Historia Romana

ἐνταῦθα συνημμένους. τίς γὰρ οὐκ ἂν ἐκείνους ἐθρήνησε, τῆς τῶν ὀμμάτων οὕτως
ἀπηρτημένους αὐγῆς τὸν ἅπαντα βίον; τίς δ' οὐκ ἂν τὸ Σαρδόνιον ἐπεγέλασε, περὶ
ὧν οὐκ ἴσασι διαπληκτιζομένους ἄρτι ὁρῶν; ὅμως εἰ δοκεῖ, τῆς ἐπιπλήξεως μικρὸν
καθυφέντες θεωρήσωμεν, ἅ τε πρὸς ἀπαγόρευσιν ἡμῖν τοῦ θεολογεῖν ἐπιτάττουσι
καὶ ἃ θεολογεῖν καὶ πῆ καὶ ὅπως δὴ συμπέπτωκεν· ὡς ἂν κἀνταῦθα ῥυθμός τις ᾖ καὶ
θεμέλιος εὐταξίας ὁ τὰ τῆς γλώττης περιζωννύμενος σκῆπτρα, καὶ μὴ τοὐναντίον
κανὼν μὲν εὐβουλίας ἀκανόνιστος ᾖ φιλοτιμία, θεσμὸς δ' εὐκαιρίας, ἄθεσμος
ἀκαιρία. ὅπη γὰρ φιλοτιμία τρόφιμος ἀβουλίας, διὰ μυχῶν ἀκαιρίας δραμοῦσα, τῶν
ὅρων καταχορεύει τῆς εὐταξίας, ἐκεῖ καὶ πέρας ἀκολουθεῖν ταῖς τῶν πράξεων
ἐπιβουλαῖς ἀντιστρατευόμενον, καὶ μάλα γέ τοι τῶν εἰκότων. πρῶτος μὲν οὖν ὁ
πολὺς ἐν θεολογίαις Γρηγόριος τοσοῦτον ἀποδειλιᾷ πρὸς θεολογίαν τὴν γλῶτταν
κινεῖν, ὅσον τὴν χεῖρα πρὸς φλόγα πυρός· ὡς καὶ πολλοὺς εἰς παραίτησιν λόγους
προβάλλεσθαι, ἐν οἷς οὔθ' ἑαυτὸν ἐγχειρεῖν τοῖς περὶ θεοῦ προχείρως δίδωσι λόγοις,
οὔθ' ᾧ θρασέως ἐγχειρεῖν ἂν γένοιτο ἀποδέχεσθαι. "1οὔτε γὰρ ἐπαινετὸς"2, φησὶ,
"1ὁ πόθος· ἀλλὰ καὶ φοβερὸν τὸ ἐγχείρημα."2 εἰσάγει δὲ καὶ Ὀζᾶν ἐκεῖνον, ὃς τῆς
2.958 κιβωτοῦ πάλαι μόνον ψαῦσαι τολμήσας ἀπώλετο, φυλάσσοντος θεοῦ, φησὶ, τῇ
κιβωτῷ τὸ σεβάσμιον· καὶ ἅμα μηδὲ τῶν τοίχων τοῦ ἱεροῦ ψαῦσαι τοῖς πολλοῖς ὂν
ἀσφαλὲς, ἑτέρων φησὶν ἐδέησε τοίχων, τῶν ἔξωθεν. καὶ πάλιν· "1ἀκούεις γέννησιν·
τὸ πῶς μὴ περιεργάζου. ἀκούεις ὅτι πνεῦμα τὸ προϊὸν ἐκ τοῦ πατρός· τὸ πῶς μὴ
πολυπραγμόνει. εἰ δὲ πολυπραγμονεῖς υἱοῦ γέννησιν καὶ πνεύματος πρόοδον, κἀγὼ
σοῦ πολυπραγμονῶ τὸ κρᾶμα ψυχῆς καὶ σώματος. πῶς εἶ χοῦς καὶ εἰκὼν θεοῦ; τί τὸ
κινοῦν σε, ἢ τί τὸ κινούμενον; πῶς τὸ αὐτὸ καὶ κινεῖ καὶ κινεῖται; πῶς αἴσθησις
ἐνταῦθα μένει καὶ τὸ ἐκτὸς ἐπισπᾶται; πῶς ὁ νοῦς ἐν σοὶ μένει καὶ γεννᾷ λόγον ἐν
ἄλλῳ νοΐ; πῶς λόγῳ νόημα διαδίδοται; εἰ σαυτὸν οὐκ ἔγνως, ὅστις εἶ ὁ περὶ τούτων
διαλεγόμενος, εἰ ταῦτα οὐ κατέλαβες, ὧν καὶ ἡ αἴσθησις μάρτυς, πῶς θεὸν ἀκριβῶς,
ὅπερ τε καὶ ὅσον ἐστὶν, εἰδέναι ὑπολαμβάνεις; πολλῆς τοῦτο τῆς ἀλογίας."2 καὶ
πάλιν· "1τὸ τάχος ἔστω σοι μέχρι τῆς ὁμολογίας, εἴ ποτε ταύτην ἀπαιτηθείης· τὸ δ'
