Untitled
Untitled Untitled
Wiktor Mieszkowski Nazwy miejscowe gminy Bieżuń i południowej części powiatu żuromińskiego W STĘP Praca niniejsza traktuje o nazwach miejscowości (miast i wsi) gminy Bieżuń oraz obszaru nad rzeką W krą w powiecie żuromińskim. Przez „nazwy miejscowe” rozumie się nazwy obiektów, które są zamieszkałe i stanowią samodzielne jednostki osadnicze, W terminologii onomastycznej do nazw miejscowych zalicza się także nazwy części miast (dzielnic, placów, ulic), części wsi (kolonii, przysiółków, pojedynczych osad ludzkich). Do tego nazewnictwa należą też nazwy charakterystycznych dla całego Mazowsza tzw. rumunków, wólek, bud itp. W drugim rozdziale omówione zostały także nazwy pól, lasów i innych miejsc terenowych. Musimy wyraźnie podkreślić, że nazwy miast i wsi są najtrwalszymi (trwającymi np. od X czy XI, XII, XIII w.) pomnikami dziejowymi. Nazwy miejscowe mają ważną cechę, taką, jaką mają zabytki ziemi, cywilizacji - są niezmienne. Trwają mimo upływu wieków, jak posągi starożytności. Są to znaki, przekazy, komunikaty, herby; według najnowszych tendencji inter- pretatorskich każda nazwa (często niejasna) to swoisty znak tożsamości, tzw. logo danego terenu, miejsca, okolicy. To symbol językowy. Z lektury książek sięgających początków naszych ziem można wywnioskować np., że książęta mazowieccy - począwszy od księcia Konrada I - nie szczędzili dla rycerstwa i ludzi oddanych sobie dóbr za ich dobre czyny. Ta hojność w nadaniach dotyczyła szczególnie duchownych. Tu należy zauważyć, że nazwy miejscowe (wsi, miasta) istniały często już we wczesnym średniowieczu. Dla przykładu - nazwa Obrąb wystąpiła już w XIII w., kiedy to Konrad wyposażył Kościół w Czersku wieloma nadaniami. Tych początków dziejów Mazowsza Płockiego dotyczy praca wydana w 1858 r. autorstwa F. Kozłowskiego pt. „Dzieje Mazowsza za panowania książąt” (Warszawa 1958). Jest to praca niezmiernie ciekawa, nie tylko dotyczy samej historii najstarszej Mazowsza, lecz także spraw nazewnictwa wsi, miast, bowiem powołuje się na najstarsze dokumenty historyczne. 163
Dla tematu tej pracy ważniejsze są jednak opracowania językoznawców, historyków języka oraz znawców dziedziny językoznawczej zwanej onomastyką. Wielki historyk języka polskiego Zenon Klemensiewicz w swej „Historii języka polskiego” (Warszawa 1961,1.1, s. 124) podał krótką, lecz jakże sugestywną uwagę zawierającą także dość jasny podział nazw: „Ciekawym dokumentem starych tendencji i formacji słowotwórczych są nazwy miejscowe. Wiążą się one z fizjograficznymi właściwościami danej okolicy, np.: Dębica, Kalisz (mokradło), Turowo, Glinica, Grabowiec, Mokrsko, Zabłocie, Zakrzewo, Zalesie, Lipniki, Przewodowo (‘za wodą’). Sątzw. nazwy kulturalne, pochodzące od dorobku zamieszkałego w danej okolicy człowieka, od jego urządzeń materialnych, społecznych itp., np.: Mogilno, Targowica, Koryciska, Grodzisko, Gumnino, Kościelec, Słupno, Mościska, Wólka. Są nazwy dziedziczne, np.: Maciejów (kierz), Zająców (dąb), Pomianowa (wola), Powierszyn (most), Szczudłów (ostrowek), Hermanowo, Myślę- cino, Boguszyn, Ciechocin, Małogoszcz, Sędomirz. Wiele miejscowości uzyskało nazwę od rodu, który w nich mieszkał, np.: Pałuki, Pawełki, Wszebory, Wścieklice, Wypychy, Wyrzyki, Zajączki, Zagwizdy, Załuski, Korytki, Konopki. Blisko nich stoją nazwy patronimiczne, np.: Worowice, Zdzisławice, Idzi- kowice, Kowalewice, Golejewice, Goszczyce. Są też nazwy od prac służebnych obowiązujących ludność osady, np.: Mydlniki, Szczytniki, Psary, Rybitwy, Kobierniki, Konarze, Skotniki, Kuchary, Swinary, Drwale.''’ Powyżej podany fragment potężnej pracy jest dla każdego opracowania dotyczącego nazw miejscowych niezmiernie cenny. Przede wszystkim zawiera najbardziej zwięzły podział nazw, ich typy, kategorie: 1. nazwy związane z fizjograficznymi właściwościami terenu, 2. nazwy kulturalne, 3. nazwy dziedziczne, 4. nazwy rodowe, 5. nazwy patronimiczne (od „pater” - ojciec), 6. nazwy pochodzące od prac służebnych. Pragnę zwrócić uwagę, że dobór nazw przywołany w cytacie niezmiernie jasno kojarzy się mieszkańcom Mazowsza, także Bieżunia: Glinica, Lipniki, Mościska, Wólka, Myślęcino (Myślin? - wtr. aut.), Boguszyn, Konopki, Kuchary (k. Drobina - dod. aut.). Klasyfikacja nazw miejscowych w nauce polskiej jest dość dawno ustalona. Autorytetem w tym dziale językoznawstwa był prof. W. Taszycki. 164
- Page 4 and 5: W pracy swej przyjmuję podział na
- Page 6 and 7: Herb województwa płockiego ustano
- Page 8 and 9: „Mazowszanie, lubo rolnictwu jak
- Page 10 and 11: „Niech mi wolno będzie dokończy
- Page 12 and 13: Bruckner zalicza tę nazwę do przy
- Page 14 and 15: Nazwa, którą za zgodną z rodowod
- Page 16 and 17: „surowym korzeniu”: jeden posia
- Page 18 and 19: Rękawki (pow. gostyński) (por. na
- Page 20 and 21: Z rodu Dębskich pochodziło wielu
- Page 22 and 23: W 1502 r. szlachcic Andrzej z Myśl
- Page 24 and 25: „Glinice” w pow. płockim (1576
- Page 26 and 27: Wyjaśnienie nazwy wsi przy pomocy
- Page 28 and 29: W 13 lat po oczynszowaniu w 1773 r.
