ideološki temelji revizionizma - Centar za socijalna istraživanja
ideološki temelji revizionizma - Centar za socijalna istraživanja ideološki temelji revizionizma - Centar za socijalna istraživanja
Istorijskim mišljenjem protiv ideoloških i političkih upotreba prošlosti vo borbe, u okviru koje se društvene promene shvataju kao imanentni istorijski procesi. Poslednjih godina, međutim, došlo je do određenih promena i u njenim interpretacijama rata. Jedan broj istraživača (Veselin Đuretić i dr.) evoluirao je u svojim shvatanjima, priklanjajući se ocenama o građanskom karakteru rata u Jugoslaviji. U shvatanjima Branka Petranovića, koji se dugo i temeljno bavio proučavanjem rata u Jugoslaviji, takođe se mogu zapaziti određena istorijska nijansiranja. Indikativne su u tom smislu njegove knjige „Revolucija i kontrarevolucija u Jugoslaviji 1941–1945“, i posebno „Srbija u Drugom svetskom ratu 1939–1945. godine“. Ocenjujući rat kao narodnooslobodilački, Petranović uočava i elemente građanskog, koji su se izrazili u partizansko–četničkom sukobu, njihovim divergentnim ideološkim pozicijama, četničkoj kolaboraciji itd. Strana literatura, sa manje ili više istorijskog senzibiliteta, varira tezu o građanskom karakteru rata koji je posledica sukoba dvaju suparničkih pokreta, različitih inostranih pokrovitelja, političkih i antifašističkih strategija, nacionalnih orijentacija itd. U njihovim procenama se smatra da je reč o aspektu „rata koji su komunisti imali najviše potrebe da kriju“. Novija Đuretićeva shvatanja rata izazvala su uglavnom kontroverzne reakcije. Prema njegovom mišljenju, političkom karakteru rata najviše je doprinela komunistička orijentacija partizanskog pokreta i saveznička (britanska) politika. Đuretić ocenjuje da nije shvaćena sva ambivalentnost srpske antiokupatorske pozicije, koja je obuhvatala sve vojno-političke struje „od desnice do levice“ i koja je „bila eminentno egzistencijalno uslovljena“. To je vodilo ili beskompromisnoj borbi „uz rizik potpunog istrebljenja naroda, kojim putem je išlo Titovo rukovodstvo, vukući za sobom srpske rusofile i komuniste, u skladu sa staljinističko-kominternovskim rezonima, cilj opravdava sredstva. (I uspevalo je, jer je delovalo ’u ime nove Rusije’)... Druga alternativa je bila realna nacionalna politika, koja bi odgovarala teškim okolnostima. Tim putem išao je pokret Draže Mihailovića, sve dok nije upao u pogubni procep: između egzistencijalnih rezona naroda, koji su uključivali i prilagođavanje teškim okolnostima i, čak, privremenu taktičku saradnju sa neprijateljem; i globalnih vojno-političkih rezona saveznika, koji nisu razumevali specifiku srpske stvarnosti. U teškom procepu, u situaciji građanskog rata sa idejnopolitičkim suparnicima, Jugoslovenska vojska u otadžbini (četnički pokret) pod komandom D. Mihailovića je upućivana i na pravljenje nepopularnih gnjilih kompro- 123
Dr Ranko Končar misa nikada ne napuštajući svoju patriotsku suštinu. Kompromis u koji su, zahvaljujući Titovoj igri, bili upregnuti i rusofilsko-slobodarski zaneseni srpski internacionalisti (partizani), vodio je afirmaciji druge linije kalkulantske upotrebe Srba protiv Srba, dajući pravo građanstva aranžmanima protivteže velikosrpskom pokretu Draže Mihailovića. Potom je ona na fiktivnoj podlozi bila institucionalizovana kao revolucionarna tekovina (najviše u razbijačkim državno-pravnim projekcijama AVNOJ-a).