dhe programit të OECD/SIGMA. 13 Të gjitha kanë nënvizuar numrin e madh të strukturave për 

koordinimin dhe monitorimin e DNj duke krijuar dyfishime funksionale, derisa produkti total i kapaciteteve 

të sistemit është nënvizuar se mbetet i ulët. Arsyeja është e thjeshtë: plotësimi me staf i shumë 

institucioneve të specializuara për DNj të fokusuara në koordinimin dhe monitorimin e burimeve të pakta, 

të cilat do të nevojiten që të adresojnë aspektet e DNj në politikat specifike. 

4.1. Kapaciteti qendror 

Në bazë të shqyrtimeve të mësipërme, kjo pjesë merret me mandatin dhe drejtimin e punës së ZKQM 

dhe ABGj si institucione kryesore të nivelit qendror të ngarkuara me detyrë për të koordinuar DNj 

(strukturat që merren me të drejtat e atyre që iu takojnë komuniteteve kombëtare janë adresuar në 

rishikimin e MKK-së). Qasja e përvetësuar është ajo që dyfishimet e koordinatorëve të DNj duhet të 

zgjidhen nëpërmjet zvogëlimit të numrit të tyre dhe se këto burime duhet të lirohen në kuadër të këtyre 

organeve dhe të ri-adresohen për të përmirësuar ndikimin aktual në politikëbërje. 

11 

Raporti i KE për Progresin në Kosovë 2008; Sek. (2008) 2697 Bruksel; 5/11/2008 duk pasuar Komunikatën nga Komisioni për 

Parlamentin dhe Këshillin lidhur me “Strategjinë për zgjerim dhe sfidat kryesore 2008-2009” Com. (2008) 674}, fq.11 

12 

Raporti i Misionit Special të Komisionarit të Këshillit të Evropës për të Drejtat e Njeriut në Kosovë, Comm. DH (2009) 23, 02 

korrik 2009 

13 

Vlerësimi i Kornizës Administrative dhe Shërbimeve Publike, 2008; SIGMA (Mbështetja për Përmirësimin e Qeverisjes dhe 

Menaxhmentit) 

19

4.1.1. Zyra Këshillëdhënëse për Qeverisje të Mirë 

E krijuar me Rregulloren e UNMIK-ut nr. 19/2001, Zyrës Këshillëdhënëse për Qeverisje të Mirë, të Drejtat 

e Njeriut, Mundësi të Barabarta dhe Barazi Gjinore (ZKQM) i është dhënë detyra që të rishikojë dhe të 

jep këshilla për punën e ekzekutivit nga këndvështrimet e sugjeruara sipas emrit të saj, përfshi 

udhëheqjen e çështjeve publike në mënyrë që të sigurojë të drejtat e njeriut, barazinë gjinore dhe luftën 

kundër korrupsionit. Gjithashtu asaj është i dhënë roli për ngritjen e kapaciteteve dhe mbrojtje me 

mandatin për të themeluar mekanizmat, për të organizuar fushata dhe për të bashkëpunuar me 

shoqërinë civile. 

Formalisht, mandati i ZKQM ka mbetur kryesisht i pandryshuar që nga krijimi i saj, ndonëse me 

zhvendosjen e theksit sipas zhvillimit të rregullimit institucional dhe burimeve të saj. Sot ajo është një 

organ i vogël i ZKM-së që formalisht i raporton Sekretarit të Përhershëm. Ajo kishte 9 veta në kohën e 

hulumtimit tonë, përfshi 7 zyrtarë për DNj të caktuar si zyrtarë për qeverisje të mirë, të drejta të njeriut, 

mundësi të barabarta dhe të drejta të minoriteteve, të drejtat e fëmijëve dhe mundësi të barabarta, si dhe 

për personat me aftësi të kufizuara. 

Një konsulent i financuar nga UNICEF-i gjithashtu është integruar në strukturë. Përveç rolit të tij si 

menaxher për ZKQM, Drejtori gjithashtu është emëruar nga Qeveria po ashtu edhe si Koordinator 

Kombëtar për të Drejtat e Njeriut, Koordinator Kombëtar për Antikorrupsion dhe në kohë të fundit ka 

kërkuar edhe role të ngjashme lidhur me të drejtat e fëmijëve dhe personave me aftësi të kufizuara. 

Përkundër mandatit të tij formalisht shumë të gjerë, megjithatë sot ZKQM në tërësi kryen vetëm disa prej 

funksioneve të saj, ashtu siç është diskutuar në kapitullin e mëparshëm. 

4.1.1.1. Statusi i ZKQM-së 

ZKQM duhet të fokusohet në eliminimin e dyfishimeve me institucionet e tjera nëpërmjet dizajnimit të 

një plani për transferimin e përgjegjësive të saj, me referim të posaçëm në koordinimin e politikave 

(AKZHIE ose ekuivalentja), hartimin legjislativ (ZHSNJ) dhe raportimin e jashtëm (MPJ). Plani duhet t‟iu 

ndihmojë atyre institucioneve në ngritjen e kapaciteteve në fushën e DNj, duke përfshirë në fund edhe 

rivendosjen e stafit të ZKQM në pozitat e përgjegjësisë. 

Roli i zakonshëm i ZKQM si zyre e nivelit qendror duhet të jetë një nga rolet koordinuese. Megjithatë, 

aktivitetet e saj në raport me pikat relevante me DNj nga agjenda e Qeverisë kanë humbur nga rëndësia 

në disa vitet e fundit, përkundër veprimeve formale siç është emërimi në vitin 2007 i Drejtorit të saj si 

“Koordinator për DNj” i qeverisë, përgjegjës për drejtimin e punës së Njësive të Drejtave të Njeriut në 

nivel qendror dhe lokal, si dhe miratimi i SDNjPV në vitin 2009. Ekzistojnë së paku dy arsye për këtë. 

Arsyeja e parë qëndron në rritjen e funksioneve për koordinimin e politikave të përgjithshme që 

konkurrojnë me ZKQM në nivel qendror të Qeverisë. Derisa ZKM duhet të ngrit kapacitetin për 

koordinimin e politikave, iniciativat e brendshme dhe të jashtme kanë rezultuar në këtë duke qenë të 

fragmentuara përgjatë një numri të madh të organeve, ku secili verifikon çështjet e njëjta kundrejt 

agjendave dyfishuese: SKQ verifikon çështjet lidhur me PVPQ, ZSHNJ lidhur me SVL, AKZHIE lidhur me 

PVPE, ABGj lidhur me PBGJ-në dhe ZKQM lidhur me SDNjPV. 

