Řešené úlohy na trojný integrál ve válcových a sférických souřadnicích
Řešené úlohy na trojný integrál ve válcových a sférických souřadnicích Řešené úlohy na trojný integrál ve válcových a sférických souřadnicích
Trojné integrály - substituce do válcových a sférických souřadnic Válcové souřadnice (ρ, ϕ, z) bodu (x, y, z) jsou definovány vztahy (1) x = ρ cos ϕ, y = ρ, sin ϕ, z = z, kde ρ > 0, α ≤ ϕ ≤ α + 2π a −∞ < z < ∞. Transformace objemu provedeme dosazením dxdydz = ρdρdϕdz. Poznamenejme, že je x 2 + y 2 = ρ 2 . Sférické souřadnice (r, θ, ϕ) bodu (x, y, z) jsou definovány vztahy (2) x = r sin θ cos ϕ, y = r sin θ sin ϕ, z = r cos θ, kde r > 0, 0 ≤ θ ≤ π, α ≤ ϕ ≤ α + 2π. Transformaci objemu provedeme dosazením dxdydz = r2 sin θdrdθdϕ. Poznamenejme, že je x2 + y2 + z2 = r2 . 58. yz dxdydz; A = {(x, y, z); x A 2 + y 2 + z 2 ≤ 1, z ≥ 0, y ≥ 0}; [ 2 15 ] (2) r2 ≤ 1, r sin θ sin ϕ ≥ 0, r cos θ ≥ 0 ⇒ 0 < r ≤ 1, 0 ≤ θ ≤ π, 0 ≤ ϕ ≤ π; 2 60. A π yz dxdydz = = r 5 5 0 1 . 0 π 2 0 1 sin 3 θ 3 0 π 2 0 r 4 sin 2 θ cos θ sin ϕ dr dθ dϕ = . [− cos ϕ] π 0 = 2 15 . (x A 2 + y 2 ) dxdydz; A = {(x, y, z); x 2 + y 2 − z ≤ 1, z ≤ 0}; [ π (1) ρ 2 ≤ 1 + z, z ≤ 0 ⇒ ρ 2 − 1 ≤ z ≤ 0, 0 < ρ ≤ 1, 0 ≤ ϕ ≤ 2π; (x A 2 + y 2 2π 1 0 ) dxdydz = 0 0 ρ2−1 61. A = 2π 1 0 ρ 3 dz dρ dϕ = 2π ρ 3 − ρ 5 dρ = π 6 . 1 0 ρ 3 z 0 ρ 2 −1 x dxdydz; A = {(x, y, z); x 2 + y 2 ≤ 2x, 0 ≤ z ≤ xy} [ 4 5 ] (1) ρ 2 ≤ 2ρ cos ϕ, 0 ≤ z ≤ ρ 2 cos ϕ sin ϕ ⇒ 0 ≤ z ≤ ρ 2 cos ϕ sin ϕ, 0 < ρ ≤ 2 cos ϕ, 0 ≤ ϕ ≤ π/2; = A π 2 0 x dxdydz = π 2 2 cos ϕ ρ2 cos ϕ sin ϕ 0 0 0 2 cos ϕ ρ 0 4 cos 2 ϕ sin ϕ dρ 20 dϕ = 32 5 π 2 0 ρ 2 cos ϕ dz dρ dϕ = cos 7 ϕ sin ϕ dϕ = 4 5 . 6 ] dρ =
- Page 2 and 3: 62. yz dxdydz; A A = {(x, y, z);
- Page 4: A 82. dxdydz = A 2π 0 3π 4
Trojné <strong>integrál</strong>y - substituce do <strong>válcových</strong> a <strong>sférických</strong> souřadnic<br />