“ Petranovićevo gledište, međutim, primereno je globalnom pristupu istorijskim procesima i njihovoj identifikaciji. „Ako se istorija 1941–1945. u Jugoslaviji posmatra u okviru modela revolucija–kontrarevolucija, onda se može govoriti o građanskom ratu kao stalnoj pojavi od novembra 1941. godine, istina u kamufliranoj formi borbe protiv komunista kao uzurpatora sa četničke strane, odnosno, protiv četnika kao kolaboracionističke snage okupatora posle razlaza u Srbiji. Kako bismo govorili o revoluciji a da ne vidimo njen pandan, kontrarevoluciju? A ako se ove dve antagonističke snage sudaraju, onda je na delu i građanski rat. Snage u pitanju imaju različite ciljeve. One su ideološki na vrhu više nego jasno razdvojene, bez imalo dvoumljenja glavešina o čemu je reč: radi se o pokretima sa sasvim jasno raspoznatljivim, krajnje suprotnim ciljevima i interesima. Te snage, komunisti i oficiri, kao jezgro četničkog pokreta, nepomirljivi su protivnici još iz prethodnog vremena, uz uvažavanje svih patriotskih motiva dela oficira, koji nisu rado pristali da ostanu van borbe protiv okupatora. Između tih snaga, čak i u fazama saradnje i zajedničkih borbenih dejstava, nije bilo poverenja. Privremeno sadejstvo partizanskih i četničkih snaga u Srbiji 1941. bilo je kratkog veka, nabijeno obostranim nepoverenjem, poznato po mnogim incidentima i potmulim obračunima, iščekivanjem konačnog razlaza. Završilo se građanskim ratom na tlu zapadne Srbije u jesen 1941. koji će zahvatiti ceo prostor Jugoslavije, čineći, sa genocidom ustaša u NDH, jednu od najkarakterističnijih dimenzija istorije srpskog i ostalih jugoslovenskih naroda u prošlom ratu. U Srbiji je partizansko–četnički sukob bio osnovni oblik građanskog rata, ali su, uz trajne sukobe partizana četnika te kvislinških snaga, tekli i obračuni četnika i sa ljotićevcima i četnicima Pećanca.“ Razumevanje istorijskih procesa posle okupacije Jugoslavije pretpostavlja dublje poznavanje prethodnih zbivanja i njihovih karaktera, s obzirom na to da su ona uveliko determinisala političke polarizacije i svrstavanja u samom ratu. Tako je politička dihotomija o nacionalnom 124
- Page 74 and 75: O antikomunizmu kao izvoru legitima
- Page 76 and 77: O antikomunizmu kao izvoru legitima
- Page 78 and 79: O antikomunizmu kao izvoru legitima
- Page 80: O antikomunizmu kao izvoru legitima
- Page 83 and 84: Milan Radanović je oličavala Komu
- Page 85 and 86: Milan Radanović koja je nemoguća
- Page 87 and 88: Milan Radanović svojinskog poretka
- Page 89 and 90: Milan Radanović ovome: da li bi po
- Page 91 and 92: Milan Radanović ’lažnom iskazu
- Page 93 and 94: Milan Radanović pripadnici okupaci
- Page 95 and 96: Milan Radanović padali izvršioci
- Page 97 and 98: Milan Radanović U autorskom tekstu
- Page 99 and 100: Milan Radanović Prema svedočenju
- Page 101 and 102: Milan Radanović su postali zaroblj
- Page 103 and 104: Milan Radanović pokreta 2004. zako
- Page 105 and 106: Milan Radanović da je Srpska pravo
- Page 107 and 108: Milan Radanović posleratnoj jugosl
- Page 109 and 110: Milan Radanović Куљић, Тод
- Page 111 and 112: Milan Radanović „Закон о
- Page 113 and 114: 112
- Page 115 and 116: Rehabilitovani saveznik Rajha: Knez
- Page 117 and 118: Dr Olivera Milosavljević koji niko
- Page 119 and 120: Dr Olivera Milosavljević rave kola
- Page 121 and 122: 120
- Page 123: Dr Ranko Končar okupatoru i jugosl
- Page 127 and 128: Dr Ranko Končar rat, od sukoba par
- Page 129 and 130: Dr Ranko Končar tacijama, ali se
- Page 131 and 132: Dr Ranko Končar godina XX veka. U
- Page 133 and 134: Dr Ranko Končar prilike da među p
- Page 135 and 136: Dr Ranko Končar likovanjima. Kako
- Page 137 and 138: Dr Ranko Končar Izvori i literatur
- Page 139 and 140: 138
- Page 141 and 142: Vladimir Marković plugu“ (Blake,
- Page 143 and 144: Vladimir Marković „Fašističko-
- Page 145 and 146: Vladimir Marković antifašističko
- Page 147 and 148: Vladimir Marković razmišljalo o p
- Page 149 and 150: Vladimir Marković 148 građanske d