Është e diskutueshme çështja se sa është e ndryshme perspektiva e marrë nga ZKQM në këto detyra 

nga ajo e organeve të tjera. Sa për fillim, ZSHNJ duhet të kontrollojë çdo instrument ligjor kundrejt 

Kushtetutës përfshi Kapitullin II të saj, ashtu që ajo të zbulojë shkeljet mundshme të të drejtave të njeriut. 

Përveç tjerash, si dhe me fokus shtesë në veprimet pozitive, AKZHIE ka themeluar një departament për 

“Qeverisje dhe “Sundim të Ligjit” përgjegjës për monitorimin dhe koordinimin e zbattimit të grupit të 

çështjeve të PVPE-së që përfshijnë dispozitat e saj lidhur me DNj. 

Për të kryer mandatin e tyre, ZSHNJ dhe AKZHIE duhet të kenë njohuri lidhur me praktikën dhe ligjin për 

DNj. Ideja se ato munden edhe pa këtë dhe të devijojnë inputet e ZKQM-së vështirë se është e qëlluar, 

pasi që shpërndan burimet duke krijuar edhe një rreth të dobët më shumë në një zinxhir të gjatë ekzistues 

të institucioneve “koordinuese”. Nëse duhet të kryhet ndonjë koordinim i vërtetë i punës së ekzekutivit 

lidhur me prioritetet e DNj, atëherë ka kuptim për të që të ndodh në disa pika, ku do të koncentrohen 

mandatet dhe kapacitetet. 

Arsyeja e dytë për të zvogëluar mundësinë që të mbetet ZKQM si koordinatore e përgjithshme është ajo 

që institucionet e reja të specializuara gjithashtu janë krijuar që të marrin funksionet koordinuese në 

fusha të caktuara. Kjo është kështu posaçërisht në rastin e shumicës së çështjeve horizontale, ku arritja e 

20

objektivave kërkon bashkëpunim intensiv dhe ngritje të kapaciteteve përgjatë portofolave. Koordinimi i 

punës së antikorrupsionit është transferuar te AKKK që nga viti 2004 dhe po në të njëjtin vit ABGj-së i 

janë dhënë detyra të ngjashme në fushën e barazisë gjinore. 

ZKQM ka bërë përpjekje që të mbajë një rol meta-koordinues në këto fusha bazuar në çështjet që kanë 

qenë pjesë e mandatit të saj fillestar (dhe të emërimit formal të Drejtorit si Koordinator për 

Antikorrupsion). Megjithatë, pasi që qendra e ekspertizës në këto tema ka migruar diku tjetër, kjo do të 

mbante vetëm një lidhje të dobët për zinxhirin e gjatë „koordinues‟ ekzistues, duke shpërndarë burime 

dhe më pak përfitim praktik. Prandaj, këto fusha pothuajse për të gjitha qëllimet konkrete janë përjashtuar 

nga aktivitetet e ZKQM-së. 

4.1.1.2. Çështjet e kapacitetit teknik 

Si pjesë e transferimit të përgjegjësive të saj, ZKMQ duhet të merret me transferimin e shkathtësive të 

saj për zhvillimin e politikave lidhur me DNj te ministritë e linjës të cilat janë më së shumti të përfshira në 

fushën me të cilën ajo aktualisht merret drejtpërdrejt. Plani duhet t‟iu ndihmojë atyre institucioneve në 

ngritjen e kapaciteteve të tyre, duke përfshirë në fund edhe rivendosjen e stafit të ZKQM në pozitat me 

përgjegjësi, mundësisht në nivel departamenti 

Është një tipar i rëndësishëm i ZKQM që, si zyre qendrore, ajo udhëheq politikëbërjen në një numër të 

çështjeve sektoriale specifike. Kjo duket të jetë një praktikë e vendosur mirë, që daton që nga kohët e 

hershme në periudhën e pas luftës në Kosovë, kur portofolat nuk ishin të strukturuar mirë dhe kishin pak 

kapacitete, duke ia lënë ZKQM-së që në mënyrë qendrore të shtyjë përpara zhvillimin e të drejtave për 

edukim, kujdes shëndetësor ose punë dhe mirëqenie sociale. Në shumicën e këtyre fushave, megjithatë 

ZKQM është tërhequr prapa pasi që ministritë relevante kanë ndërtuar kapacitete për të udhëhequr këtë 

punë. 

Megjithatë, ZKQM ka vazhduar që të ushtrojë funksionet e ngjashme në një numër fushash dhe ka 

prodhuar plane ose strategji kombëtare në fushat e të drejtave të fëmijëve, të drejtat e personave me 

aftësi të kufizuara dhe të drejtat e komunitetit RAE. Në SDNjPV, ZKQM është bërë përgjegjëse që të 

drejtojë zbatimin e masave në këto fusha, ashtu si edhe në atë që ka të bëjë me mbështetjen e të 

drejtave të viktimave të torturës. 

Lidhur me këtë, është e rëndësishme që të pranohet se akordimi i detyrave të tilla te ZKQM ka përparësi 

dhe dobësi. Përparësia kryesore është përvoja e akumuluar, memoria institucionale dhe kapaciteti 

individual i anëtarëve të stafit në zhvillimin e fushatave publike dhe politikave strategjike. Me krahasimin e 

dokumenteve në sektorët e tjerë, Strategjia dhe Plani i Veprimit për të Drejtat e Fëmijëve 2009-2011, ose 

Plani i veprimit për Personat me Aftësi të Kufizuara 2009-2011 janë dokumente cilësore, shpesh me afate 

kohore dhe objektiva të qartë. 

Në anën tjetër, ZKQM nuk mund të drejtojë zbatimin në asnjë mënyrë tjetër përveç se kryesimit të 

diskutimeve dhe përgatitjes së drafteve të rregulloreve. Ajo shpesh mund të caktojë vetëm një person për 

çdo sektor (nganjëherë me detyra të tjera) dhe, në mënyrë më esenciale, ajo nuk mund të kontrollojë 

asnjë buxhet për zbatimin e masave të punës së saj ligjore dhe strategjike. Ministritë e linjës vetëm mund 

të ofrojnë këtë lloj të kapacitetit, ndonëse është e vështirë të merret parasysh që ato do të prioritizojnë 

shumë nga burimet e pakta për të përmbushur mandatin e ZKQM-së, në vend se ta përmbushin 

mandatin e tyre. 

