Untitled

„Mazowszanie, lubo rolnictwu jak wszyscy Słowianie od najdawniejszych
czasów oddani, byli jednak ludem więcej wojennym, do bitew i rycerskich
dzieł sposobnym (...). Szczególnie słynęli Mazowszanie ze zręczności
w jeździe (...), wyćwiczyli się bowiem dobrze podczas długich wojen
z sąsiadami Mazowsza ludami, jak: Jadźwingami, Litwinami, Prusakami,
Krzyżakami, skąd stan rycerski tak się stał liczny w tym księstwie (...). Obok
ogólnego znamienia męskości, wytrwałości posiadali jeszcze przymioty jednych
od drugich odróżniające.”
W omawianym w rozdziale pierwszym materiale wystąpią wszystkie typy
nazw występujące w klasyfikacji naukowej.
Zwrócę uwagę, że w każdym z tych typów wystąpią charakterystyczne,
niejako wł aściwe dla niego sposoby tworzenia nazw za pomocą formantów.
1. Nazwy patronimiczne (od wspólnego przodka rodu) są uważane za jeden
z najstarszych typów' słowiańskich nazw miejscowych towarzyszących
głównie obszarom bezleśnym, o urodzajnej glebie.
Były tworzone za pomocą formantów: *-ice, *-ovice / / *- 'evice.
Nazwa Bieżuń jest w tym kontekście dość niejasna.
2. Nazwy dzierżawcze pierwotnie były tworzone od nazw osobowych założycieli
osad. Ten typ dominuje w całej niemal północno-zachodniej Słowiańszczyznę.
Na Mazowszu północnym ich liczba dochodzi do 43%
wszystkich nazw.
Były tworzone głównie za pomocą trzech formantów: *-jb, *-ov (*- ’ev~),
*-in-. Rzadziej nazwy dzierżawcze są prymame, tzn. równe nazwom osobowym.
Tworzono je za pomocą formantu *-bsk-, *-bCb.
3. Nazwy rodowe (wg. H. Górnowicza) pochodzą od pierwotnego określenia
rodzin. Najwcześniej wystąpiły w7 XII i XIII w. Na Pomorzu Środkowym
(wokół Kołobrzegu i Białogardu), a dopiero później szerzyły się na
południe i wschód. Dla Mazowsza ta grupa nazw jest najbardziej znamienną
cechą toponimii. Ich największy' przyrost miał miejsce w XV wieku.
Najczęściej tworzone były od dwuczłonowych przezwisk oraz od
jednoczłonowych adapelatywnych nazw osobowych; rzadziej od słowiańskich
hipokorystyków i od prasłowiańskich imion dwuczłonowych, np.
Koziebrody, Koziegłowy, Cyndaty, Gałki, Gawrony, Kokoszki, Slepowro-
ny. Chyba tu zaliczyć należy nazwę Myślin-Wątróbki.
4. Nazwy służebne wraz z patronimicznymi należą do najstarszych. Są one
związane z organizacją służebną państwa wczesnopiastowskiego, polegającą
na świadczeniach na rzecz dworu książęcego. Na północnym Ma-
169