Untitled
Untitled Untitled
czyli między sobą Ługowiacy. Okrągła - jak powiadają najstarsi - zastała nazwana tak po wypadku, jaki się na owem polu zdarzył: na polu, o które wykropili sobie nieraz skórę, Ługowiacy i Wieluniacy, mieszkańcy Ługów; stając z kłonicami i z czem kto miał w obronie swej ziemi, wybili oko jednemu Wieluniakowi - i od tego - podobno - nazwano pole Okrągłą... ? Chojka nosi swą nazwę - tak przypuszczam - od choiniaków, które tam rosły. Nikt ze wsi nie może wytłumaczyć, co oznaczają nazwy: Łostki (może od ostu), Dąbrowa (czy od dębiny, która tam może rosła przed wiekami i była słowiańskim świętym gajem?), Półki i Zimna. Paśniki nazywają się: U Kopca, U Kamienia - bo leżał tam wielki kamień, na którym »mogło spać ośmioro ludzi«. U Trzech Kamieni i U Czterech Kamieni, nazwane od ilości leżących wielkich kamieni, Jałowce, porosłe krzakami jałowcowymi. Szyja, wpadająca wąskim pasem między pola. Kępy. Za Kapuśniakami (Koło Kapuśniaków) oraz wymienione już między polami Parówki i Pode Trzaskami. Wymienione nazwy były w szerokiem użyciu do komasacji. Po skomasowaniu pól pewne nazwy są zarzucane, inne stopniowo wychodzą z użycia, a na ich miejsce są tworzone nowe. I tak: Kępy nazywa się Torfniakami od czasu rozpoczęcia wydobywania torfu. Torf- niaki U Czterech Kamieni nazywało się Pod Brychem, gdyż są one położone niedaleko zabudowań, należących do niedawna do Brycha, zamieszkałego na jednej z kolonij Nadratowa Częściowego. Pola, leżące przy granicy Nadratowa Częściowego obok pół gospodarza Żurawskiego, są nazywane Pod Żurawiem (a jeszcze inaczej Poprzeczniaki). Istnieje skłonność chrzczenia pól z dodaniem wyrazu: pod. I tworzone są nazwy obok istniejących: Pod Wieluniem, Pod Kraśnikiem, Pod Gar- kowem, Pod Borem itd. Ale nazwy nowotworzone nie są znane przez mieszkańców całej wsi, tylko przez właścicieli jednego gospodarstwa. Nowozalesione pólka dostają nazwy: Borek, Olszynka itp. Wymieniłem już nazwy niektórych gruntów spornych. Przypominam je jeszcze raz, są to Okrągła i Spertochy. O Okrągłą Ługi spierały się z Wieluniem, a o Spertochy Ługowiacy między sobą. Spór o Okrągłą skończył się wybiciem oka jednemu z mieszkańców Wiełunia, a spory o Spertochy zakończyły się ugodą i podziałem pola. Z jakąś właścicielką folwarku Nadratowo toczono spór o Zagórkę, która pozostała przy Ługach. 243
Dla porównania nazw ługowskich z nazwami innej wsi przytaczam nazwy Wróblewa (gm. Mostowo, powiat mławski), ograniczając się tylko do prostego wyliczenia: Ogrody, Nowiny, Za Górą, Kliny, Łąki, Paśniki, Wendoły, Kanałek, Za Kopcem, Pod Szreńskiem, Za Rowem, Kapuśnik, Łączka, Bagno, Glinówki, Spalonki, Zafigurą, Parcie, Gródź, Sołtyska, Półkosy Pluski (Płużki), Zagony i Zawadki. Pomocnikami moimy przy zbieraniu nazw byli: w Ługach - Stanisław (lat 57) i Maija (lat 53) Kuligowscy, a we Wróblewie - Kazimierz (lat 11) i jego ojciec, Bronisław (lat 42), Bramorscy oraz Helena (lat 13) i jej starzy rodzice Bramorscy.” K. Nazwy terenowe wymagające szerszego omówienia: 1. Cerkwina Jest to nazwa obszaru leśnego leżącego na południe