Browse publication

es 

lwów 

c redaltcji i aolnr>tni$tro»cj 

p o l i t e c h n i k a 

O Ol U U O UJ U Cl 

joolsLiej mtodxiev e x l. 

a U a d e m i C U i 

ujcj x sx i| clo u c X e 

CA 

ke cn n i cxn iicii 

ar to o L s- c e 

i ui. /n. adansUu

za ćwierć miljona 

w trzech sklepach 

spółdzielni studentów 

przy tak wielkich obrotach najmniejsze 

zyski wystarczą do pokrycia kosztów 

przedsiębiorstwa; czysty dochód rozdzieia 

walne zgromadzenie pomiędzy członków 

spółdzielni w formie zwrotu od zakupów; 

udział zł 5, wpisowe zł 0*5 można wpłacać 

ratami; zostań członkiem spółdzielni. 

o ł ó w k i t e c h n i c z n e 

i biurowe, p a s t e l e , 

kredki, pióra stalowe, 

obsadki, pluskiewki i spinacze 

W 

złotych rocznie przyborów: 

technicznych, 

kancelaryjnych, 

galanteryjnych, 

kosmetycznych, 

tytoniowych, 

i innych 

sprzedaje się 

politechniki 

l w o w i e 

towarzystwo akcyjne fabryki ołówków 

st. majewski 

s p ó ł k a a k c y j n a 

C*

powinno być dewizą każdego uświadomionego 

posiadacza maszyny, tern więcej, 

że produkty polminu w sferach fachowców 

cieszą się zasłużoną opinją, jako 

n a p r a w d ę d o s k o n a ł e . 

państwowej fabryki olejów mineralnych 

polmin 

lwów, ulica akademicka I. 7 

gdy wszystkie kraje w dobie kryzysu dbają 

o zmniejszenie bezrobocia, gdy obowiązkiem 

każdego obywatela jest współdziałanie 

z czynnikami państwowemi w tym 

duchu, gdy posiadamy w kraju produkt 

nieustępujący najzupełniej zagranicznym, 

a nawet je gatunkowo przewyższający, 

zaopatrywanie się w znanej produkcji 

cement 

m iesięczni k, roczna prenumerata złotych 1©-— 

pismo poświęcone zastosowaniu 

c e m e n t u w budownictwie 

żelbetowem i inżynierskiem 

beton 

miesięcznik, prenumerata roczna złotych 5* 

pismo poświęcone budownictwu 

wiejskiemu, małomiasteczkowemu 

oraz wytwórczości wyrobów betonowych 

i sztucznego kamienia 

adres redakcji: warszawa, ul. Czackiego 1. konto p. k. o. 19044 

4 

ukł. graf. T. Kornacki

S t a ł y d o s t a w c a 

3 sklepów Spółdzielni Studentów Politechniki 

2 sklepów Spółdzielni Studentów Uniwersytetu 

F. Tabaczyński 

L w ó w , ul. Bogusławskiego 3 lei. 21-51 

poleca swoje pieczywo 

o k a z i c i e l o w i 

17 etykiet chlebowych 

f-my F. Tabaczyński 

wydają darmo 1 bochenek 

chleba następujące sklepy: 

3 sklepy Spółdzielni Stud. Politechniki 

2 sklepy Spółdzielni Stud. Uniwersytetu 

Wirówka, Lwów, ul. Kopernika I. 56 

Wirówka, Lwów, ul. Gródecka 26 

Sklep własny, ul. Łyczakowska 15 

b ą d ź 

i n o w o c z e s n y m 

Sklep ul. Zimorowicza I. 10 telefon 45-71 i 29-36 

Jakób Masełko, Lwów, L. Sapiechy 25 

A d o l f P f i i l z n e r 

i s y n o w i e 

Lwów, ul. Słowackiego 4. telef. 20-75 

wszelkie artykuły chemiczno-laboratoryjne 

aparaty chemiczne i fizyczne - chemikalja 

do analiz - własna wydmuchiwarnia szkła 

r o k z a t o ż e n i a 1 9 0 7 

i podróżuj samolotem 

informacje i bilety: 

oraz biura podróży 

M o f y l ^ w s k i 

I T e r i c H 

Lwów, hotel George'a, telefon 47-44 

towary galanteryjne, bielizna, 

kapelusze, krawaty, płaszcze 

stud. 5°/ 0 rabatu za okazaniem legitymacji

Cena egzempl. 5Q gr. Przedruk prawnie zastrzeżony. 

Nr. 4. Styczeń 1933. Rok IX. 

Życie Technickie 

Miesięcznik 

Organ Kół Naukowych Polskiej Młodzieży Akademickiej Wyższych 

Uczelni Technicznych w Polsce i Wolnem Mieście Gdańsku. 

Redaktor naczelny i odpowiedzialny: Jan M. Grubecki. Administrator: Józef K. Merczyński. 

W A R U N K I P R E N U M E R A T Y : C E N Y O G Ł O S Z E Ń : 

dla studentów przy 

odbiorze w Admtn. 

miejsce str. 1 1/2 1/4 1/8 1/16 

rocznie zł. 4 — zł. 2-40 po treści 60 36 24 15 10 

kwartalnie „ 1-50 „ 0-80 przed treścią 70 40 28 18 12 

numer pojedynczy „ 0-50 „ 0-30 okładkowe 90 50 30 20 — 

4-ta strona 

okładki i ogłoszeniazagraniczne 

100 n/ 0 drożej 

Przy zamówieniu na ogłoszenie 3-tne 10%, przy 6-tnem 15%, 9-tnem 20% opustu. Drugi kolor o 100 zł, trzeci kolor 

o 150 zł drożej i tylko przy ogłoszeniu całostronnem. 

O g ł o s z e n i a o k i e n k o w e : rocznie 9 razy 40 zł, 6 razy 30 zł, 3 razy 16 zł, 1 raz 6 zł łącznie z prenumeratą. 

O g ł o s z e n i a d r o b n e 25 gr słowo, dla studentów 10 gr słowo. 

O g ł o s z e n i a o k i e n k o w e i d r o b n e p ł a t n e z góry. Konto P. K. O. 152.163. 

Adres Redakcji i Administracji: Lwów, Politechnika, „Zycie Technickie". 

Oddziały: Gdańsk-Politechnika, Kraków-Akademja Górnicza, Warszawa-Politechnika. 

K o m u n i k a t y R e d a k c j i i A d m i n i s t r a c j i 

T R E S C N U M E R U 

Jan M. Grubecki. Od R e d a k c j i ! . . . . . 

W. L. Do jutra ! 

Antoni Niedźwiedzki. O korozji niektórych stopów ołowiu 

Inź. Bronisław Kopyciński. Estetyka w budowie mostów 

Stanisław Juniewicz. Zakłady hydroelektryczne we Włoszech (dokończenie) 

Andrzej Iwanicki. Wycieczka Kola Elektryków Stud. Polit. Warszawskiej do 

Jerzy Turowicz. Zadania polskiego szybownictwa 

Stanisław Pietsch. Jak wybrać aparat fotograficzny 

Jerzy Ruebenbauer. U zbiegu trzech granic . . . . 

Jakób L. Bujak. Wycieczka na Mont-Blanc . . . . 

K r o n i k a t e c h n i c z n a : 

libiiOTEKA 

POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ 

Szwecji (dokończenie) 

B. K. Największy most łukowy żelbetowy w Polsce. B. K. Promienie Roentgena na usługach budow 

nictwa. B. K. Ukształtowanie nadwozia wozów motorowych ze względu na opór powietrza. J. G. 

Z dróg włoskich. S. J. Pomiary temperatur w przegrodach dolin. S. J. Meljoracja terenów przy po 

mocy dynamitu. B. K. Jubileusz Fabryki Chemicznej M. Leszczyński . . . . . 

P r z e g l ą d w y d a w n i c t w : 

Feliks Szwed. Parę słów o dobrej książce. — K s i ą ż k i na de słane 

Zbigniew Szneigert. Lwowska Kronika miesięczna . . . . . . . 

K r o n i k a Kół N a u k o w y c h : 

Antoni Niedźwiecki. Z Nowym Rokiem. — Sprawozdanie z działalności Naukowego Koła Metalur 

gów Studentów Akademji Górniczej. — Kolo Lotnicze Akademji Górniczej w Krakowie. — Ze 

Związku Studentów Inżynjerji Mierniczej Politechniki Lwowskiej. — Z Kota Chemików Studentów 

Politechniki Lwowskiej. — Z Kota Mechaników Studentów Politechniki Lwowskiej. . 

R ó ż n e . . . . . . . . . . . \ 

T e a t r y i k i n a . . . . . . . 

str. 3 

5 

6 

6 

8 

11 

12 

16 

17 

19 

22 

24- 25 

25- 26 

26 

27—29 

29 

30

KOMISJA WYDAWNICZA 

TOW. BRATNIEJ POMOCY STUD. POLIT. WARSZAWSKIEJ 

WARSZAWA, POLNA 3, GMACH POLITECHNIKI, TELEFON 8-82-60. 

GODZINY URZĘDOWANIA 13—14.30 

P O L E C A NASTĘPUJĄCE NOWOŚCI, W Y D A N E NAKŁADEM WŁASNYM: 

Prof. W. POGORZELSKI. — „Geometrja analityczna" 34"80 

„ „ „ — „Analiza matematyczna", t. I. , 16"— 

Prof. L. KARASIŃSKI. — „Wytrzymałość tworzyw", III. wyd. . . 34-80 

Prof. W. WIERZBICKI. — „Mechanika budowli" 40— 

Prof. ST. MIKLASZEWSKI.—„Gleby Polski" 5040 

Prof. M. RYBCZYŃ8KI, K. POMIANOWSKI i K. WÓYCICKI.—„Hydrologia" . . . — — 

Prof. M. POŻARYSKI. — „Maszyny elektryczne i prostowniki" . . . . . . . . 2260 

DO NABYCIA U WYDAWCÓW I WE WSZYSTKICH KSIĘGARNIACH TECHNICZNYCH. 

Na żądanie wysyłamy bezpłatnie obszerny opisowy katalog Komisji Wydawniczej, w którym skatalogowane są 

wszelkie wydawnictwa własne, jak również i obce, z zakresu dzieł technicznych. 

Antykwarjat Komisji Wydawniczej przyjmuje na sprzedaż oraz poleca książki w zakresie wymienionym. 

Kram Komisji Wydawniczej, czynny w ciągu całego dnia w bufecie Politechniki, posiada na składzie: 

papiery kreślarskie i kancelaryjne, ołówki, tusze, gumy, bruljony, zeszyty i t. p. artykuły. 

Członkom Tow. Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Warsz. udzielamy 25 "/,, rabatu. 

KOMISJA WYDAWNICZA 

KÓŁ NAUKOWYCH I T-WA BRATNIEJ POMOCY 

PRZY T-WIE BRATNIEJ POMOCY STUDENTÓW POLITECHNIKI LWOWSKIEJ 

LWÓW, UL. LEONA SAPIEHY L. 12. — GMACH POLITECHNIKI — TELEFON 30-80. 

GODZINY URZĘDOWANIA 13—14, 

POLECA NASTĘPUJĄCE NOWOŚCI, WYDANE NAKŁADEM WŁASNYM: 

Prof. T. FIEDLER. — „Teorja maszyn cieplnych" 12"— 

Prof. A. KURYŁŁO. — „Żelbetnictwo" część II , . . 24 — 

Prof. B. KAMIEŃSKI. — „Chemja fizyczna" część I. i II. (skrypt) 12- 

Prof. S. FRYZĘ. — „Elektrotechnika ogólna", (skrypt całość) 49 — 

Prof. W. BURZYŃSKI. — „Mechanika ogólna" (skrypt) 17 — 

W druku: Prof. S. FRYZĘ : „Elektrotechnika ogólna, tom III. Prądy zmienne . . —.— 

Prof. KLEMENSIEWICZ — „Fizyka" skrypt, opracowany przez asyst. Konopackiego — -— 

DO NABYCIA U WYDAWCÓW 1 WE WSZYSTKICH KSIĘGARNIACH TECHNICZNYCH. 

PRZYJMUJE ZAMÓWIENIA NA DZIEŁA OBCE. 

Członkom Kół Nauk. i T-wa Bratniej Pom. S. P. L. udzielamy na pewne wydawnictwa rabatu 33 °/n 

zł.

Komunikaty Redakcji i Administracji 

Międzynarodowa Wystawa Prasy Technicznej w Medjolanie. 

Redakcja „Życia Technickiego" podaje do 

ogólnej wiadomości, że na podstawie porozumienia 

z Dyrekcją Targów f/edjolańskich przystąpiła do 

organizacji wystawy polskiej prasy technicznej 

w ramach Międzynarodowej Wystawy Prasy Technicznej 

w Medjolanie w dniach od 12 do 27 

kwietnia b. r. 

Eksponaty będą podzielone według gałęzi 

wiedzy, których dotyczą i wystawione w gablotkach 

wymiaru 0'60X0'50 m 2 w odnośnych pawilonach 

(Mechaniki, Chemji, Kultury Rolnej, Zootechniki, 

Komunikacji, Sprzętów, Architektury, 

Żywności, Sportu). Personal Targów, zorganizowany 

przy każdem stoisku, zajmie się rozsprzedażą 

czasopism, oraz zbieraniem prenumerat 

i inseratów. 

Tytułem kosztów administracyjnych pobierze 

Dyrekcja Targów Medjolańskich 50°/ n kwoty uzyskanej 

z konkretnych transakcyj. 

Pozostała kwota wraz z niesprzedanemi czasopismami 

zostanie zwrócona pocztą. 

Pisma same pokryją koszta przesyłki pocztowej 

tam i z powrotem. 

Redakcja ogłasza konkurs na najlepszą pracę 

p. t. „Opis budowli żelbetowej w Polsce". 

tfCjH.Godność członków Jury byli łaskawi przyjąć 

P. p.: 

Dr. Inż. Stefan Bryła, Profesor Politechniki 

Lwowskiej, Przewodniczący Komisji Zelbetnictwa 

Rady Cementowej. 

Dr. Inż. Maksymiljan Huber, Profesor Politechniki 

Warszawskiej, b. Rektor, b. Prezes Akademji 

Nauk Technicznych. 

Dr. Inż. Adam Kuryłło, Profesor Politechniki 

Lwowskiej. 

Inż. Jerzy Nechay, Redaktor czasopism „Cementu" 

i „Betonu", Reprezentant Redakcji „Życia 

Technickiego". 

Inż. Wacław Paszkowski, Profesor Politechniki 

Warszawskiej, Prezes Rady Cementowej. 

Dr. Inż. Andrzej Pszenicki, Profesor i b. 

Rektor Politechniki Warszawskiej. 

Dr. Inż. Maksymiljan Thullie, Profesor honorowy 

i b. Rektor Politechniki Lwowskiej, b. Prez. 

Akademji Nauk Technicznych. 

I. Redakcja ogłasza Konkurs fotograficzny 

dla^Czytelników naszego pisma na najlepsze zdjęcie 

zimowe. 

Do konkursu będą dopuszczone fotografje 

formatu conajmniej 9X12 cm. 

Fotografje uprasza się nadsyłać pod adresem : 

„Zycie Technickie" — Lwów, Politechnika — najdalej 

do 20 kwietnia 1933 r. Do fotografji, pod 

którą nie należy umieszczać nazwiska, lecz tylko 

tytuł zdjęcia, należy dołączyć w zapieczętowanej 

Konkurs żelbetowy. 

Konkursy fotograficzne. 

Dotychczas zgłosiły udział: 

Czasopismo Techniczne — organ Ministerstwa 

Robót Publicznych i Polskiego Towarzystwa Politechnicznego 

we Lwowie. 

Cement, Beton, — organy Związku Polskich 

Fabryk Portland-Cementu. 

Zycie Technickie — organ Kół Naukowych 

Polskiej Młodzieży Akademickiej Wyższych Uczelni 

Technicznych w Polsce i W. M. Gdańsku. 

Redaktorzy! Spełnijcie obywatelski obowiązek 

propagandy polskiej techniki zagranicą. 

Zgłoszenie, skierowane pod adresem Redakcji 

Życia Technickiego — Lwów, Politechnika — winno 

zawierać: 

1. formalnie wyrażoną zgodę na wymienione 

koszta wystawy, 

2. dokładny wykaz eksponatów (wraz z przeznaczonemi 

do rozsprzedaży), 

3. zobowiązanie pokrycia w podanym przez 

Administrację Z. T. czasie rzeczywistych kosztów 

przesyłki, korespondencji i druków — jak również 

punktualnego nadesłania zgłoszonych eksponatów. 

Termin zgłoszenia udziału — 15. II. 1933. 

Nagrody. 

1. kwota 200 złotych. 

2. Książka p. t. „Zelbetnictwo" I i II tom, Prof. 

Dr. Adama Kuryłły. 

3. Księga Pamiątkowa I Polskiego Zjazdu 

Zelbetników, roczniki „Cementu" z roku 1931 i 32. 

W konkursie mogą wziąć udział wszyscy 

Czytelnicy „Życia Technickiego". Tematem artykułu 

może być opis jedynie budowli żelbetowych, 

wykonanych w kraju, oraz nie publikowanych (dotąd 

w polskiej literaturze. Prace pisane na maszynie 

mogą być ilustrowane zdjęciami fotograficznemi 

różnego formatu na białym błyszczącym papierze. 

Do pracy, pod którą nie należy umieszczać nazwiska 

lecz tylko godło, prosimy dołączyć w zapieczętowanej 

kopercie nazwisko, imię, zawód 

i dokładny adres. Prace wyróżnione na konkursie 

umieszczone będą w „Życiu Technickiem" lub 

„Cemencie". Prace uprasza się nadsyłać p. a. „Życie 

Technickie" — Lwów, Politechnika — najdalej 

do dnia 10. III. 1933. 

kopercie — nazwisko, imię i dokładny adres; 

prócz tego prosimy o dołączenie do każdego zdjęcia 

o większym formacie jednej małej odbitki od 

6X9 cm 2 do 9X12 cm 2 na białym błyszczącym 

papierze. 

Godność członków Jury byli łaskawi przyjąć 

P. p.: 

Dr. Zygmunt Klemensiewicz, prof.Politechniki. 

Artysta malarz Jan Henryk Rosen, prof. Politechniki.

Inż. Witold Romer, kierownik Instytutu Fotograficznego 

Politechniki Lwowskiej. 

Dr. Józef Świtkowski, kierownik Pracowni Fotograficznej 

Uniwersytetu Jana Kazimierza we 

Lwowie. 

Feliks Haczewski, absolwent Politechniki, 

reprezentant Redakcji. 

Reprodukcje zdjąć wyróżnionych w konkursie 

zostaną umieszczone w „Życiu Technickiem", 

przyczem Redakcja zastrzega sobie prawo reprodukcji 

bez honorarjum — oraz urządzenia wystawy 

nadesłanych zdjęć na Politechnikach. Na 

wyraźne życzenie wystawcy fotograf 

je będą zwrócone za zwrotem 

kosztów przesyłki; w tym wypadku 

prosimy dołączyć do listu 

80 gr. w znaczkach pocztowych. 

Nagrody: 1. Nowoczesny pionowy 

aparat do powiększeń fotograficznych 

wartości 200 zł. 

firmy Jan _ Bujak we Lwowie 

(nagroda „Życia Technickiego"). 

2. Fotografika (Zarys fotografji artystycznej) 

Prof. Jana Bułhaka, (nagroda „Życia Technickiego"). 

3. Płyty fotograficzne „Alfa" 10 tuzinów. 

II. Redakcja ogłasza konkurs fotograficzny 

dla Czytelników na najlepsze artystyczne zdjęcie 

techniczne (objekty fabryczne, maszyny, mosty, 

architektura i t. d.) na podanych wyżej warunkach. 

Godność członków Jury byli łaskawi przyjąć: 

Dr. Inż. Wilhelm Borowicz, Prof. Politechniki. 

Inż. Witold Romer, kierownik Instytutu Fotograficznego 


Artysta malarz Jan Henryk Rosen, Profesor 

Politechniki. 

Inż. Architekt Tadeusz Wróbel, Konstruktor 


Feliks Haczewski, absolwent Politechniki, reprezentant 

Redakcji. 

Nagrody podamy w numerze 5-tym. 

Redakcja komunikuje, że na powyższe konkursy 

nadesłano już szereg wartościowych zdjęć, 

co dowodzi żywego zainteresowania Czytelników. 

Konkurs na okładkę „Życia Technickiego". 

Redakcja i Administracja ogłasza konkurs na 

okładkę „Życia Technickiego". W konkursie mogą 

wziąć udział wszyscy Czytelnicy „Życia Technickiego". 

Do konkursu będą dopuszczone projekty 

formatu 210X297 mm. Projekty uprasza się nadsyłać 

pod adresem: „Życie Technickie", Lwów-Politechnika, 

najdalej do dnia 1 marca b. r. 

Redakcja „Życia Technickiego" ogłasza ankietę 

na najlepszą pracę p. t. „Jakiego teatru chcemy". 

Godność członków Jury łaskawie przyjąć raczyli 

P. p. 

Dr. Leon Chwistek, Prof. Uniwersytetu J. K. 

Dyr. Wiłam Horzyca, Dyrektor Lwowskich 

Teatrów Miejskich. 

Dr. Leopold Kielanowski, Sekret. Literacki 

Teatrów Miejskich Lwowskich. 

Artysta - malarz Jan Henryk Rosen, Prof. 


Reprezentant Redakcji „Życia Technickiego", 

Jan Grubecki, Naczelny Redaktor. 

Ankieta teatralna. 

Do projektu, pod którym nie należy umieszczać 

nazwiska, lecz tylko godło, należy dołączyć 

w zapieczętowanej kopercie nazwisko, imię i dokładny 

adres. 

Skład Jury ogłosimy w następnym numerze. 

Jako nagrodę przeznaczamy książkę p. t. „Perspektywa 

malarska" Prof. Dr. Kazimierza Bartla. 

Projekty pozostają własnością redakcji. 

W konkursie mogą wziąć udział wszyscy 

Czytelnicy „Życia Technickiego". 

Do pracy (pisanej na maszynie), pod którą 

nie należy umieszczać nazwiska, lecz tylko godło, 

należy dołączyć w zapieczętowanej kopercie nazwisko, 

imię i dokładny adres. Prace wyróżnione 

w konkursie, umieszczone będą w „Życiu 

Technickiem". 

Prace uprasza się nadsyłać pod adresem: 

„Zycie Technickie"— Lwów, Politechnika—-do dnia 

31. III. 1933. Rękopisów nie zwraca się. 

Nagrody podane będą w numerze 5-ym. 

Premje dla naszych Czytelników. 

Administracja „Życia Technickiego" uzyskała 

dla pp. Koleżanek i Kolegów oraz p. Asystentów 

Politechniki Lwowskiej zniżki przy zakupnie towaru 

przez naszych Czytelników u następujących 

P. T. firm lwowskich: 

Buszek 5—10°/ n, Drzewicki 14°/0, Górski 10 0/ 0) 

Grocholski 10"/ 0, Hegediiss 10 u/ 0, Kopernicki 5°/0, 

Mototechnika 10°/„, Motylewski i Terich 5°/ 0, Scott 

i Pawłowski 5°/ 0, Sochacki 6%, Ralski 10°/0, Tabaczyński 

10 u/ 0, Unger 10 0/o, Wittman 10°/ 0, Wiktorja 

10°/ 0, Zaleski 10°/0, Zajączek 10°/n, oraz zniżki do 

kinoteatrów: Apollo, Chimera, Raj i Swit. 

Zrealizowanie kuponów i zniżek, zawartych 

w jednym numerze J naszego pisma, przynosi 

oszczędność wyrażającą się kwotą kilkakrotnej 

jego ceny.

Nr. 4. Ż Y C I E T E C H N I C K I E Str. 5. 

Gdy cały świat robi rachunek sumienia za 

rok miniony — gdy nazezunątrz zestawia swoje 

postępy i zdobycze, a w głębi ducha zbiorowego 

nad odwrotem i stratami boleje, i my się zastanówmy 

—ale szczerze nad tern, co nas łączy— 

nad „Życiem Technickiem". 