Válcové souřadnice (ρ, ϕ, z) bodu (x, y, z) jsou definovány vztahy<br />
(1) x = ρ cos ϕ, y = ρ, sin ϕ, z = z,<br />
kde ρ > 0, α ≤ ϕ ≤ α + 2π a −∞ < z < ∞. Transformace objemu pro<strong>ve</strong>deme dosazením<br />
dxdydz = ρdρdϕdz. Poz<strong>na</strong>menejme, že je x 2 + y 2 = ρ 2 .<br />
Sférické souřadnice (r, θ, ϕ) bodu (x, y, z) jsou definovány vztahy<br />
(2) x = r sin θ cos ϕ, y = r sin θ sin ϕ, z = r cos θ,<br />
kde r > 0, 0 ≤ θ ≤ π, α ≤ ϕ ≤ α + 2π. Transformaci objemu pro<strong>ve</strong>deme dosazením<br />
dxdydz = r2 sin θdrdθdϕ. Poz<strong>na</strong>menejme, že je x2 + y2 + z2 = r2 .<br />
<br />
58. yz dxdydz; A = {(x, y, z); x<br />
A<br />
2 + y 2 + z 2 ≤ 1, z ≥ 0, y ≥ 0}; [ 2<br />
15 ]<br />
(2) r2 ≤ 1, r sin θ sin ϕ ≥ 0, r cos θ ≥ 0 ⇒ 0 < r ≤ 1, 0 ≤ θ ≤ π,<br />
0 ≤ ϕ ≤ π;<br />
2<br />
<br />
60.<br />
<br />
A<br />
π<br />
yz dxdydz =<br />
=<br />
r 5<br />
5<br />
0<br />
1<br />
.<br />
0<br />
π<br />
2<br />
0<br />
1<br />
sin 3 θ<br />
3<br />
0<br />
π<br />
2<br />
0<br />
r 4 sin 2 <br />
θ cos θ sin ϕ dr dθ dϕ =<br />
. [− cos ϕ] π<br />
0<br />
= 2<br />
15 .<br />
(x<br />
A<br />
2 + y 2 ) dxdydz; A = {(x, y, z); x 2 + y 2 − z ≤ 1, z ≤ 0}; [ π<br />
(1) ρ 2 ≤ 1 + z, z ≤ 0 ⇒ ρ 2 − 1 ≤ z ≤ 0, 0 < ρ ≤ 1, 0 ≤ ϕ ≤ 2π;<br />
<br />
(x<br />
A<br />
2 + y 2 2π 1 0<br />
) dxdydz =<br />
0 0 ρ2−1 <br />
61.<br />
A<br />
= 2π<br />
1<br />
0<br />
ρ 3 <br />
dz dρ dϕ = 2π<br />
<br />
ρ 3 − ρ 5<br />
dρ = π<br />
6 .<br />
1<br />
0<br />
<br />
ρ 3 z 0<br />
ρ 2 −1<br />
x dxdydz; A = {(x, y, z); x 2 + y 2 ≤ 2x, 0 ≤ z ≤ xy} [ 4<br />
5 ]<br />
(1) ρ 2 ≤ 2ρ cos ϕ, 0 ≤ z ≤ ρ 2 cos ϕ sin ϕ ⇒<br />
0 ≤ z ≤ ρ 2 cos ϕ sin ϕ, 0 < ρ ≤ 2 cos ϕ, 0 ≤ ϕ ≤ π/2;<br />
<br />
=<br />
A<br />
π<br />
2<br />
0<br />
x dxdydz =<br />
π<br />
2<br />
<br />
2 cos ϕ ρ2 cos ϕ sin ϕ<br />
0 0<br />
0<br />
2 cos ϕ<br />
ρ<br />
0<br />
4 cos 2 <br />
