ideološki temelji revizionizma - Centar za socijalna istraživanja
Share Embed Flag
Download ePaper

ideološki temelji revizionizma - Centar za socijalna istraživanja

ideološki temelji revizionizma - Centar za socijalna istraživanja ideološki temelji revizionizma - Centar za socijalna istraživanja

csi.platforma.org
from csi.platforma.org More from this publisher
14.07.2013 Views

Masovna demagogija ili diktatura finansijskog kapitala?... doprineli pojavi antisemitizma. Uprkos ovoj neprihvatljivoj tvrdnji, on je smatrao da „Treći rajh nije bio samo najveća nesreća koja je zadesila nemački narod u njegovoj istoriji već i njegova najveća sramota“. Stoga je Majneke zahtevao „temeljnu reviziju nemačke istorije“ kako bi se utvrdili činioci odgovorni za „nemačku katastrofu“. Među njima, on je posebno ukazao na ulogu „prusko-nemačkog militarizma kao istorijske sile koja je najsnažnije podupirala uspostavljanje Trećeg rajha“. Dosledno svome razumevanju moderne nemačke istorije, Majneke je smatrao da je obnova nemačke nacije nužno vezana za povratak na izvore humanističke kulture oličene u vrednostima klasicističkog razdoblja i Geteovog stvaralaštva. Pri tome, budućnost nemačkog naroda sagledavao je isključivo unutar federacije slobodnih nacija srednje i zapadne Evrope povezanih jedinstvenim hrišćanskim korenima i kulturnim vrednostima. Majnekeovo tumačenje Drugog svetskog rata naišlo je na izuzetno pozitivan prijem budući da je ono nemačkom društvu, traumatizovanom totalnim porazom, okupacijom i podelom zemlje, pružilo preko potrebni vrednosni orijentir u „nultom času nemačke istorije“. Sličnu konzervativnu matricu u objašnjenju fenomena nacizma, delio je i ugledni nemački istoričar Gerhard Riter (1888–1967). 17 Smatrajući nacizam potpunim diskontinuitetom sa tokom nemačke istorije, on je njegove uzroke pronalazio u epohi Prosvećenosti koja je, iznedrivši ideju prirodnog prava i narodnog suvereniteta, uslovila niz demokratskih revolucija koje su, na koncu, omogućile stupanje masa u politički život. Prema Riteru, „Hitlerov proleterski pokret“ predstavljao je samo jednu u nizu jednopartijskih diktatura koje su obeležile istoriju savremene Evrope a koje su potekle iz masovnog industrijskog društva i filozofskog materijalizma. U nastojanju da u potpunosti relativizuje ideologiju i razmere zločina nacističkog režima, Riter je dokazivao čak i da ideja „životnog prostora“ ima svoju preteču u Darvinovom evolucionističkom učenju, dok su Hitlerovi idejni prethodnici, populistički demagozi poput Dantona, Robespjera i Lenjina. Riterovom i Majnekeovom poimanju nacizma bila je zajedničko stanovište da su njegovi uzroci u opštem razvoju evropske istorije od poslednje četvrtine 18. veka. Dok je činioce koji su uslovili pojavu nacizma Riter pronalazio u masovnoj demokratiji, sekularizaciji i nestanku tradicionalnih moralnih i hrišćanskih vrednosti koji su obeležili „doba opšteg kulturnog propadanja, gubitka vere i moralnog nihilizma“, Majneke je presudnu ulogu pridavao prevazi materijalističkih i utilitarističkih 17 Gerhard Ritter, Europa und die deutsche Frage. Betrachtungen über die geschichtliche Eigenart des deutschen Staatsdenkens, München 1948. 185

Mr Mihael Antolović motiva u modernoj evropskoj civilizaciji. 18 Pored brojnih spisa koji su varirali Majnekeove i Riterove ideje, u interpretaciji nacističke prošlosti poseban uticaj imao je rad Hansa Rotfelsa (1891–1976) posvećen analizi nemačke antinacističke opozicije koja je svoj vrhunac doživela u neuspelom atentatu na Hitlera 20. jula 1944. godine. 19 Smatrajući da su vodeće nosioce otpora „totalitarnoj državi“ predstavljali pripadnici nemačke konzervativne elite koji su, upravo zahvaljujući činjenici da su zauzimali visoke položaje unutar državne strukture Trećeg rajha, bili jedini u mogućnosti da se suprotstave nacizmu, Rotfels je gotovo u potpunosti zapostavio antifašizam koji su inicirali pripadnici političke levice. Poput Ritera i Majnekea, i Rotfels je nacizam smatrao fenomenom koji je u potpunosti stran nemačkoj tradiciji, ocenjujući da on potiče iz „mračnih snaga“ na kojima se temelji moderno društvo i da predstavlja „krajnji vrhunac i ekstremnu posledicu 19-vekovnog pokreta sekularizacije“. 20 Pored vezivanja nacizma za širi kontekst evropske moderne istorije, Rotfels je delio i Riterov i Majnekeov izraziti antikomunizam. Još tokom rata upozoravao je na opasnost od sovjetskog „prodora na istok“ (Drang nach Osten), da bi neposredno nakon rata istupao kao oštar kritičar savezničke politike, prvenstveno proterivanja nemačkog stanovništva iz istočne Evrope i uspostavljanja istočne nemačke granice duž linije Odre i Nise, ocenjujući da su svoj rat protiv nacizma saveznici okončali uspostavljanjem mira na Hitlerovim principima. 21 Zajedničko trima pomenutim istoričarima bilo je shvatanje nacizma kao pojave koja je predstavljala potpuni diskontinuitet sa celokupnim prethodnim tokom nemačke istorije. U tom kontekstu, nacizam je objašnjavan kao „prodor demonskog principa u istoriju“, „stranputica nemačke istorije“, „tamna mrlja na štitovima nemačke časti“. U isto vreme, Majneke, Riter i Rotfels delili su stav o tradicionalnim vrednostima nemačke istorije, zajedništvu nemačkog naroda sa zapadnoevropskim nacijama utemeljenom na zajedničkoj hrišćanskoj religiji i veru u nužnost odbrane od komunističke opasnosti sa istoka. Dok je antikomunizam vodećih (zapadno)nemačkih istoričara u potpunosti korespondirao sa vladajućim antikomunističkim diskursom Za- 18 Uporedi sa: Georg G. Iggers, Deutsche Geschichtswissenschaft. Eine Kritik der traditionellen Geschichtsauffassung von Herder bis zur Gegenwart, München 1971, 340–343. 19 Hans Rothfels, Die deutsche Opposition gegen Hitler. Eine Würdigung, Krefeld 1949. 20 Navedeno prema: Hans Rothfels, The German Opposition to Hitler. An Appraisal, Chicago 1962, 23–24, 41. 21 Hans Rothfels, „Frontiers and Mass Migrations in Eastern Central Europe“, The Review of Politics, Vol. 8, No. 1 (1946), 37–67, na ovom mestu 67. 186