Przed rokiem — jak przed dwoma — odłogiem 

leżał ten zagon pracy naszej; krzątały się 

po nim tu i ówdzie poszczególne wysiłki, rezolucje, 

plany — krajali coniektórzy „robociarze" 

upartym znojem bezwładną, oporną glebę, licząc 

godziny, dnie, miesiące w niezmąconej nadzieji, 

że wzejdzie plon ich rojeń i owoce wyda na pożytek 

i dobro polskiej technickiej braci. 

Aura nie sprzyjała nadziejom — mroźne 

podmuchy kryzysu, apatji, niewiary — o nieznany 

owoc przedwczesne spory odciągały dzień jego narodzin. 

Aż przyszedł... Na przekór złym przepowiedniom, 

w jaskrawej sprzeczności z szarym 

trybem codziennych okólnych upadków — przyszedł 

dzień „Życia Technickiego", 20 października 

1932 roku. 

I nie marnym kiełkiem powitała świat myśl 

w ziarnie utajona — strzeliła bujną koroną ku 

słońcu, jak pod tajemną władzą indyjskiego Jogi — 

w pierwszej sekundzie życia swego rzuciła światu 

„ja jestem ". 

Szczęśliwi pierwsi oracze zaprosili do pracy 

dalszej swych braci — gdy jedni pielęgnują i uszlachetniają 

rozwiniętą już młodą ruń — walą się 

pod ciosami drugich okoliczne ostępy; dzierżawa 

„Życia Technickiego" rośnie z dnia na dzień — 

piędź po piędzi. 

Zamierzyliśmy 12 stron treści w numerze 

pierwszym, w trzecim daliśmy 20 — czwarty 

przyniesie 30 — (zuyjątkowo w numerze noworocznym) 

; piszą do nas Koledzy z Warszawy 

o uznaniu za uczciwość Redakcji — i tych słów 

nie pozostawimy bez odpowiedzi: a odpozuiedzią 

będą czyny. 

Pyta nas wielu o imiona — więc odpozuiadamy; 

niech nikt nie sądzi, że twórcami pisma 

jest tych kilku podpisanych wyłącznie. Drużyna 

nasza jest liczną i prosto spojrzeć w oczy zawsze 

gotowa, więc przedstawiamy się zu obecnyw składzie: 

Organy centralne: Redakcja naczelna: 

Jan M. Grubecki — asystent Polit. — redaktor 

naczelny i odpowiedzialny. 

Alfred Miiller — absolwent Polit. — prezes 

W. K. T. — zastępca. 

Redakcja składu i druku : 

Inż. Zenon Thienel — asystent Polit. — prowadzi 

redakcję składu i druk pisma. 

OD REDAKCJI. 

Inż. Bronisław Kopyciński— asystent Polit. — 

prowadzi redakcję działu naukowego, kroniki technicznej, 

bibljografji i przeglądu wydawnictw. 

Jan M. Grubecki — prowadzi redakcję działózo 

: literackiego, kroniki ogólnej, różnych, skrzynki 

redakcyjnej oraz komunikatów Redakcji i Administracji. 

Alfred Muller — pr. red. kroniki Kół Naukozuych. 

Stanisław Pietsch —• student Polit. — prowadzi 

red. działu fotograficznego. 

Tomasz Kornacki — student Polit. — prow. 

red. działu artystycznego oraz układ graficzny 

pisma. 

Jerzy Turowicz — stud. Polit. — prowadzi 

red. działu ogólnego, awiatycznego i samochodowego. 

Zbigniew Schneigert — stud. Polit. — pr. 

red. działu sportozuo-tyrystycznego. 

Józef K. Merczyński —• stud. Polit. — pr. 

red. działu reklam. 

Administracja: 

Józef K. Merczyński — administrator. 

Alfred Muller — zast. administratora. 

Stefan Sander — stud. Polit. — zast. administratora 

— prozuadzi ekspedycję. 

Zbigniew Schneigert — stud. Polit. — zast. 

kier. ekspedycji. 

Włodzimierz Fischer — absolwent Polit. — 

sekretarz. 

Michał Brzostowski — student Politechniki — 

skarbnik. 

Dymitr Szydłowski — stud. Polit. — archiwarjusz, 

zarządca Czytelni i lokalu. 

Pozatem współpracują ściśle: 

Jan Kunz — student Politechniki. 

Tadeusz Kowalski — student Politechniki. 

Oddziały Uczelniane : 

Leonard Knoch — stud. Polit. — redaktor 

Z. T. zu Warszazoie. 

Związek Polskich Kół Naukowych Politechniki 

Gdańskiej prowadzi red. Z. T. zu Gdańsku. 

Antoni Niedżwiedzki — absplzuent Akademji 

Górniczej — prowadzi redakcję Z. T. zu Krakozuie. 

Pozatem referenci wszystkich kół naukowych 

technicznych P. M. A. w Gdańsku, Krakowie, 

Lzuowie i Warszazuie prowadzą oddziały organózu 

pisma. 

Ze wszystkich stron Polski zjeżdżają się do 

kresozuego grodu słuchy, że tam: w stolicy syreniej 

i pod Artusa dworzyszczem — nad Bałtykiem 

sino-zielonym i u królezuskiego Wawelu pod-

Str. 6. Ż Y C I E T E C H N I C K I E Nr. 4. 

noża, dokąd dociera echo śląskich kuźnic — płoną 

już wici i sposobią się nowe zastępy. 

A tymczasem mówi już o nas zagranica : 

posłyszały Niemcy — jak to śladem polskiej lokomotywy 

nasz 3 numer myślą do Bułgarji i Algieru 

powędrował; radeby powędrować razem na 

szpaltach naszego pisma; posłyszał dźwięczny 

lombardzki gród Milano i do wspólnej biesiady 

narodów zaprasza — pójdziemy znów na lombardzką 

ziemicę pod niebotyczne Alpy — ale 

zwartą karną drużyną — my spadkobiercy Legjonów 

Dąbrowskiego. 

Pójdziemy z wolnej Polski w nowej odświętnej 

szacie; w ślad za pierwszym — rozpisujemy 

drugi konkurs na okładkę; zapytani o polskość 

DO JUTRA! 

Do jutra w życiu dziwna wiedzie droga : 

To w serpentyny poplątana cała, 

Gdzie dwu ma panów — szatana i... Boga! 

To prosto biegnie gdzieś w dale — jak strzała. 

Młodzi — wciąż przemy naprzód w walk odmęcie, 

I zmagań zgiełku — albo w znojnej ciszy ; 

Idziemy w ducha nieprzerwanem święcie — 

W skrach kuźnic naszych, których nikt nie słyszy. 

Dotrzemy ! Nic nas powstrzymać nie zdoła : 

Ni złość — ni zawiść i zdarzeń błazeństwo; 

Nawet w spoczynku do nas jutro zooła — 

Nazuet znużonych żegna nas przekleństwo. 

Wytrwamy — czy nam świat pokłony bije, 

Czy też zachwaszcza — błoci nasze szlaki; 

Nawet w bezsile naszej jutro żyje l 

Jesteśmy zawsze — jak związane ptaki. 

swej nazzuy, 6-letnią tradycją podyktowanej, zwracamy 

się do Polskiej Akademji Umiejętności — 

z uprzejmą prośbą o wyrok ostateczny; — staniemy 

wobec obcych w „płaszczu niewyżebranym, 

lecz świetnościami dawnych naszych przodków 

świetnym ". 

1 to jest powód, dla którego nie możemu 

w pełni dotrzymać zamierzonej noworocznej niespodzianki. 

Drodzy Czytelnicy tę zwłokę przebaczą dla 

jej celu. 

My w zamian przyrzekamy, że dalej pójdziemy 

do lepszego jutra drogą szeroką i prostą ; 

do wspólnej pracy zapraszamy Wszystkich i Polsce 

całej życzymy „Dobrego Nozuego Roku!" 

W. L. 

O korozji niektórych stopów ołowiu. 

W marcu 1932 pojawił się w czasopiśmie „The 

Metal Industry" interesujący artykuł Pana F. L. 

Brady p. t. „Opór na korozję w budynkach potrójnych 

stopów B. N. F. o osnowie ołowianej". 

Autor powyższego artykułu zastanawia się nad 

korzyściami wprowadzenia w miejsce stosowanego 

dotychczas czystego ołowiu, pewnych jego stopów 

potrójnych, o osnowie ołowianej, z pośród których 

najbardziej zaleca dwa stopy: 

(1) 0.25°/ 0 kadmu, 

0.50°/ 0 antymonu, 

99.25°/o ołowiu. 

(2) 0.25°/ 0 kadmu, 

1.50°/ 0 cyny, 

98.25°/ 0 ołowiu. 

Reasumując wywody Pana Brady'ego, oraz 

wyniki otrzymane przezemnie w laboratorjum Zakładu 

Metalurgji Akademji Górniczej, dla innych 

poza żelazem metali należy stwierdzić, że chodzi tu 

o próbę otrzymania „twardego ołowiu", niepodle- 

Jan M. Crubecki. 

gającego korozji, przynajmniej nie w większym 

stopniu niż czysty ołów. 

Zagadnienie powyższe interesuje nas, jako 

Polaków, ze względu na zużytkowanie tu kadmu, 

który jest „polskim metalem" i którego zastosowanie 

mogłoby znacznie poprawić nasz bilans 

handlowy. 

Doświadczenia wykonane przez Pana Brady, 

w Brytyjskim Instytucie Poszukiwawczym dla innych 

poza żelazem metali, wykazały, że korozja 

obu powyższych stopów potrójnych, czy to chodzi 

o działanie wody twardej, czy wody „zgniłej", zawierającej 

kwasy organiczne (n. p. kwas octowy), 

jest prawie równa jak dla ołowiu, a nawet nieco 

mniejsza. 

Doświadczenia laboratoryjne przeprowadzono 

z roztworami mleka wapiennego i kwasu octowego. 

Pan Brady pisze, że stopy potrójne mają 

lepsze własności wytrzymałościowe niż ołów, czyli, 

że są stosunkowo tańsze, gdyż wziąwszy pod 

uwagę n. p. (dwie rury: ołowianą i stopową o tej

Nr. 4. Ż Y C i F T E C H N I C K I E Str. 7. 

samej wytrzymałości mechanicznej, rura stopowa 

będzie lżejszą. Aby sprawdzić powyższe twierdzenie 

sporządziłem w laboratorjum próbki obu, wyżej 

wymienionych stopów, stosując przy tern 

metodę „stopów przygotowawczych". Próbki od 

lane w kształcie walców o średnicy 12 m/ m 

wywal- 

cowałem następnie na walcarce elektrycznej na 

drut o średnicy 5 m/ m. 

Twardość odlewu mierzona aparatem Rockwella 

przy stożku 120° i obciążeniu 25 kg, mierzona 

przez 30 sekund wynosiła ~ 9 jednostek 

Briwella. Drut wywalcowany, po odpuszczeniu się 

w przeciąga kilku dni w temperaturze pokojowej 

wykazał w tych samych warunkach pomiaru twardość 

~ 10 jednostek Briwella, zaś twardość czystego 

ołowiu wynosi według danych Prof. Dr. 

Krupkowskiego (Praca doktorska : „O właściwościach 

mechanicznych miedzi"), w tych samych 

warunkach pomiarowych 4 j. Br. 

Jak już z powyższego widać nastąpiła tu 

poprawa właściwości mechanicznych, chociaż dane 

otrzymane przezemnie są tylko orjentacyjne, a powtóre 

być może, że nie osiągnąłem w stopie zadanej 

zawartości kadmu, z powodu jego wielkiej 

zdolności do „spalania się". (Analizy ilościowej 

•otrzymanych stopów nie przeprowadzono). 

Celem teoretycznego wytłómaczenia otrzymanych 

wyników rozpatrujemy następujące układy 

podwójne : 

Rys. (1) Cd — Pb, 

Rys. (2) Sb — Pb, 

Rys. (3) Sn — Pb; 

nasuwające się jeszcze układy podwójne : Cd — Sb, 

•oraz Cd — Sn, mogę śmiało opuścić, gdyż zaciemni 

mi tylko rozważania. Jak widać z powyższych 

wykresów układów podwójnych, oba nasze stopy 

znajdują się w zakresie roztworów stałych granicznych. 

Powyższa okoliczność tłumaczy nam już częściowo 

wzrost wytrzymałości i twardości. Ponadto 

otrzymanie roztworu stałego jest korzystne ze 

względu na korozję, gdyż roztwory stałe nie dają 

ogniwa galwanicznego. 

Jak już widać z samego składu chemicznego 

obu stopów potrójnych, Anglicy podjęli bardzo 

ostrożną próbę uszlachetnienia ołowiu. Dodatek 

kadmu jest tu zupełnie zrozumiały, jeżeli porównamy 

położenie kadmu i ołowiu w szeregu napięciowym 

metali, mianowicie kadm, jako mniej 

szlachetny od ołowiu, leży przed nim w szeregu 

napięciowym. Widać z teg^, że w wypadku elektrolizy 

ołów będzie ługować kadm, a nie naodwrót. 

Gdybyśmy dodali do ołowiu choć odrobinkę 

metalu szlachetniejszego, n. p. złota, to 

wtedy ta mala ilość metalu szlachetnego wyługuje 

nam cały mniej szlachetny ołów. Oczywista, że 

dodatek kadmu dla ochrony przed korozją nie 

musi być wielki. 

Jak wiemy z teorji stopów łożyskowych, dodatek 

antymonu utwardnia ołów. W naszym wypadku 

dodatek O^S0/,, antymonu spełnia tą samą 

rolę, co l,5°/ u cyny. Widzimy więc, że angielska 

próba uszlachetnienia ołowiu polegała na polepszeniu 

właściwości mechanicznych (twardość) 

przez dodatek Sb lub Sn i zabezpieczeniu się 

przeciw pogorszeniu odporności na korozję przed 

dodanie kadmu. 

Próbę powyższą należy nazwać „ostrożną" 

ponieważ dodatki stopowe są tu b. małe, a zmiana 

własności mechanicznych i chemicznych też nie 

jest duża. 

Próby odporności na korozję ołowiu i obu 

stopów potrójnych, wykonane w laboratorjach 

—% ciężar. Pb Z0%4%Cd 

Rys. 1 

1$% ciężar. Sb 

Rys. 2. 

% ciężar. Pb 

Rys. 3. 

Brytyjskiego Towarzystwa Poszukiwawczego dla 

innych poza żelazem metali wykazały prawie równą 

odporność na korozję ołowiu i obu stopów. Niestety 

jednak próby powyższe były raczej ilościowe, 

t. j. w wyniku otrzymaliśmy ilość miligramów 

utraty na 1 cm 2 nadgryzanej blaszki na godzinę.


Dla nas, jako techników, daleko większe znaczenie 

ma okoliczność, czy korozja jest równomierna 

na całej powierzchni badanego przedmiotu (n. p. 

rury), czy też jest złośliwą, t. j. powoduje w niektórych 

miejscach dziury i wyżarcia. I chociaż 

pod względem ilościowym ubytek ciężaru wskutek 

nadgryzania korozywnego może być w obu wypadkach 

jednakowy, to jednak jasnem jest, że 

praktyczna różnica zastosowań jest ogromna. 

Jeszcze na pewne momenty należałoby zwrócić 

uwagę: odporność czystego ołowiu na wpływy 

atmosferyczne zawdzięcza się ochronnej warstwie 

PbO. Jednak PbO rozpuszcza się łatwo w wodorotlenku 

wapnia Ca(OH) 2 i na tern zjawisku 

polega korozja ołowianych rur wodociągowych 

i kanalizacyjnych, pozostających w kontakcie z zaprawą 

wapienną w budynkach. 

Korozja ołowiu przez kwasy organiczne zachodzi 

w wypadku kontaktu ołowiu ze świeżym 

drzewem, (specjalnie drzewem twardem, jak dąb), 

albo w wypadku działania wody gnilnej. 

Wreszcie w obu wypadkach korozji nie należy 

zapominać o korozywnem działaniu kwasu 

węglowego (gazowy CO L, -f- woda). 

Reasumując wszystko, cośmy dotychczas powiedzieli, 

trzeba stwierdzić, że angielska próba. 

uszlachetnienia ołowiu, dała już jednak pewne pozytywne 

rezultaty. Badania w kierunku zużycia 

kadmu w Polsce będą dla nas bardzo pożyteczne. 

Widząc rezerwę badaczy angielskich musimy zachować 

tą samą rezerwę i w naszych badaniach 

i ogłaszać wyniki dopiero po wielu b. dokładnych 

próbach. 

Pomyślne rozwiązanie powyższego problemu' 

posunie naprzód technikę w działach takich, jak : 

fabrykacja rur wodociągowych, ochraniaczy do 

kabli elektrycznych, oraz blach ołowianych. 

Ciekawym byłby problem zastosowania kadmu 

celem ulepszenia ołowiu do fabrykacji antyfrekcyjnych 

stopów łożyskowych o osnowie 

ołowianej. 

Estetyka w budowie mostów. 

Problem estetyki w budownictwie mostowem 

jest w dzisiejszych czasach tematem szczególnie 

niewdzięcznym, gdyż i tu, jak w każdej dziedzinie 

pozostajemy pod wpływem psychiki kryzysowej, 

której sam dźwięk słowa estetyka przywodzi 

na myśl konieczność niepotrzebnych wydatków. 

Utarło się w budownictwie powiedzenie „stawiajmy 

tylko to, co jest koniecznie potrzebnem", no 

i rozpatruje się odpowiednie plany tylko z punktu 

widzenia użyteczności i taniości, estetyka to luksus, 

„w czasach ogólnego zubożenia wskutek kryzysu 

nie możemy myśleć o pięknie". W rezultacie 

stawiamy budynki-koszary, których jedyny cel — 

pomieścić jak najwięcej czynszowników, mosty 

według utartych szablonów, gdyż za każdą nową 

myśl trzeba coś zapłacić. Nie zastanawiamy się 

nawet nad tern, czy za tą samą cenę nie moglibyśmy 

wybudować coś piękniejszego, a mimo to 

spełniającego równie dobrze swe zadanie. 

Antoni Niedźwiedzki. 

których celem między innemi jest, że się tak wyrażę, 

w wybitny sposób szpecić piękno krajobrazu. 

Na szczęście po wybudowaniu tych mostów nastąpiła 

reakcja, coraz częściej dają się słyszeć 

Ryc. 1. Ryc. 2. 

W ostatnich latach wybudowano tak u nas, głosy o konieczności połączenia piękna z celowojak 

i zagranicą kilka takich „kryzysowych mostów", ścią i wyzwolenia się wreszcie z pod wpływów


rosyjskiego budownictwa, które w tej dziedzinie 

oznaczało się skrajnem zacofaniem. 

Zagranicą zainteresowano się tym problemem 

trochę wcześniej, ukazało się kilka obszernych 

dzieł na ten temat; autorami są profesorowie Politechnik 

lub znani konstruktorzy, jak Le Corbusier, 

Hartmann, Meyer, Jordan, Michel, Zucker i in. 

Dzieła te i rozprawy specjalnie dużego znaczenia 

dla nas nie mają, gdyż nie da się zestawić jakichś 

reguł, jak należy budować, by most był ładny. 

Ryc. 3. 

Wkraczamy w dziedzinę sztuki, gdzie różne poglądy 

mogą się ścierać; możemy tylko na podstawie 

wykonanych mostów dojść do pewnych 

konkluzji, na podstawie których możemy przy 

projektowaniu wykluczyć w danych warunkach 

pewne typy i w ten sposób zmniejszyć granice 

dowolności. 

W ogólności możemy rozpatrywać piękno 

mostu z dwojakiego punktu widzenia: pierwszym 

jest wygląd samego mostu i jego kształt, zależny 

w dużym stopniu od użytego materjału, drugim 

zaś jest wygląd mostu w otoczeniu, a więc jego 

dostosowanie się do krajobrazu. 

Co do pierwszego punktu to musimy się zastrzedz, 

że sąd o walorach estetycznych mostu 

mogą wydawać tylko ludzie, znający ich istotę, 

rozumiejący wpływ sił działających na ustrój, właściwości 

materjału i cel budowy, a więc normę 

obciążenia, gdyż od tego będą zależeć wymiary, 

a poczęści i kształt mostu. Piękno będzie zależeć 

od harmonji jego części ustrojowych, które powinne 

jasno uzmysławiać nam układ sił działających, 

oraz od kształtu linji, jakie tworzy zarys 

mostu. 

Drugim postulatem jest zaprojektowanie mostu 

w ten sposób, by nie raził w otoczeniu, by 

przy oglądaniu go nie sprawiał takiego wrażenia, 

jak obraz w nieodpowiednich ramach. Możemy 

naprzykład w pewnych warunkach żądać mostu 

masywnego, monumentalnego, w innych znowu 

konstrukcji lekkiej, zajmującej jaknajmniej miejsca. 

Wybór kształtu mostu zależy od projektującego, 

od jego wyczucia artystycznego, którym 

powinien się kierować przy projektowaniu ogólnych 

założeń mostu, dopiero na podstawie których 

oraz kierując się troską o dostosowanie się 

do otoczenia można wybrać rodzaj materjału najodpowiedniejszego 

w danych warunkach. Ponie 

waż tak sam kształt, jak i wygląd w otoczeniu 

zależy od materjału użytego, zastanówmy się więc 

nad naszą kwestją z tego punktu widzenia. 

Mosty drewniane, tak leżajowe, jak i kratowe 

budowane obecnie tylko jako tymczasowe dla 

mniejszych rozpiętości i obciążeń, dostosowują się 

bardzo dobrze do otoczenia w miejscowościach 

leśnych, zwłaszcza jeżeli mamy do czynienia n. p. 

z rezerwatem dzikiej przyrody, gdzie użycie sztucznych 

materjałów byłoby nieodpowiednie. Między 

mostami z 18 i 19 w. możemy znaleźć prawdziwe 

arcydzieła sztuki, w Szwajcarji n. p. wydano nawet 

specjalną ustawę ochronną dla niektórych 

mostów drewnianych, właśnie z powodu ich zabytkowej 

wartości, mimo, że nie odpowiadają zupełnie 

dzisiejszym normom obciążenia 

przeszkodą dla ruchu. 

i są raczej 

Mosty łukowe kamienne charakteryzuje wygląd 

monumentalny, masywność, są nieodzowne 

w starych miastach wśród zabytków średniowiecznej 

architektury. Obecnie mają rację bytu tylko 

tam, gdzie mamy odpowiedni kamień pod ręką, 

a więc w okolicach górskich, skalistych, za czem 

przemawia i drugi argument, mianowicie dostosowanie 

się do otoczenia. Przykładem takiego mostu, 

który ze swem otoczeniem tworzy jakby jedną 

całość, jest most koleji Albergańskiej, o rozipętości 

41 m (ryc. 1). W tej grupie mostów możemy 

wymienić nasz most nad Prutem w Jamnie 

(ryc. 2), gdzie most z jarem o dnie kamienistem 

na tle gór tworzy estetyczną całość. 

W tern miejscu nie od rzeczy będzie zestawić 

mosty łukowe kamienne z takimiż betonowemi 

ewentualnie żel-betowemi. Naturalnie w porównaniu 

tern nie możemy dojść do żadnych wniosków, 

gdyż tak użycie kamienia, jeżeli nam chodzi 

o większą monumentalność, jak i użycie betonu 

Ryc. 4. 

i żelbetu, jeżeli chodzi o lekkość konstrukcji, naturalnie 

z punktu widzenia estetycznego, może 

być w pewnych warunkach wskazane. 