Ky është një projekt për politika të mira duke prodhuar rezultate të pakta. Zgjidhja e dukshme për 

gjendjen aktuale do të përbëhej nga zhvillimi progresiv i politikave sektoriale të ZKQM-së lidhur me 

ministritë e linjës, duke selektuar si udhëheqëse një nga ministritë që është më së shumti e përfshirë në 

çdo temë. Përgjatë këtyre linjave, fushat siç janë të drejtat e fëmijëve, të drejtat e personave me aftësi të 

kufizuara, të drejtat e RAE, ashtu si edhe të drejtat e viktimave të torturës do të mund t‟iu lihen ndonjërës 

prej ministrive, siç janë MD, MKRS, MSh, MPMS, MAShT ose MKK. 

Një shembull i qartë i suksesshëm i kësaj qasjeje ka të bëjë me luftën kundër trafikimit të qenieve 

njerëzore. ZKQM ka zhvilluar Strategjinë e parë Kundër Trafikimit në vitin 2005. Megjithatë, pasi që 

Ministria e Punëve të Jashtme është më së shumti e përfshirë në zbatim, në vitin 2008 ajo mori përsipër 

fushën dhe ka përmirësuar atë me një strategji të re. Roli i Koordinatorit Kombëtar tani i është besuar 

zyrës së Ministrave, që kanë marrë përsipër përgjegjësi të qartë politike dhe janë në gjendje që të 

drejtojnë rezultatet pasi që kontrollojnë shumicën e burimeve. Rezultatet ishin të pritura. 

21

Mbajtja e funksioneve sektoriale në ZKQM (dhe më në përgjithësi në ZKM) jep mesazh për ministritë që 

ka pak besim në përkushtimin e tyre, por përndryshe me pa aftësinë që të sigurohet kapaciteti. Ne 

sugjerojmë që ZKQM, në vend se t‟i rezistojë dorëzimit të kompetencave të saj sektoriale, duhet të 

mbështes atë nëpërmjet transferimit të specialistëve të saj sektorial dhe aktiviteteve të ngritjes së 

kapaciteteve që synojnë stafin departamental të punojë në çështjen në fjalë (në vend që stafi të jetë në 

njësitë e tipit të monitorimit) 

4.1.2. Agjencia për Barazi Gjinore 

Në kuadër të agjendës për të drejtat e njeriut barazia gjinore ndoshta është çështja (së bashku me të 

drejtat e komuniteteve pakicë) që prek shumicën e popullsisë së Kosovës. Në përgjithësi e cilësuar si 

pikë e dobët në shoqëri dhe në administratë publike, ajo ka nevojë për mbështetje politike dhe 

mekanizma efikas institucional që të arrihen përmirësimet. Si një çështje ndërsektoriale, qasja sensitive 

gjinore duhet të reflektohet në të gjitha fushat e politikave kyçe, nëpërmjet politikave, legjislacionit, 

buxhetimit dhe aktiviteteve të tjera. 

Ligji për Barazi Gjinore (LBGj) 2004 ka prezantuar aranzhime specifike institucionale në këtë fushë duke 

vendosur Zyrën për Barazi Gjinore përgjegjëse për monitorim dhe koordinim, por pa saktësuar lokacionin 

dhe statusin e saj. Në vitin 2005 qeveria themeloi një Zyrë në kuadër të ZKM-së, që i raporton Sekretarit 

të Përhershëm të saj. Më 2006 një Udhëzim Administrativ i UNMIK-ut transformoj Zyrën në Agjenci për 

Barazi Gjinore (ABGj), e cila që nga viti 2007 i përgjigjet drejtpërdrejt Kryeministrit. 

Statusi i ABGj-së si Agjenci e veçantë është kontestuar disa herë, duke nënvizuar faktin që LBGj ka 

kërkuar të jetë Zyre e jo Agjenci. Si rezultat, që nga viti 2007, Kryeshefi Ekzekutiv nuk është emëruar 

asnjëherë dhe se ABGj udhëhiqet nga një KE si ushtruese e detyrës. Vonesa e Qeverisë prej dy vitesh 

në emërimin e KE mund të dëshmojë për divergjencat ndërmjet rëndësisë së deklaruar dhe asaj reale për 

qëllimet e barazisë gjinore dhe për zbatimin efikas të tyre. 

Sa i përket mandatit të ABGj-së, LBGj në mënyrë esenciale kërkon që ajo të zhvillojë PBGj-në dhe të 

monitorojë zbatimin e tij, të garantojë përfshirjen gjinore në politikat publike dhe legjislacion, të kryejë 

hulumtime dhe gjithashtu të drejtojë aktivitetet për vetëdijesim publik në koordinim me hisedarët vendorë 

dhe ndërkombëtarë. Shkurtimisht, ajo duhet të jetë qendra e burimeve qendrore për portofolat, duke 

ofruar drejtim kompetent dhe autoritativ në çështjet e barazisë gjinore. 

ABGj aktualisht ka 18 veta, që punojnë në 4 divizione: divizionet për legjislacion, bashkëpunim, 

monitorim dhe raportim, ashtu si edhe një divizion që merret me financat dhe administratën e saj. Çdo 

divizion është shumë i vogël: 3 veta (4 në financa) plus një asistent për të gjitha divizionet. KE ka një 

asistent ekzekutiv dhe një zyrtar certifikues. Në aspektin e numrave, ABGj duket se ka staf të 

mjaftueshëm për të mbuluar të gjitha detyrat, dhe megjithatë rreth 40% e stafit të saj merret me funksione 

administrative dhe mbështetëse. 

Performanca e kësaj strukture është e mirëseardhur dhe e kritikuar njëkohësisht. Në analizën tonë, ata 

identifikuan si pika të fuqishme zhvillimin e PBGj-së, raportimi i CEDAW dhe përfshirja në ngjarje dhe 

takime të ndryshme. Gjithashtu janë përmendur edhe disa mbështetje për ministritë në formën e 

konferencave dhe seminareve. Në përgjithësi, është bërë e qartë se ABGj nuk është e përfshirë në 

procesin e politikëbërjes dhe legjislacionit ashtu siç mund të pritet. Arsyet për këtë kanë të bëjnë me 

kapacitetet politike dhe teknike. 