od Bieżunia w pobliżu Władysławowa. Nazwa miejsca jest bardzo archaiczna. Jest to las podmokły, mieszany, porośnięty olchami i brzeziną. Najstarsza polska postać tego rzeczownika to *czyrśl. Została poświadczona w użyciu apelatywnym tylko na Mazowszu. W zapisie z roku 1407 brzmi: czirsl i oznacza nazwę czynności czyrslenye (1427) polegającej na najczęstszym w średniowieczu sposobie pozyskiwania w lasach gruntów uprawnych poprzez wycinanie ci osią pasa kory wraz z miazgą wokół pnia najstarszych drzew, by łatwiej uschły. Stąd pochodzi nazwra ukraińska tzw. „nowiny” (pod uprawy) w lesie - ćerteż. W języku prasłowiańskim: *ćrslb < od czas. crtiti (nacinać). Nazwy w Małopolsce powstawały od tego samego źródła słownikowego. Brzmią one: Cyrchla, Cyrkla, Cyrla, Cerkla, Cerla. Inne modyfikacje nazwy to: Cyrśla (k. Opola), Czyrzla (na Podlasiu), Cyrchle (k. Wielunia), Cerklina - nazwa pola koło Pajęczna. Nazwa Cerkwina nie jest reliktem staromazowieckim, lecz przejęta została na Mazowsze z dialektu staromałopolskiego, kiedy to w XIII w. osadnicy z Małopolski kolonizowali puszcze mazowieckie. Powyższy wywód językoznawczy pochodzi z prac prof. dr. hab. B. Krei z Uniwersytetu Gdańskiego.189 Wracając do terenu lasów w okolicach Bieżunia, warto przytoczyć fragment dokumentu z roku 1870 ze względu na inne jeszcze nazwy miejsc: „Lasy pod nazwą leśnictwo Bieżuń, mające rozległości około morgów 2300, podzielone są na cztery rewiry zwane: Ostrów, Mak, Jonne i Zimolza, obejmują drzewo sosnowe, dębowe, brzozowe, jodłowe i olszowe, w lasach tych są łąki, mianowicie zwanym Bąk, około morg 156 w posiadaniu dworu 244
- Page 32 and 33: Wśród znawców przedmiotu istniej
- Page 34 and 35: Pokrewne tej nazwie są też formy
- Page 36 and 37: leż}' do nazw prymamych, rzeczowni
- Page 38 and 39: Wspomniany Prokop miał 2 córki: U
- Page 40 and 41: Wraz z wsiami: Poniatowo, Olszewo,
- Page 42 and 43: Opisem raczej historycznym zajmowa
- Page 44 and 45: W 1885 r. istniał tu także folwar
- Page 46 and 47: Wracając do osoby wspomnianego „
- Page 48 and 49: amą. W 1388 r. pisano: in szambori
- Page 50 and 51: 48. SICIARZ I SICIARZ PIEŃKI Nazwa
- Page 52 and 53: 50. SŁAWĘCIN Wieś położona w g
- Page 54 and 55: niu „zapadły kąt” oznacza mie
- Page 56 and 57: Z nazwą Zwalewo łączą się też
- Page 58 and 59: 56. SWOJĘCIN Wieś nad rzeką Wkr
- Page 60 and 61: Wieś Trzaski w gminie Bieżuń w 1
- Page 62 and 63: Jakub i Jan zasłużyli się dla do
- Page 64 and 65: 1890 r. dobra Września łączyły
- Page 66 and 67: C. Zgliczyn-Pobodzy Z góry należy
- Page 68 and 69: porozumienia z Michałem Zamoyskim,
- Page 70 and 71: Nazwę Żuromin Dębski wieś przyj
- Page 72 and 73: udzony wcześnie do pracy pianiem s
- Page 74 and 75: Pod względem słowotwórczym nazwy
- Page 76 and 77: 48. U Wesołka - nazwa lasu w połu
- Page 78 and 79: 7. Rozgardy - n. kulturowa; od rozg
- Page 80 and 81: „(...) Najmniejszy obszar zajmowa
- Page 84 and 85: (A. Zamoyskiego - wyj. aut.), w mie
- Page 86 and 87: z niego dotychczas nie użytkuje, d
- Page 88 and 89: (...), gospodarstwo sześciopolowe.