Mosty łukowe betonowe, a zwłaszcza wzmocnione 

żelazem, mają mniejsze przekroje, prócz 

tego, możność użycia żelbetu, jako pomostu, 

a więc stworzenia ramy o smukłych słupach, zamiast 

sklepień pachwinowych, daje nam okazję 

do tworzenia lekkich konstrukcyj o pierwszorzędnych 

walorach artystycznych. Jedyną ich ujemną 

stroną będzie barwa betonu, która w otoczeniu


przyrody, wybija się na pierwszy plan, tworzy 

jasne, rażące powierzchnie, wprowadza jednym 

słowem, jakiś niepokój w swe otoczenie. Co do 

samego ustroju łuku, to nie każdy daje nam przy 

oglądaniu dodatnie wrażenie estetyczne. Weźmy 

Ryc. 5. 

na przykład most łukowy trójprzegubowy, jest 

to ustrój ze względów statycznych najbardziej 

celowy, a jednak nie daje nam pełni zadowolenia 

estetycznego. A powodem tego konieczność zastosowania 

większych przekroji w 1/ 1 rozpiętości, 

a zwężenia nietylko w kluczu, ale i we wezgłowiu, 

co daje nam zwłaszcza w skrócie perspektywicznym 

obraz niepokojący i brzydki. Wadę tę 

może usunąć dopiero zastosowanie żelbetu, a więc 

zamiast pogrubiania łuku, odpowiednie wzmocnienie 

go żelazem. Wogóle użycie żelbetu daje nam 

duże możliwości indywidualnego konstruowania, 

żelbet w rękach dobrego inżyniera, jest tern, czem 

glina dla rzeźbiarza. Nie można wprost znaleść 

ustroju, naturalnie w pewnych granicach rozpiętości, 

nie dającego się wykonać przy użyciu tego 

materjału. I dlatego tu, jak nigdzie, możemy zwra- 

Ryc. 6. 

cać uwagę na estetykę, możemy kształtować konstrukcję 

według naszego smaku artystycznego. 

Jak już wspomniano żelbet daje nam wprawdzie 

nieograniczone możliwości, ale do pewnych 

granic rozpiętości, dla większych rozpiętości jedynym 

stosowanym materjałem jest żelazo, które 

posiadając największy moduł wytrzymałości, daje 

konstrukcje lekkie o delikatnych linjach. I ono 

w rękach dobrego konstruktora staje się, zwłaszcza 

przy zastosowaniu spawania, materjałem podatnym 

do projektowania mostów, mogących 

swym wyglądem zadowolić najwybredniejsze wymagania 

estetyka. Nie tu miejsce na zastanowianie 

się nad poszczególnemi typami konstrukcyj, 

oglądnijmy raczej kilka przykładów mostów żelaznych 

odpowiednio rozwiązanych pod względem 

estetycznym. Jako przykład mostu, który mimo 

dość znacznej rozpiętości odznacza się lekkością, 

i że się tak wyrażę, łagodnemi linjami, można podać 

most w Schwarzwasser (Szwajcarja) (ryc. 3), 

o rozpiętości 114 m. Jest to typowy przykład na 

to, że w krajobrazie lesistym, który cechuje pewna 

miękkość linji najodpowiedniejszą konstrukcją jest 

żelazna. Wprost przeciwne cechy przedstawia nam 

most przez cieśninę Firth of Forth (ryc. 4). Most 

ten przekracza cieśninę na wysokości 46 m nad 

poziomem morza, dwoma otworami po 520 m 

światła. Jest to ogrom o kolosalnych wymiarach 

przekroji prętów i właśnie ta jego imponująca 

Ryc. 7. 

wielkość jest na tle morza zupełnie na miejscu. 

Czemś pośredniem między oboma poprzedniemi jest 

wiadukt Garabit (ryc. 5), projektowany przez 

Eifla, o długości 448 m, światło łuku wynosi 165 m. 

Do prawdziwych dzieł sztuki możemy zaliczyć 

mosty wiszące, których przykłady przedstawiają 

(ryc. 6 i 7). Z tych pierwszy to słynny most św. 

Elżbiety w Budapeszcie, o rozpiętości 290 m,. 

drugi most w Koln, o rozp. 185 m. Mamy tu dwa 

różne rozwiązania mostu tego samego typu, każde 

w innym stylu, przyczem tak jeden, jak i drugi, 

jest dobrze dostosowany do otoczenia. 

Jak widzimy z powyższych rozważań wybór 

alternatywy mostu trafny pod względem estetycznym, 

zależy ściśle od indywidualności projektującego. 

Artysta tworząc n. p. obraz lub rzeźbę, nie 

jest prawie niczem krępowany, inżynier musi pamiętać 

o zadaniach utylitarnych, jakie dana konstrukcja 

ma do spełnienia, musi projektować na 

podstawie gruntownej znajomości teorji mostów, 

co w dużym stopniu obciąża wygląd zewnętrzny 

mostu. I tylko połączenie prawdziwej wiedzy inżynierskiej 

ze smakiem artystycznym, może nam 

dać ładne i dobrze, tak statystycznie, jak i konstrukcyjnie, 

rozwiązane mosty. 

//ii. Bronisław Kopyciński.

Nr. 4 Ż Y C I E T E C H N I C K I E Str. 11. 

Zakłady hydroelektryczne we Włoszech. 

(Sprawozdanie z wycieczki naukowej Związku Studentów Inżynierji). 

(Dokończenie). 

Drugi kompleks zakładów hydro-elektrycznych, 

których budowę prowadzi i finansuje wioska 

kolej państwowa, leży w pobliżu Florencji na 

rzekach Reno i Limentra, koło stacji Bagni Porretta. 

(Rys. 7 i 8). 

Projektowane są tam 4 zakłady: Pavana, Suviana, 

Castrola i Riola. Energję elektryczną wytworzoną 

w tych zakładach wykorzysta się przedewszystkiem 

do elektryfikacji nowej linji kolejowej 

t. zw. diretissima Firenze - Bolonia. 

W obecnej chwili centrala Pavana jest ukończona, 

a w Suviana budują przegrodę. 

Zakład Pavana zbudowano na rzece Limentra 

di Sambuca. Dla uregulowania odpływu wody 

i otrzymania skoncentrowanego spadu wybudowano 

przegrodę o wysokości 51 m {rys. 9). Środkowa 

część tej przegrody składa się z 3 łuków 

żelbetowych o rozpiętości 16,5 m, wspartych na 

filarach betonowych. Skrzydła wykształcono jako 

o 

Zakłady hydro-elekiryczne 

na rzekach,Reno'i. Limentra'(Środkowe Wiochy] 

Schemat wysokościowy. 

Rys. 7. 

przegrody ciężkie — betonowe. Objętość betonu 

34.000 m 3. Pojemność zbiornika 1,000.000 m 3. 

Wodę ze zbiornika do turbin Francis'a doprowadza 

krótki rurociąg turbinowy o (1 ) 2000 mm., 

objętość przepływu 15 m 3/sek. Spad użyteczny 

88 m., moc instalowana 8000 kW. 

Założono dwie turbiny, z których normalnie 

pracuje tylko jedna, druga jest zapasowa. 

Po wykończeniu okazało się, że przegroda 

nie jest szczelna. Wobec tego koniecznem było 

uszczelnienie sklepień od strony odwodnej wyprawą 

torkretową na siatce żelaznej. 

Wzdłuż korony przegrody zabetonowano 

znaki żelazne, a przez pomiar ich z punktów stałych-betonowych, 

założonych na stokach doliny 

można badać ewentualne ugięcia przegrody. 

Dla zabezpieczenia się przed powodzią po 

prawej stronie zbiornika wybudowano przelew, 

zamknięty samoczynnemi klapami i segmentami, 

które przepuszczają 250 m 3 wody na sekundę 

(rys. 10). 

Druga przegroda z tego kompleksu, w Suviana, 

znajduje się w budowie. W roku 1928 za- 

Zakłady hydro-elekiryczne 

na rzekach .Reno'V .Limentra''/środkowe Wlochyl 

Sytuacja. 

Rys 8. 

częto budowę tej przegrody, należącej do najwyższych 

w Europie, spiętrzającej wody potoku Limentra 

Trepio (rys. 11 i 12). 

Według projektu ma to być przegroda ciężka, 

betonowa, kształtu trójkątnego, w rzucie poziomym 

założona jako łuk o promieniu 650 m, 

o wysokości 88 m, szerokości w podstawie 78 m, 

Rys. 9. 

w koronie 6 m, oraz długości w koronie 200 m. 

Całkowita objętość betonu ma wynosić 300.000 m 3. 

Pojemność zbiornika, powstałego przez wybudowanie 

przegrody dolinowej wynosi 40.000.000 

m :l. W zakładzie będą pracować 3 turbiny Francis^ 

z generatorami o łącznej mocy 60.000 KW. 

Skała fundamentowa jest piaskowcem uwar-


Rys. 10. 

stwowanym, silnie spękanym, wymagającym dla 

stężenia injekcji cementowych do głębokości około 

25 m. Miejsce budowy jest wprost idealne: szeroka, 

głęboko wcięta dolina, o małym spadku podłużnym 

zacieśnia się w wąskie gardło. 

Dotąd wybudowano 70 m wysokości przeprzegrody. 

Obecnie pracuje się na trzy zmiany 

robotników, przy ogólnej ilości 800 ludzi. Dwie 

partje dzienne zajęte są betonowaniem, wytwarzaniem 

betonu, dostarczaniem cementu do silosów, 

oraz wierceniem otworów dla nabojów dynamitowych 

w kamieniołomach, leżących powyżej 

przegrody; nocna zaś partja zajęta jest wysadzaniem 

nabojów i w ten sposób przygotowuje materjał 

skalny w dużych odłamach. 

Rys. 11. 

Materjał żelazny i cement dowozi się kolejką 

linową ze stacji Bagni delia Porretta, odległej 

o 5 km. Dla dowozu materjału skalnego do łamaczy 

kamienia wybudowano kilka krótkich linji 

wąskotorowej kolejki. 

Wszelkie prace wiertnicze i t. p. wykonuje 

się przy pomocy wiertarek o popędzie sprężonem 

powietrzem, a w tym celu zainstalowano kompresory 

z motorami Diesla o mocy 300 HP. 

Przegrodę buduje się z betonu lanego o zawartości 

225 kg. 

cementu na 1 m :i 

tłucznia. Z mieszarekdostarcza 

się beton na 

miejsce budowy 

przy pomocy żelaznych 

rur i rynien,zawieszonych 

na linach, 

napiętych między 

dwiema kratowemi 

wieżami 

0 wysokości 120 

m. Ponieważ beton 

spada z rur 

ze znacznej wysokości,robotnicy 

zatrudnieni 

przy rozgartywaniu 

betonu 

1 ubijaniu go 

przy oszalowaniach, 

pracują 

w ubraniach gumowych 

i stalo 

Rys. 12. 

wych hełmach. 

Pomimo precezyjnie zorganizowanej pracy 

było od początku budowy kilka nieszczęśliwych 

wypadków, które pociągnęły za sobą 12 ofiar 

z życia robotników. 

Budowa przegrody i centrali w Suviana według 

projektu ma być ukończona w roku bieżącym. 

Na zakończenie poczuwam się do miłego 

obowiązku podkreślenia nadzwyczajnej uprzejmości 

obu pp. inżynierów: Prandolini'ego, kierownika 

budowy przegrody w Toggia, oraz Penserinfego, 

kierownika budowy w Suviana, którzy 

oprowadzając nas nie szczędzili drogiego Im czasu 

udzielając chętnie cennych uwag i objaśnień. 

Lwów, w kwietniu 1932 r. 

Stanisław Juniewicz. 

Wycieczka Koła Elektryków Stud. Pol. Warsz. do Szwecji. 

Fabryki urządzeń elektrycznych. 

Jednym z celów podróży wycieczki były zakłady 

ASEA. Przebiegając liczne warsztaty w Vasteras, 

produkujące maszyny wirujące, a w Ludwice 

transformatory i wyłączniki, — nie zdołaliśmy 

poświęcić więcej czasu tym czy innym fabrykatom. 

Wynieśliśmy stąd garść cyfr i wrażeń ze 

sposobu pracy lub wielkości objektów. Poznanie 

(dokończenie). 

szczegółów konstrukcyjnych było bowiem utrudnione. 

Zakłady ASEA zatrudniają ogółem około 

600 inżynierów i personelu technicznego, oraz 

około 5.000 robotników. 

W wielkiej hali oglądamy czterobiegunowy 

wirnik generatora 25.000 na KVA, przy obróbce 

mechanicznej poznajemy elektryczne spawanie, 

stosowane do największych części generatorów


zakładów wodno-elektrycznych, oraz cięcie 4 cm 

blach autogenem. 

W oddziale budowy maszyn elektrycznych: 

prądnice synchroniczne od kilkudziesięciu KVA 

do olbrzymich jednostek o 24.000 KVA, przeznaczonych 

dla elektrowni wodnych; motory asynchroniczne 

różnego typu do 4.300 KM; maszyny 

prądu stałego o mocy 12.000 KW; przetwornice 

0 mocy jednostek do 10.000 KVA, stosowane 

w kolejnictwie elektrycznem; przetwornice jedno 

1 dwutwornikowe; silniki komutatorowe. 

Fabryka liczników i przekaźników, wśród 

których przekaźniki prądowe, różnicowej zwrotne 

na specjalną zasługują uwagę ; wreszcie seryjna 

fabrykacja małych motorków uzupełniają przegląd 

zakładów w Vasteras. 

W Ludwice — transformatory i sprzęt rozdzielczy 

wysokiego napięcia. Uwagę naszą zwracają 

transformatory z automatyczną regulacją napięcia, 

uskutecznianą dzięki 8 zaczepom: 12.000 

KVA, a dalej wyłączniki olejowe 3-f azowe na 132 

KV, 350 Amp.; wyłączniki na prąd stały 3-kontaktowe 

na 8.000 Amp.; transformatorki napięciowe 

i prądowe 132 KV ; izolatory przepustowe 

i t. p. 

Z budowy urządzeń rozdzielczych wynieśliśmy 

przekonanie, że w dziedzinie zabezpieczeń 

przeciwprzepięciowych bardzo mało buduje się 

przyrządów specjalnych, natomiast dużą uwagę 

zwraca się na staranną izolację i wytrzymałość 

elektryczną (zwoje transf. i uzw. prądnic). Szczegół 

ten dlatego zwrócił naszą uwagę, że przy 

eksploatacji szwedzkich sieci wysokiego napięcia 

na 130, 70, 50 KV — stosowanie ochronników 

takich jak: różki, iskierniki, t. zw. Geschiitze 

i t. p. jest nadzwyczaj ograniczone. 

Drugą z kolei poważną firmą elektryczną, 

którą zwiedzaliśmy był L. M. Ericsson w Stockholmie. 

Specjalnością tej firmy jest wyrób aparatów 

telefonicznych i urządzeń do' sygnalizacji kolejowej 

oraz pożarowej. W dziale aparatów telefonicznych 

budowane są automaty, bo na nie 

tylko jest zapotrzebowanie; centrale ręczne używane 

są tylko na stacjach międzymiastowych. 

Obecnie buduje się typy następujące: OL 35 — 

automat większy na 22 abonentów, mniejszy na 

10 abonentów, lub wreszcie do 40 — kombinowany 

; OL 550 — dla 300 abonentów maksimum, 

oraz „Salme" — dla nieograniczonej liczby abonentów. 

Dwa pierwsze systemy są elektromagnetyczne, 

(t. j. organy połączeniowe poruszane są 

elektromagnesami), trzeci jest maszynowy (organy 

poruszane są silnikiem, w odpowiedniej chwili 

włączanym przez przekaźnik). Ponadto w próbach 

są systemy Crowna (wyliczacz 40 kont) oraz D— 

Salme profesora Trechcińskiego (wyliczacz 800 

kont, 1000 numerowy). 

Warsztaty mechaniczne wykonują wszelkie 

części do powyższych aparatów bezpośrednio 

z surowców; zaopatrzone są one w precyzyjne 

obrabiarki i automaty. Niektóre detale, jak wybieracze, 

są montowane masowo — na taśmie. 

Bogato wyposażone laboratorjum ściśle kontroluje 

produkcję. Każdy detal przechodzi szereg 

prób mechanicznych, elektrycznych lub akustycznych. 

W laboratorjum tern znajdują się bardzo 

precyzyjne przyrządy — między innymi jest wielokrotny 

oscylograf, który pozwala na obserwowanie 

na matówce równocześnie 6-ciu przebiegów 

naraz. 

Ponieważ na Politechnice w Stockholmie 

niema sekcji prądów słabych, więc jej absolwenci 

muszą całą znajomość teletechniki nabywać 

w przemyśle, a więc u Ericssona. 

Z kolei zwiedziliśmy inne wytwórnie elektryczne. 

Nie mogąc zwiedzić fabryki akumulatorów 

„Nife", poznaliśmy w Sztokholmie całą wytwórczość 

tej firmy, a więc akumulatory żelazo-niklowe 

o elektrolicie zasadowym, patent firmy, który 

dał jej zasłużony rozgłos. 

Dwudniowy pobyt w Kopenhadze, ostatnim 

etapie wycieczki, umożliwił nam poznanie dwóch 

firm duńskich: Knudsen, fabryka przyrządów 

elektrycznych i liczników, oraz Nordkabel. 

Do bogatego przeglądu przyrządów elektrycznych, 

widzianych w Szwecji, wizyta w firmie 

Knudsen wniosła niewiele ; materjał instalacyjny, 

sprzęt radjowy, liczniki dwutaryfowe, pracujące 

ze szwajcarskiemi zegarami, wyłączniki kapslowe 

rozdzielnie na 5.000 KVA, widziane już w Vasteras, 

stanowiły całą treść fabryki; ciekawszym był 

sposób elektrycznego punktowego szwejsowania. 

Zakłady energetyczne. 

Pozostaje wreszcie ostatnia część objektów 

zwiedzanych, a mianowicie zakłady energetyczne. 

Całkowita moc zakładów wodno-elektrycznych wynosi 

(193U) 338.950 KM, z tego największa część, 

bo 258.000 KM stanowi blok centralny, do którego 

wchodzą elektrownie wodne Trollhattan, Lilia 

Edet, Motała, Alvkarleby i elektrownia cieplna 

w Vasteras. Linja 130 KV (przewidziana do zmiany 

na 220 KV) Alingsas — Trollhattan — Vasteras, 

oraz linje 70 i 50 KV łączą wymienione zakłady 

w wielką państwową sieć trójfazową o 25 i 50 

okresach, która zasila całą przestrzeń od Bałtyku 

do Sundu. 

Procentowy podział energji w r. 1929 wypadł, 

jak następuje : 

1) Gospodarstwo domowe i drobny przemysł, 

w którym 1/10 jest zużyta na rolnictwo — 36°/ 0. 

2) Tartaki, przemysł papierniczy, drzewny, stalowy, 

żelazny i tp. — 26 °/ 0. 3) Przemysł elektro-


chemiczny i elektrotermiczny — 25 %• 4) Elektryczne 

koleje — 10 °/ 0. 5) produkcja pary z elektrycznie 

ogrzewanych kotłów — 3 °/ 0. 

Największa, ale zarazem i najstarsza (1910) 

elektrownia w Trollhattan wykorzystuje 31,5 mtr. 

spadek rzeki Gota Alv i olbrzymie zasoby wodne 

jezior o powierzchni 47.300 kim 2. Powyższa ilość 

Rys. 1. 

wody daje zakładowi możność pracy prawie zawsze 

przy pełnem obciążeniu (Rys. /.). 

Przełyk turbin 800 m 3/sek., minim. 290 m 3/s. 

Z zamku wodnego prowadzi 13 rur o średnicy 

4,25 m do tyluż bliźniaczych turbin Francisa 

o mocy 12.500—13.200 KM, sprzężonych z generatorami 

trójfazowemi na 13.500 KVA, 11 KV, 

(Rys. 2.); prócz tego trzy poziome turbiny Fran- 

Rys. 2. 

cisa o 500 KM dla prądnic, ładujących baterję 

akumulatorów. Trollhattan pracuje stale przy obciążeniu 

około 120.000 KW i produkuje rocznie 837 

miljonów KWg.; prąd rozsyłany jest przez sieć 

o 477 kim długości przy 130 i 50 KV; oraz 1.488 

kim linji przy 30, 20 i 10 KV (1929). 

20 kim poniżej Trollhattan znajduje się na 

rzece Gota Alv drugi potężny zakład wodno-elektryczny 

Lilia Edet. Całkowita moc do wyzyskania 

dochodzi tu do 170.000 KM przy spadku tylko 

6,5 m. Narazie ustawiono tam turbiny typu propelerowego, 

(ryc. 3) dwie systemu Lawaczka po 

11.600 KM, jedną syst. Kapłana na 14.000 KM, 

turbiny są sprzężone z generatorami na 10.000 

KVA, 10 KV, 25 okresów. Liczby obrotów wynoszą 

n=62,5 obr./min. Wirniki mają średnicę 

6 m i waga ich dochodzi do 62,5 t. 

Rys. 3. 

Sprawność obu rodzajów turbin przy normalnem 

obciążeniu jest bardzo duża, bo sięga 

n=0,95, jednak sprawność turbiny Lawaczka szybko 

maleje przy odchyleniu od obciążenia normalnego, 

podczas gdy turbina Kapłana zachowuje 

77=0,90 dla obciążeń, wahających się od 0,5 do 

1,8 obciążenia normalnego. By sprawność zespołu 

Lawaczka była możliwie dużą, wszelkie wahania 

-400, 

8 M 

'l 

• 0,2 Q/l 0,8 0,8 -\ 1.1 \A l,6 

Stos. obuąż. rzecz, do norm. 

Rys. 4. Porównanie sprawności turbin Lawaczka (L) z nieruchomemi 

łopatkami wirnika i Kapłana (K) z ruchomemi, dla zakładu wodno-elektrycznego 

w Lilia Edet. 

obciążenia przyjmuje turbina Kapłana. Regulacja 

łopatek wirnika odbywa się za pomocą serwomotoru, 

umieszczonego w piaście wirnika. 

Regulatory obrotów są typu izodromowego, 

t. j. utrzymują stałą ilość obrotów niezależnie od 

obciążenia. Największe obciążenie wynosi 24.000 

KW, a produkcja roczna 135 milj. KWg. 

Dla racjonalnej gospodarki wodnej w Lilia 

Edet i Trollhattan zainstalowane w rozdzielni zegary 

elektryczne, wskazujące stan wód na jeziorze 

Vąner i poszczególnych miejscowościach rzeki 

Gota Alv. W obu tych zakładach zastosowano 

jazy walcowe 20-metrowej długości.


Trzecia elektrownia, należąca do centralnego 

bloku, to elektrownia termiczna w Vasteras, która 

stanowi rezerwę dla sieci i ma za zadanie poprawę 

cos (p pokrywanie szczytów oraz regulację 

napięcia w głównym systemie linji. 

Kotłownia oprócz węglowych posiada też 

kotły, opalane ropą, służące specjalnie do pracy 

szczytowej. 

Zainstalowana moc 24.500 KW powiększa się 

obecnie przez projektowane ustawienie w elektrowni 

turboprądnicy systemu Ljiingstróma mocy 

50.000 KW. Turbinę tę będzie obsługiwał znajdujący 

się w budowie kocioł o ciekawej konstrukcjj 

pionowej 15-metrowej wysokości i o obszernej 

komorze spalinowej, kocioł ten będzie w stanie 

dostarczyć 130 ton pary na godz. o ciśnieniu 20 

atm. Uruchomienie kotła trwać będzie 8—10 min. 

Rys. 5. Sieć robocza kolei elektrycznej Stockholm—Goteborg. 

W rozdzielni napowietrznej linja 130 KV 

jest połączona z gwiazdą po stronie wysokiego 

napięcia, z zerem uziemionem przez cewkę Petersona. 

Na niskiem napięciu, wewnątrz budynku, 

poznajemy rozdzielnie kapslowe, t. j. cały zespół 

przyrządów rozdzielczych i pomiarowych, tak mechanicznie 

ze sobą powiązany, że wystarczy włączyś 

go do szyn zbiorowych, by uzyskać zasilanie 

jakiegoś odbioru. 

Dla uzupełnienia pobieżnego niestety obrazu 

techniki elektrycznej szwedzkiej, kilka słów poświęcić 

musimy kolejnictwu elektrycznemu, a właściwie 

jednej z elektryfikowanych linji : Stockholm—Goteborg. 

Wizyta w podstacji Sódertalje, jak i parokrotna 

jazda zelektryfikowanemi odcinkami dała 

nam zaledwie ogólne wyobrażenie całości. 