4.1.2.1. Statusi i ABGj-së 

Duke pasur parasysh rëndësinë e çështjeve gjinore në shoqërinë e Kosovës, fitimin e fuqisë politike 

për avancimin e tyre dhe nevojën për të liruar burimet ekzistuese të ABGj, Qeveria duhet të shqyrtojë 

mundësinë e shndërrimit të Agjencisë në një Ministri të vogël pa portofol me shërbimet e vendosura në 

ZKM, ose të futet ajo në një portofol ekzistues (MPMS, MKK ose ndonjë tjetër) në kuadër të kujdesit të 

mundshëm të një Zëvendësministri. 

Përveç kapacitetit një fushë tjetër për performancën e përzier të ABGj-së është mentaliteti i “kullave të 

silosit” i shkaktuar nga hierarkia e fuqishme vertikale nëpër ministri, si një pengesë për çdo institucion në 

promovimin e çështjeve ndërsektoriale (përfshi jo vetëm cështjet gjinore, por edhe integrimin në BE). 

Zyrtarët nuk janë në gjendje që të akomodojnë shqetësimet jashtë mandatit të tyre kyç institucional – një 

22

trend që është më i fuqishmi nëse institucioni që avancon ato shqetësime nuk ka mandat të fuqishëm 

politik. Kjo është çështje e zgjedhjeve lidhur me statusin e ardhshëm të ABGj-së. 

Duke parë inspirimet krahasuese në vendet e tjera në Evropë kjo mund të jetë instruktive. Krijimi i një 

organi të specializuar “për promovimin, analizimin, monitorimin dhe mbështetjen e trajtimit të barabartë të 

të gjithë personave pa diskriminim sipas gjinisë” është një kriter eksplicit i së drejtës së BE-së (Direktiva 

2002/73/EC, neni. 8a). Organet e tilla duhet të ushtrojnë lidership të fuqishëm dhe të kenë kapacitete të 

mira për promovimin, analizimin dhe mbështetjen e trajtimit të barabartë. 

Mënyra në të cilën ky kriter zakonisht zbatohet të shpie kah dy llojet e mundshme të zgjidhjeve për të rrit 

fuqinë politike të ABGj-së. Në njërën anë, disa shtete anëtare me madhësi të krahasueshme me Kosovën 

vendosin pikat e tyre të fokusit të barazisë gjinore në kuadër të një ministrie për çështje sociale, punë ose 

të ngjashme (p.sh. Finlanda, Estonia, Letonia), mundësisht nën kujdesin direkt të një zëvendësministri. 

Në rajon, Maqedonia dhe Shqipëria kanë një zyre për çështje gjinore në kuadër të Ministrisë për Punë 

dhe Çështje Sociale. 

Në anën tjetër, disa vende kanë vendosur që qëllimet e barazisë gjinore (në të vërtetë duke mbërthyer 

kapitalin elektoral të shfrytëzueshëm) t‟ua besojnë 

një Ministrie speciale. Suedia ka një Ministri për 

Integrime & Barazi Gjinore që merret jo vetëm me 

çështjet gjinore, por edhe me çështjet prioritare të të 

drejtave të njeriut, përfshi anti-diskriminimin dhe 

minoritetet kombëtare. Në Kosovë, kjo do të ishte 

ekuivalente me Ministrinë për Kthim dhe Komunitete. 

Në rajon, Bosnja ka Agjencinë për Barazi Gjinore në 

Ministrinë e të Drejtave të Njeriut dhe Kthimin e 

Refugjatëve. 

Vendet e tjera për këtë kanë një Ministri pa portofol. 

Ministria e Danimarkës për Barazi Gjinore ka një 

numër të vogël të stafit prej 17 vetash, por fokus të 

qartë në përfshirjen gjinore dhe një anëtar të Qeverisë 

si udhëheqës. Italia e ka këtë njësoj me një Ministër 

për Mundësi të Barabarta pa portofol, që në Kosovë 

do të thotë se shërbimet e saj të vogla janë të 

vendosura në ZKM. Në rastin kur mungon një figurë 

politike, lokacioni qendror në ZKM është minimumi që Komiteti i CEDAW është i përgatitur të pranojë 

(shih rastin e Sllovenisë në katror). 

Duhet të nënvizohet që të tri opsionet (ashtu si edhe Zyra profesionale e Sllovenisë) nënkuptojnë që 

shërbimi administrativ dhe mbështetës i ABGj-së së ardhshme do të adresohej nga një organizatë më e 

madhe (ministria e specializuar ose për çështje sociale, ose administrata e ZKM-së në rastin e Ministrisë 

pa Portofol – ku ministri mban të drejtën që të aranzhojë burimet alokuara në mënyrë autonome). Kjo do 

të mund të ishte e rëndësishme për ABGj-në, e cila do të ishte në gjendje që të rialokoj 40% të stafit të 

saj në detyrat substanciale të barazisë gjinore. 

4.1.2.2. Cështjet e kapacitetit teknik 

ABGj duhet të caktojë në një prioritet, përfshi nëpërmjet hulumtimit akademik dhe bashkëpunimit me 

shoqërinë civile, një metodologji për përfshirje gjinore duke mbuluar të gjitha mjetet kryesore të 

menaxhmentit (menaxhimin e politikave, buxhetimin, hartimin e legjislativ, komunikimin). Ajo duhet të 

fokusojë shumicën e veprimeve të saj në mbështetjen dhe koordinimin e zbatimit të kësaj metodologjie në 

nivel të portofolave individual. 

Arsyeja kryesore teknike për performancën e përzier të ABGj-së është mungesa e metodologjisë së 

përfshirjes. Metodat e përfshirjes duhet të jenë kanali kryesor për të identifikuar prioritetet dhe për të 

fuqizuar rrjetin e ZBGj-ve. Ato duhet të përfaqësojnë kompetencën themelore të ABGj-së, me stafin e 

specializuar në njërin aspekt (p.sh. analizimi i politikave duke përfshi statistikat dhe mbledhjen e 

informatave, legjislacionin, komunikimin dhe buxhetimin). Menaxhmenti ka konfirmuar që stafi ka 

mungesë të shkathtësive themelore (p.sh. në analizat buxhetore) dhe asistencës për t‟i zhvilluar ato. 