ϕ sin ϕ dρ<br />
20<br />
dϕ = 32<br />
5<br />
π<br />
2<br />
0<br />
ρ 2 cos ϕ dz<br />
<br />
dρ<br />
<br />
dϕ =<br />
cos 7 ϕ sin ϕ dϕ = 4<br />
5 .<br />
6 ]<br />
dρ =
62.<br />
<br />
yz dxdydz;<br />
A<br />
A = {(x, y, z); x 2 + y 2 ≤ 4, 0 ≤ z ≤ y}; [ 64<br />
15 ]<br />
(1) ρ2 ≤ 4, 0 ≤ z ≤ ρ sin ϕ ⇒ 0 ≤ z ≤ ρ sin ϕ, 0 < ρ ≤ 2, 0 ≤ ϕ ≤ π;<br />
<br />
A<br />
<br />
63.<br />
π<br />
yz dxdydz =<br />
0<br />
2 ρ sin ϕ<br />
0<br />
0<br />
= 16<br />
5<br />
π<br />
0<br />
ρ 2 <br />
z sin ϕ dz dρ dϕ = 1<br />
π 2<br />
ρ<br />
2 0 0<br />
4 sin 3 <br />
ϕ dρ dϕ =<br />
sin ϕ(1 − cos 2 ϕ) dϕ = 64<br />
15 .<br />
(x<br />
A<br />
2 + y 2 + z 2 ) 2 dxdydz; A = {(x, y, z); x 2 + y 2 + z 2 ≤ 1, z 2 ≤ x 2 + y 2 , z > 0};<br />
[ π√2 7 ]<br />
(2) r2 ≤ 1, r2 cos2 θ ≤ r2 sin2 θ, r cos θ ≥ 0 ⇒ 0 < r ≤ 1, π/4 ≤ θ ≤ π/2, 0 ≤ ϕ ≤ 2π;<br />
<br />
(x<br />
A<br />
2 +y 2 +z 2 ) 2 2π<br />
dxdydz =<br />
0<br />
<br />
<br />
64.<br />
A<br />
π<br />
2<br />
π<br />
4<br />
1<br />
0<br />
r 6 <br />
sin θ dr dθ dϕ = 2π<br />
r 7<br />
7<br />
1<br />
0<br />
. [− cos θ] π<br />
2<br />
π<br />
4<br />
x 2 y dxdydz; A = {(x, y, z); 1 ≤ x 2 + y 2 ≤ 4, y > 0, |z| < 2}; [ 248<br />
15 ]<br />
(1) 1 ≤ ρ 2 ≤ 4, |z| ≤ 2, ρ sin ϕ ≥ 0 ⇒ 1 ≤ ρ ≤ 2, −2 ≤ z ≤ 2, 0 ≤ ϕ ≤ π;<br />
A<br />
x 2 π<br />
y dxdydz =<br />
<br />
65.<br />
A<br />
0<br />
2 2<br />
1<br />
−2<br />
ρ 4 cos 2 <br />
ϕ sin ϕ dz dρ dϕ =<br />
ρ 5<br />
5<br />
2 . [z]<br />
1<br />
2<br />
−2 .<br />
<br />
− cos3 ϕ<br />
3<br />
xy dxdydz; A = {(x, y, z); x 2 + y 2 ≤ 1, 0 < z < 2, x > 0, y > 0}; [ 1<br />
4 ]<br />
π<br />
= π√ 2<br />
7 .<br />
0<br />
= 248<br />
15 .<br />
(1) 0 ≤ ρ 2 ≤ 1, 0 ≤ z ≤ 2, ρ cos ϕ ≥ 0, ρ sin ϕ ≥ 0 ⇒ 0 < ρ ≤ 1, 0 ≤ z ≤ 2, 0 ≤ ϕ ≤ π<br />
2 ;<br />
<br />
A<br />
<br />
68.<br />
xy dxdydz =<br />
π<br />
2<br />
0<br />
1 2<br />
0<br />
0<br />
ρ 3 <br />