Linję kolejową Stockholm—Goteborg o długości 

454 kim zelektryfikowano w r. 1926. Energja, 

potrzebna do trakcji, pobierana jest z państwowej 

sieci trójfazowej 50 i 25-okresowej Trollhattan—Vasteras 

(130 KV), Motała—Vasteras 

(70 KV), oraz Vasteras—Sódertalje (70 KV) i przetwarzana 

w pięciu podstacjach, rozrzuconych na 

całej przestrzeni; ogólna moc, zainstalowana w podstacjach, 

wynosi 28.800 KVA, zaś moc, pobierana 

przez kolej, wynosi około 19.000 KW. 

Każda podstacja pracuje osobno na swój odcinek. 

Otrzymany prąd trójfazowy przetwarzany 

jest w podstacji na 6.000 wolt napięcia roboczego 

przetwornic, zasilających przewody jezdne prądem 

jednofazowym 16.000 V i 16,2/3 okr. 

Osobne transformatory przetwarzają znowu 

6.000 V na 10.000 V do zasilania osobnej linji 

oświetleniowej, prowadzonej wzdłuż torów na konstrukcjach 

przewodów jezdnych. 

Przetwornice, pracujące na sieć, są tak regulowane, 

aby poprawiały przesunięcie faz w państwowej 

sieci dalekonośnej; przetwornice nieobciążone 

służą do kompensacji tej sieci. 

Lokomotywy stosowane są typu D, układ 

1—C—1, o mocy 1.660 KM. Ten sam typ służy 

do pociągów osobowych i towarowych; elektrowozy 

różnią się tylko przekładnią mniejszą dla 

pociągów osobowych o szybkości maksymalnej 

90 klm/godz. i większą dla pociągów towarowych 

o szybk. maks. 60 klm/godz. 

Krótki czas, poświęcony zwiedzaniu podstacji, 

niestety nie pozwolił na poznanie samej linji, 

a w szczególności zagadnienia tak ciekawego jakiem 

jest zabezpieczenie linji prądów słabych, co 

bardzo sumiennie było tutaj przeprowadzone. 

Zabezpieczenie linji prądów słabych stanowi 

też nader cenny materjał praktyczno - naukowy. 

Nie chcąc pominąć tego istotnego szczegółu, o którym 

nam wspomniano na miejscu, zwracam się do 

wyczerpującego to zagadnienie artykułu p. inż. 

Bruski-Kasyna (Przegl. Elektr. 1930 Nr. 2 i 3). 

Między innemi czytamy tam: „Na linji Stocholm- 

Góteborg zastosowano izolowany przewód powrotny, 

który należy uważać za przewód kompensacyjny 

dla zniesienia działań indukcyjnych 

prądów w przewodzie jezdnym. Ten przewód powrotny 

został zawieszony w sposób specjalny na 

słupach przewodu jezdnego. Prądy w przewodzie 

powrotnym są praktycznie równe prądom w prze- 

Rys. 6. Podstacjo trakcyjna w S5dertalje. Przetwornice dwutwornikowe 

prądu trójfazowego 6 Kw, 50 okr/sek na 16 Kw, 15'/, okr/sek; 3200/2400 KVA. 

wodzie jezdnym. Aby to uzyskać musiano w równych 

odstępach, zwykle co trzy kilometry, wbudować 

tak w przewodach jezdnych, jak i w powrotnych 

w odpowiedni sposób transformatory 

ssące oraz połączyć przewody powrotne z szynami 

w połowie odległości dwóch transformatorów 

ssących. Ten układ obniżył w bardzo znacznym 

stopniu zaburzenia napięcia w kablach prądu

Str. 16. Ż Y C I E T E C H N I C K I E Nr. 4 

stałego, ułożonych w profilu kolejowym obok 

torów". 

* * 

* 

Sumując obejrzaną całość, możemy śmiało 

powiedzieć, że wybór kraju, jak i objekty zwiedzane 

miały dla uczestników wycieczki pierwszorzędną 

wartość naukową i krajoznawczą, a dla 

wielu stanowiło bogaty materjał porównawczy 

z produkcją przemysłową i energetyczną Szwajcarji. 

Niewątpliwie, że trudność porozumiewania 

się w Szwecji, gdzie nieraz znajomość angielskiego 

wydaje się bardziej skuteczną niż niemieckiego, 

stanowiło przeszkodę do pełnego wykorzystania 

wycieczki, lukę tą jednak częściowo wypełniły 

opisy lub schematy. 

Przemysł szwedzki pozostawił na nas wrażenie 

nietylko swą wysoką wartością efektywną, 

ale przedewszystkiem był lekcją poglądową, z której 

wynosimy przekonanie, że własnemi siłami, 

własnym wysiłkiem umysłowym i wieloma prubami 

na polu naukowem dochodzi się do wspaniałych 

rezultatów, powiększających bogactwo 

narodowe kraju i rozwijających zmysł twórczy. 

Nas młodych wycieczka do Szwecji upewniła, 

że poziom produkcji, organizacja warsztatu i, co 

najważniejsza, tężyzna duchowa człowieka są najistotniejszemi 

atutami walki konkurencyjnej. 

Nie wątpimy, że Koło Elektryków wycieczkami 

takiemi odda najlepszą usługę młodemu 

J(f>ołeczeństwu elektrotechnicznemu, wychowując 

szeregi ludzi, obeznanych ze stosunkami elektrotechnicznemi 

sąsiadów i zdolnych szeroko ujmować 

zagadnienia swego zawodu. 

Zadania polskiego szybownictwa. 

Dnia 9.XI.ub. r. odbyło się w LwowskiemTowarzystwie 

Politechnicznem zebranie inauguracyjne, 

sekcji lotniczo - automobilowej przy L. T. P. Na 

zebraniu tern wygłosił p. prof. Łukasiewicz, przewodniczący 

Studjum Lotniczego przy Wydz. Mech. 

Pol. Lw., odczyt p. t. „Zadania polskiego szybownictwa 

i nowoczesna technika konstrukcji szybowców". 

W ciekawym swym odczycie prelegent przedstawił 

w zarysie znaczenie szybownictwa oraz 

stan szybownictwa polskiego, a dalej motywy, 

które spowodowały wysłanie w lecie b. r. polskiej 

ekipy na konkurs szybowcowy w Rhón, (której 

ekipy zresztą prelegent był kierownikiem), wysłanie 

nie dla wyczynów sportowych, lecz tylko poprostu 

na naukę do kraju o najlepszem szybownictwie. 

Po omówieniu składu, organizacji i wyekwipowania 

polskiej wyprawy, prelegent przedstawił 

krótką historję szybownictwa niemieckiego, głównie 

od strony idącego z postępem techniki konstrukcyjnej, 

ciągłego wzrostu osiągnięć i wyczynów 

niemieckiego szybownictwa, po dzień dzisiejszy. 

W dalszym ciągu zapoznaliśmy się z przebiegiem 

i zdobyczami konkursu. Zaznaczyć należy, 

że udział grupy polskiej wypadł bardzo korzystnie 

jakkolwiek wyczyny nie były celem wyprawy, 

a z drugiej strony niedawna choroba inż. Grzeszczyka, 

głównego pilota ekipy polskiej, znacznie 

obniżała poziom i technikę jego lotów. Na zgłoszone 

82 szybowce, były jedynie 3 zagraniczne: 

2 polskie i 1 włoski, który jednak w konkursie 

nie brał udziału. Tak więc zagranicę zaprezentowała 

Polska z oryginalnemi i przytem wysoko 

wartościowemi szybowcami SG 28 i Lwów. 

Na pierwszym latał inż. S. Grzeszczyk w grupie 

wyższej, wyczynowej, na drugim kol. B. Łopatniuk 

(Politech. Lwow.) w grupie ćwiczebnej, 

na którym też wykonał on pierwszy polski przelot 

szybowcowy długości 17"3 km. O ładnych re 

Andrzej Iwanicki. 

zultatach świadczą liczne nagrody zdobyte przez 

ekipę polską, z których najpoważniejsza, to nagroda 

honorowa Aeroklubu Niemiec, poteza (zwana 

popularnie „potezą na banany", któremi się 

zajadali członkowie polskiej ekipy, ze względu 

na ich niską cenę). Tyle o rezultatach. Jeśli chodzi 

o zadania szybownictwa polskiego, to są one 

b. duże. Z jednej strony brak nam dużej liczby 

szybowców wyczynowych i przejściowych, treningowych, 

dalej trzeba dążyć do większego rozwoju 

meteorologji, aerodynamiki i techniki konstrukcyjnej. 

Równocześnie i technika latania nie stoi 

u nas na odpowiednim poziomie, nieznamy zupełnie 

niemal przelotów, ani też lotów technicznych 

(wyzyskiwanie prądów wznoszących, pionowych. 

Dalej brak nam szybowników, oraz instruktorów, 

słabą jest również propaganda szybownictwa. 

Do intenzyfikacji pracy naukowej w dziedzinie 

szybownictwa przyczyni się niewątpliwie 

niedawno założony we Lwowie Instytut Techniki 

Szybownictwa (ITS.). 

Na zakończenie swego odczytu, prelegent 

podał ciekawe wyniki Naukowego Kongresu Międzynarodowej 

Komisji dla Badań Szybowcowych, 

do której w roku obecnym przystąpiła i Polska. 

Na kongresie tym, który się odbył w dniach 1 i 2 

sierpnia b. r. po zakończeniu konkursu, omówiono 

w szeregu referatów, wiele ciekawych zagadnień 

naukowych z dziedziny szybownictwa. 

Odczyt prof. Łukasiewicza nagrodzili zebrani 

hucznemi oklaskami, poczem w dalszej części mówił 

inż. W. Czerwiński, znany konstruktor szybowcowy, 

który w krótkim referacie przedstawił 

ściśle naukowe zdobycze najnowszej techniki konstrukcyjnej, 

ilustrując go pięknemi i ciekawemi 

przeźroczami z Rhón. 

Miał jeszcze mówić inż. W. Jaworski o stronie 

wytrzymałościowej konstrukcji szybowców, 

lecz ze względu na spóźnioną porę, ciekawy odczyt 

trzeba było odłożyć na przyszłość. 

J. Turowicz. 

Bal Studentów Politechniki Lwowskiej dnia 1 lutego b. r.


Jak wybrać aparat fotograficzny. 

Jest pewnikiem, że technik nie może rozmawiać 

bez ołówka i kawałka papieru, na którym 

w kilku kreskach przedstawi to, o czem musiałby 

długo i opisowo opowiadać, zanim zostałby zrozumiany 

przez drugiego technika a nawet laika. 

Jeszcze dosadniej zrobi to fotografja, jeżeli 

chodzi o opis jakiejś wycieczki, czy większej 

pracy, przy której wielu z nas było czynnych 

w czasie praktyki wakacyjnej. 

Fotografja jako jedna z młodszych wynalazków, 

rozwinęła się w ostatnich czasach prawie 

Fot. Stanisław Pietsch 

że do szczytu swoich możliwości i większych postępów, 

czy to w budowie aparatów, czy ulepszeniu 

optyki, czy też w technice reprodukcyjnej 

opartej na fotografji, spodziewać się tak szybko 

nie możemy. Zauważymy już pewną standaryzację 

wyrobów aparatów, materjału negatywnego, 

jak i też pozytywnego, zależnie od celów, do których 

wyroby te mają służyć. — I dziś jest to 

dość obojętnem, czy używamy wyrobów tej lub 

owej firmy, naturalnie z tern zastrzeżeniem, że 

dana firma nie jest obliczona na krótki żywot


i na naiwność ludzką. Mimo jednak znacznego 

rozpowszechnienia się zamiłowania do fotografji 

i pilnego prztykania migawkami przez amatorów 

— o tych jedynie piszę — panują głębokie mroki 

niewiedzy w ich szeregach i to w dziedzinach 

najłatwiejszych do opanowania. 

Skutek łatwy do przewidzenia — całe stosy 

klisz lub filmów fałszywie naświetlonych i jeszcze 

fałszywiej wołanych, naturalnie rozczarowania 

jedne po drugich, w końcu jest to przecież — mimo 

znacznego potanienia artykułów fotograficznych — 

moc zmarnowanego materjału i wyrzucony pieniądz. 

Zatem znamienny zwrot do oszczędzania i do 

minimalnych formatów naturalnie filmowych, (klisz 

3X4 cm niema), „bo to podobno mniej kosztuje" 

i oddawanie surowego zdjęcia w ręce profesjonisty. 

Czy to jednak rzeczywiście oszczędność, 

przypatrzmy się temu zbliska. 

Zapalony amator, odmawiający sobie niejednokrotnie 

czasem niezbędnych do normalnego 

życia i studjów potrzeb, zakupuje miniaturowy 

aparat filmowy z pierwszorzędną optyką i migawką, 

rolkę filmów i czyha na każdą sposobność, aby 

uwiecznić cokolwiek na swoim filmie. 

I oto sposobność nadzwyczajna, kroi się wycieczka 

niedzielna w podmiejską okolicę, ewentualnie 

z równoczesnem zwiedzeniem jakiejś budowli 

inżynierskiej lub zakładu przemysłowego. 

Nasz amator wniebowzięty prztyka na 

prawo i lewo, co mu tylko przed objekty w popadnie, 

no a przedewszystkiem grupy kolegów a zwłaszcza 

koleżanek; wprawdzie mimo wszystko, aby 

film zupełnie zapełnić pozostaje mu 2 lub 3 miejsc 

wolnych, ale to nie szkodzi, zdjęcie przecież 

takie tanie, 1/16 z dwóch i pół złotego.— I niech 

tylko padnie pytanie, postawione wdzięcznie, wykarminowanemi 

usteczkami jednej z uczestniczek 

wycieczki „kiedyż to panie Romciu będziemy mogli 

odbitki zobaczyć?" Wtedy rolka filmowa na drugi 

dzień rano niewyświetlona do końca, wędruje do 

laboratorjum fotograficznego i przynagleniom 

niema końca. 

Nieszczęsny laborant, który najczęściej nie 

zna tajemnic rozmowy między interesantem a sklepowym, 

nie dowie się absolutnie o tern, że 3 

ostatnie miejsca na filmie nie dostąpiły zaszczytu 

zetknięcia się z światłem, a widząc film bardzo 

różnorodnie naświetlony — bo będą tam wnętrza, 

zdjęcia w cieniu i w jaskrawem świetle — będzie 

usiłował koniecznie z tego nieszczęsnego 

końca coś wydobyć. Nie mo że mu się to udać, 

a reszta bardzo łatwo może być zepsuta, o ile na 

czas filmu nie przetniemy i wywołaną już część 

nie włożymy do utrwalenia. 

Przypatrzmy się reszcie dobrze naświetlonej 

części filmu. Oto zdjęcia w pełnem świetle będą 

grubo przewołane, zdjęcia zaś wnętrz i w cieniu 

niedowołane, to samo będzie z ewentualnemi portretami 

i wątpię, czy istnieje ktoś, kto tak różnorodne 

zdjęcia na jednej taśmie filmowej wywoła 

w ten sposób, ażeby wszystkie, mimo nawet właściwego 

czasu naświetlenia, wypadły bez zarzutu. 

Przecinanie zaś wstęgi filmowej przed wołaniem 

i wołanie pojedynczych filmików 3X4 cm 

prowadzi, zwłaszcza przy przecinaniu, do przykrych 

niespodzianek, a przy wołaniu do zadrapań i plam, 

czy to od palców, czy też od chwytaków specjalnych. 

Wyjątkowo tylko otrzymamy film wzorowy. 

Format 3X4 cm do odbitek kontaktowych 

nie nadaje się, powiększenia zaś z podrapanych 

filmów są niemożliwe nawet przy najpilniejszym 

retuszu, który mimo największej staranności w powiększeniu 

fatalnie razi. 

Ale rozpatrzmy sprawę samego powiększania. 

Nawet najdroższe aparaty do zdjęć, nie zapewniają 

filmowi absolutnie płaskiego położenia, 

a wtedy najlepsza optyka nie da na zgiętym filmie 

absolutnie ostrego na całej powierzchni obrazu, 

mimo krótkiej ogniskowej. Nieostrożności te nawet 

przy słabem powiększeniu (trzykrotnem) już niemile 

nas uderzają i są niestety tak częste, że poza format 

kartkowy nie możemy się z powiększeniem 

ruszyć. Ale i na ten format możemy tylko kilka 

zdjęć z danej rolki powiększyć, reszta bowiem, 

czy to z powodu rysów na filmie tak częstych, czy 

też z powodu błędów natury technicznej lub estetycznej, 

musi odpaść. 

W wyjątkowych tylko warunkach, a to na 

szczytach gór lub nad wielkiemi jeziorami i morzami, 

gdzie światło mamy w znacznych ilościach 

wszechstronnie dosłane, zdjęcia nasze będą w naświetleniu 

bardziej wyrównane, co zatem idzie 

wywołanie będzie łatwiejsze, procent zdjęć technicznie 

dobrych, trochę większy. 

Daty statystyczne, tyczące się zdjęć miniaturowych, 

zebrane w jednem z laboratorjów fotograficznych 

lwowskich, przedstawiają się następująco 

: 

Filmów miniaturowych technicznie doskonałych, 

a więc znoszących powiększenie 10-cio 

krotne było 0'02 °/ 0. 

Filmów wytrzymujących tylko 5-ciokrotne 

powiększenie 2°/ 0. 

Filmów zaś jeszcze możliwych, a więc znoszących 

powiększenie na format kartkowy 23°/ 0. 

Widzimy więc, że ta reklamowana tania fotografja 

nie jest znowu taka tania, skoro napewno 

3/4 materjału nam odpada, a tylko jedna 

czwarta daje nam jakie-takie wyniki techniczne, 

bo o pracy artystycznej tego rodzaju aparaturą 

poza kinematografią mowy niema. 

Celownik i odległościomierz nie zastąpi nam 

matówki, a takich niespodzianek, jak fatalna perspektywa, 

zwłaszcza w zdjęciach zbliska, nie da 

się już w żaden sposób naprawić. Obcięta zaś 

głowa lub członki fotografowanej osoby, względnie 

brak osób w grupie, nie przysporzy nam zpewnością 

zadowolenia po wywołaniu naszego zdjęcia. 

Dobrze jeszcze jeśli będziemy mogli nasze 

zdjęcie powtórzyć, niestety natura jest pod tym 

względem zazdrosną o swe piękno i nie powtórzy 

nam na zawołanie ani układu chmur, ani 

światła nie skieruje znowu dla nas tak korzystnie. 

Pracujemy jednem słowem z zawiązanemi oczyma. 

Tracimy w ten sposób 75 °/ n naszej radosnej 

twórczości z powodu nieudałych zdjęć, z których 

większość stracona jest bezpowrotnie. 

Ze nie jestem pod tym względem pesymistą 

świadczą o tern daty statystyczne z wymienionego 

laboratorjum i zrozpaczone miny amatorów, 

odbierających wywołane filmy i powiększenia. 

Miniaturowy aparat ma jednak jedną wielką 

zaletę — jest lekki i każdej chwili gotowy do


zdjęcia. Zalety te jednak nie zrównoważą niepowodzeń, 

których on będzie przyczyną. Stwierdzimy 

wnet, że statyw i dla tej kamery okaże 

się czasem konieczny, a wtedy i jej lekkość powiększona 

wagą statywu i kieszonkowość straci 

dużo na wartości. 

Dziś, jak wyraził się jeden z pismaków, mamy 

dno kryzysu, nie stać nas na metodę: dużo, byle 

jak i prędko; zatem zwróćmy się do litaratury 

fotograficznej, niestety szczupłej u nas ale dobrej 

i stamtąd zaczerpnijmy przedewszystkiem najprostszej 

wiedzy, a potem i dobrego smaku. 

Żaden z poważniejszych amatorów nie będzie 

paprać się zdjęciami formatu 3X4 i nie znalazłem 

dotychczas w żadnym podręczniku poleceń 

odnoszących się do miniaturowych kamer. 

Wprawdzie niema wypowiedzenia im stanowczej 

wojny jako artykułowi modnemu, starzy wyjadacze 

bowiem wiedzą, że moda t. zw. taniej fotografji 

musi upaść prędzej czy później, ustępując 

miejsca solidnej pracy, wiecznym bowiem pożeraczem 

filmów nikt nie pozostanie, widząc mizerne 

wyniki swych wysiłków. Wprawdzie często 

gęsto można w prasie fachowej znaleźć niskie 

ukłony w stronę kamer miniaturowych, są to jednak 

z reguły ukłony fabryk filmowych, które 

w zbycie tego towaru święcą swoje 7 lat tłustych. 

Amator, a zwłaszcza wycieczkujący amator, 

będzie chciał mieć nietylko wielką ilość zdjęć 

z danego spaceru czy wycieczki: ale przedewszystkiem 

zdjęcia udałe i to przynajmniej technicznie 

i wtedy z musu zajmie się kamerą trochę 

większą i matówką, która będzie mu poważną 

pomocą w wyborze motywu i nastawieniu na 

ostro. Statyw nieodłączny towarzysz matówki 

obciąży go wprawdzie dodatkowo, ale przed ilu 

niespodziankami go uchroni, nie pozwoli na obcięcie 

głów i osób w grupach, nie zrobi mu przykrości 

przy zdjęciach architektury, pozwoli na 

reprodukcje, słowem zwielokrotni kamerę. W materjale 

negatywnym ma wybór nieograniczony, 

może używać płyt o wiele doskonalszych od każdego 

innego materjału negatywnego, ajeżeli chodzi 

o wagę, filmy płaskie przyjmą na się wszystkie 

zadania wstęg filmowych z równym skutkiem 

jak te ostatnie, a bez niedogodności powstałych 

przy wołaniu. Użycie filtrów świetlnych do płyt 

barwoczułych pozwoli na zdjęcia, na które filmy 

tylko z trudem reagują, a fotografja chromatyczna 

będzie dlań kwestją łatwo rozwiązalną. 

Zarzut skierowany pod adresem ciężaru kamery 

i materjału negatywnego możemy łatwo 

odeprzeć, wskazując n. p. turystę wysokogórskiego, 

który dla pokonania pewnych problemów będzie 

równie obładowany szeregiem ciężarów, które 

uniezależnią go od przypadku i pozwolą na dokonanie 

wyczynów, których nikt inny bez ciężkiego 

uzbrojenia nigdy nie dokona. Dla amatora 

U zbiegu trzech granic. 

uzbrojeniem takiem będzie materjał fotograficzny, 

którego waga wynosząca najwyżej 1*5 kg z pewnością 

nie da mu się we znaki zwłaszcza, że 

na spacerach zbiorowych każdy uczestnik chętnie 

pomoże w dźwiganiu czy to statywu, czy zapasowego 

materjału negatywnego wzamian za odbitkę 

pamiątkową. 

Usłużny fabrykant, chcąc i na ciężarze nam 

ulżyć, skonstruował miniaturową kamerę do płyt 

formatu 4"5X6 cm i tę poleciłbym wygodnisiom, 

którym każdy gram ciężaru przeszkadza. Mniej 

płochliwym poleciłbym format 6X9 cm, lub 6*5X9, 

ten bowiem nadaje się już do odbitek kontaktowych 

i nastawianie na ostro na matówce nie wymaga 

specjalnych przyrządów. Powiększenia zaś z tego 

formatu można przy pomocy samego aparatu do 

zdjęć i zupełnie prostej konstrukcji rzutnika wykonywać 

na dowolną wielkość, bo aż do 50X60 

cm t. j. na największy wymiar handlowy papieru. 

Przesuwalność objektywu w dół, górę i na boki 

pozwoli na precyzyjne uchwycenie granic obrazu 

na matówkę, a zębatka lub ekscenter nastawi go 

zupełnie ostro. 

Porównanie kosztów aparatury i materjału 

negatywnego, wypadnie z korzyścią dla formatu 

6X9 i płyt. 

Osobiście używam aparatu jeszcze większego 

bo 9 X 12 i to po długoletnich próbach z kamerami 

miniaturowemi i filmowemi. Odbyłem szereg 

wycieczek naukowych i turystycznych, nawet wysokogórskich 

i nie zauważyłem nigdy niedogodności 

w operowaniu kamerą lub materjałem negatywnym, 

czy wreszcie ciężaru. Miałem natomiast 

pełne zadowolenie po usadowieniu się w laboratorjum, 

gdzie wołanie jednego zdjęcia po drugiem 

dało mi nietylko dużo radości z poniesionych trudów, 

ale też i korzyści materjalne, bo wiele klisz 

zostało zakupionych, czy to na przeźrocza, czy też 

na pocztówki, co pokryło w zupełności wydatki 

z fotografja związane. 