23 

Zyra e ngjashme ne Office in Slloveni 

Zyra e Qeverisë së Sllovenisë për Politika te Grave 

është themeluar më 1992 dhe që nga viti 2001 është 

emëruar si Zyre për Mundësi të Barabarta. Ky është 

shërbim përgjegjës për realizimin e të drejtave të grave 

të garantuara me kushtetutë, legjislacion dhe traktate 

ndërkombëtare. 

Më 2003 autonomia e Zyrës është kontestuar, pasi që 

reforma administrative ka lëvizur në drejtim ku shumica 

e zyrave qeveritare duhet të vendosen në njërën nga 

ministritë e linjës. Në raportin e tij periodik për 

Slloveninë, Komiteti i CEDAW i OKB ka kundërshtuar 

këtë ide, ashtu që Zyra ka mbetur në nivel qendror 

Lidershipi i zyrës së Sllovenisë është ushtruar nga një 

figurë politike deri më 2003, kur posti është 

transformuar si detyrë për shërbyes civil të rangut të 

lartë (një emërim i përzier politik-profesional).

Kjo mungesë e mjeteve themelore bënë që ABGj të ofrojë pak ose fare inpute për përfshirje gjinore në 

planifikimin e dokumenteve kryesore, siç janë KASH dhe PVPE, ose në raportimin vjetor lidhur me 

zbatimin e PVPE dhe PVPQ-së. Kjo gjithashtu do të thotë që ABGj nuk mund të mbështes ministritë në 

zhvillimin e metodave më specifike për qasjen në çështjet e politikave sektoriale (aty ku kjo është arrit, si 

në arsim, janë ofruar udhëzime për ministritë lidhur me vlerësimet gjinore të programeve mësimore të 

shkollave nga asistenca e jashtme). 

Me çfarë mjete, përveç asistencës teknike të synuar mirë, ABGj mund të fillojë të mësuarit e saj? 

Menaxhmenti ka shprehur dëshirën që të veprojë si katalizator për hulumtime akademike, që do të 

ndihmonte nëse synohet zhvillimi i metodologjive praktike të aplikueshme. Gjithashtu, ABGj mund të 

intensifikojë bashkëpunimin me institutet hulumtuese ekzistuese dhe OJQ-të: metodat punuese 

pjesëmarrëse, duke ndjekur shembullin e mirë të zhvillimit të PBGj-së, do të rrisnin numrin e ekspertizës 

në dispozicion, derisa gjithashtu do të rrisnin edhe transparencën. 

4.2. KAPACITETI I NIVELIT PERIFERIK 

Njohuritë për standardet e të drejtave të njeriut dhe aftësia për të përfshirë aktivitetet sipas këndvështrimit 

gjinor janë shkathtësi të cilat duhet të jenë të ndërlidhura përgjatë tërë administratës dhe i takojnë grupit 

të përgjithshëm të udhëzimeve të politikëbërësve. Prandaj nuk është për t‟u habitur fakti që shumica e 

vendeve evropiane, përfshi edhe vendet e EQL-së, adresojnë këto çështje kryesisht në mënyrë të 

centralizuar. Në Kosovë qasja është karakteristike, për shkak të pranisë së Njësive për të Drejtat e Njeriut 

(NjDNj) dhe pozitave të Zyrtarëve për Barazi Gjinore (ZBGj) në shumicën e institucioneve. 

4.2.1. Njësitë për të Drejtat e Njeriut 

Në mënyrë që të maksimizohet përfshirja e çështjeve të BNj në politikat sektoriale, funksionet dhe stafi 

i DNj duhet të transferohet te njësitë që janë të veshura drejtpërdrejt me detyrat për politikëbërje, përfshi 

edhe koordinimin e politikave (Zyrat për Integrim Evropian ose ekuivalente) dhe zhvillimin e politikave 

(departamentet e linjës, me pika fokusi të identifikuara për të lehtësuar raportimin). Çdo ministri, bazuar 

në implikimet e DNj të tyre, duhet të përkufizojnë rivendosjet e domosdoshme. 

Sipas Udhëzimit të Kryeministrit 04/2007 (duke zbatuar vendimet e mëhershme të 2005), çdo ministri 

duhet të krijojë një NjDNj si dhe koordinatorin e tyre me 2 deri 6 zyrtarë më shumë me fokusim specifik në 

barazi gjinore, të drejtat e pakicave, mundësi të barabarta dhe anti-diskriminim, të drejtat e personave me 

aftësi të kufizuara, të drejtat e fëmijëve dhe anti-trafikim, ose kombinimet. Qëllimi është që të promovohet 

pajtueshmëria ministrore me standardet e DNj. NjDNj i raportojnë ZKQM-së, që monitoron punën e tyre 

dhe kujdeset për zhvillimin e tyre profesionale. 

Ministria Të drejtat e njeriut Përfshirja gjinore 

MAPL NjDNj (4 veta ) Një zyrtar për barazi gjinore si pjesë e stafit të NjDNj 

MASHT NjDNj NjDNj mbulon gjithashtu edhe cështjet gjinore 

MBPZHR NjDNj Pika e kontaktit në kuadër të depart. për zhvillim rural 

MEF NjDNj 4 veta Një zyrtar për barazi gjinore si pjesë e stafit të NjDNj 

MEM NjDNj 4 veta Një zyrtar për barazi gjinore si pjesë e stafit të NjDNj 

MKK NjDNj 3 veta Një zyrtar për barazi gjinore si pjesë e stafit të NjDNj 

MKRS NjDNj 4 veta Një zyrtar për barazi gjinore si pjesë e stafit të NjDNj 

MAShT NjDNj 3 veta Një zyrtar për barazi gjinore si pjesë e stafit të NjDNj 

MPMS NjDNj 4 veta Një zyrtar për barazi gjinore si pjesë e stafit të NjDNj 

MSh NjDNj 2 veta Një zyrtar për barazi gjinore si pjesë e stafit të NjDNj 

MAP NjDNj 4 veta (3 prej tyre me 30% 

gjysmëorar) 

Një zyrtar për barazi gjinore si pjesë e stafit të NjDNj 

MTPT Një zyrtar Një zyrtar 

Aktualisht, rreth 40 veta duket se janë të dislokuar në NjDNj përgjatë ministrive (tabela ka paraqitur vetëm 

përgjigjet në pyetësorin tonë). ZKQM zakonisht konsultohet lidhur me profilin adekuat: duke analizuar një 

mostër të mirë, shumica e zyrtarëve del se kanë sfond të mirë akademik ligjor (ndonëse studimet 

ekonomike, politike dhe filozofike janë gjithashtu të rëndomta). ZKQM rregullisht nënvizon nevojën që të 

24

gjitha ministritë të arrijnë nivelin me staf të plotë të paraparë me rregulloren e vitit 2007, ndonëse disa 

portofola nuk e konsiderojnë këtë si prioritet. 