cos ϕ sin ϕ dz dρ dϕ =<br />
ρ 4<br />
4<br />
1 . [z]<br />
0<br />
2<br />
0 .<br />
<br />
− cos2 ϕ<br />
2<br />
dxdydz; A = {(x, y, z); z ≥ 0, x + y + z ≤ 2, x<br />
A<br />
2 + y 2 ≤ 1}; [2π]<br />
(1) ρ(cos ϕ + sin ϕ) + z ≤ 2, ρ 2 ≤ 1, z ≥ 0 ⇒<br />
0 ≤ z ≤ 2 − ρ(cos ϕ + sin ϕ), 0 < ρ ≤ 1, 0 ≤ ϕ ≤ 2π;<br />
<br />
69.<br />
<br />
A<br />
=<br />
dxdydz =<br />
2π 1<br />
0<br />
0<br />
<br />
2π <br />
1 2−ρ(cos ϕ+sin ϕ)<br />
0<br />
0<br />
0<br />
ρ dz<br />
<br />
dρ<br />
(2ρ − ρ 2 <br />
(cos ϕ + sin ϕ)) dρ dϕ = 2π.<br />
<br />
dϕ =<br />
π<br />
2<br />
0<br />
= 1<br />
4 .<br />
(x<br />
A<br />
2 + y 2 ) dxdydz; A = {(x, y, z); x 2 + y 2 − 2z + 2 ≤ 0, x 2 + y 2 + z ≤ 4}; [2π]<br />
21
(1) ρ 2 − 2z + 2 ≤ 0, ρ 2 + z ≤ 4 ⇒ 1 + ρ2<br />
2 ≤ z ≤ 4 − ρ2 , 0 < ρ ≤ √ 2, 0 ≤ ϕ ≤ 2π;<br />
<br />
70.<br />
A<br />
<br />
(x<br />
A<br />
2 + y 2 <br />
2π √ <br />
2 4−ρ2 ) dxdydz =<br />
0 0 1+ ρ2<br />
2<br />
ρ 3 dz<br />
<br />
dρ<br />
<br />
dϕ = 2π.<br />
dxdydz; A = {(x, y, z); x 2 + y 2 + z 2 ≤ 9, 1 ≤ z ≤ 2}; [ 20π<br />
3 ]<br />
(1) ρ 2 + z 2 ≤ 9, 1 ≤ z ≤ 2 ⇒ 0 < ρ ≤ √ 9 − z 2 , 1 ≤ z ≤ 2, 0 ≤ ϕ ≤ 2π;<br />
<br />
<br />
72.<br />
A<br />
A<br />
dxdydz =<br />
<br />
2π <br />
2 √<br />
9−z2 0<br />
1<br />
0<br />
ρ dρ<br />
<br />
dz<br />
<br />
2<br />
dϕ = π (9 − z<br />
1<br />
2 ) dz = 20π<br />
3 .<br />
dxdydz; A = {(x, y, z); x 2 + y 2 + z 2 ≤ 2, x 2 + y 2 ≤ 1}; [ 4<br />
3 π(2√ 2 − 1)]<br />
(1) ρ 2 + z 2 ≤ 2, ρ 2 ≤ 1 ⇒ − √ 2 − ρ 2 ≤ z ≤ √ 2 − ρ 2 , 0 < ρ ≤ 1, 0 ≤ ϕ ≤ 2π;<br />
<br />
<br />
73.<br />
A<br />
dxdydz =<br />
⎛ ⎛<br />
2π 1<br />
⎝ ⎝<br />
0 0 −<br />
√ 2−ρ2 ⎞ ⎞<br />
√ ρ dz⎠<br />
dρ⎠<br />
dϕ = 2π<br />
2−ρ2 <br />
= 2π − 2<br />
3 (2 − ρ2 ) 3<br />
1<br />
2 =<br />
0<br />
<br />
2 √ 2 − 1 4π<br />
3 .<br />
A<br />
(1) ρ2 ≤ z2 , 0 ≤ z ≤ 1 ⇒ ρ ≤ z ≤ 1, 0 ≤ z ≤ 1, 0 ≤ ϕ ≤ 2π;<br />
<br />
A<br />