Na zakończenie kilka dat statystycznych 

z wymienionego już raz laboratorjum: 

Z danych do wołania klisz od formatu 9X12 

aż do 4'5X6, doskonale udałych było 12°/ 0, znosiły 

10 x powiększenie, reszta dawała dobre odbitki, 

kontaktowe lub znosiła słabsze powiększenia 

i tych było 83°/„. 

Znikoma ilość nieudałych, bo zaledwie l°/ 0. 

Wogóle nienaświetlonych lub tak słabo naświetlonych, 

że skutków światła nie dało się wykryć 

4°/o. 

Widzimy więc, o ile pewniejszą jest praca 

większemi formatami i płytami, jak filmami miniaturowemi. 

Oczywiście lepiej od filmików miniaturowych 

będą pracować filmy większe płaskie 

i zwijane, koszt jednak tychże w stosunku do 

płyt podobnego formatu jest prawie dwukrotnie 

wyższy. Stanisław Pietsch. 

(Wycieczka turystyczna po Czarnohorze i Karpatach Marmaroskich). 

Część I. ścinnych szpalt szeregowi zdań niemających po- 

Niejeden z czytelników, po przeczytaniu na- zornie łączności z celami pisma. Szczegółowo nie 

główka niniejszego artykułu, zdziwi się zapewne znam coprawda przyczyn dla których Szan. Re- 

Redakcji „Życia Technickiego", iż udzieliła go- dakcja to uczyniła, winienem natomiast wytłuma-


czyć je ze swej strony. „Zycie Technickie" — przez 

duże Z i T, w pojęciu dosłownem swej nazwy, 

winno w zasadzie obejmować ogół przejawów 

życia technickiego — przez małe ż i t. Oczywiście, 

ze zrozumiałych względów nie jest w stanie tego 

uczynić. Z turystyką jest jednak inaczej. Ta powinna 

mieć prawo obywatelstwa na łamach pisma 

o tendencjach raczej ogólnych, redagowanego pozatem 

przez techników. Wiadomo, że w czasach 

przedwojennych, a zdaje się i dziś również, 

wśród turystów polskich, dominującą rolę odgrywali 

czy to studenci Politechniki Lwowskiej, czy 

też ukończeni inżynierowie. Przed wojną światową 

istniał i żywą rozwijał działalność w tym kierunku 

„Akademicki Klub Turystyczny", w ogromnej 

swej większości rekrutujący się z pośród techników 

; do grupy najlepszych taterników polskich 

należeli i należą technicy; pionierami turystyki 

wschodnio-karpackiej byli technicy. Zdaje się, że 

choćby te argumenty powinne wystarczyć, by 

usprawiedliwić inicjatywę Redakcji „Życia Technickiego" 

w kierunku stworzenia bazy na łamach 

pisma, dla wypowiedzenia się w sprawach często 

dla ogółu kolegów bardzo żywotnych. 

Ta garść wrażeń z którą za chwilę podzielę 

się z czytelnikami nie jest oczywiście niczem rewelacyjnem; 

zebrałem ją, nie sam zresztą, w okolicach 

wielokrotnie już zdeptanych. Oryginalną 

jedynie jest pora roku — wiosna — uważana naogół 

za nieodpowiednią dla wycieczki górskiej, 

tak narciarskiej, jak i pieszej. Jak parę załączonych 

zdjęć wskazuje, sowicie jednak opłaca się 

ponieść trochę trudów i niewygód, by zobaczyć 

te cuda krajobrazu górskiego, których inna pora 

roku stanowczo nieujawńia. Głównym celem niniejszego 

artykułu i zamieszczonych zdjęć będzie 

próba zainteresowania kolegów wiosną w górach. 

Opisaną tu wycieczkę odbyliśmy we czwórkę 

w połowie maja ubiegłego roku. Terenem naszej 

wędrówki było pasmo Czarnohory i grupa 

Karpat Marmaroskich, czyli najbliższe otoczenie — 

choć niejedyne — zbiegu trzech granic: polskiej, 

czechosłowackiej i rumuńskiej. 

Rankiem, w przeddzień Zielonych Świąt, wyruszyła 

czwórka nasza ze Lwowa, przypominając 

wyglądem juczne czworonogi, zresztą dobrze podkute. 

W pięknie zapowiadający się dzień, porwał 

nas pociąg, by w osiem godzin później pozbyć się 

nas na stacji w Worochcie. W dolinie Prutu, na zboczach 

okolicznych gór — ani śladu śniegu. Nawiasem 

mówiąc wybraliśmy się bez nart i śniegu 

obawialiśmy się trochę. Pytanie: Czy puści ? — 

ciągle nasuwało się w ogólnej debacie. Narazie 

nic nie zapowiadało, by choć ślady śniegu gdzieś 

się przechowały, w czem usiłował nas utwierdzić 

ciepły deszcz obficie kropiący już w Worochcie. 

Nie tracąc rezonu, wyruszyliśmy nad wieczorem 

doliną Prutu w kierunku leśniczówki w Foreszczence. 

Chcieliśmy choć po ciemku dostać się 

tam na nocleg, lub nawet dojść do schroniska na 

Zaroślaku pod Howerlą. Ulewa, a w konsekwencji 

rozmokła droga, więcej wyglądem swym przypominająca 

olbrzymią bajurę błota, niż jakiś, podobno 

nawet podreperowany trakt — zmusiły nas 

do szukania noclegu po drodze w leśniczówce 

w Zawojeli. Ulokowaliśmy się na poddaszu stodoły 

w słomie, którą leśniczy — niemiec nam za 

ofiarował. — O świcie następnego dnia wygrzebaliśmy 

się ze słomy i po krótkim posiłku w ramach 

naszych zapasów, poszliśmy dalej. Pogoda 

nie wróżyła nic dobrego ; Czarnohorę wraz z pogórzem 

otuliła mgła. Po drodze w Foreszczence, 

dowiedzieliśmy się, że śniegi zalegają pasmo dochodząc 

do wys. Zaroślaka (ok. 1250 m npm.)— i rzeczywiście 

schronisko zastaliśmy w pełni nastawione 

na sezon zimowy. Kierownik schroniska 

wręcz stwierdził, że warunki dla pieszej turystyki, 

jak dotąd są zupełnie nieodpowiednie. Grupa starszych 

panów zgromadzona na Zaroślaku, demonstrowała 

nartami zimę. Nasze zamiary całkiem widocznie, 

potraktowano ze strony humorystycznej. 

Zdawało się to czynić ze swej strony i Howerla, 

opatulona w śnieżne, zimowe powijaki i gęstą 

mgłę. Zignorowaliśmy jednak piętrzące się przeszkody 

i pognaliśmy dalej, prosto w objęcia 

mgławicy. Chcieliśmy wejść na Howerlę od strony 

źródeł Prutu, drogą przez Małą Howerlę. We 

mgle minęliśmy jednak odpowiednią ścieżkę, a nie 

chcąc wracać, poszliśmy dalej w kotły Breskuła 

i Dancerza. Na chwilę opary mgły rozdzieliły się 

i wyjrzało ciekawym okiem słoneczko, pozwalając 

zorjentować się trochę w sytuacji. Pierwotnie 

mieliśmy zamiar obejść szczyt Howerli i przez 

Pietrosz i Szesul dostać się do doliny Białej Cisy, 

a stamtąd dalej próbować szczęścia w Karpatach 

Marmaroskich. W danej chwili zboczyliśmy jednak 

z wyznaczonej trasy i trzeba było wprowadzić 

pewną korekcję. Niemając już nic lepszego do 

wyboru — każda inna droga była połączona z niepowetowaną 

stratą czasu — pobrnęliśmy zboczem 

ku grani głównej Czarnohory. W śniegu poznaczonym 

śladami lawin zimowych, zapadaliśmy co 

chwila powyżej kolan, często zjeżdżając po parę 

metrów w dół z oberwanym blokiem zlodowaciałego 

śniegu. Na szczęście kępa kosówki w połowie 

stoku, pozwoliła trochę odetchnąć, a w chwilę 

później umożliwiła swemi mocnemi gałęziami wygodniejsze 

wchodzenie. Tak to gramoląc się najczęściej 

na czworakach, wydostaliśmy się szczęśliwym 

trafem na szczyt Pożyżewskiej (1822 

m), dokładnie pod sygnał trjangulacyjny. Dla orjentacji 

ogólnej fakt ten był bardzo pomyślnym, 

zdobyliśmy bowiem w ten sposób punkt jedynie 

pewny w tak gęstej mgle. Sygnał znaleźliśmy zresztą 

prawie cudem -- bo stał się widoczny z odległości 

około 10 metrów. Oczywiście 500 m tego rodzaju 

podejścia spowodowało reakcję. Zgodnie 

przyszliśmy do przekonania, że wobec fatalnych 

warunków atmosferycznych, należałoby zawrócić. 

Gdyśmy się tak zastanawiali nad najwygodniejszą 

drogą powrotu, mgła jakoś uznała, że dość się 

nam dała we znaki, bo zaczęła rzednąć, aż otworzyło 

się wielkie okno na świat i słoneczko otuliło 

nas swym ciepłym uśmiechem. W jednej 

chwili zapomnieliśmy o zmęczeniu i planach dezercji, 

oczarowani bajkowym widokiem gór zaklętych 

w mroźne okowy zimy. Okno właśnie przesunęło 

się tak, że ujrzeliśmy całe pasmo, aż hen — 

po siwego Popa Iwana. —• Czarnohora zrywała 

jednak już śnieżne pęta. Wiosna podjęła dzieło 

wyzwolenia... Widok ten poza pięknem, wykazywał 

zresztą sporą dozę komizmu mimowolnego. 

Takie bowiem wrażenie odnosiło się na widok 

poważnych olbrzymów górskich, odzianych w śnie-

Nr. 4. Ż Y C I E T E C H N I C K I E Str. 21 

żne, zimowe kapoty, najdziwaczniej upstrzone 

w czarne łaty odśnieżonej ziemi. Można było sądzić, 

że kryzys ogólny nieprzeszedł bez echa 

obok tych sędziwych dziadków, przytulonych do 

siebie w połatanych starych kubrakach. Po pew- 

Ryc. 1. Howerla (2058 m) ze stoków Dancerza. 

nym czasie mgliste okno powędrowało dalej:po 

białych głowach pomniejszej górskiej dziatwy 

i ujrzeliśmy ją, matkę tego rodzaju górskiego — 

Howerlę! Ogromna ta i naprawdę najpiękniejsza 

w danej chwili piramida Czarnohorska, tak nas 

rozentuzjazmowała, że podobiznę jej utrwaliliśmy 

aż na czterech filmach, wyeksponowanych nieledwie 

w jednem miejscu. Otwierające się coraz 

szerzej okno ukazało nam jeszcze Pietrosza i da- 

i 

Ryc. 2. Czarnohora : Pietrosz z Pietroszulem ze stoków Dancerza. 

lekie łańcuchy Karpat Marmaroskich, a conajważniejsze 

pozwoliło wglądnąć w czekający nas 

teren dalszej wędrówki. Okazało się, że zaśnieżenie 

stoków południowych Czarnohory, jest 

względnie niewielkie; znaczne połacie odsłoniętej 

ziemi, pozwalają przejść niektóre partje nawet 

suchą nogą. Pełni optymizmu co do dalszych losów 

wycieczki, zbiegamy zboczem Pożyżewskiej 

i Dancerza, a raczej zjeżdżamy po śniegu na butach, 

by wkrótce podziwiać kopułę Howerli z połoniny 

Harmanieskiej. Znów niestety powoli nasuwa 

się mgła na szczyty, co o tyle jest w skutkach 

dla nas doniosłe, że z konieczności porzucamy 

krótszą trasę szczytową przez Pietrosz 

i Szesul, a obieramy drogę najpierw zboczem, 

później doliną. Z przełęczy między Pietroszem 

a Howerlą wstępujemy na „drogę automobilową" 

po zboczu Pietrosza, po której latem jeżdżą automobile 

zaopatrzone w gąsienicę. Drogę wykonano 

bardzo starannie, nawierzchnia żwirowana, celem 

odwodnienia założono w stałych odstępach rury 

betonowe, zakończone studzienką. Skutek jest ten, 

że droga mimo zalegających ją o tej porze śniegów 

i mimo spływających strumieni wody z topiącego 

się w kotłach Pietrosza firnu, jest w partjach 

odsłoniętych zupełnie suchą, niewykazując 

nawet śladu błota. Smutne refleksje nasunęły się 

na myśl, gdyśmy mimowoli wspomnieli o górskich 

drogach, a raczej bezdrożach po naszej stronie... 

Droga ta jednak mia'a jedną słabą stronę z naszego 

punktu widzenia: Chcąc utrzymać pewien 

stały, zresztą względnie niewielki spadek, z drugiej 

strony dla oszczędności w kosztach budowy, 

obchodziła stokiem wszystkie kotły Pietrosza, 

zmuszając nas do dużej straty czasu. — Z zapadającym 

zmierzchem znaleźliśmy się na połoninie 

u stóp Szesula. Chcieliśmy przenocować w opuszczonych 

na zimę serowniach, potężne kłódki jednak 

wzbroniły nam wstępu i mimo dużego zmęczenia 

musieliśmy dalej szukać szczęścia. Splątany 

węzeł dróg na połoninie kazał się zastanowić 

nad kierunkiem; wreszcie obrana droga, okazała 

się dalszą partją „drogi automobilowej" — 

co zresztą tym razem niebyło zbyt pomyślnem. 

Przeczuwaliśmy już z góry nieskończoną ilość serpentyn, 

i rzeczywiście — niepomyliliśmy się. Po 

ciemku w lesie gęsto podszytym nie mogliśmy 

ryzykować skrótów, tak, że w nocy już znaleźliśmy 

się w dolinie potoku Bogdan, poniżej klauzy 

Lolin. Niechcąc wracać się na nocleg do klauzy, 

poszliśmy dalej w dół potoku, by wreszcie około 

północy dobić do leśniczówki w środkowej partji 

doliny. 

Nasze pukanie do drzwi i okien przez dłuższy 

czas nie odnosiło skutku. Ludność miejscową 

nawiedzają ciągle różne ciemne indywidua, grasujące 

w pasie pogranicznym, co oczywiście budzi 

nieufność do obcych. Tym razem przyczyna była 

inna. Gospodarz domu, a zarazem jedyny jego 

mieszkaniec, spał na sianie nad stajenką i niesłyszał 

naszego dobijania się. 

Już rozlokowaliśmy się na noc w altanie 

obok domu, gdy pies wyczuł naszą obecność 

i szczekaniem obudził leśniczego. 

Wzajemna prezencja wzbudziła tyle obustronnego 

zaufania, że wkrótce siedzieliśmy w ogrzanej 

izbie przy szklance herbaty, gawędząc z gospodarzem 

w narzeczu miejscowych „rusnaków", dodatkowo 

— widocznie ze względów służbowych — naszpikowanem 

czeskiemi wyrazami. Rozumieliśmy 

się wzajemnie zupełnie dobrze. W rezultacie mieliśmy 

to, o co nam chodziło: wspaniały nocleg. 

Nazajutrz rano, po śniadaniu przygotowanem 

przez leśnika, żegnani serdecznie przezeń, poszliśmy 

dalej z biegiem potoku. Dolina potoku Bog-


dan, jak zresztą całe dorzecze Białej, a częściowo 

i Czarnej Cisy, obfituje w kwaśne źródła mineralne, 

zwane tam „burkutem". Stąd zresztą nazwy: 

potok Kwaśny, Borkut-kwasy itp. Koło wspomnianej 

tu leśniczówki wypływa źródło tego rodzaju, 

Ryc. 3. Czarnohora : Dolina potoku Bogdan. 

ze znaczną zawartością żelaza. To źródło, jak 

i wiele innych, nie posiada należytego ujęcia. — 

Doliną potoku Bogdan szliśmy prawie do południa, 

by dojść o tej właśnie porze do miasteczka 

tej samej nazwy, położonego u ujścia potoku do 

Białej Cisy. 

Przy sposobności należy parę słów poświęcić 

naprawdę dużej przedsiębiorczości czechosłowackich 

sfer państwowych i przemysłowych. 

Typowym przykładem jest regulacja potoku 

Bogdan, obliczona na spław drzewa. Potok ten, 

jakich wiele po naszej stronie, na przestrzeni od 

klauzy Lolin do ujścia poddano regulacji progowej, 

brzegi ubezpieczono kaszycami, wzdłuż potoku 

poprowadzono pierwszorzędny gościniec i linję 

telefoniczną. Żałować tylko należy, że nie widziliśmy 

klauzy Lolin i nieoglądnęliśmy wykonanych 

tam robót. — Miasteczko Bogdan, raczej 

osada, ma ładny murowany kościółek, pozatem 

budynek pocztowy z halem pełnym map i tablic 

z różnemi wskazówkami dla turystów udających 

się stąd czy to w Czarnohorę, czy też w Karpaty 

Wycieczka na 

Ma 4807 m npm. i jest najwyższym szczytem 

Europy. Rozparty szeroko w grupie górskiej, 

która bierze od niej nazwę, dominuje nad nią 

zarówno wysokością, jak i monumentalnością i ogromem 

postaci. Ku zachodowi, na stronę francuską, 

opada miernie stromemi polami lodowców, wysyłającemi 

swe języki aż na dno doliny Chamonix. 

Ku wschodowi, na stronę włoską, urywa się zawrotnie 

stromą ścianą lodowo-skalną, mierzącą 

2000 m wysokości. Sam szczyt oglądany z doliny 

ma kształt łagodnie zaokrąglonej kopuły. W pogodny 

dzień śniegi „Białej Góry" świecą w blasku 

słońca tak jaskrawo, że bez okularów ochronnych 

lepiej na nią dłuższy czas nie patrzeć. 

Przez 2 tygodnie wędrowaliśmy pieszo z workami 

na plecach przez przełęcze i doliny alpejskie. 

Marmaroskie. Ludność przeważnie żydowska. 

Tłumy pejsatych ortodoksów (gdzieby ich nie było!) 

zapełniają główną ulicę, nieznośny szwargot słyszy 

się wszędzie. Przechodząc przez osadę, zauważyliśmy 

kolosalnych rozmiarów tablicę reklamową 

firmy „Bata", oferującą obuwie sportowe 

po cenach, w przeliczeniu na polską walutę, od 

7 do 15 złotych (!) — Dolina Białej Cisy, obfituje 

w ładne zamknięcia widokowe własne i dolin potoków 

uchodzących do niej. Szczególnie piękną 

wydała nam się dolina potoku Kwaśnego o per- 

Ryc. 6. Karpaty Marmarowskie : Pod szczytem 

Magury —w. śniegu ślady niedźwiedzia. 

spektywie zamkniętej skalistemi urwiskami potężnej 

piramidy Pietroszula Marmaroskiego. Uroku 

dodawały skry promieni słonecznych krzesane na 

śniegu pokrywającym płatami ten szczyt. Pozatem 

tylko ten szczegół przypomniał maj; ogólnie odnieśliśmy 

wrażenie raczej początków lata w dolinie, 

c. d. n. 

Mont-Blanc. 

Jerzy Ruebenbauer. 

Teraz jesteśmy w Chamonix, miejscowości letniskowej 

położonej w głębokiej dolinie u stóp masywu 

Mont-Blanc. Odpoczywamy tu 2 dni; trzeba 

siły zebrać, bo wycieczka na Mont-Blanc, choć 

nie trudna, jest jednak b. męcząca i wymaga niemałego 

wysiłku. 

Wczesnem popołudniem dnia 30. lipca 1932 

wyruszamy z Chamonix : Ojciec (57 lat), ja i przewodnik, 

Georges Cachat. Zadanie, które nas dziś 

czeka nie jest ciężkie : trzeba się dostać do schroniska 

Grands Mulets (3050 m npm.), t. zn. 2000 m 

wyżej niż Chamonix, ale dolnych 1300 m wysokości 

pokonuje się łatwo — kolejką linową. W lesie, 

zarastającym stok, jest przecięta linja i na niej 

w kilkudziesięcio-metrowych odstępach poustawiane 

maszty żelazne, podtrzymujące liny. Drogę


na którą trzeba użyć 4—5 godzin idąc pieszo, 

przebywa się kolejką w 20 min. 

Od końcowej stacji kolejki, położonej u stóp 

Aiguille du Midi w otoczeniu lodowców, wiedzie 

ścieżka stromem zboczem poniżej wiszących Io- 

Ryc. 1. Chamonix — Mont-Bianc. 

dowczyków. Niezbyt bezpieczna jest ta część 

drogi: z góry sypią się kamienie — rzecz spotykana 

w Alpach dość często. Dalej wchodzi się 

na lodowiec — Glacier de Bosson — będący 

jedną w odnóg płaszcza lodowego, który pokrywa 

cały Mont-Blanc. Lodowiec zrazu dość równy, 

przechodzi dalej w dziwaczny chaos szczelin, mostów 

śnieżnych, olbrzymich brył bloków i iglic 

lodowych. Miejsce to nazywa się „La Jonction", 

wyżej powierzchnia lodowca jest znowu gładsza 

ale wznosi się stromiej, i spękana jest w rzadko 

rozsiane, ogromnych rozmiarów szczeliny. Lawirując 

między niemi i brnąc w głębokim, rozmokłym 

od słońca śniegu, dochodzimy do Grands 

Mulets, położonego na skalnej wyspie, sterczącej 

z pośród lodowca. Z pomiędzy wielu schronisk 

górskich, w których zdarzyło mi się być, to ma 

najbezczelnej wygórowane ceny. Nie tłumaczą ich 

ani wysokość położenia, ani (stosunkowo niewielkie) 

trudności transportu żywności. Wytłumaczyć może 

tylko położenie na jednym z najbardziej uczęszczanych 

szlaków górskich i bogata międzynarodowa 

klijentela. 

Wcześnie idziemy spać, ale śpimyj niewiele; 

jest to objaw normalny przy nagłem przejściu do 

tej — bądź co bądź — pokaźnej wysokości. Dwa 

lub trzy dni pobytu tutaj- wystarczyłyby w zupełności 

do zaaklimatyzowania się, ale na mnie 

zmiana ciśnienia i składu powietrza wyraźnie daje 

się odczuć. 

O godz. 0-30 w nocy wstajemy, o 1 ruszamy 

w fgórę przy świetle latarni. . Idziemy stromo 

wznoszącym się stokiem po twardym zmarzniętym 

śniegu. Nad nami czerń nieba iskrzy się tysiącem 

gwiazd, głęboko w dole świecą inne konstelacje : 

latarnie uliczne Chamonix i sąsiednich wiosek. 

Mimo ciemności przewodnik nasz prowadzi szybko 

i pewnie, wyszukując drogę w labiryncie szczelin. 

W pewnej chwili zapadam się po ramiona w zamaskowaną 

mostem śnieżnym i niewidoczną po 

ciemku szczelinkę. Głębiej nie wpadłem jedynie 

tylko dzięki linie asekuracyjnej, którą wszyscy 

trzej jesteśmy związani. 

Stok którym idziemy wznosi się terasowato, 

wykazując na przemian stromsze i łagodniejsze 

nachylenie. Po trzech długich godzinach pochodu 

po ciemku zaczyna świtać. Jesteśmy na wysokości 

około 4.000 m. Coraz silniej daje się we znaki 

wysokość, dotychczas jedynemi objawami jej 

wpływu był przyspieszony oddech i tętno. Teraz 

zaczyna człowieka chwilami ogarniać uczucie nudności. 

Choroba górska objawia się podobnie jak 

morska, u bardziej wrażliwych występują nawet 

analogiczne objawy „dynamiczne". Ale i bez nich 

samopoczucie jest nie szczególne. Odczuwa się 

apatję i niechęć do wysiłku fizycznego; nie małego 

wysiłku woli trzeba, żeby nie poddać się 

temu i wytrwać. „Es gehórt etwas Verbissenheit 

dazu" — powiedział o tein kiedyś jakiś Niemiec. 