Prioriteti i ulët i regjistruar lidhur me NjDNj-të ka të bëjë me mungesën e qartësisë lidhur me zvogëlimin e 

tyre. Të pyetur se si ata konkretisht e shohin rolin e tyre, shumica e NjDNj kanë nënvizuar fokusimin e 

tyre në raportim dhe monitorim lidhur me aktivitetet e departamenteve dhe më pak në pjesëmarrjen aktive 

në vendimet e politikave dhe mbështetjen për departamentet me njohuri specifike për DNj. Vetëm disa 

prej tyre kanë përmendur procesimin e ankesave të brendshme lidhur me diskriminimin kundër të 

punësuarve ose fushatat informuese. 

Në të vërtetë, secila prej këtyre detyrave dyfishohet me detyrat e njësive të tjera ministrore. Monitorimi 

është pjesë e rolit të Sekretarit të Përhershëm të koordinimit të politikave, të cilin tashmë e mbështet Zyra 

për Integrime Evropiane (dhe DNj janë pjesë përbërëse e acquis të BE-së, të paraqitura në PVPE). Roli i 

departamenteve ligjore në ndihmën e hartimit legjislativ gjithashtu mbulon edhe normat e DNj (të cilat 

janë pjesë përbërëse e Kushtetutës), derisa inputi substancial për politika duhet të procedohet nga 

departamentet përgjegjëse të linjës. 

Trajtimi i ankesave të brendshme (p.sh. shkelja e të drejtave të punësimit, diskriminimi në procesin e 

rekrutimit, shqetësimi në vend të punës) është një funksion që zakonisht do t‟i takonte njësisë përgjegjëse 

për zhvillimin dhe menaxhimin e burimeve njerëzore (përfshi ofrimin dhe vlerësimin e nevojave të 

trajnimit). Informatat lidhur me aktivitetet që kanë të bëjnë me të drejtat e njeriut procesohen nga Zyra e 

Komunikimit, gjë që zakonisht janë edhe pikat e kontaktit për ankesa nga publiku). 

Kjo nuk do të thotë që qasja specifike e DNj ndaj politikave nuk ia vlen të ndiqet. Ajo mezi thekson 

mundësinë e arritjes së rezultateve të njëjta duke zhvilluar vetëdijesimin për DNj direkt në zyrtarët 

aktualisht përgjegjës, në vend se të investohet në mënyrë të konsiderueshme në njësitë ndërmjetësuese 

“promovuese”. Së bashku me këto pika, Raporti Vjetor 2008 i Ombudsmanit ka nënvizuar se themelimi i 

NjDNj-ve pa rol të qartë të ndryshëm nuk do të përmirësojë domosdoshmërisht produktin e sistemimit për 

mbrojtjen e DNj. 

Nga një perspektivë krahasuese, ekzistojnë pak administrata kombëtare të suksesshme (posaçërisht në 

një mjedis me burime të pakta) në të cilat ministritë mbajnë njësi të ndara organizative për t‟u marr me të 

drejtat e njeriut. Pasi që DNj janë pjesë ose thënë më mirë, baza e duhur e qeverisjes kushtetuese të një 

vendi demokratik, zgjidhja më efikase dhe më efektive është që të mishërohen shqetësimet relevante në 

kuadër të strukturave ministrore normale aktualisht përgjegjëse. 

Kjo posaçërisht vlen edhe për rastin nëse investimet në njësitë e specializuara nuk kanë ofruar gjithmonë 

rezultatet e larta të pritura. Një studim i raporteve të aktiviteteve në mes të vitit nga ZKQM (që ka 

përfshirë një seksion lidhur me aktivitetet e DNj-ve) tregon se vetëm në pak raste Njësitë kanë kryer disa 

intervenime në politikat e rëndësishme, me arritjet që përbëhen kryesisht nga pjesëmarrja në takime dhe 

komisione, organizimin e ngjarjeve dhe, më së shpeshti, ndërmjetësimi për aktivitetet e monitorimit dhe 

raportimit të ZKQM-së. 

Lidhur me këtë të fundit, me të drejtë është vërejtur nga ECMI se pavarësia relative e NjDNj (të 

vendosura në kuadër të Sekretarit të Përhershëm, por rregullisht i raportojnë ZKMQ-së) shpesh çon te 

margjinalizimi i tyre nga puna e përgjithshme e ministrisë. 14 Duke u cilësuar si pjesë e kontrollit të jashtëm 

mbi aktivitetet e departamenteve, kjo shpesh zvogëlon aftësinë e tyre që të japin këshilla lidhur me 

implikimet e DNj në politika, legjislacion dhe aktivitete të tjera të ministrisë – një rezultat shumë i kundërt 

me atë për të cilin ato janë krijuar që të prodhojnë. 

Kjo është shumë e gabueshme pasi që monitorimi i implikimeve të njësive të specializuara të DNj në 

ministri në parim nuk është i nevojshëm. Ministritë lehtë do të mund të caktonin një ose më shumë pika 

fokusi për çdo çështje të DNj, në kuadër të departamenteve kompetente për të mbuluar fushën e caktuar. 

Kjo do t‟i parandalonte DNj që të heqin dorë që çështjet “speciale” të ndara të adresohen nga pak zyrtarë 

në NjDNj dhe do të lironte burime që të alokoheshin diku tjetër në departamente, ose në detyrat e 

koordinimit të politikave të përgjithshme. 

