Untitled

kasztelanie, Zawkrze nie stanowiło odrębnej jednostki administracyjnej. Nawet
w akcie lennym z 1355 r., w którym książę Siemowit IV składa hołd
królowi Kazimierzowi, Zawkrze nie zostało wymienione, natomiast znajdujemy
następujące określenia: terram Plocensen, ducatus Plocensis, castrum
Plocense cum tota terra. Ponieważ wymieniono tam także nazwy innych
jednostek (...), stąd możliwy wniosek, że Zawkrze nie było chyba nigdy
dzielnicą polityczną, było integralną częścią Księstwa Płockiego.
Najstarszym znanym dokumentem, w którym Zawkrze jest wyraźnie wyodrębnione,
jest akt z 1384 r., w którym Siemowit IV zastawia Zawkrze
Krzyżakom. (...)
Krótki okres zastawu (1384-1399) wpłynął na utrwalenie odrębności Za-
wkrza. Dowodem tego jest pojawienie się w źródłach na początku XV w. nowego
określenia położenia tutejszych miejscowości: in districtu Zawkrzensi (...)
Granice Zawkrza, opisane w dokumencie z 1384 r. były w całości prawie
granicami naturalnymi. Granicę wschodnią tworzył górny bieg rzeki Orzyc,
a następnie na całej swej długości rzeka Łydynia (z wyjątkiem krótkiego
odcinka naprzeciwko Ciechanowa, gdzie osady po obu brzegach rzeki należały
do ziemi ciechanowskiej) aż do swego ujścia do Wkry, koło wsi Guta-
rzewo. Od Gutarzewa granica skręca na zachód idąc korytem Wkry, która
opasuje Zawkrze od południa, następnie od zachodu zmieniając nazwę na
Działdówka. Jedynie granica północna, oddzielająca Zawkrze od państwa
krzyżackiego, tylko w części była granicą naturalną (górny bieg Działdówki
i jej przedłużenie - rzeczka Nida). Ustalona w 1343 r. przez traktat kaliski,
przy regulowaniu sporów polsko-krzyżackich, granica ta przetrwała okres
rozbiorów, istniejąc bez zmian w okresie międzywojennym (SHGWP).
Istnieje także pogląd historyka, że granica Mazowsza, do którego należało
województwo płockie, przebiegała na zachodzie po linii: Gostynin -
Sierpc - Żuromin - Kuczbork (S. Russocki, Spory o średniowieczne Mazowsze,
„Rocznik Mazowiecki” t. IV, 1972, s. 217-257).
„Województwo płockie dzieliło się na powiaty: raciąski, płoński, bielski
i sierpski, a za rzeką W krą szreński i mławski; nosiło herb orła czarnego
z literą P. na piersiach wyrytą. Sejmiki odbywały się w Raciążu, popis rycerstwa
na polach tegoż miasta” (T. Święcki, Opis starożytnej Polski, Warszawa
1828, s. 229-301).
Charakter i obyczaje Mazowsza dość barwnie i z sympatyczną grotesko-
wością oddaje praca F. Kozłowskiego „Dzieje Mazowsza za panowania książąt”
(Warszawa 1858, s. 217-257). Pisze on:
166