Na wysokości około 4.300 m npm., na niewielkiej 

wysepce skalnej nieco niżej grani, stoi 

obserwatorjum i schronisko Vallota. Obserwatorium 

dziś puste i częściowo zniszczone, było niegdyś 

przez długi czas zamieszkałe i czynne. Znajdujące 

się obok schronisko to mała buda, skła 

dająca się z dwóch ubikacyj; w pierwszej jest 

stół i dużo lodu, w drugiej prycze na paru ludzi 

i koce. Wypoczywamy tu chwilę i dalej idziemy

1 St-. 2 Ż Y C I E T E C H N I C K I E Nr. 4. 

Ryc. 3. Widok z lodowca Ccant na Mont-Blanc. 

Największy most łukowy żelbetowy w Polsce. 

Jest nim most drogowy w Kobiernicach na rzece Sole 

niedawno otwarty w miejsce starego mostu prowizorycznego, 

który w czasie wylewów groził poważnem niebezpieczeństwem 

dla ruchu. Ustrój tego mostu tworzy łuk żelbetowy 

rozpiętości 68 m o pomoście dołem. Pomost zawieszony 

przy pomocy prętów stalowych, odstęp poprzecznie 4 m. 

Całkowity koszt tego mostu podają na 690.000 zł. B. K. 

Promienie Roentgena na usługach budownictwa. 

Stosowanie promieni Roentgena przy badaniu dobroci 

czytospawek, czy nitów w budownictwie żelaznem nie jest 

już nowością. Prześwietlanie tych połączeń rzadko wprawdzie 

stosowane z powodu znacznych kosztów, dozwala na 

zaobserwowanie uszkodzeń, często nie dających się odkryć 

przy stosowaniu zwykłych metod. 

Jako nowość należy zanotować fakt użycia tych promieni 

do badania konstrukcyj żelbetowych. W szczególności 

chodzi tu o zbadanie w ten sposób żelbetowego magazynu 

na dworcu kolejowym w Hanower-Linden. Jak V. D. I. podaje 

ukazały się w belkach ustroju żelbetowego rysy, co do 

których przypuszczano, iż powstały wskutek nienależytego 

uzbrojenia. Nie dało się jednak dokładnie określić słabych 

punktów w uzbrojeniu, a to z powodu braku jakichkolwiek 

planów, czy obliczeń. Dlatego też postanowiono zrobić zdjęcia 

roentgeniczne podejrzanych partji, co uskuteczniono i to 

w kilku rzutach skośnych w celu dokładnego określenia 

ilości i przebiegu wkładek żelaznych. Jako przyczynę powstawania 

rys ustalono brak należytego połączenia uzbrojeń, 

czemu w odpowiedni sposób zaradzono. B. K. 

Kronika techniczna. 

ku szczytowi od którego dzieli nas jeszcze 500 m 

wysokości. Droga wiedzie śnieżną granią nietrudną, 

bo ani zbyt stromą ani wąską, ale jednak ciężkie 

były te ostatnie setki. Sposób jest tylko jeden: 

zaciąć zęby i ciągnąć naprzód. Wiadomo przecie, 

że wszystko ma swój koniec. Tak i teraz grań 

staje się węższa, nachylenie jej maleje — wreszcie 

szczyt. Dochodzi godz. 8-ma. 

Powietrze jest czyste a widok niezmiernie 

rozległy; widać niesłychanie daleko wgłąb trzech 

krajów : Francji, Włoch i Szwajcarji. Na ogromnej 

części widnokręgu tylko góry, góry i góry. Horyzontu 

samego nie widać, roztapia się w sinej 

mgle oddalenia. Jesteśmy wyżej niż wszystko co 

nas otacza na ogromnej, okiem objąć się dającej 

przestrzeni; miasta, ludzie i ich sprawy zostały 

wdole daleko pod nami. Nad nami i dokoła nas 

jest tylko niebo i przestrzeń nieskończona. I żal 

że trzeba wracać wdół. 

Zimno jest, silny wiatr wieje. Po kwadransie 

postoju na szczycie zaczynamy odwrót tą samą 

drogą, tylko że nadół idzie znacznie łatwiej. 

W schronisku Vallota znowu postój z gotowaniem 

śniadania a potem nadół i nadół po niekończących 

się zboczach i polach śnieżnych. Schodzimy, zbiegamy, 

na stromszych miejscach zsuwamy się stojąc 

lub siedząc. Koło południa jesteśmy zpowrotem 

w Grands Mulets a o 4-tej po południu w Chamonix. 

Niemal wierzyć się nie chce, że zaledwie 

ośm godzin temu byliśmy tam, na szczycie 

o 3.800 m wyżej. 

Jakób Z. Bujak. 

Ukształtowanie nadwozia wozów motorowych ze względu 

na opór powietrza. 

O należytem docenianiu znaczenia ruchu motorowegodla 

koleji świadczą liczne artykuły z tej dziedziny, pojawiające 

się w technicznej prasie zagranicznej. Studja teoretyczne 

i próby praktyczne dążą do nadanie wozom motorowym 

jaknajwiększej praktycznej chyżości, oraz usprawnienia 

i potanienia ich ruchu. 

Z badań tych na uwagę zasługują studja nad nadaniem 

wozom najkorzystniejszego kształtu ze względu na opór 

powietrza, przeprowadzone na francuskich kolejach państwowych. 

Stwierdzono doświadczalnie na lekkich motorówkach 

dieselowskich, iż przez odpowiednie ukształtowanie konstrukcji 

nadwozia, prędkość wynoszącą dotychczas 90 km 

na godz. można było zwiększyć do 116 km/godz., przyczem 

ilość zużytego paliwa pozostała jednakową; w ten sposób 

więc prócz korzyści zwiększenia chyżości można osiągnąć 

15—20",


Z dróg włoskich. 

Półpneumatyki. (Le Strade — N. 12— 1932). Na skutek 

rozporządzenia R. D. L. z 9 lipca 1931 ustal na drogach 

włoskich ruch samochodów i przyczepek z kotami o płaszczach 

z gumy petnej. Powodem tego zarządzenia — wydanego 

również z późniejszym terminem ważności w Niemczech 

— jest niszczące oddziaływanie gum pełnych na na- 

Przekrój półpneumatyka. 

wierzchnie. W związku z powyższem Laboratorjum Państwowego 

Drogowego Instytutu Doświadczalnego w Medjolanie 

przeprowadziło serię interesujących badań nad rozkładem 

i wielkością ciśnień jednostkowych na nawierzchnię dla 

opon o wysokiem i niskiem ciśnieniu i i gum pełnych oraz 

dla wchodzących w użycie t. zw. „pólpneumatyków" — których 

przekrój charakterystyczny reprodukujemy powyżej. 

W zestawieniu z innemi oponami — charakterystyka 

właściwości „pólpneumatyków" przedstawia się korzystnie; 

stanowią one ogniwo pośrednie między pneumatykami a gumami 

pełnemi i są dopuszczalne w użyciu, zgodnie z podanemi 

rozporządzeniami. /. G. 

Pomiary temperatur w przegrodach dolin. 

Pod powyższym tytułem ukazał się ciekawy artykuł 

Dr. inż. W. Lieseganga w Nr. 11 z r. 1932 czasopisma „Siemens 

Zeitschrift", który w kilku słowach omówię. 

Wiadomo, że beton przy wiązaniu silnie się rozgrzewa. 

Przy budowie olbrzymich bloków, jakiemi są ciężkie przegrody 

dolin, może to zagrzanie wywołać znaczne naprężenia, 

a nawet przekroczyć dopuszczalne. 

Pomiar temperatury jest więc ważny dla badania budującej 

się przegrody, jak również dla uzyskania wskazówek 

na przyszłość. 

Obecnie w tym celu używa się termometrów elektrycznych-oporowych, 

składających się z drutu platynowego, 

owiniętego na sztabie kwarcowej. Termometr jest kablem 

połączony z aparatem pomiarowym, na którym odczytuje się 

temperaturę. Schemat połączeń, oraz rysunek termometru 

czytelnicy znajdą w cytowanym artykule, jak również szereg 

praktycznych wskazówek co do rozmieszczenia termometrów 

i skrzynek pomiarowych. 

Jednym z ważnych czynników, który ma wpływ na 

dokładność pomiarów jest ścisła izolacja kabla. Obecnie zarzucono 

gumową, a raczej stosuje się do tego celu papier, 

gdyż guma z biegiem czasu staje się kruchą, a naprawa 

kabla często nie jest możliwa. 

Przy budowie przegrody z kamienia łamanego (na 

zaprawie cementowej) uważa autor za najodpowiedniejsze 

prowadzenie kabli z dołu do góry przewodem z rur kamionkowych 

o śred. 80—lOOm/m. 

W płaszczyźnie pomiarowej (pł. rozmieszczenia termometrów) 

rura kamionkowa kończy się kolanem. Do niego 

Przegląd wydawnictw. 

wprowadza się kable, ubezpieczone żelaznemi rurami, n. p. 

gazowemi, którym nadaje się spad w kierunku rury kamionkowej. 

Wodę, przesączającą się rurami i zbierającą się 

w dojnym końcu rurociągu kamionkowego, należy odprowadzić 

na zewnątrz przez odwietrzną stronę muru. 

W przegrodach z betonu lanego ubezpiecza się kable 

wyłącznie rurami żelaznemi, zaś termometry — koszami 

z żelaznych prętów. Czasami zawiesza się kable i termometry 

na odpowiedniem rusztowaniu, które potem się zabetonowuje. 

W nowoczesnych przegrodach sprawa pomiaru temperatury 

jest ułatwiona, gdyż w murach zostawia się kontrolne 

szyby i kanały, w których umieszcza się przewody 

i skrzynki pomiarowe. S. Jun. 

Meljoracja terenów przy pomocy dynamitu. 

Nr. 45-46 „Przeglądu Technicznego" przynosi artykuł 

inż. S. Raczyńskiego, traktujący o przeprowadzaniu regulacji 

rzek powyższym sposobem, który jest silnie propagowany 

w Ameryce. 

W Polsce sprawą tą zainteresowała się Państwowa 

Wytwórnia Prochu w Pionkach i wystała w r. 1930 delegatów 

do Ameryki, którzy zaznajomili się ze sposobami 

pracy, a w rezultacie opracowali własny system przeprowadzania 

robót. Zasada pracy polega na wywierceniu w osi 

trasy regulacyjnej jednego lub dwóch rzędów otworów pionowych; 

do nich zakłada się ładunki dynamitowe, które muszą 

być tak obliczone, by wybuchem wyrzuciły odpowiednią 

ilość ziemi i wytworzyły koryto pożądanych wymiarów. 

Praca może być prowadzona w każdej porze roku. Wiercenie 

otworów i zakładanie dynamitu jest tatwe, da się wykonać 

również z łodzi, przytem nie wymaga kwalifikowanych 

robotników, gdyż cały odcinek odstrzeliwuje się jednym ładunkiem 

ze spłonką, zakładaną przez odpowiedzialnego 

„strzelca". W chwili wybuchu niesłychać detonacji, a tylko 

powstaje z lekkim szumem ściana z ziemi i wody wysoka 

na 50-80 m, która po chwili opada w małej części z powrotem 

do koryta, przeważnie zaś układa się na skarpach. 

W r. 1932 zorganizowano spółkę wodną dla regulacji 

rz. Orzyc na odcinku od granicy Państwa pod Chorzelem 

do wsi Drążdżewo. Rzeka ta wymaga przedewszystkiem 

skupienia w jednem łożysku, gdyż jest podzielona na 6-8 ramion, 

przez co posiada szerokość 1-2 km. 

W końcu lipca zrobiono na niej doświadczenia pokazowe 

przy zastosowaniu dynamitu. Ładunek 3 kg dynamitu 

na 1 m. b. trasy wystarczył na wytworzenie profilu o szerokości 

7-8 m. i głębokości 1,8-2 m. Przy wybuchu odczuto 

wstrząs ziemi, ale nieznaczny, tak, że w odległości 50-60 m. 

w domach nie zauważono jakichkolwiek uszkodzeń. 

Niestety, autor nie podaje przynajmniej przybliżonych 

kosztów tych robót. 

Właściwie z naukowego punktu widzenia, powyższy 

sposób nie jest „systemem" regulacji rzek, gdyż trwałego 

polepszenia warunków odpływu wody prawdopodobnie tu 

nie będzie. Wytworzone koryto w jednych przypadkach 

może się łatwo zamulić — jeżeli nie wytworzy się odpowiedni 

spad, względnie może się zbytnio pogłębić, jeżeli 

spadki znacznie się zmienią. Dlatego też, mimo szybkiego 

postępu robót, nie wszędzie można go będzie zastosować. 

W Polsce bagna Poleskie mają tak specyficzne warunki, 

z powodu trudnego dostępu, jak i minimalnych spadków 

rzek, że praca na nich przy pomocy dynamitu ma dużą 

przyszłość. Naturalnie jest to uzależnione od wyniku dalszych 

prob i obserwacji wykonanych odcinków. S. Jun. 

Jubileusz Fabryki Chemicznej M. Leszczyński. 

W ubiegłym roku obchodziła firma M. Leszczyński 60lecie 

swego założenia, co notujemy, jako objaw, iż przemysł 

polski wyzwolił się już dość dawno z pod supremacji obcych 

wyrobów. Jest to bezsprzecznie zasługą kierownictwa, które 

mimo bardzo poważnej konkurencji firm zagranicznych zdobywa 

polski rynek, a przez to przyczynia się do spełnienia 

idei samowystarczalności. Dlatego też, jako stali konsumenci 

fabrykatów tej firmy, życzymy Jej dalszego pomyślnego rozwoju 

dla dobra przemysłu krajowego. B. K. 

Parę stów o dobrej książce. O wartości książki naukowej decyduje po pierwsze 

Mając na uwadze jedynie książki literatury technicz- treść, a po drugie f o r m a w jakiej ta treść zostaje ponej, 

spróbuję określić ogólne warunki jakim one odpowia- dana czytelnikowi. Podczas gdy treść nie może podlegać 

dać powinne. żadnym ograniczeniom, jako owoc wolnej myśli twórczej


autora, to forma, by była dobrą, musi czynić zadość wymaganiom 

jakie jej stawia czytelnik. Książka naukowa jest 

pomostem materjalnym, którym autor podaje wyniki swej 

pracy naukowej do wiadomości publicznej, przyczem czyni 

on założenie, że czytelnik będzie posiadał już pewne teoretyczne 

przygotowanie potrzebne dla zrozumienia myśli 

autora. Takie założenie jest konieczne, gdyż podawanie 

uzupełniających wiadomości elementarnych, obciążyłoby niezmiernie 

treść i zwiększyłoby objętość książki, a często 

byłoby wręcz niewykonalne. W tym wypadku odesłanie 

czytelnika do odpowiedniej literatury (elementarnej) przygotowawczej 

wystarcza w zupełności. 

Pierwszym warunkiem dobrej książki jest racjon 

a l n y p o d z i a ł m a t e r j a ł u . Kryterjum przyjętego podziału 

musi mieć logiczne uzasadnienie i musi być łatwe 

do wykrycia. Często zachodzi potrzeba wprowadzenia poddziałów 

drugorzędnych, jednak zbytniego rozdrobnienia materjału 

należy unikać, gdyż treść zamiast zyskać straci na 

przejrzystości, podobnie jak nieprzejrzystem staje się potłuczone 

szkło. 

Zanim autor przejdzie do właściwej treści swego rozumowania 

powinien zainteresować czytelnika, a uczynić 

to może bardzo łatwo n. p. przez podanie krótkiej historji 

dotychczasowych badań i usiłowań na temat rozpatrywany, 

oraz przez podanie realnych korzyści jakie przynoszą poczynione 

przez autora rozważania. 

U m i e j ę t n e p r z y g o t o w a n i e i p o d e j ś c i e 

do w ł a ś c i w e g o t e m a t u często pozwala czytelnikowi 

na wyprzedzanie myślą (odgadywanie) wywodów autora, 

co jest najlepszą zachętą do dalszego czytania książki. 

Autor powinien o g r a n i c z a ć t w o r z e n i e now 

y c h p o j ę ć do m i n i m u m , przyczem dla jasności 

swych dociekań, każde nowe pojęcie powinien ściśle zdefinjować. 

C i ą g ł o ś ć r o z u m o w a n i a jest również ważnym 

warunkiem dobrej książki. Jak wielkiem utrudnieniem podczas 

czytania książki jest nieciągłość myśli niech posłuży 

następujący przykład: 

Często teoretyczne zagadnienia inżynierskie prowadzą 

do równań różniczkowych, których rozwiązanie stanowi 

właściwy rezultat rozważania. 

Nieraz spotykamy w książkach rozumowanie doprowadzone 

systematycznie do formy równania różniczkowego, 

poczem następuje uwaga „po scałkowaniu otrzymamy" i nagle 

pojawia się „gotowy* mniej lub więcej skomplikowany 

wzór i jeszcze często obarczony omyłką drukarską. Takie 

wyprowadzenie wzoru nikogo chyba przekonać o jego prawdziwości 

nie może. Mniej sumienny czytelnik przyjmie ten 

wzór „na wiarę", ale czytelnik prawdziwie studjujący uzupełni 

sobie ten brak chociażby wielkim nakładem pracy 

i czasu, gdyż trzeba pamiętać o tem, że nieraz rozwiązanie 

takiego równania różniczkowego nawet dobremu matematykowi 

nastręcza znaczne trudności. Autorzy tłumaczą tego 

rodzaju skrócenia tem, że podanie całego dowodu zabra 

łoby zbyt dużo miejsca, a zatem wydatnie powiększyło 

objętość tomu, ale wobec wynikających z tego rodzaju 

skróceń trudności dla czytelnika, argument ten jest niewystarczający. 

Autor powinien ułatwić czytelnikowi logiczną 

kontrolę nad sobą, a nie uchylać się od niej operując 

niedopowiedzeniami. 

O z n a c z e n i a p o j ę ć m a t e m a t y c z n y c h i fiz 

y k o - c h e m i c z n y c h p o w i n n e o p i e r a ć się na 

o g ó l n i e p r z y j ę t y c h z a s a d a c h oznaczeń. Dążeniem 

wszystkich autorów powinno być ujednostajnienie 

oznaczeń nie tylko w literaturze technicznej polskiej, ale 

i światowej przez co stworzy się niejako esperanto techniczne, 

co w znacznej mierze ułatwi wymianę myśli na 

terenie literatury technicznej. 

R y s u n e k w k s i ą ż c e t e c h n i c z n e j odgrywa 

bardzo ważną rolę, ułatwia on autorowi rozwiązanie i opracowanie 

wielu zagadnień inżynierskich, oraz daje możność 

czytelnikowi dokładnego zreprodukowania myśli autora. 

R y s u n e k p o w i n i e n w j a k n a j p r o s t s z y , 

a z a r a z e m j a k n a j j a s k r a w s z y s p o s ó b i l u s t r o 

w a ć t r e ś ć książki, wtedy spełnia on zarazem rolę jako 

mnemotechniczny środek zapamiętania treści. Kwestją wydawniczych 

możliwości technicznych jest należyte rozmieszczenie 

rysunków (w sąsiedztwie przynależnego tekstu, 

lub w oddzielnym atlasie). Zmniejszenie ilości rysunków 

w książkach technicznych odbija się zawsze niekorzystnie 

na dobroci książki. 

Tych parę uwag nie wyczerpuje wszystkich warunków 

jakie stawiamy dobrej książce technicznej, dlatego rad będę, 

gdy kto z Czytelników „Życia Technickiego" dorzuci na temat 

przezemnie poruszony parę swoich spostrzeżeń, bez 

względu na to czy podziela moje zdanie, czy też nie, a może 

tak rozpoczęta dyskusja znajdzie swój oddźwięk w dobrej 

książce. Feliks Szwed. 

Książki nadesłane. 

Inż. Michał Ornatkiewicz : „Termodynamika Techniczna", 

Dąbrowa Górnicza, 1932. Nakładem autora. 148 str. 

Inż. E. Łazoryk: Racjonalne projektowanie przekrojów 

żelbetowych". Do nabycia u autora: Katowice, Poniatowskiego 

1. 24. Cena 1"50 zł. wraz z przesyłką pocztową. 

Inż. Benedykt Nawrocki t „Wzorcowa metoda ustalania 

kosztów własnych,,. Na tle referatów i rozpraw V Międzynarodowego 

Kongresu Naukowej Organizacji. Wydawnictwo 

Ligi Pracy Nr. 67. Skład główny: Instytut Naukowej Organizacji, 

Warszawa, Mokotowska 51/53. 60 stron. 

Dr. Inż. Witold Budryk, Prof. Akad. Górn. w Krakowie. 

„Naukowe zasady prowadzenia akcji przeciwpożarowej na 

kopalniach". Nakładem Bibljoteki Akademji Górniczej w Krakowie. 

121 stron. 

Inż. górn. Witold Budryk: „Ruch podsadzki płynnej 

w rurociągach zamulaniowych". Dąbrowa Górnicza, 1929. 

Nadesłane od Bibljoteki Akademji Górniczej, jako praca doktorska. 

78 stron. 

Lwowska Kronika miesięczna. 

Niefortunna rzecz o Fordzie. — Parawan. — 750 na 800. 

Druga trójca. 

Prawdziwie ciemnym promieniem ostatniego numeru 

„Życia Technickiego" był artykuł o działalności Forda przyrównanej 

wdzięcznie do jasnego promienia słońca wśród 

ciężkich czarnych chmur, które gromadzi nad światem współczesna 

rzeczywistość. Czytelnik może się dowiedzieć pouczających 

i ciekawych rzeczy; wprawdzie „współczesna rzeczywistość" 

jest nieco zestarzała, bo ma na swych barkach 

siedm miesięcy (artykuł czekał na wznowienie pisma); ale 

charakterystyka pana Forda jest zawsze aktualna; a więc 

ten Ford to idealista, człowiek z sercem, altruista. Jego 

umiłowanie robotnika jest tak ogromne, że dlatego powiększa 

produkcję, aby zmniejszyć bezrobocie, — dlatego mechanizuje 

pracę, aby się robociarz nie zmęczył. Coś tam 

wprawdzie instytucje humanitarne wzbraniały się niegdyś 

przyjmować datki i fundację Rockefelera czy Forda, robiąc 

aluzje do pochodzenia tych pieniędzy (przyjęty jednak, pieniądz 

rozgrzesza i uświęca). Wprawdzie w połowie ubiegłego 

roku zwolnił 80 */q swych robotników. Wprawdzie 

niema nic okropniejszego dla robotnika, jak zmechanizowana 

praca w zakładach Forda; wprowadzono tam bowiem sy 

stem taśmowy, który wymagając od człowieka ciągle napiętej 

uwagi, nigdy niezwolnionych ruchów (nawet przyspieszonych, 

premje za szybkość) doprowadza rychło jego 

ustrój nerwowy do ruiny. Dziesięć lat pracy — to maksimum 

wydajności robotnika, po upływie tego czasu czeka go nędza, 

bo ubezpieczeń na starość niema. Prawdą jest, że 

płace są wysokie, ale polityka Forda zmierzała do powiększenia 

siły nabywczej, więc o oszczędnościach nie było 

mowy. Celem dostarczania emocji niema też wymówień pracy. 

Wprawdzie jest tyle „ale", ale artykuł jest. Czytelnik może 

sobie pozwolić na tak dawno już zapomniane zachwyty nad 

cudami Ameryki. Ten artykuł — to ostatni niedobitek z ery 

idealizacji mentalności i humanitaryzmu amerykańskiego. 

Na szczęście przy końcu swej pracy autor przyznaje się, że 

czerpał swoje wiadomości z książki... Forda p. t. „Moje życie 

i dzieło". To go rozgrzesza. 

I kula ziemska ma swe perjody uwalniania się namiętności. 

Rokrocznie, mianowicie w jesieni na taki okres 

wybuchów anty... izmów zapada polska młodzież akademicka... 

Chwalić lub ganić to co działo się ostatnio we Lwowie, znaczyłoby 

wchodzić w atrybuty boskości, jak rzecze France... 

