wpływ gospodarstwa rolnego na odpływ fosforu siecią drenarską

222
Małgorzata Rafałowska
Obszar ten wyznaczono na podstawie koncentracji azotanów w wodach podziemnych,
dochodzącej do 95 mg . dm –3 [6].
Obszar zlewni działu drenarskiego 520 wynosi 9,7 ha. Na gruntach ornych w 2005 r.
uprawiano pszenicę ozimą, a w 2006 r. jęczmień jary. W okresie badawczym stosowane
było nawożenie mineralne na zbliżonym poziomie, tzn. w 2005 r.: N - 112 kg·ha –1 ,
P - 40 kg·ha –1 , K - 48 kg·ha –1 , zaś w 2006 r.: N - 98 kg·ha –1 , P - 46 kg·ha –1 , K - 60 kg·ha –1 .
Obszar zlewni działu drenarskiego 521 wynosi 15,1 ha. W 2005 r. uprawiano tam
pszenżyto ozime. Stosowane było nawożenie mineralne w ilości N - 61 kg·ha –1 oraz
organiczne w postaci gnojowicy w ilości 20 m 3 ·ha –1 ·rok –1 . W 2006 r. uprawiano jęczmień
jary, a nawożenie było takie samo jak dla zlewni działu drenarskiego 520. W czerwcu
2006 r. została wylana gnojowica. Na obszarze zlewni stoją budynki inwentarskie. Użytki
obu zlewni znajdują się na glebach średnio zwięzłych (piaski gliniaste mocne) zaliczane do
IVa i IIIb klasy bonitacyjnej.
Dział drenarski (523) położony tuż obok zabudowań wsi Doba i gospodarstwa rolnego
„Dobrol” odprowadza wodę z pól uprawnych nawożonych N - 68 kg·ha –1 , P - 40 kg·ha –1 ,
K - 55 kg·ha –1 w 2005 roku pod uprawę owsa, natomiast w 2006 r. stosowano nawożenie
w ilości: N - 88 kg·ha –1 , P - 41 kg·ha –1 , K - 54 kg·ha –1 pod uprawę żyta oraz z ogrodów
działkowych i osiedla wiejskiego. Występują tutaj gleby lekkie zaliczane do V klasy
bonitacyjnej. Obszar zlewni wynosi 41,7 ha. Rozpatrując poszczególne działy drenarskie
według intensywności użytkowania mierzonej poziomem nawożenia oraz antropopresji
(zabudowania gospodarcze i mieszkalne wraz z ogródkami przydomowymi), można je
uszeregować: 521 > 520 > 523.
Próbki wód do analiz fizykochemicznych pobierano raz w miesiącu z wylotów
drenarskich i oznaczano w nich Porg (po mineralizacji) oraz P-PO4 kolorymetrycznie
z molibdenianem amonu i chlorkiem cyny(II) jako reduktorem. Badania te wykonano
zgodnie z ogólnie przyjętymi metodami [7]. Sezonową zmienność stężeń fosforu omawiano
zgodnie z następującym podziałem pobranych próbek: zima (I-III), wiosna (IV-VI), lato
(VII-IX), jesień (X-XII).
Omówienie wyników
W czasie 2-letniego okresu badań stwierdzono, iż ilość fosforu odprowadzana siecią
drenarską była uzależniona przede wszystkim od warunków atmosferycznych, pory roku
oraz intensyfikacji rolniczego użytkowania terenu.
Największe średnie stężenie (1,035 mg Porg·dm –3 ) fosforu odnotowano w wodach
odprowadzonych drenem 521 w 2005 r. i było ono 2,5-krotnie większe niż w 2006 r.,
wynoszące 0,393 mg Porg·dm –3 , co było spowodowane wzmożonym nawożeniem
gnojowicą, zaś najmniejsze średnie stężenie (0,243 mg Porg·dm –3 ) w wodach drenu 520
w 2006 r. (tab. 1).
Podobnie jak w przypadku fosforu ogólnego, kształtowały się średnie stężenia fosforu
fosforanowego. Największe stężenie wystąpiło w wodach drenu 521 zarówno w 2005 r., jak
i w 2006 r., które wynosiło odpowiednio 0,336 i 0,208 mg P-PO4·dm –3 , a najmniejsze
w punkcie 520 - 0,066 mg P-PO4·dm –3 .
Na przestrzeni 2 badanych lat największą zmienność stężeń fosforu ogólnego
stwierdzono w wodach drenu 521 w zakresie od 0,210 do 3,729 mg Porg·dm –3 w 2005 r.
Maksymalne stężenie odnotowano w marcu na skutek spływów z topniejącej pokrywy