ideološki temelji revizionizma - Centar za socijalna istraživanja
Share Embed Flag
Download ePaper

ideološki temelji revizionizma - Centar za socijalna istraživanja

ideološki temelji revizionizma - Centar za socijalna istraživanja ideološki temelji revizionizma - Centar za socijalna istraživanja

csi.platforma.org
from csi.platforma.org More from this publisher
14.07.2013 Views

Političko nasleđe antifašizma načelnik štaba Vrhovne komande Vermahta feldmaršal Vilhelm Kajtel: „Da bi se neredi ugušili u samom začetku, treba, čim se pojave, bez oklevanja preduzeti najstrože mere kako bi se silom održao autoritet okupacionih vlasti i sprečilo širenje nereda. Treba imati u vidu da ljudski život u tim krajevima često ne vredi ništa i da se efekat zastrašivanja može postići samo izuzetnom svirepošću. Kao odmazdu za jednog ubijenog nemačkog vojnika u tim slučajevima treba primeniti kao opšte pravilo kažnjavanje smrću 50 do 100 komunista. Kazne smrću izvršavati tako da se izazove najveći mogući zastrašujući efekat“ (Pakor, 1970: 337). Već je istaknuto da su još uoči rata opoziciona raspoloženja usmeravana u pravcu stvaranja masovnog antifašističkog fronta. Otpor okupatoru i oružana borba omogućili su da taj front, pod rukovodstvom Komunističke partije, dobije i svoju organizacionu formu, da se poveća i ojača. Od prvih dana razvijanja otpora protiv okupatora počeo je da se stvara Jedinstveni narodnooslobodilački front, organizacija koja je nastojala da okupi sve istinske rodoljube, sve one koji na bilo koji način vode borbu protiv okupatora ili je pomažu. Ovaj Narodni front privukao je mnoštvo ljudi bez obzira na nacionalnost, na politička i verska ubeđenja. U nekim krajevima, na primer u Sloveniji i Srbiji, pa i nekim drugim, bilo je u početku elemenata koalicije između komunista i pripadnika različitih građanskih stranaka. Ali ovi elementi koalicije u Narodnom frontu nisu bili dovoljno brojni da bi igrali neku značajniju ulogu, tako da je rukovodeća uloga u Frontu neosporno pripadala komunistima. Kroz odbore Narodnog fronta u selima i gradovima, na okupiranoj teritoriji gde su ti odbori bili ilegalni, i na oslobođenoj teritoriji gde su mogli slobodno da deluju, narodne mase su u praksi usvajale demokratizam. Organizacije Narodnog fronta su u rukama širokih slojeva naroda bile oružje političke borbe protiv okupatora i kolaboracionista, politička osnova čitavog Narodnooslobodilačkog rata. Narodni front je uključivao u sebe i druge antifašističke organizacije. Odmah po izbijanju oružane borbe, rodoljubiva omladina je pod rukovodstvom Saveza komunističke omladine Jugoslavije počela stvarati narodnooslobodilačke omladinske saveze. Ovi savezi su tokom rata odigrali ogromnu ulogu u mobilizaciji omladine za borbu protiv okupatora. Narodni front je obuhvatio i organizacije Antifašističkog fronta žena, stvorene već u početku oslobodilačkog otpora na bogatim tradicijama predratnog antifašističkog ženskog pokreta, na čijem čelu su uglavnom stajale komunistkinje (Marjanović, 1975: 61; Božinović, 1996: 146). 157

Vladimir Marković U toku razvijanja otpora okupatoru i oružane oslobodilačke borbe, u Jugoslaviji se 1941–1945. odigrao specifičan proces rušenja starih organa vlasti, u kojima je bio oličen stari državni poredak. Istovremeno se na njihovim ruševinama izgrađivao novi državni aparat. Još u samom početku okupacije stari lokalni organi vlasti, predsednici opština i opštinski odbornici, sreski i okružni načelnici, zatim finansijski organi i organi policije i žandarmerije u većini su se stavili u službu okupatora. Na taj način, oni su postali sastavni deo mehanizma okupacije. Omrznuti kao oslonac na koji su se reakcionarni režimi u staroj Jugoslaviji oslanjali, oni su se svojim stavljanjem u službu okupatora definitivno kompromitovali. Zbog toga je sasvim razumljivo što su partizanski odredi na teritorijama koje su zauzimali raspuštali stare opštine, spaljivali poreske i mobilizacione spiskove i razne dokumente kojima bi se okupator mogao koristiti, razoružavali žandarmerijske stanice i kažnjavali najistaknutije okupatorske saradnike. Istovremeno, na oslobođenoj kao i na neoslobođenoj teritoriji, u selima i gradovima, borci za narodno oslobođenje počeli su stvarati nove, demokratske organe vlasti – narodnooslobodilačke odbore (Marjanović, 1975: 62). Revolucionarne snage su pokušavale da stvore najviši organ vlasti od leta 1941, obnavljajući ovu inicijativu u proleće i leto 1942, ograničene, međutim, međunarodnim kontekstom odnosa u antifašističkoj koaliciji, obzirima prema jedinstvu antifašističkog fronta i specifičnim interesima velikih sila. Antifašističko veće narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) se tek krajem 1943. godine konstituisalo u najviši organ vlasti jugoslovenske federacije, proglašavajući izbegličku vladu za nezakonitu i suspendujući monarha do završetka rata. AVNOJ je imao političku osnovu u masovnim antifašističkim organizacijama koje je KPJ izgradila u toku rata, pre svega u US- AOJ, AFŽ i Osvobodilnoj fronti, a u toku 1944. u Jedinstvenom narodnooslobodilačkom frontu (Nešović i Petranović, 1983: 5–6). Istorijski koreni postojećih institucija Republike Srbije leže u odluci Drugog zasedanja AVNOJ-a, održanog 29. i 30. novembra 1943. u Jajcu, da se Jugoslavija izgradi na federativnoj osnovi, kao zajednica pet ravnopravnih naroda. Navedenom odlukom oni dobijaju svoje države i imaju pravo na samoopredeljenje uključujući i otcepljenje. Antifašističko veće narodnog oslobođenja Jugoslavije činili su i predstavnici Srbije čiji rad je odobren posebnom deklaracijom usvojenom na zasedanju Velike antifašističke narodnooslobodičake skupštine Srbije. Velika antifašistička narodnooslobodilačka skupština Srbije, održana je od 9. do 12. novembra 1944. godine. Poslanici za ovu skupštinu (njih 989) delegirani su iz redova narodnooslobodilačkih odbora i Narodnooslobodilačkog 158