ὑπὲρ ταύτην, εἶναι δειλότερον. ἐκεῖ μὲν γὰρ ἡ βραδυτὴς, ἐνταῦθα δὲ ἡ ταχυτὴς ἔχει
τὸν κίνδυνον."2 εἰ δέ τις ἐνίστασθαι βούλοιτο, λεγέτω μοι παρελθὼν, τί βουλόμενος
οὐκ ὀλιγάκις ὁ μέγας οὗτος διδάσκαλος οὑτωσί πως τοὺς ἑαυτοῦ σχηματίζει λόγους
τοῖς τἀναντία προφέρουσι, καὶ νῦν μὲν ὄντα γεγέννηκε καὶ συλλογιζομένοις, 2.959
νῦν μὲν κτίσμα τὸν υἱὸν, νῦν δὲ θελήσεως υἱόν. πρὸς γὰρ τὰς ἀτόπους ἐπιεικῶς καὶ
πέρα τῆς φύσεως ἐρωτήσεις ἐκτόπους ἐπιεικῶς κἀκεῖνος τὰς ἀποκρίσεις εἰσάγει, καί
φησι· "1πάλιν οἱ σωματικοὶ τὰ σωματικά. περὶ γὰρ ἐμὲ καὶ σὲ ταῦτα."2 καὶ πάλιν,
"1θέλων σε,"2 φησὶν, "1ὁ σὸς πατὴρ γεγέννηκεν, ἢ μὴ θέλων;"2 καὶ αὖθις· "1ὁ
χρόνος ἐν χρόνῳ, ἢ οὐκ ἐν χρόνῳ;"2 καὶ τὰ ἑξῆς παρίημι λέγειν, οἷς ὁπλίζει τὰς
γλώσσας ἡμῶν, ὁπότε καὶ ἡμῖν βουλομένοις εἴη τὰς ἐκτόπους τῶν ἀντιθέτων
ἀναλύειν ἔριδας. ταῦτα δ' οὐ βουλομένου θεολογεῖν ἐστιν, ἀλλὰ καὶ σφόδρα τι
φεύγοντος, καὶ νουθετοῦντος ἡμᾶς, οὐ λόγοις μόνον, οὐδ' ἔργοις μόνον, ἀλλὰ καὶ
πράξεσιν εὐλόγοις καὶ λόγοις ἐμπράκτοις."2 (∆.) Ἐγὼ δὲ πολλὰ λέγειν ἔχων ἐκ τῶν
τοῦ μεγάλου τοῦδε πατρὸς καὶ διδασκάλου τῆς ἐκκλησίας εἰς τὴν τῶν ἔμοιγε
εἰρημένων ἀπόδειξιν, ὁπόσα γοῦν μοι κἀκεῖ λελάληται, λέγω δὴ περὶ τοῦ μήτε
θεολογεῖν, μήτε περιεργάζεσθαι μήτε τοὺς ταῦτ' ἐπιτάττοντας, μήθ' ὧν ἕνεκα
ἐπιτάττουσιν, ἱκανὰ καὶ ταῦθ' ἥγημαι πρός τε τὴν τῆς ἐμῆς ἀληθείας ἔνδειξιν πρός
τε τὴν τῶν ἀντιθέτων ἀναίρεσιν. οὐ γὰρ ἀσυνέτοις νῦν ὁμιλοῦμεν, ἵνα πλειόνων
δεοίμεθα λόγων. ἄλλως τε καὶ ᾧ τὸ ἱκανὸν οὐχ ἱκανὸν, οὐδὲν ἱκανόν· ᾧ δὲ καὶ τὸ
μικρὸν ἱκανὸν, πάντ' οἶμαι γένοιτ' ἂν ἱκανά. ἰτέον οὖν ἐστι κἀπὶ τοὺς ἄλλους ἡμῖν,
ἵν' ἐξ ἑκάστων βραχέα ἐρανισάμενοι, οἷς ἂν μήθ' ὑφιέναι τοῦ μάχεσθαι μήτ' αὖ
συνιέναι ῥᾳδίως ἐξῇ, τούτων τὰ στόματα ῥᾳδίως ἡμεῖς ἀποῤῥάψωμεν. φησὶ 2.960
Ερευνητικό έργο: ∆ΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ – ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ.
Εργαστήριο ∆ιαχείρισης Πολιτισµικής Κληρονοµιάς, www.aegean.gr/culturaltec/chmlab.
Χρηµατοδότηση: ΚΠ Interreg ΙΙΙΑ (ETΠΑ 75%, Εθν. πόροι 25%). Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Τµήµα Πολιτισµικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, © 2006.
Επιτρέπεται η ελεύθερη χρήση του υλικού µε αναφορά στην πηγή προέλευσής του.
342