ideološki temelji revizionizma - Centar za socijalna istraživanja

Dr Ranko Končar
prilike da među prvim istoričarima budem recenzent tog teksta, jer
je trebalo da se objave u Novom Sadu od strane drugog izdavača.
Tada sam u recenziji i predložio da se izda kritičko izdanje ovih
beležaka i da to urade istoričari koji dublje poznaju ta pitanja i koji
su se dokumentarno najviše bavili političkim i vojnim aspektima
četničkog pokreta. Nedostatak finansijskih sredstava onemogućio je
da se beleške publikuju u Novom Sadu i kritički, pa ih je SUBNOR uz
validnu uvodnu studiju objavio.)
Prema stenogramu Draža Mihailović ne negira da su pojedini
četnički komandanti sarađivali sa nemačkim i italijanskim okupatorom,
ali i domaćim kvislinzima. Ocenjuje, međutim, da su to oni radili bez
njegovog znanja i na svoju ruku. Reč je o komandantima i sa prostora
Srbije i sa prostora Crne Gore, BiH i Hrvatske. Njihova saradnja
javljala se u nekim krajevima konstantno, kao deo politike, a ne kao
povremeni presedan ili taktički potez. Zanimljivo je da zbog toga nisu
snosili nikakvu odgovornost, i da su i dalje potpadali pod komandu
Dragoljuba Mihailovića. „...On je bio zadovoljan“, isticala je odbrana,
„da ga priznaju njegovi komandanti bez obzira hoće li ga oni slušati ili
ne. To je bila karakteristika njegove organizacije.“ Draži Mihailoviću,
dakle, nije bila nepoznata njihova saradnja, ali se on brani da je sve to
činjeno bez njegovog znanja i ne kao deo njegove politike.
Posebne komentare odbrane izazivala je ocena iz optužnice da se
saradnja četničkog pokreta sa okupatorima najviše izražavala u borbi
protiv partizanskog pokreta i da je otpočela već 1941, a ne 1944. kako
se smatralo. U toj konstataciji odbrana vidi da je kolaboracija Draže
Mihailovića sužena samo na sukobe sa NOP-om, i da ga optužba ne
vidi kao „integralnog“, već „upolovačenog izdajnika“, koji se izrazio
samo na jednom sektoru aktivnosti. Otuda odbrana i postavlja ključno
pitanje koje se najviše i koristi kao argument da je taj proces politički –
da li se odnos Draže Mihailovića prema NOP-u može nazvati izdajom,
„odnosno, da li se eventualna saradnja optuženog Mihailovića sa
okupatorom protiv NOV-a i partizanskih odreda može smatrati kao
izdaja?“ Iz toga sledi i ocena da on nije izdajnik ni „prema državi kao
celini, niti prema narodu kao celini.“ Prema toj argumentaciji NOP-u
se, kao stvarno antifašističkom pokretu u zemlji, oduzima karakter
savezničkog pokreta, pa se i odnos prema njemu, s obzirom da ga vode
komunisti, može smatrati nelegitimnim i samo nekakvom ideološkom
varijantom, zbog čega i rat protiv njega nema karakter izdaje. A kad
saveznici 1943. i formalno priznaju NOP kao saveznički pokret, odbrana
misli da ni to nije dovoljno za njegov pravni legitimitet, dok ga ne
132