Owe wypadki nie były taką „hańbą dla kultury zachodniej" 

jak chcieli jedni, bo tam na zachodzie w Niemczech, Austrji,


dzieją się rzeczy dużo gorsze, a nikt szat nierozdziera. Ostatecznie 

przy wejściu do sali wykładowej założy się druty 

kolczaste i ustawi policję, tak jak w wypadku z prof. Kohnem 

we Wrocławiu. Nie były one też tak dobre, zbawienne, jak 

chcą drudzy. Studenci w czasie owego odruchu-ekscesu 

(niepotrzebne skreślić) wysunęli hasło popierania polskiego 

handlu i przemysłu i w kierunku realizacji jego zaczęli ofiarnie 

pracować, mówię tu o „Katalogu firm chrześcijańskich". 

Cóż kiedy kupiectwo polskie wcale nie podniosło tego hasła 

czy choć jeden s k l e p we Lwowie wywiesił kartkę, 

że jest sklepem chrześcijańskim ? Nie, bo. „poco zadzierać 

z klijentem Żydem, z hurtownikiem Żydem, z wierzycielem 

Żydem" lub poprostu nie pozwalał na to kapitał 

żydowski. Skończyło się na podarowaniu murzynowi parawanu. 

Nie podzielam opinji „Robotnika", który nazwał owe 

odruchy - ekscesy (niepotrzebne skreślić, należy to czynić 

w miarę sympatji czytelnika) podarkiem dla sanacji w sprawie 

zniesienia autonomji. Nasz rząd jest, myślę, za rozsądny, 

żeby sobie z tego czynić kontrargument przeciw opinji 

owej „garstki" bo 750 (na 800) profesorów — jak pisze 

Nowakowski w „Wiadomościach Literackich" — plus „jakaś 

tam" Akademja Umiejętności i t. p. Ostatecznie sprzeciw 

wszystkich wyższych uczelni coś znaczy (żałować należy, że 

nie protestował C. I. W. F.). Jeśli projekt ustawy małżeńskiej 

„położył się" wskutek nacisku opinji publicznej, to 

możemy być spokojni o los uczelni. Choć mnie „podobałoby 

się", gdyby tak n. p. w Bratniaku był komisarjat oddz. 

10, Technika, a na korytarzach posterunki w chełmach. 

W auli uroczystość, wystawa trzech Kossaków, Nasza 

aula coś niema szczęścia do wystaw malarskich. Dwa 

lata temu z amerykańską reklamą zajechali trzej Stykowie, 

których sztukę co poważniejszy krytyk i malarz nazwał krótko 

„pacykowaniem" mimo zachwytów płci odmiennej nad por 

Z Nowym Rokiem. 

Przyszedł Nowy Rok 1933. Ponieważ jeszcze za 

mało mamy dorobku w wydawnictwie „Życia Technickiego" 

zastanówmy się nad celem Kół naukowych 

P. M. A. 

Bardzo często słyszy się zdania o niektórych 

organizacjach, że ich członkowie nie mają co robić 

z czasem, albo też chcą stworzyć „towarzystwo 

wzajemnej adoracji" i dlatego pracują w danej 

organizacji, która jednak żadnych pozytywnych 

korzyści nie przynosi. 

Mamy przed sobą zaczynający się rok 1933; 

mamy spędzić go przy pracy naukowej w laboratorjach 

i kreślarniach, mamy spędzić go także przy 

pracy społecznej. Dlatego też postawienie sobie 

pytania czy i jaka praca społeczna, lub społeczncnaukowa 

(w kołach naukowych) jest dla nas korzystną 

i w jakiej mierze, będzie bez zwątpienia 

bardzo na czasie. 

„Życie technickie", emanacja naszej myśli i naszych 

dążeń, jest, w swej nowej szacie jeszcze 

młode, dlatego tutaj możemy się opierać tylko na 

zdaniu naszych starszych kolegów, którzy to 

„Życie Technickie" przed kilku laty wydawali. 

Jednakże Koła naukowe polskiej młodzieży 

technickiej mają już za sobą pewną tradycję, niektóre 

tylko paroletnią, niektóre jak koło Mechaników 

i Związek Studentów Inżynierji Politechniki 

Lwowskiej — już 40-letnią. 

Nasze pokolenie jest pokoleniem wyjątkowem, 

które „urodzone w niewoli, okute w powiciu" doczekało 

Zmartwychwstania Niepodległej Ojczyzny. 

Ale konsekwencją naszego wyjątkowego położenia 

jest także wyjątkowo wielka odpowiedzialność 

tretem Poli Negri, prawdziwej księżniczki Mdiwani. Podobna 

rzecz się ma z trzema generacjami Kossaków. Jeśli twórczość 

senjora Juljusza Kossaka ma dla nas znaczenie jako 

dobry, poprawny owoc epoki monumentalnego historycznego 

malarstwa, to jego epigoni powinni zadowolić się w zupełności 

sukcesami, jakie odnoszą w czytankach dla młodzieży. 

Gdy człek patrzy na te obrazy, musi zapomnieć, że 

między ich sztuką a czasami dzisiejszemi leży ćwierćwiecze 

rozwoju malarstwa; że nie narodziła się jeszcze twórcza deformacja, 

ekspresja tematu, sztuka barwnej plamy. Obrazy na 

tematy ułan i dziewczyna będą zawsze wywoływać zachwyty 

u podtatusiałych panów — żyjących tradycją, u „co lepszych" 

rezerwistów, bo jest konik, dziewczyna, pięknie, sielankowo, 

nawet deszcz nie pada nigdy, ot tylko pójść w krajobraz 

na spacer. 

Łaskawy los sprawił, że równocześnie w ciemnych 

salach Muzeum Przemysłowego mógł widz upoić się artyzmem 

Stryjeńskiej, przypomnieć Wyspiańskiego i pocieszyć 

się, że polska plastyka ma chorążych, którzy wysoko 

dzierżą jej sztandar. 

Najroztropniej w auli robili ci, którzy zadarłszy wyżej 

głowy ponad Kossaków, zachwycali się freskami Matejki. 

„A propos" Matejki nasuwa mi się jedno pytanie, dlaczego 

portret „najmiłościwiej nam panującego monarchy 

Franciszka Józefa I" spoczywa w rupieciarni muzeum budownictwa 

ogólnego, mimo — że przecie malował go sam 

Matejko. Na Politechnice nie ma dla niego miejsca, ale 

chyba w jakiemś muzeum mógłby sobie spocząć wygodnie. 

Jeśli żadne muzeum go nie zechce, proszę o podarowanie 

tego portretu mnie. Adres poda redakcja. 

Ponieważ nie wiem, czy na górze są respektowane 

moje życzenia, — przeto Czytelnikom niczego innego nie 

życzę prócz stania się stałymi odbiorcami naszego pisma. 

Kronika Kół Naukowych. 

Zbigniew Szneigert. 

wobec pokoleń przeszłych i przyszłych za wygląd 

„tej Polski, która będzie". 

Polska Młodzież Akademicka ma rozpęd organizatorski, 

ma rozpęd prawdziwie młodzieńczy: 

mówi nam o tern organizacja naszych bratnich 

pomocy, domów akademickich, mówi nam o tern 

organizacja O. Z. A. K. N. i Związku Narodowego 

Polskiej Młodzieży Akademickiej. Bardzo pochlebia 

nam fakt, że Polak już po raz trzeci jest 

prezesem Międzynarod. Konfederacji Studentów. 

Lecz jeżeli się tworzy pewne organizacje i to 

w czasie, kiedy organizuje się życie społeczne 

i gospodarcze Odrodzonej Polski, musimy pamiętać 

o tern, my — pokolenie wyjątkowe, że na nas 

ciąży odpowiedzialność za nasze czyny! Musimy 

kłaść podwaliny pod mocarstwowe stanowisko 

Polski, musimy być czynnikiem ładu, porządku 

i prawa społecznego, musimy być krzewicielami 

polskiej kultury i nauki, a przedewszystkiem budzicielami 

„antiquae virtutis maiorum". 

Krytyka w (znaczeniu oceny) wszystkich organizacyj 

akademickich zaprowadziłaby nas bez 

wątpienia zbyt daleko. Dlatego też ograniczmy 

się do naszego najważniejszego podwórka: do kół 

naukowych P. M. A. Wyższych Uczelni Technicznych 

w Polsce i W. M. Gdańsku, starając się 

ująć w tej krytyce możliwie całokształt zagadnienia. 

Mutatis mutandis można będzie bez trudności 

wyciągnąć stąd niektóre daleko idące wnioski 

odnośnie do innych przejawów życia P. M. A. 

Najdrobniejszą komórką Wydziału Kół Technicznych 

przy O. Z. A. K. N. jest Koło naukowe. 

Celem Koła naukowego jest pomóc członkom 

w studjach, a więc : prowadzenie bibljoteki i czy-


telni naukowej, staranie się, o praktyki krajowe 

i zagraniczne, urządzanie wycieczek, pokazów 

i odczytów naukowych. Generalizując, możemy 

powiedzieć, że celem naukowego Koła technicznego 

jest wychowanie dzielnego i mądrego inżyniera, 

uświadomionego obywatela, posiadającego 

rozwiniętą etykę zawodową i wysokie pojęcie odpowiedzialności. 

Jak Koło spełnia swe zadania, 

o tem świadczy poziom „szarego" zwyczajnego 

członka. 

Musimy tu przyznać, że Koła nasze spełniają 

powyższe zadania, a więc są organ, pożytecznemi. 

Oprócz Kół naukowych istnieją pewne organizacje 

nadrzędne, które reprezentują interesy 

Kół naukowych danej uczelni, czy też, jak Prezydjum 

W. K. T. reprezentują interesy ogółu Kół 

naukowych Polskiej Młodzieży Technicznej. 

Czy organizacje takie są potrzebne ? 

Bezwzględnie tak ! 

Nawet więcej, nietylko, że są potrzebne, ale 

konieczne. Młodzież ucząca się musi mieć swe 

autorytatywne przedstawicielstwo, które stoi na 

straży jej interesów i które, co najważniejsze, pochodząc 

z parlamentarnych i niefałszowanych wyborów, 

jest przejawem ducha i myśli młodzieży. 

Może jednak ktoś powie, że takie przedstawicielstwo 

nie jest potrzebne, że to jest tworzenie 

nowych dostojeństw i synekur? 

Jednakże tak nie jest: jest wiele spraw, 

w których młodzież musi zająć stanowisko i gdzie 

przytem z jej stanowiskiem należy się liczyć. Przykłady 

: rozdział praktyk wakacyjnych, podwyżka 

opłat i obniżenie stypendjów, reforma studjów i t. d. 

Dzięki istnieniu organizacji nadrzędnej, unika się 

rozpolitykowania młodzieży, wieców, wybierających 

doraźnie różne Komitety, strajków protestacyjnych 

i rozgoryczenia. 

Synekurą też nie jest charówka członków 

Prezydjum W. K. T. i Delegacyj uczelnianych, 

podjęta bezinteresownie, w imię solidarności koleżeńskiej 

dla dobra Kolegów i rozwoju Polskiej 

Nauki. 

Dochodzimy więc do wniosku, że nasze organizacje 

są pożyteczne, o ile trzymają się wytkniętych 

programów. A, że tak jest, o tem świadczy 

dotychczasowa ich działalność, o tem świadczy 

zaufanie młodzieży technickiej wszystkich 

środowisk. 

Niech Nowy Rok 1933 będzie dla nich nowym 

rokiem owocnej pracy i najlepszego rozwoju ! 

Antoni Niedźwiedzki. 

Sprawozdanie z działalności Naukowego Koła Metalurgów 

Studentów Akademji Górniczej 

za czas od 5/III do 17/XI 1932 r. 

Sprawozdanie niniejsze obejmuje okres działalności 

Zarządu Koła Metalurgów S. A. G. za prezesury kol. Ant. 

Niedźwiedzkiego. Ponieważ działalność N. K. M. w obrocie 

sprawozdawczym była b. szeroka, podzielimy ją na kilka 

części. Zarząd N. K. M. wystarał się o lokal u J. M. Pana 

Rektora A. G. Prof. Inż. Zygmunta Sarjusz-Bielskiego. Lokal 

uzyskano w Głównym gmachu A. G. (Al. Mickiewicza 

30), opodal lokalu S. S. A. G.; dzięki temu mogła się rozwinąć 

współpraca obu tych organizacyj. Pracę w kole prowadzono 

w następujących kierunkach: 

1. Organizacja i rozszerzenie bibljoteki i czytelni naukowej; 

2. Organizacja wycieczek naukowych: staranie się o praktyki 

krajowe i zagraniczne. 

3. Urządzanie zebrań naukowych. 

4. Reorganizacja księgowości. 

5. Werbowanie nowych członków. 

6. Kontakt z organizacjami ogólno - akademickiemi, oraz 

z organizacjami pokrewnemi tak akademickiemi, jak 

również starszego społeczeństwa. 

Wyniki pracy Zarządu były następujące: 

1. Bibljoteka Koła została całkowicie uporządkowana, 

skatalogowana i uzupełniona nowemi dziełami. Prenumerowano 

następujące czasopisma: „Hutnik", „Technik", „Przegląd 

Techniczny", „Zycie Technickie", „Revue de Metallur, 

gie", „Stahl und Eisen". Bibljoteka i czytelnia funkcjonowały 

sprawnie i cieszyły się wielką frekwencją kolegów. 

Przy zakupnie nowych dzieł naukowych stosowano się naogół 

do życzeń członków Koła, przedstawionych w „książce 

życzeń i zażaleń". Bibljotekę prowadził wzorowo bibljotekarz 

kol. Zdzisław Hayto. 

2. Urządzono dwie wycieczki naukowe, a to: w czerwcu 

do Hut cynku „Giesche" w Szopienicach-Rożdżeniu, oraz do 

Huty Baildona w Katowicach pod przewodnictwem kol. asystenta 

inż. M. Dubowickiego, oraz w listopadzie do Hut 

Bismarka i Falwy, pod przewodnictwem Pana Profesora Inż. 

A. Ludkiewicza. Frekwencja wynosiła około 40 uczestników. 

Praktyki krajowe uzyskano: 3 w zakładach prywatnych, 

oraz kilka w państwowych za pośrednictwem Ministerstwa 

W. R. i O. P. Dwie uzyskane praktyki krajowe zamieniono 

na 3 praktyki zagraniczne w Czechach i Jugosławji. 

3. W okresie sprawozdawczym odbyły się następujące 

zebrania naukowe: 

1. Odczyt kol. A. Grozy p. t.: „O ciałach optycznie 

dwójtonnych". 

2. Zebranie p. t.: „Sprawozdanie z praktyk wakacyjnych", 

urządzone głównie dla młodszych kolegów. 

3. Zebranie dyskusyjne p. t: Inżynier-metalurg, czy 

inżynier-hutnik ?" 

4. Odczyt kol. A. Niedźwiedzkiego p. t.: „O korozji 

niektórych stopów ołowianych". 

5. Odczyt kol. Inż, Z. Matery p. t.: Organizacja wyższych 

studjów technicznych w Stanach Zjednoczonych 

Ameryki Północnej". 

4. Reorganizacja księgowości polegała głównie na zaprowadzeniu 

amerykańskiej księgowości kasowej, co zostało 

wzorowo przeprowadzone przez kol. skarbnika Władysława 

Hausla. 

Prócz tego inwentaryzowano dokładnie bibjotekę Koła 

i zaprowadzono księgę ewidencyjną członków. 

5. W okresie sprawozdawczym przyjęto ponad 100 

nowych członków. Obecnie należy do koła około 70 °/ n studentów 

Wydziału Hutniczego A. G. (około 140 członków 

razem). 

6. Zarząd N. K. M. był w bliskim, kontakcie z Prezydjum 

W. K.T. we Lwowie, z Redakcją „Życia Technickiego", 

z Prezydjum Delegacji Kól Naukowych U. J. w Krakowie. 

Koło przystąpiło również do „Ogólnoakademickiego Komitetu 

niesienia pomocy Bibljotece Jagiellońskiej". Ponadto 

komunikowaliśmy się ze Stowarzyszeniem Polskich Inżynierów 

Górniczych i Hutniczych. 

Z innych prac Koła należy wspomnieć o rozpoczęciu 

bicia skryptu p, t. „Objaśnienia do ćwiczeń z górniczo-hutniczej 

analizy", redagowanego b. dobrze przez pana asystenta 

M. Woźniaka. 

Zapoczątkowano również cykl odczytów z zakresu 

metalografji i obróbki termicznej, w związku z ćwiczeniami 

systematycznemi z tego przedmiotu, odbywanemi przez kolegów 

studentów IV roku. 

Walne Zgromadzenie N. K. M. odbyło się w sobotę 

dnia 17 grudnia 1932 przy dużej frekwencji Kolegów. Ustępującemu 

Zarządowi uchwalowo przez aklamację absolutorjum 

i podziękowanie. Wybrany nowy Zarząd Koła ukonstytuował 

się w następującym składzie: 

Prezes: kol. Zdzisław Hayto. 

Wiceprezes: kol, Władysław Eliasz. 

Sekretarz: kol. Zdzisław Niciński. 

Skarbnik: kol. Władysław Kita. 

Bibljotekarz: kol. Władysław Hanzel. 

11. II. 33. Zabawa Chemików S. P. L. II. Dom Techników


Walne Zgromadzenie N. K. M. za zasługi położone 

dla rozwoju Kola nadało godność członków honorowych: 

J. M. Panu Rektorowi Prof. Inż. Z. Sarjusz - Bielskiemu, 

Panu Prof. Inż. J. Buchowi i Panu Dyr. Inż, B. Abrolanowi. 

Przez aklamację zaproszono na kierownika naukowego 

N. K. M. Pana Prof. Dr. Inż. Aleksandra Krupkowskiego. 

Na wniosek ustępującego Zarządu N. K. M. Walne 

Zgromadzenie uchwaliło przystąpić do W. K. T. przy O. Z. 

A. K. N. 

Koło Lotnicze Studentów Akademji Górniczej w Krakowie. 

Dnia 5 grudnia 1932 r. uchwalą zebrania Studentów 

Akademji Górniczej w Krakowie, które odbyło się pod Protektoratem 

Pana Rektora Akademji Górniczej Inż. Zygmunta 

Sarjusz Bielskiego, Profesora Dra Inż. Łoskiewicza oraz 

delegata Aeroklubu Krakowskiego p. Dra Miłkowskiego, powstała 

nowa organizacja lotnicza pod nazwą: Koło Lotnicze 

Stow. Stud. Akademji Górniczej w Krakowie. 

Koło to jako organizacja lotnicza o charakterze naukowo 

sportowym jest sekcją autonomiczną Stow. Studentów 

Akademji Górniczej w Krakowie oraz członkiem zbiorowym 

Aeroklubu Krakowskiego. 

Kierownictwo naukowe Kota spoczywa w rękach Prof. 

Akademji Górn. w Krakowie Katedry Metalografji i obróbki 

termicznej, oraz lekkich metali i ich stopów, Prof. Dra Inż. 

Łoskiewicza. 

Dzieli się na trzy Sekcje: Naukowo badawczą, konstrukcyjną 

i sportową. 

Sekcja naukowo badawcza zajmuje się studjami teoretycznemi 

i praktycznemi nad metalami i stopami używanemi 

w konstrukcjach lotniczych. Badania te idą w kierunku 

metalograficznym i wytrzymałościowym. 

Specjalnie traktowane są badania nad spawalnością 

poszczególnych metali, oraz konserwacją części metalowych. 

Dla studjów swych Sekcja posiada do dyspozycji odpowiednie 

Zakłady naukowe Akademji Górniczej między 

innymi największe w Polsce Zakłady rengenologiczne dla 

badania metali. 

Sekcja konstrukcyjna stara się wprowadzić pracujących 

metalurgów w dziedzinę konstrucji lotniczych dając im 

potrzebne wiadomości, które umożliwiają racjonalną pracę 

nad metaloznawstwem lotniczem. 

Sekcja sportowa ma za zadanie umożliwić swym członkom 

teoretyczne i praktyczne szkolenie w pilotażu silnikowym 

oraz brać będzie czynny udział w szybownictwie. 

Bratnia Pomoc Stud. Uniw. J. K. Lwów, Łozińskiego 

7. — Bratnia Pomoc Stud. Politechniki 

Lwowskiej, Lwów, Gmach Politechniki. — Bratnia 

Pomoc Stud. Akad. Med. Weter., Lwów, 

Stalmacha 1. — Wzajemna Pomoc Medyków U. J. 

K. Lwów, Pijarów 35. — Kolo Studentek Wyższ. 

Uczel. Lwowa, Lwów, Mikołaja 4. 

Protektorat łaskawie objęli: /. M. Ks. Prof. 

Dr. Adam Gerstmann, Rektor Uniw. J. K. — 

J. M. Prof. Inż. Kazimierz Zipser, Rektor Politechniki 

Lwowskiej — /. M. Prof. Inż. Bronisław 

Janoioski, Rektor Akad. Medycyny Weterynaryjnej. 

ODEZWA ! 

Do Polskiego Społeczeństwa Lwowa i Ziem 

Południowo- Wschodnich. 

Różne. 

Obywatele 1 

Zwracamy się do Was z gorącym i serdecznym apelem 

w następującej sprawie: położenie polskiej młodzieży 

akademickiej szczególnie we Lwowie jest bardzo ciężkie, 

Wzmagający się kryzys i ostatnio bardzo znacznie podwyższone 

opłaty pogorszyły do tego stopnia sytuację polskiej 

Skład Zarządu Koła Lotniczego S. S. A. G. przedstawia 

się następująco: Prezes Kol. Józef Sido, Vice-Prezes 

Kol. Majewski Zygmunt, sekretarz Kol. Semkowicz Adam, 

Skarbnik Kol. Kubala Stanisław, Bibljotekarz i Gospodarz 

Kol. Lewicki Włodzimierz. Kierownikami Sekcji są: naukowo 

badawczej Kol. Majewski Z., konstrukcyjnej Kol. Sido J., 

sportowej Kol. Cesarczyk. 

Koło liczy w chwili obecnej 80 członków. 

Ze Związku Studentów Inżynier ji Mierniczej Politechniki 

Lwowskiej. 

Dnia 26 listopada 1932 odbyło się doroczne Zwyczajne 

Walne Zgromadzenie Związku Studentów Inżynierji Mierniczej. 

Ustępującemu Wydziałowi z kol. Lorkiem Janem jako 

przewodniczącym udzielono absolutorjum. Równocześnie 

ukonstytuował się nowy Wydział, w którego skład Prezydjum 

wchodzą: kol. Lorek Jan jako przewodniczący, kol. kol. Hlibowicki 

Roman i Bodnar Włodzimierz jako Viceprzewodniczący; 

kol, Lewkowowicz Stefan jako sekretarz; kol. Lang 

Adam jako skarbnik oraz kol. Łaska Jan jako bibljotekarz. 

Z Koła Chemików Studentów Politechniki Lwowskiej. 

Dnia 12, grudnia 1932 roku odbyło się Walne Zebranie 

Kota Chemików Studentów Politechniki Lwowskiej; 

Walne Zebranie po wysłuchaniu sprawozdania ustępującego 

Zarządu i Komisji Rewizyjnej uchwaliło: 

Ustępującemu Zarządowi z kol. Wnękiem Mieczysławem 

jako przewodniczącym absolutorjum. W wyniku wyborów 

powołano nowe władze w składzie: kol. Krzyżaniak 

Dionizy jako prezes, kol. kol. Steinborn Tadeusz i Wiszniowski 

Kazimierz jako viceprezesi, kol. Petecki Bolesław jako 

sekretarz, kol. Nawrocki Tadeusz jako skarbnik oraz kol. 

Sulerzyski Witold jako bibljotekarz. 

Z Koła Mechaników Studentów Politechniki Lwowskiej. 

Na zwyczajnem Walnem Zgromadzeniu Koła Mechaników 

Studentów Politechniki Lwowskiej odbytem w dniu 

10. grudnia 1932 roku, zostały wybrane władze w składzie: 

prezes kol. Stanisław Pelczarski, viceprezesi; kol. kol. Stefan 

Kowalski i Antoni Pohlman, sekretarz: kol. Bolesław 

Rejman, skarbnik: kol. Wacław Wiprzycki i inni. 

młodzieży akademickiej we Lwowie, iż z największą obawą 

patrzymy w przyszłość. Na podstawie bezpośrednich obserwacyj 

możemy stwierdzić, że młodzież studjująca we Lwowie 

była zawsze jeszcze mniej zamożna niż w innych środowiskach 

uniwersyteckich. 