<br />
80.<br />
1<br />
0<br />
<br />
2ρ 2 − ρ2 dρ =<br />
<br />
x 2 + y 2 dxdydz; A = {(x, y, z); x 2 + y 2 ≤ z 2 , 0 ≤ z ≤ 1}; [ π<br />
6 ]<br />
<br />
x2 + y2 2π<br />
dxdydz =<br />
0<br />
1 1<br />
0<br />
ρ<br />
ρ 2 1<br />
dz dρ dϕ = 2π (ρ<br />
0<br />
2 − ρ 3 ) dρ = π<br />
6 .<br />
(x<br />
A<br />
2 + y 2 ) dxdydz; A = {(x, y, z); x 2 + y 2 + z 2 ≤ 3} : [ 24π√3 (1) ρ 2 + z 2 ≤ 3 ⇒ − √ 3 − ρ 2 ≤ z ≤ √ 3 − ρ 2 , 0 < ρ ≤ √ 3, 0 ≤ ϕ ≤ 2π;<br />
<br />
(x<br />
A<br />
2 + y 2 ⎛<br />
2π <br />
) dxdydz = ⎝<br />
0<br />
√ ⎛<br />
3<br />
⎝<br />
0 −<br />
<br />
81.<br />
A<br />
<br />
<br />
<br />
= <br />
<br />
3 − ρ 2 = t 2 , ρ 2 = 3 − t 2<br />
−ρdρ = tdt,<br />
√ 3−ρ2 √ ρ<br />
3−ρ2 3 ⎞ ⎞<br />
dz⎠<br />
dρ⎠<br />
dϕ = 2π<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
= 4π<br />
√ 3<br />
0<br />
√ 3<br />
(3t 2 − t 4 ) dt = 24π√3 .<br />
5<br />
0<br />
5 ]<br />
2ρρ 2<br />
3 − ρ 2 dρ =<br />
dxdydz; A = {(x, y, z); x 2 + y 2 + z 2 ≤ 1, x 2 + y 2 ≥ z 2 }; [ 2√ 2<br />
3 π]<br />
(2) r 2 ≤ 1, r 2 sin 2 θ ≥ r 2 cos 2 θ ⇒ 0 < r ≤ 1, π/4 ≤ θ ≤ 3π/4, 0 ≤ ϕ ≤ 2π;<br />
22
A<br />
<br />
82.<br />
dxdydz =<br />
A<br />
2π<br />
0<br />
3π<br />
4<br />
π<br />
4<br />
1<br />
0<br />
r 2 <br />
sin θ dr dθ dϕ = 2π<br />
r 3<br />
3<br />
1<br />
0<br />
. [− cos θ] 3π<br />
4<br />
π<br />
4<br />
= 2π√2 .<br />
3<br />
xyz dxdydz; A = {(x, y, z); x 2 + y 2 + z 2 ≤ 2, x ≥ 0, y ≥ 0, z ≥ 0}; [ 1<br />
48 ]<br />
(2) r 2 ≤ 2, r sin θ cos ϕ ≥ 0, r sin θ sin ϕ ≥ 0, r cos θ ≥ 0 ⇒<br />
0 < r ≤ √ 2, 0 ≤ θ ≤ π/2, 0 ≤ ϕ ≤ π/2;<br />
<br />
83.<br />
<br />
A<br />
xyz dxdydz =<br />
=<br />
π<br />
2<br />
0<br />
r 6<br />
6<br />
π<br />
2<br />
√ 2<br />
0<br />
0<br />
.<br />
√<br />
2<br />
0<br />
r 5 sin 3 <br />
θ cos θ cos ϕ sin ϕ dr<br />
π<br />
2<br />
π<br />
2<br />
sin 4 θ<br />
4<br />
0<br />
.<br />
sin 2 ϕ<br />