- Page 30 and 31: Przytoczył ją J. Antoniewicz w sw
- Page 32 and 33: Wśród znawców przedmiotu istniej
- Page 34 and 35: Pokrewne tej nazwie są też formy
- Page 36 and 37: leż}' do nazw prymamych, rzeczowni
- Page 38 and 39: Wspomniany Prokop miał 2 córki: U
- Page 40 and 41: Wraz z wsiami: Poniatowo, Olszewo,
- Page 42 and 43: Opisem raczej historycznym zajmowa
- Page 44 and 45: W 1885 r. istniał tu także folwar
- Page 46 and 47: Wracając do osoby wspomnianego „
- Page 48 and 49: amą. W 1388 r. pisano: in szambori
- Page 50 and 51: 48. SICIARZ I SICIARZ PIEŃKI Nazwa
Dla tematu tej pracy ważniejsze są jednak opracowania językoznawców,<br />
historyków języka oraz znawców dziedziny językoznawczej zwanej<br />
onomastyką.<br />
Wielki historyk języka polskiego Zenon Klemensiewicz w swej „Historii<br />
języka polskiego” (Warszawa 1961,1.1, s. 124) podał krótką, lecz jakże<br />
sugestywną uwagę zawierającą także dość jasny podział nazw:<br />
„Ciekawym dokumentem starych tendencji i formacji słowotwórczych są<br />
nazwy miejscowe. Wiążą się one z fizjograficznymi właściwościami danej<br />
okolicy, np.: Dębica, Kalisz (mokradło), Turowo, Glinica, Grabowiec, Mokrsko,<br />
Zabłocie, Zakrzewo, Zalesie, Lipniki, Przewodowo (‘za wodą’). Sątzw.<br />
nazwy kulturalne, pochodzące od dorobku zamieszkałego w danej okolicy<br />
człowieka, od jego urządzeń materialnych, społecznych itp., np.: Mogilno,<br />
Targowica, Koryciska, Grodzisko, Gumnino, Kościelec, Słupno, Mościska,<br />
Wólka. Są nazwy dziedziczne, np.: Maciejów (kierz), Zająców (dąb), Pomianowa<br />
(wola), Powierszyn (most), Szczudłów (ostrowek), Hermanowo, Myślę-<br />
cino, Boguszyn, Ciechocin, Małogoszcz, Sędomirz. Wiele miejscowości uzyskało<br />
nazwę od rodu, który w nich mieszkał, np.: Pałuki, Pawełki, Wszebory,<br />
Wścieklice, Wypychy, Wyrzyki, Zajączki, Zagwizdy, Załuski, Korytki, Konopki.<br />
Blisko nich stoją nazwy patronimiczne, np.: Worowice, Zdzisławice, Idzi-<br />
kowice, Kowalewice, Golejewice, Goszczyce. Są też nazwy od prac służebnych<br />
obowiązujących ludność osady, np.: Mydlniki, Szczytniki, Psary, Rybitwy,<br />
Kobierniki, Konarze, Skotniki, Kuchary, Swinary, Drwale.''’<br />
Powyżej podany fragment potężnej pracy jest dla każdego opracowania<br />
dotyczącego nazw miejscowych niezmiernie cenny. Przede wszystkim zawiera<br />
najbardziej zwięzły podział nazw, ich typy, kategorie:<br />
1. nazwy związane z fizjograficznymi właściwościami terenu,<br />
2. nazwy kulturalne,<br />
3. nazwy dziedziczne,<br />
4. nazwy rodowe,<br />
5. nazwy patronimiczne (od „pater” - ojciec),<br />
6. nazwy pochodzące od prac służebnych.<br />
Pragnę zwrócić uwagę, że dobór nazw przywołany w cytacie niezmiernie<br />
jasno kojarzy się mieszkańcom Mazowsza, także Bieżunia: Glinica, Lipniki,<br />
Mościska, Wólka, Myślęcino (Myślin? - wtr. aut.), Boguszyn, Konopki,<br />
Kuchary (k. Drobina - dod. aut.).<br />
Klasyfikacja nazw miejscowych w nauce polskiej jest dość dawno ustalona.<br />
Autorytetem w tym dziale językoznawstwa był prof. W. Taszycki.<br />
164
Change language