Vladimir Marković<br />

U toku razvijanja otpora okupatoru i oružane oslobodilačke borbe,<br />

u Jugoslaviji se 1941–1945. odigrao specifičan proces rušenja starih organa<br />

vlasti, u kojima je bio oličen stari državni poredak. Istovremeno<br />

se na njihovim ruševinama izgrađivao novi državni aparat. Još u samom<br />

početku okupacije stari lokalni organi vlasti, predsednici opština<br />

i opštinski odbornici, sreski i okružni načelnici, <strong>za</strong>tim finansijski organi<br />

i organi policije i žandarmerije u većini su se stavili u službu okupatora.<br />

Na taj način, oni su postali sastavni deo mehanizma okupacije.<br />

Omrznuti kao oslonac na koji su se reakcionarni režimi u staroj Jugoslaviji<br />

oslanjali, oni su se svojim stavljanjem u službu okupatora definitivno<br />

kompromitovali. Zbog toga je sasvim razumljivo što su parti<strong>za</strong>nski<br />

odredi na teritorijama koje su <strong>za</strong>uzimali raspuštali stare opštine,<br />

spaljivali poreske i mobili<strong>za</strong>cione spiskove i razne dokumente kojima<br />

bi se okupator mogao koristiti, razoružavali žandarmerijske stanice i<br />

kažnjavali najistaknutije okupatorske saradnike.<br />

Istovremeno, na oslobođenoj kao i na neoslobođenoj teritoriji, u<br />

selima i gradovima, borci <strong>za</strong> narodno oslobođenje počeli su stvarati<br />

nove, demokratske organe vlasti – narodnooslobodilačke odbore<br />

(Marjanović, 1975: 62). Revolucionarne snage su pokušavale da stvore<br />

najviši organ vlasti od leta 1941, obnavljajući ovu inicijativu u proleće i<br />

leto 1942, ograničene, međutim, međunarodnim kontekstom odnosa u<br />

antifašističkoj koaliciji, obzirima prema jedinstvu antifašističkog fronta<br />

i specifičnim interesima velikih sila. Antifašističko veće narodnog<br />

oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) se tek krajem 1943. godine konstituisalo<br />

u najviši organ vlasti jugoslovenske federacije, proglašavajući<br />

izbegličku vladu <strong>za</strong> ne<strong>za</strong>konitu i suspendujući monarha do <strong>za</strong>vršetka<br />

rata. AVNOJ je imao političku osnovu u masovnim antifašističkim<br />

organi<strong>za</strong>cijama koje je KPJ izgradila u toku rata, pre svega u US-<br />

AOJ, AFŽ i Osvobodilnoj fronti, a u toku 1944. u Jedinstvenom<br />

narodnooslobodilačkom frontu (Nešović i Petranović, 1983: 5–6). Istorijski<br />

koreni postojećih institucija Republike Srbije leže u odluci Drugog<br />

<strong>za</strong>sedanja AVNOJ-a, održanog 29. i 30. novembra 1943. u Jajcu, da se<br />

Jugoslavija izgradi na federativnoj osnovi, kao <strong>za</strong>jednica pet ravnopravnih<br />

naroda. Navedenom odlukom oni dobijaju svoje države i imaju<br />

pravo na samoopredeljenje uključujući i otcepljenje. Antifašističko<br />

veće narodnog oslobođenja Jugoslavije činili su i predstavnici Srbije<br />

čiji rad je odobren posebnom deklaracijom usvojenom na <strong>za</strong>sedanju<br />

Velike antifašističke narodnooslobodičake skupštine Srbije. Velika<br />

antifašistička narodnooslobodilačka skupština Srbije, održana je od 9. do 12.<br />

novembra 1944. godine. Poslanici <strong>za</strong> ovu skupštinu (njih 989) delegirani<br />

su iz redova narodnooslobodilačkih odbora i Narodnooslobodilačkog<br />

158

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!