Pika e fundit është e rëndësishme pasi që NjDNj-të tani kanë më shumë personel sesa ato që janë të 

përkushtuar për koordinimin e politikave të përgjithshme. Rrjeti që menaxhon kornizën më të gjerë të 

politikave, PVPE, mund të llogaritet se ka rreth 30 Zyrtarë për Integrime Evropiane në ministritë e linjës 

14 Përforcimi i Sistemit të Komunikimit Institucional në Kosovën e pas pavarësisë, janar 2009, Qendra Evropiane për Çështje të 

Minoriteteve– Kosovë; http://ëëë.ecmikosovo.org/fileadmin/ecmikosovo.tpl/pdf/ECMI-rep1.pdf 

25

me një synim maksimal të planifikuar prej 39 vetash. Në rreth gjysmën e portofolave, koordinimi i 

politikave të integrimit evropian dhe politikave të përgjithshme mbulohet nga dy veta me vetëm katër 

portofola duke ofruar në maksimum tre. Sipas analizave tona, ministritë rekrutimin e ZIE e vendosin lartë 

në listat e prioriteteve të tyre. 

Përveç këtyre çështjeve, në vend se të krijohen njësitë 

standarde të ndara për DNj bazuar në qasjen nga lartëposhtë, 

ne sugjerojmë që çdo ministri duhet të inkurajohet 

dhe të ndihmohet në shqyrtimin e nevojave specifike të 

tyre dhe në ricaktimin e zyrtarëve ekzistues për DNj 

përgjatë strukturës së saj organizative. Derisa e bëjnë 

këtë, çdo ministri, të ndihmuara nga ZKQM ose 

pasardhësja e saj, gjithashtu do të mund të caktonte masat 

për zhvillimin e stafit në mënyrë që të rris familjarizimin e 

stafit në departamente me standardet e DNJ në fushën e 

punës së tyre. 

Sipas këtij skenari, njësive që merren me koordinimin e 

politikave, hartimin legjislativ, menaxhimin e burimeve 

njerëzore dhe komunikimin, duhet të kërkohet dhe t‟iu 

mundësohet që të sigurojnë se aktivitetet për të cilat ato 

janë përgjegjëse reflektojnë përkushtimin ndaj mbrojtjes së 

të drejtave të njeriut. Në nivel departamenti mund të 

caktohet ose rekrutohet një pikë fokusi që të sigurojë se 

zhvillimi i politikave mbështet prioritetet strategjike të 

Qeverisë në avancimin e DNj. Roli adekuat dhe pozita për 

këto shkathtësi do të varej në nevojat dhe objektivat e çdo 

sektori të posaçëm. 

4.2.3. Zyrtarët për Barazi Gjinore 

Lokacioni i Zyrtarëve për Barazi Gjinore duhet të marr parasysh nevojën që ata drejtpërdrejt të ndikojnë 

në zhvillimin e politikave nëpërmjet shfrytëzimit të mjeteve për përfshirje gjinore të cilat, më shumë sesa 

monitorimi, duhet të jenë fokusi kryesor i përshkrimit të vendeve të tyre të punës. 

Shembuj të qasjes së propozuar janë në të vërtetë në dispozicion, jo vetëm në praktikën e ministrive 

individuale (siç është rasti i MASHT, në këtë katror), por gjithashtu me referim në pozitën dhe rolin e 

Zyrtarëve për Barazi Gjinore. Ligji për Barazi Gjinore, që kërkon nga çdo ministri të emërojë anëtarë të 

stafit si ZBGj, përcakton mandatin e përgjithshëm të tyre për të koordinuar çështjet gjinore në kuadër të 

ministrisë dhe siguron zbatimin e PBGj-së në fushat në kuadër të përgjegjësisë së saj. 

Përkufizimi i këtyre detyrave, koordinimi në nivel të përgjithshëm dhe përfshirja gjinore në kuadër të çdo 

departamenti relevant, përsërit dualizmin e roleve tashmë të adresuara në NjDNj në përgjithësi. Sa i 

përket NjDNj-ve, roli koordinues përfshin një komponent të vogël raportuese (për ABGj dhe indirekt për 

ZKQM), por ka një natyrë këshillëdhënëse që përfshin një ndikim të komenteve të ZBGj-ve në iniciativat 

departamentale. Roli i dytë, përfshirja gjinore, është më shumë e ngulitur në zhvillimin e politikave në 

kuadër të departamenteve. 

Ligji nuk prek balancën ndërmjet këtyre dy detyrave dhe nuk specifikon lokacionin e ZBGj në kuadër të 

ministrive. Gjithashtu nuk parandalon ZBGj që të ngarkohet me përgjegjësi shtesë lidhur me çështjet 

gjinore. Kjo i mundëson ministrive që të marrin një rol aktiv në përkufizimin e detyrave dominuese, 

lokacionin, natyrën e plotë ose gjysmë orar të përshkrimeve specifike të vendit të punës në pajtim me 

nevojën e mandatit të tyre për punën cilësore të çështjeve gjinore. 

Në shumicën e ministrive ZBGJ-të janë anëtarë të stafit të NjDNJ dhe shpeshherë edhe Koordinatorë 

udhëheqës të tyre, pasi që ZBGj-të kanë ekzistuar para se të jenë krijuar NjDNj-të, si dhe shpeshherë 

kanë stazh më të gjatë. Megjithatë, së paku dy ministri – MBPZHR dhe MTPT, kanë tentuar që të kenë 

një zgjidhje të rëndomtë në pajtim me nevojat e tyre. ZBGj në MBPZHR, në të vërtetë, është pjesë e 

Departamentit për Zhvillim Rural dhe fokusohet kryesisht në përfshirje gjinore, derisa në MTPT ZGj 

gjithashtu është edhe shef i Zyrës së PS-së dhe luan një rol më këshillëdhënës. 

26 

Qasja e decentralizuar në aspektin e brendshëm 

ne MASHT 

Ministria e Arsimit (MASHT) është një shembull i 

suksesshëm i avancimit të agjendës së DNj 

(përfshi barazinë gjinore) me një qasje të 

decentralizuar në aspektin e brendshëm. 