- Page 151 and 152: Vladimir Marković pohađao veliki
- Page 153 and 154: Vladimir Marković jih pogleda: že
- Page 155 and 156: Vladimir Marković nizacija u služ
- Page 157 and 158: Vladimir Marković imenom „Užič
- Page 159 and 160: Vladimir Marković U toku razvijanj
- Page 161 and 162: Vladimir Marković nemačke okupaci
- Page 163 and 164: Vladimir Marković slobodu. Savreme
- Page 165 and 166: Vladimir Marković literAtUrA: Bego
- Page 167 and 168: Vladimir Marković Petranović, Bra
- Page 169 and 170: 168
- Page 171 and 172: Dr Olivera Milosavljević „istori
- Page 173 and 174: 172
Dr Ranko Končar<br />
misa nikada ne napuštajući svoju patriotsku suštinu. Kompromis u<br />
koji su, <strong>za</strong>hvaljujući Titovoj igri, bili upregnuti i rusofilsko-slobodarski<br />
<strong>za</strong>neseni srpski internacionalisti (parti<strong>za</strong>ni), vodio je afirmaciji druge<br />
linije kalkulantske upotrebe Srba protiv Srba, dajući pravo građanstva<br />
aranžmanima protivteže velikosrpskom pokretu Draže Mihailovića.<br />
Potom je ona na fiktivnoj podlozi bila institucionalizovana kao revolucionarna<br />
tekovina (najviše u razbijačkim državno-pravnim projekcijama<br />
AVNOJ-a).“<br />
Petranovićevo gledište, međutim, primereno je globalnom pristupu<br />
istorijskim procesima i njihovoj identifikaciji. „Ako se istorija<br />
1941–1945. u Jugoslaviji posmatra u okviru modela revolucija–kontrarevolucija,<br />
onda se može govoriti o građanskom ratu kao stalnoj<br />
pojavi od novembra 1941. godine, istina u kamufliranoj formi borbe<br />
protiv komunista kao uzurpatora sa četničke strane, odnosno, protiv<br />
četnika kao kolaboracionističke snage okupatora posle razla<strong>za</strong><br />
u Srbiji. Kako bismo govorili o revoluciji a da ne vidimo njen pandan,<br />
kontrarevoluciju? A ako se ove dve antagonističke snage sudaraju,<br />
onda je na delu i građanski rat. Snage u pitanju imaju različite<br />
ciljeve. One su <strong>ideološki</strong> na vrhu više nego jasno razdvojene, bez<br />
imalo dvoumljenja glavešina o čemu je reč: radi se o pokretima sa<br />
sasvim jasno raspoznatljivim, krajnje suprotnim ciljevima i interesima.<br />
Te snage, komunisti i oficiri, kao jezgro četničkog pokreta, nepomirljivi<br />
su protivnici još iz prethodnog vremena, uz uvažavanje svih<br />
patriotskih motiva dela oficira, koji nisu rado pristali da ostanu van<br />
borbe protiv okupatora. Između tih snaga, čak i u fa<strong>za</strong>ma saradnje i<br />
<strong>za</strong>jedničkih borbenih dejstava, nije bilo poverenja. Privremeno sadejstvo<br />
parti<strong>za</strong>nskih i četničkih snaga u Srbiji 1941. bilo je kratkog veka,<br />
nabijeno obostranim nepoverenjem, poznato po mnogim incidentima<br />
i potmulim obračunima, iščekivanjem konačnog razla<strong>za</strong>. Završilo se<br />
građanskim ratom na tlu <strong>za</strong>padne Srbije u jesen 1941. koji će <strong>za</strong>hvatiti<br />
ceo prostor Jugoslavije, čineći, sa genocidom ustaša u NDH, jednu<br />
od najkarakterističnijih dimenzija istorije srpskog i ostalih jugoslovenskih<br />
naroda u prošlom ratu. U Srbiji je parti<strong>za</strong>nsko–četnički sukob<br />
bio osnovni oblik građanskog rata, ali su, uz trajne sukobe parti<strong>za</strong>na<br />
četnika te kvislinških snaga, tekli i obračuni četnika i sa ljotićevcima i<br />
četnicima Pećanca.“<br />
Razumevanje istorijskih procesa posle okupacije Jugoslavije pretpostavlja<br />
dublje poznavanje prethodnih zbivanja i njihovih karaktera,<br />
s obzirom na to da su ona uveliko determinisala političke polari<strong>za</strong>cije i<br />
svrstavanja u samom ratu. Tako je politička dihotomija o nacionalnom<br />
124
Change language