2<br />
0<br />
= 1<br />
48 .<br />
dθ<br />
<br />
dϕ =<br />
(x<br />
A<br />
2 + y 2 ) dxdydz; A = {(x, y, z); x 2 + y 2 + z 2 ≤ 4, x 2 + y 2 ≤ 2x} : [ 128 26 (π − 15 15 )]<br />
(1) ρ2 + z2 ≤ 4, ρ2 ≤ 2ρ cos ϕ ⇒<br />
− √ 4 − ρ2 ≤ z ≤ √ 4 − ρ2 , 0 < ρ ≤ 2 cos ϕ, −π/2 ≤ ϕ ≤ π/2;<br />
=<br />
= −2<br />
<br />
85.<br />
π<br />
2<br />
<br />
(x<br />
A<br />
2 + y 2 π<br />
2<br />
) dxdydz =<br />
− π<br />
⎛ ⎛<br />
2 cos ϕ <br />
⎝ ⎝<br />
0 2<br />
√ 4−ρ2 √ ρ<br />
− 4−ρ2 3 ⎞ ⎞<br />
dz⎠<br />
dρ⎠<br />
dϕ =<br />
2 cos ϕ <br />
2ρ<br />
0<br />
3<br />
4 − ρ2 <br />
<br />
4 − ρ<br />
dρ dϕ = <br />
<br />
2 = t2 <br />
, 0 → 2 <br />
<br />
<br />
−ρdρ = tdt, 2 cos ϕ → 2| sin ϕ| =<br />
− π<br />
2| sin ϕ|<br />
(4t<br />
2 2<br />
2 − t 4 π<br />
2<br />
)dt dϕ = 2<br />
− π<br />
<br />
64 32<br />
−<br />
15 3 2<br />
| sin3 ϕ| + 32<br />
5 | sin5 <br />
ϕ| dϕ =<br />
π <br />
2 64 32<br />
= 4 −<br />
0 15 3 sin3 ϕ + 32<br />
5 sin5 <br />
ϕ dϕ = 128<br />
<br />
π −<br />
15<br />
26<br />
<br />
.<br />
15<br />
− π<br />
2<br />
π<br />
2<br />
dxdydz; A = {(x, y, z); x<br />
A<br />
2 + y 2 ≤ 4, z ≥ 0, z + y ≤ 2}; [8π]<br />
(1) ρ 2 ≤ 4, z ≥ 0, ρ sin ϕ + z ≤ 2 ⇒ 0 ≤ z ≤ 2 − ρ sin ϕ, 0 < ρ ≤ 2, 0 ≤ ϕ ≤ 2π;<br />
<br />
A<br />
<br />
86.<br />
dxdydz =<br />
2π 2 2−ρ sin ϕ<br />
0<br />
0<br />
0<br />
=<br />
2π<br />
0<br />
2π<br />
ρ dz dρ dϕ =<br />
<br />
4 − 8<br />
<br />
sin ϕ dϕ = 8π.<br />
3<br />
0<br />
2<br />
0<br />
(2ρ − ρ 2 <br />
sin ϕ)dρ dϕ =<br />
z dxdydz; A = {(x, y, z); x<br />
A<br />
2 + y 2 + z 2 ≤ 9, 1 ≤ z ≤ 2}; [ 39<br />
4 π]<br />
(1) ρ2 + z2 ≤ 9, 1 ≤ z ≤ 2 ⇒ 0 < ρ ≤ √ 9 − z2 , 1 ≤ z ≤ 2, 0 ≤ ϕ ≤ 2π;<br />
<br />
A<br />
z dxdydz =<br />
<br />
2π <br />
2 √<br />
9−z2 0<br />
1<br />
0<br />
ρz dρ<br />
23<br />
<br />
dz<br />
<br />
2<br />
dϕ = π (9z − z<br />
1<br />
3 ) dz = 39π<br />
4 .