Përpjekjet e saj janë nxitur nga miratimi formal i 

një strategjie institucionale dhe planit të veprimit 

duke nënvizuar nevojën që politikat e arsimit të 

përfshijnë perspektivën gjinore, së bashku me 

aspektet e tjera të mosdiskriminimit (arsimi për 

grupet minoritare dhe identifikimi i problemeve 

rurale/urbane). 

Qasja në MASHT ishte që të investojë në kalimin e 

metodologjive dhe vetëdijes për DNj në nivel të 

departamenteve. Puna e Koordinatorit për DNj 

(dhe ish ZBGj) ishte instrumentale për këtë 

transfer, të ndihmuara nga asistenca teknike nga 

organizatat siç janë UNIFEM. Departamentet ishin 

trajnuara gjerësisht që të rrisin kapacitetin e tyre 

lidhur me mosdiskriminimin dhe çështjet gjinore, 

përfshi grupet e prindërve dhe OJQ (p.sh. lidhur 

me braktisjen e mësimit dhe rishikimi i teksteve 

shkollore 

).

Lokacioni dhe orientimi i ZBGj në këto dy ministri është konsistent me nevojat dhe mandatin e tyre 

(zhvillimi rural është një temë e ndjeshme fushën e barazisë gjinore, derisa nevojitet pak përfshirje sa i 

përket politikave të transportit, telekomunikacionit ose postës). Rastet e lokacionit qendror në kuadër të 

NjDNJ gjithashtu mund të kenë kuptim: ankesat se kjo margjinalizon rolin e zyrtarëve pasi që ZBGj-të 

janë hedhur poshtë nga rasti i MASHT dhe gjithashtu nga ai i MRKS-së (ku edhe përkundër disa 

konflikteve, ZBGj kanë kryer aktivitete specifike duke përfshirë edhe departamentet e tjera). 

Megjithatë, duket se raportimi në institucionet qendrore të sistemit nuk është i koordinuar mirë. ZBGj-të 

të vendosur në NjDNj duhet t‟i raportojnë koordinatorit të NjDNj (në rastin kur ata nuk janë i njëjti person) 

dhe përveç ofrimit të informatave për ABGj, ata duhet edhe t‟i përgjigjen për punën e tyre ZKQM-së 

nëpërmjet NjDNj. Në praktikë kjo do të thotë se informatat e njëjta përgatiten për ABGj dhe ZKQM, si dhe 

kjo nënkupton nevojën për të rreshtuar mekanizmin e raportimit të përgjithshëm në ministri dhe Qeveri. 

Si trend mbizotërues ne sugjerojmë që pa marr parasysh lokacionin e tyre qendror ose departamental, 

përshkrimet e vendeve të punës për ZBGj duhet të fokusohen më shumë në zhvillimin e metodologjisë 

për përfshirje gjinore dhe aplikimin e saj praktike në politika, ligje dhe në aktivitete më përgjithësisht – që 

aktualisht është pothuajse inekzistent. Në mënyrë që të përhapen këto teknika, do të ishte mirë që të 

adresohen çështjet e të drejtave specifike duke krijuar grupet punuese ministrore të përbëra nga stafi i 

departamenteve të ndryshme. 

4.3. MAPL dhe komunat 

Ky rishikim nuk përfshin nivelin komunal, por ne kemi menduar që së paku shkurtimisht të prekim këtë 

temë, pasi që komunat kanë një rol kryesor si ofrues të shërbimeve për qytetarët. Ligji për Vetëqeverisjen 

Lokale (Nr. 03/2008, neni. 4.2.) në mënyrë eksplicite ua përkujton Komunave detyrën e tyre për të 

garantuar të drejtat e njeriut pa diskriminim. LBGj (neni 4.14 dhe 4.17) kërkon nga komunat të 

promovojnë barazinë gjinore, të krijojnë Zyrat për Çështje Gjinore dhe të emërojnë zyrtarët komunalë për 

t‟i udhëhequr ato 

Udhëzimi Administrativ Nr. 2008/02 kërkon nga komunat që të themelojnë NjDNj-të, të cilat përfshijnë të 

drejtat e komuniteteve, të drejtat e fëmijëve dhe barazinë gjinore si fokusime kryesore. “Zyrtari Komunal 

për Barazi Gjinore” (ZKBGj) pritet që të rishikojë çdo vendim të komunave para miratimit. NjDNj-të 

komunale bashkëpunojmë ngushtë me MAPL-në dhe monitorojnë situatën lidhur me barazinë gjinore në 

nivel lokal. 

MAPL, përgjegjëse për të monitoruar zbatimin e legjislacionit lidhur me komunat, ka raportuar për 

mungesën e mbështetjes së NjDNj-ve në komuna, me mundësi të kufizuara buxhetore dhe për rekrutim. 

Pronësia e shpërndarë e perspektivës së DNj gjithashtu e ul rëndësinë e tyre për të qenë prioritete, pasi 

që NjDNj-të iu takojnë komunave, por iu raportojnë, përveç MAPL-së, edhe ZKQM-së, si dhe merren 

gjithashtu edhe me ministritë specifike lidhur me të drejtat specifike (p.sh. në kujdesin primar 

shëndetësor, me Ministrinë e Shëndetësisë, etj.) 

Vlerësimi i performancës bën thirrje për një rishikim adekuat, ndonëse analizat e bëra nga organizatat siç 

është Rrjeti i Grave të Kosovës nënvizojnë konfuzionin për qëllimin e këtyre aranzhimeve dhe në 

përgjithësi shkallë të ulët të prioritetit. 15 Edhe përkundër trajnimit dhe mbështetjes së dhënë nga partnerët 

ndërkombëtarë (kryesisht OSBE), raportet e përmendura nga KE dhe Këshilli i Evropës gjithashtu kanë 

identifikuar nivel të ulët të kapaciteteve në përgjithësi. Adresimi i çështjeve gjinore dhe të Drejtave të 

Njeriut në nivel komunal nëpërmjet zyrave të veçanta, ashtu si në nivel qendror, nuk dëshmohet i 

suksesshëm. 

15 Monitorimi i zbatimit të Rezolutës 1325 të KS OKB në Kosovë, Rrjeti i Grave të Kosovës, 2009, faqet 26-27 

http://www.womensnetwork.org/images/pdf/Monitoring%20Implementation%20of%20UNSCR%201325%20in%20Kosova.pdf 

27

Shkarko - Ministria e Administratës Publike

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?