Mr Mihael Antolović<br />

motiva u modernoj evropskoj civili<strong>za</strong>ciji. 18<br />

Pored brojnih spisa koji su varirali Majnekeove i Riterove ideje,<br />

u interpretaciji nacističke prošlosti poseban uticaj imao je rad Hansa<br />

Rotfelsa (1891–1976) posvećen analizi nemačke antinacističke opozicije<br />

koja je svoj vrhunac doživela u neuspelom atentatu na Hitlera 20. jula<br />

1944. godine. 19 Smatrajući da su vodeće nosioce otpora „totalitarnoj<br />

državi“ predstavljali pripadnici nemačke konzervativne elite koji<br />

su, upravo <strong>za</strong>hvaljujući činjenici da su <strong>za</strong>uzimali visoke položaje<br />

unutar državne strukture Trećeg rajha, bili jedini u mogućnosti da<br />

se suprotstave nacizmu, Rotfels je gotovo u potpunosti <strong>za</strong>postavio<br />

antifaši<strong>za</strong>m koji su inicirali pripadnici političke levice. Poput Ritera i<br />

Majnekea, i Rotfels je naci<strong>za</strong>m smatrao fenomenom koji je u potpunosti<br />

stran nemačkoj tradiciji, ocenjujući da on potiče iz „mračnih snaga“ na<br />

kojima se <strong>temelji</strong> moderno društvo i da predstavlja „krajnji vrhunac<br />

i ekstremnu posledicu 19-vekovnog pokreta sekulari<strong>za</strong>cije“. 20 Pored<br />

vezivanja nacizma <strong>za</strong> širi kontekst evropske moderne istorije, Rotfels<br />

je delio i Riterov i Majnekeov izraziti antikomuni<strong>za</strong>m. Još tokom rata<br />

upozoravao je na opasnost od sovjetskog „prodora na istok“ (Drang<br />

nach Osten), da bi neposredno nakon rata istupao kao oštar kritičar<br />

savezničke politike, prvenstveno proterivanja nemačkog stanovništva<br />

iz istočne Evrope i uspostavljanja istočne nemačke granice duž linije<br />

Odre i Nise, ocenjujući da su svoj rat protiv nacizma saveznici okončali<br />

uspostavljanjem mira na Hitlerovim principima. 21<br />

Zajedničko trima pomenutim istoričarima bilo je shvatanje nacizma<br />

kao pojave koja je predstavljala potpuni diskontinuitet sa celokupnim<br />

prethodnim tokom nemačke istorije. U tom kontekstu, naci<strong>za</strong>m<br />

je objašnjavan kao „prodor demonskog principa u istoriju“, „stranputica<br />

nemačke istorije“, „tamna mrlja na štitovima nemačke časti“.<br />

U isto vreme, Majneke, Riter i Rotfels delili su stav o tradicionalnim<br />

vrednostima nemačke istorije, <strong>za</strong>jedništvu nemačkog naroda sa <strong>za</strong>padnoevropskim<br />

nacijama utemeljenom na <strong>za</strong>jedničkoj hrišćanskoj religiji<br />

i veru u nužnost odbrane od komunističke opasnosti sa istoka. Dok<br />

je antikomuni<strong>za</strong>m vodećih (<strong>za</strong>padno)nemačkih istoričara u potpunosti<br />

korespondirao sa vladajućim antikomunističkim diskursom Za-<br />

18 Uporedi sa: Georg G. Iggers, Deutsche Geschichtswissenschaft. Eine Kritik der traditionellen<br />

Geschichtsauffassung von Herder bis zur Gegenwart, München 1971, 340–343.<br />

19 Hans Rothfels, Die deutsche Opposition gegen Hitler. Eine Würdigung, Krefeld 1949.<br />

20 Navedeno prema: Hans Rothfels, The German Opposition to Hitler. An Appraisal, Chicago 1962,<br />

23–24, 41.<br />

21 Hans Rothfels, „Frontiers and Mass Migrations in Eastern Central Europe“, The Review of<br />

Politics, Vol. 8, No. 1 (1946), 37–67, na ovom mestu 67.<br />

186

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!