- Page 90 and 91: ksiądz Stanisław z Siemiątkowa z
- Page 92 and 93: 83. T. Sławiński “Kretkowscy w
- Page 94 and 95: 153. K. Zierhoffer, op. cit.. s. 36
- Page 96 and 97: 14. „Rocznik Mazowiecki”, t. IV
czyli między sobą Ługowiacy. Okrągła - jak powiadają najstarsi -<br />
zastała nazwana tak po wypadku, jaki się na owem polu zdarzył: na<br />
polu, o które wykropili sobie nieraz skórę, Ługowiacy i Wieluniacy,<br />
mieszkańcy Ługów; stając z kłonicami i z czem kto miał w obronie<br />
swej ziemi, wybili oko jednemu Wieluniakowi - i od tego - podobno<br />
- nazwano pole Okrągłą... ? Chojka nosi swą nazwę - tak przypuszczam<br />
- od choiniaków, które tam rosły. Nikt ze wsi nie może wytłumaczyć,<br />
co oznaczają nazwy: Łostki (może od ostu), Dąbrowa (czy<br />
od dębiny, która tam może rosła przed wiekami i była słowiańskim<br />
świętym gajem?), Półki i Zimna. Paśniki nazywają się: U Kopca,<br />
U Kamienia - bo leżał tam wielki kamień, na którym »mogło spać<br />
ośmioro ludzi«. U Trzech Kamieni i U Czterech Kamieni, nazwane od<br />
ilości leżących wielkich kamieni, Jałowce, porosłe krzakami jałowcowymi.<br />
Szyja, wpadająca wąskim pasem między pola. Kępy. Za Kapuśniakami<br />
(Koło Kapuśniaków) oraz wymienione już między polami<br />
Parówki i Pode Trzaskami.<br />
Wymienione nazwy były w szerokiem użyciu do komasacji. Po<br />
skomasowaniu pól pewne nazwy są zarzucane, inne stopniowo wychodzą<br />
z użycia, a na ich miejsce są tworzone nowe. I tak: Kępy nazywa<br />
się Torfniakami od czasu rozpoczęcia wydobywania torfu. Torf-<br />
niaki U Czterech Kamieni nazywało się Pod Brychem, gdyż są one<br />
położone niedaleko zabudowań, należących do niedawna do Brycha,<br />
zamieszkałego na jednej z kolonij Nadratowa Częściowego. Pola, leżące<br />
przy granicy Nadratowa Częściowego obok pół gospodarza Żurawskiego,<br />
są nazywane Pod Żurawiem (a jeszcze inaczej Poprzeczniaki).<br />
Istnieje skłonność chrzczenia pól z dodaniem wyrazu: pod. I tworzone<br />
są nazwy obok istniejących: Pod Wieluniem, Pod Kraśnikiem, Pod Gar-<br />
kowem, Pod Borem itd. Ale nazwy nowotworzone nie są znane przez<br />
mieszkańców całej wsi, tylko przez właścicieli jednego gospodarstwa.<br />
Nowozalesione pólka dostają nazwy: Borek, Olszynka itp.<br />
Wymieniłem już nazwy niektórych gruntów spornych. Przypominam<br />
je jeszcze raz, są to Okrągła i Spertochy. O Okrągłą Ługi spierały<br />
się z Wieluniem, a o Spertochy Ługowiacy między sobą. Spór o Okrągłą<br />
skończył się wybiciem oka jednemu z mieszkańców Wiełunia,<br />
a spory o Spertochy zakończyły się ugodą i podziałem pola. Z jakąś<br />
właścicielką folwarku Nadratowo toczono spór o Zagórkę, która pozostała<br />
przy Ługach.<br />
243
Change language