Wszyscy zdajemy sobie sprawę z doniosłej roli, jaką 

wobec Państwa i wobec naszego Miasta spełniają tutejsze 

Wyższe Uczelnie. Wszyscy zdajemy sobie też sprawę z doniosłych 

zadań, jakie Lwów spełniał i spetnia dla Polski. 

I dlatego w poczuciu ciążącej na nich odpowiedzialności 

Towarzystwa nasze, istniejące z pożytkiem dla polkiej 

młodzieży akademickiej od lat siedmdziesięciu zwracają 

się do Was Polacy — z apelem i prośbą: przyjdźcie nam 

z pomocą !!! Uczyńcie dla naszej młodzeży w imię dobra 

naszego Miasta i Kraju tyle, ile w tych ciężkich czasach 

uczynić zdołacie. My ze środków uzyskanych od Was utworzymy 

specjalny fundusz opłatowy, z którego zaopatrzymy 

najbardziej potrzebujących z polskiej młodzieży akademickiej 

studjującej we Lwowie bez żadnych różnic i bez względu 

na przynależność do Stowarzyszeń Akademickich. Po ukończeniu 

akcji złożymy publiczne sprawozdanie ze sposobu zużycia 

zebranych funduszów, przyczem uprosiliśmy Kuratorów 

naszych Towarzystw, wydelegowanych przez Senaty 

Akademickie naszych Uczelni, o bardzo ścisłą współpracę 

i kontrolę naszej akcji. 

Techniczna strona wykonania naszej akcji (wplata na 

załączone czeki) daje maksimum gwarancji, iż wpłacone 

5. II. 33. Raut Inżynierji S. P. L. II. Dom Techników

Str. 30. Ż Y C I E T E C H N I C K I E Nr. 4 

przez Was — Rodacy — pieniądze dojdą do najbardziej potrzebujących 

i umożliwią im studja. 

Obywatele! Ostateczność nas zmusza do wszczęcia 

naszej akcji. Sytuacja naszej młodzieży jest naprawdę bardzo 

ciężka. W dotychczasowej naszej działalności unikaliśmy 

bezpośredniego zwracania się do społeczeństwa — 

teraz jednakże na akcję opłatową nasze środki i fundusze 

nie wystarczają. I dlatego nie wątpimy, że w naszem szlachetnem 

i ofiarnem społeczeństwie akcja nasza znajdzie 

właściwy oddźwięk, że popłyną ofiary choćby drobne (ze 

względu na srożący się kryzys), że wysiłki społeczeństwa 

nie zostaną rozdrobnione i rozstrzelone na drobne i indywidualne 

działania, a przeciwnie zostaną ześrodkowane 

w akcji naszych Towarzystw. 

Datki i ofiary prosimy wpłacać załączonym czekiem 

na konto P. K. O. Nr. 146.926 ze wzmianką „Biuro opłat". 

Korespondencję prosimy kierować i o wyjaśnienie się 

zwracać do Biura opłat, Bratnia Pomoc, Politechnika, Lwów. 

Lwów, 21 grudnia 1932. 

Zarząd Bratniej Pom. Stud. U.J. — Kurator: Prof. Dr. Konstanty 

Chyliński m. p. 

Wydział Brat. Pom. Stud. Pol. Lwow. — Kurator: Prof. Dr. 

Antoni Łomnicki m. p. 

Zarząd Brat. Pom. Stud. Akad. Met. Wet. — Kurator: Prof. 

Dr. Stanisław Niemczycki m. p. 

Zarząd Wzajemnej Pom. Med. U. J. K. — Kurator: Prof. Dr. 

Henryk Halban m. p. 

Zarząd Koła Studentek W. U. L. — Kurator: Prof. Dr. Henryk 

Halban m. p. 

Związek Studentów Inżynierji Mierniczej Politechniki 

Lwowskiej. 

1 Zjazd wychowanków byłego Kursu Geometrów 

i obecnego Oddziału Mierniczego Politechniki Lwowskiej, 

1933. 

„Klub Różowego Monokla". 

Teatry 

Rewja ta (bo nikły wątek akcji nie upoważni jej do 

nazwy komedji muzycznej) przyniosła widzowi szereg niespodzianek, 

Otóż usłyszeć mógł niekradzione fokstroty, dowcip 

bez szmoncesu, zobaczyć taniec bez golizny i nawet 

od biedy trochę konsekwencji w montażu poszczególnych 

scen. Milej wprawdzie byłoby usłyszeć coś w rodzaju prawdziwej 

komedji muzycznej, jakiej dobry przykład dał teatr 

miejski (Jim i Jill), bo widowiska nasze cierpią na hypertrofję 

rewji i publiczność w żaden sposób nie chce się rozruszać 

na tego rodzaju przedstawieniach. Oczywiście w Teatrze 

Nowości było zgoła inaczej, atmosfera pełna życzliwości 

ułatwiała pracę artystom. A praca to była nielada, bo 

trupa ograniczona w ilości talentów i w czasie, który użyć 

mogła na próby, wszelkie braki musiała pokrywać werwą 

młodości i humorem studenckim. 

Na najwyższym poziomie stała naprawdę oryginalna 

ilustracja muzyczna, w czem lwia zasługa pana Mochana 

i jego orkiestry. Parze tanecznej Pp, Horwathówny i Wachy 

TEATR WIELKI: 

1. Samum — H. R. Lenormanda 

2. M a g j a — G. K. ChestertorTa, opowieść fantastyczna, 

przekład Wilama Horzycy (20. I.) 

3. Zbójcy — Schillera (25. I.) 

4. Jacuś Nieroba — bajka dla dzieci — W. 

Raorta 

TEATR ROZMAITOŚCI: 

1. Jim i Jill — Grey'a i Newmanna 

2. Rozkosz uczciwości — Pirandella 

KINO APOLLO: 

„Raj podlotków" — komedja w języku 

czeskim z Anna Ondra i Karolem Łamaczem. 

„C zar jej oczu" z Janet Gaynor 

i Charles Farrellem 

Redaktor naczelny i odpowiedzialny: Jan M. Grubecki. 

Związek Studentów Inżynierji Mierniczej Politechniki 

Lwowskiej (dawniej Koło Geodetów), pragnąc uczcić 30lecie 

swego istnienia, postanowił dnia 20 listopada 1932 r. 

na Walnem Zgromadzeniu członków Związku, urządzić w dn. 

18 i 19 lutego 1933 roku uroczystość jubileuszową, połączoną 

ze Zjazdem wychowanków byłego Kursu Geometrów 

i obecnego Oddziału Mierniczego Politechniki Lwowskiej. 

Uroczystość Jubileuszowa odbędzie się pod protektoratem 

Władz Świeckich, Uczelnianych i Duchowieństwa. 

Zwracamy się przeto z gorącą prośbą do wszystkich 

Członków i Sympatyków Związku o zaszczycenie Zjazdu 

swą obecnością oraz o poparyie naszych usiłowań w kierunku 

organizacji tegoż Zjazdu przez nadesłanie adresów Kolegów, 

Wychowanków Polit, Lw., oraz podanie, kto i kiedy 

był członkiem Wydziału Koła Geodetów. 

Przewodniczący Związku: 

Lorek Jan 

Komunikaty Redakcji i Administracji. 

Redakcja i Administracja ,,Życia Technickiego" zwracają 

się z bardzo gorącym apelem do wszystkich urzędów, 

przedsiębiorstw i osób o komunikowanie wszelkich informacyj 

o posadach wakujących dla inżynierów i studentów, 

które będą ogłaszane bezpłatnie. 

Redakcja i Administracja Z. T. poszukuje handlowo 

uzdolnionych i sumiennych akwizytorów do reklam. Koledzy, 

którzy tą drogą chcieliby zapewnić sobie utrzymanie a pismu 

pożytek, winni się zwracać wprost do Naczelnej Redakcji 

i Administracji z pisemnemi referencjami swych Towarzystw 

Samopomocowych. 

Administracja Z. T. zwraca się z uprzejmą prośbą 

do P. T. Prenumeratorów, którzy wpłacili prenumeratę mylnie 

na kontn 152.193 — zamiast 152.163, aby przesłali pod 

jej adresem potwierdzenia wpłaty, celem starań o przelanie 

odnośnych kwot na właściwe konto. 

i Kina. 

nic nie można zarzucić, zwłaszcza pani Liii Horwathówna 

zaprezentowała się nam — jako pełna urody i maestrji tancerka 

— której nie powstydziłby się żaden stołeczny teatrzyk, 

Z aktorów na pierwszem miejscu należy umieścić pana 

Romaniszyna, odtwórcę roli zasuszonego urzędnika. Dzielnie 

sekundowała mu jego ,,żona" pani Danuta Kostecka. 

Pozatem dobry pan Szaynok; należy żałować, że miał zbyt 

krótką rolę. Doskonali w grotesce okazali się milutka Myszka 

Kostecka i Zbyszko Mochan. Natomiast szwankowała 

piosenka; chór Esbena na premjerze potrzebował zbyt wiele 

czasu na rozśpiewanie się. Piosenka solowa nie była prawie 

wcale reprezentowana. 

Skróty dekoracyjne pana Mikuły dobre, zwłaszcza 

doskonała była dekoracja do „Skoku": czarny masyw niebotyka 

i plamy oświetlonych okien na jego tle. 

Jednak, mimo niewątpliwych zalet tego widowiska, 

należałoby życzyć więcej i większych talentów i choćby 

jednej lub jednego piosenkarza. Z. S. 

KINO CHIMERA: 

„Pod czarem Neapolu" — gł. role : 

Malcolm Todd i Liliana Lyl. 

„Glorja" — dramat w 9 aktach — w gł. 

roli Brygida Heim 

KINO RAJ: 

„Banda Bubula" — z Georg M i 1t 

o n'e m w jego najlepszej kreacji komicznej (od 

17. I.) 

„B i a ł y ś 1 a d" •— pierwszy polski film górski 

— w gł. rolach asy narciarstwa polskiego. 

KINO ŚWIT: 

„Biały ślad" — przepiękne zdjęcia z Tatr 

w majestacie zimy. 

„Księżna Łowicka"—Jadwiga Sraosarska, 

Jaracz i inni w największym filmie 

polskim (od 20. I.). 

Administrator: Józef K. Merczyński. 

TŁOCZONO W DRUKARNI IIR7FDNIP7PJ i w/ćiw ni 7TFI r>MA 7. _ T E L E F O N 91-07. 

BIBLIOTEKA 

P*UTECHf.'iM WARSZAWSKIEJ 

W«rs*n*», fi J.rłn©* • Robc tniciej 1

ZAKŁADY REPRODUKCYJNE, 

©e 

SCHLÓSEC4f 

(g> ^-^^ (daiuniej H o t n a ] 

o) l w ó w 

Llls.»SYIiSTUSKA 1 Is.lO. 

I. 

Lwów, Kilińskiego 1.3 

maszyny do pisa 

nia i rachowania 

wzorowy zakład 

dla naprawy 

wszelkich ma- 

szyn'biurowych. 

WIELKA GEOGRAFJA POWSZECHNA 

w opracowaniu uczonych tej miary, co 

prof. dr. Wł. Gumplowicz, dr. St. Gorzuchowski, doc. uniw. dr. Jan Jaworski, prof. uniw. dr. St. 

Lencewicz, prof. uniw. dr. Jan Lewiński, prof. uniw. dr. Jerzy Loth, doc. uniw. dr. Stefan Przeworski, 

prof. uniw. dr. Stanisław Pawłowski, prof. uniw. dr. Jerzy Smoleński, prof. uniw. dr. Bohdan Zaborski, 

dr. Walenty Winit i wielu innych. 

Wydawnictwo to jest plerwszem w Polsce dużem dziełem geograficzoem, przeznaczonem dia oświeconego ogółu. 

3.000 stron druku (formatu 22X29 cm.) około 6.000 ilustracyj. 

DZIEŁO ODBITE NA NAJLEPSZYM BEZDRZEWNYM PAPIERZE ILUSTRACYJNYM. 

Wielobarwne mapy wszystkich części świata, oraz 

ŻYCIE ZIEMI 1 JEJ BU 

D O W A . OPISY 

WSZYSTKICH KRAJÓW 

G E O G R A F J A GOSPO 

D A R C Z A . CZŁOWIEK 

I ZIEMIA 

W barwnych i zajmujących 

opisach 

opartych na najnowszym 

materjale naukowym. 

poszczególnych państw składają się na duży 

ATLAS GEOGRAFICZNY 

złożony z 65 kart, świetnie wykonanych sposobem 

kolorowego offsetu. 

Znajomość geografji w epoce ciągłych zmian, wojen, 

rewolucji i przewrotów jest bardziej potrzebna, niż 

kiedykolwiek. Potrzebę takiego wydawnictwa udczuwano 

w Polsce oddawna. 

Wielka Geografja Powszechna 

W S P A N I A Ł E KRAJO 

B R A Z Y N O W E ZDJĘCIA 

AEROFOTOGRAFICZNE 

W Y K R E S Y I M A P K I 

P L A N Y I R Y S U N K I 

W najlepszych reprodu 

kcjach cynkograficznych, 

rotograwiurowych i offse 

towych, oraz w i e l o 

barwnych trójdrukach 

Szczyt techniki graficznej. 

jest zatem 

najaktualniejszem wydawnictwem doby współczesnej. 

WIELKĄ GEOGRAFJĘ POWSZECHNĄ można nabywać drogą prenumeraty, w wysokości zł. 9*80 

za dwa zeszyty miesięcznie (łącznie z przesyłką pocztową), względnie zł. 29"40 kwartalnie (za 6 zeszytów). 

Po wyjściu z druku poszczególnych tomów, będą mogli P. T. Prenumeratorzy nabywać 

w cenie kosztu produkcji oryginalne artystyczne okładki. 

Prenumeratę nadsyłać należy na konto P. K. 0. 464, względnie zgłaszać pod adresem: 

KSIĘGARNIA WYDAWNICZA 

T R Z A. S K A., EVERT I MI CHAŁSKI 

Spółka akcyjna — Warszawa, Krakowskie Przedmieście 1. 13. 

(gmach hotelu europejskiego). 

Do Księgarni Wydawniczej: Trzaska, Evert i Michalski Spółka akcyjna Warszawa, Krakowskie Przedmieście 1. 13 

N i n i e j s z e m z g ł a s z a m p r e n u m e r a t ę \V/ • l | p T • T> 1 

n a c a ł o ś ć w y d a w n i c t w aip. t. wielka Oeograrja rowszechna 

Zeszyty tego dzieła proszę nadsyłać w miarę ich ukazywania się z druku pod poniżej podanym adresem 

Prenumeratę miesięczną w wysokości zł. 9-80, względnie kwartalną zł. 29"40 wysyłam równocześnie przekazem — 

wpłacam na konto P. K. O. Nr. 464. 

miejsce zamieszkania 

Imię i nazwisko (miejscowość. Nr. domu) 

Wyciąć i wysłać pod powyższym adresem, niepotrzebne słowa skreślić.

Zakład Gazowy Miejski 

Lwów, ul. Gazowa I. 28, telefon nr. 4-92 i 43 

$yaz miejski 

do wszelkich 

celów 

gaz ziemny 

do opału centralnych 

ogrzewań i celów 

prze mysłowy ch 

instalacje gazowe 

dla potrzeb gospodarstwa domowego, 

celów opałowych i przemysłu 

magazyn płaszczy zimowych, 

ubrań gotowych, 

trykotaży i bielizny 

M. Zaleski 

Lwów, plac Marjacki I. 10 

stud. politechniki 10% rabatu 

za okazaniem legitymacji 

i wyciętego ogłoszenia 

L 

Księgarnia techniczna 

M . G o t t a 

Lwów, ul. K o p e r n i k a I. 26 

telefon 61-81 p. k. o. 142-372 

poleca 

u t r z y m uje 

stale na składzie 

i przyjmuje 

zamówienia 

na k s i ą ż k i 

t e c h n i c z n e 

polskie i zagra 

n i czne 

mydła toaletowe i znakomitą 

pastę do zębów 

krem perłowy 

]. Ihnatowicz 

Lwów, ul. Sykstuska 25 

tylko w doborowych gatunkach sukna na 

ubrania męskie, płaszcze, palta, ubiory dla 

duchowieństwa, mundury dla straży pożarnych, 

policji i służby miejskiej w olbrzymim 

wyborze i cenach najniższych poleca 

^52rSKSr 7 Ludwik Balski 

pp. technikom za okazaniem legitymacji io opustu 

odznaki emaljowane, medale, żetony, nagrody dla towarzystw, 

klubów i t. p. wykonuje starannie i tanio 

odznaczony 5-ma złotemi medalami 

Eugenjusz Marjan Unger 

zakład rytowniczy i wyrób pieczęci metalowych i kauczukowych 

Lwów, Chorążczyzny I. 7 (obok kina Apollo) 

proj. graf. t. Kornacki pp. akademikom io z n i ż k a 

firmy ogłaszane u nas są godne polecenia

handel towarów kolonialnych, delikatesów, stały dostawca II domu techników 

win, oraz pokój do śniadań i restauracja i bratniej pomocy stud. politechniki lwów. 

| akób Masełko jM. Drzewicki 

Lwów, ul. Leona Sapiehy 1. 25 

telefon u-42 Lwów, ul. Leona Sapiehy 1. 21 

poleca wszelkie towary kolonjalne i delikatesy 

oraz pokoje do śniadań i restaurację poleca ze swej fabryki wędliny 

KUPON 

upoważniający okaziciela do otrzymania 

darmo 1 paczki herbaty, kakao lub 

kawy za zwrotem 

lO etykiet firmowych 

Kupon 2 

14

Ogłoszenia okienkowe i kupony do kin 

(HHHBHIHflHHflflHHH^HHIH^HHI^^^HHl^HHI^^^^HHi^flHHIH) 

Biżuter ja Władysław B u s z e k 

i zegarki Magazyn i fabryka w y r o b ó w złotniczych 

i srebrnych zegarów, z e g a r k ó w i t. p. 

Lwów, ul. Akademicka 1. 6. telefon 18-48. 

Specjalny dział dla wyrobu wszelkiego rodzaju 

odznak, żetonów nagród, i t. p. 

Elektryczne z ł o c e n i e i srebrzenie.' 

Czapki K a p e l u s z e męskie, c z a p k i sportowe 

i kapelusze i studenckie, c z a p k i wojskowe i urzędnicze 

i p r z y b o r y w o j s k o w e poleca: 

Jan Wittman 

Lwów, ul. Trybunalska 1. 1. 

P. T. Studentom Politechniki 10 opustu. 

Fryzjerzy Znany zakład fryzjerski 

Zygmunta Kosfynowicza 

udziela P. T. Stud. Politechniki 20 f/» zniżki. 

S t r z y ż e n i e 80 gr. — g o l e n i e 40 gr. 

Instalacje Franciszek I r z y k 

zakład dla instalacji wodociągów, centralne 

go ogrzewania, urządzeń gazowych i t. d. 

B i u r o : Lwów, ul. Kopernika 30. tel. 8-84, 

Warsztaty: Lwów, ul. Tkacka 10-12. tel. 7-34. 

Wł. ]. Romanowski 

L w ó w , ul. S o k o ł a 6. tel. 37-31 

o p r a w a k s i ą ż e k s i l n a i s t a r a n n a . 

Krawcy Z n a n y z a k ł a d k r a w i e c k i 

Józefa Berezowskiego 

L w ó w , ul. L e o n a S a p i e h y 83 

wykonuje ubrania według najnowszych żur- 

Kupon Życia Technickiego 

uprawniający do nabycia w Kinie Apollo dwóch biletów 

ulgowych po cenie 1.09 zł na balkon i 80 gr na parter. 

W niedziele i święta balkon 1.50 zł, parter 1.— zł. 


uprawniający do nabycia w Kinie Chimera dwóch biletów 

po cenie 1'— zł na balkon, 80 gr na I miejsce i 49 gr na 

II miejsce. 


uprawniający do nabycia w Kinie Raj dwóch biletów po 

cenie 1.— na parter, 80 gr na I miejsce i 49 gr na II miejsce. 


uprawniający do nabycia w Kinie Swit (dawny Teatr Mały) 

dwóch biletów ulgowych po cenie 1 zł na balkon, 80 gr na 

I miejsce i 49 gr na II miejsce. 

P r u g a r Narciarstwo 

L w ó w , ulica S u p i ń s k i e g o 1. 7 

dział wyrobu nart i artykułów sportowych. 

S p e c j a l n o ś ć — m e t a l o w e k a n t y 

k l e j e n i e z ł a m a n y c h s z p i c ó w . 

Najlepiej po otrzymaniu pieniędzy zapłacić Obiady 

djetetyczne obiady domowe 

z 4-ch dań na maśle, s m a c z n e i o b f i t e 

Lwów, ul. Na Bajkach 1. 15. I. p. na lewo. 

K a t o l i c k a p r a c o w n i a o b u w i a Obuwie 

G. Gerhardt 

Lwów, Wiśniowieckich 3 

p i e r w s z o r z ę d n e o b u w i e 

buciki ż ó ł t e 30 zł. — c z a r n e 28 zł. 

Jedyna katolicka pralnia elektryczno-che- Pralnie 

miczna „Wiktorja" Lwów, Na Bajkach 0 

tel. 74-84 przyjmuje wszelkie roboty, prania, 

czyszczenia chemiczne i farbowania po 

cenach najniższych. — Dla P. T. Studentów 

specjalny opust — 11 kołnierzyk d a r m o . 

S u k n a p i e r w s z o r z ę d n e j j a k o ś c i Sukna 

Z. G r o c h o l s k i 

P. T. S t u d e n t o m 10 fi o p u s t u . 

Mechanik tom II do nabycia w księgarni Ogłoszenia 

technicznej G o 11 a, Lwów, Kopernika 26. drobne 

Student Polit. poszukuje lekcji, lub innego 

zajęcia na wyjazd. Zgłoszenia listowne : 

administracja Życia Technickiego pod „L". 


uprawniający do nabycia w Kinie Apollo dwóch biletów 

ulgowych po cenie 1.09 zł na balkon i 80 gr na parter. 

W niedziele i święta balkon 1.50 zł, parter 1.— zł. 


uprawniający do nabycia w Kinie Chimera dwóch biletów 

po cenie 1.— zł na balkon, 80 gr na I miejsce i 49 gr na 

II miejsce. 


uprawniający do nabycia w Kinie Raj dwóch biletów po 

cenie 1'— na parter, 80 gr na I miejsce i 49 gr na II miejsce. 


uprawniający do nabycia w Kinie Swit (dawny Teatr Mały) 

dwóch biletów ulgowych po cenie 1 zł na balkon, 80 gr na 

I miejsce i 49 gr na II miejsce.

Miejski Zakład 

Aprowizacyjny 

Sklepy spożywcze i nabiałowe 

ul. Bema . 

ul. Jabłonowskich 

ul. Kętrzyńskiego 

ul. Kuszewicza . 

ul. Kopernika 

ul. Łyczakowska 

ul. Łyczakowska 

ul. Marcina 

ul. Murarska 

ul. Piłsudskiego 

ul. Potockiego . 

ul. Romanowicza 

— Rynek . 

ul. Szajnochy . 

ul. Słodowa 

ul. Unji Lubelskiej 

ul. Zielona 

ul. Zyblikiewicza 

— Lewandówka — ul. 3 Maja 

— Zniesienie — ul. Sobieskiego 

— Kleparów ul. Warszawska 

pl. Św. Antoniego 

ul. Bema 

pl. Unji Brzeskiej 

ul. Potockiego 

— Rynek 

pl. Św. Zofji 

ul. Bema 

— Brandlówka 

— Dworzec Czerniowiecki 

ul. Jabłonowskich . 

ul. Kłuszyńska 

ul. Lwowskich Dzieci 

pl. Misjonarski 

Jatki 

Składy opału 

I. 19 

I. 46 

I. 6 

I. 2 

I. 54 

I. 24 

I. 36 

I. 57 

I. 4 

I. 8 

I. 8 

I. 11 

I. 9 

I. 2 

I. 1 

I. 3 

I. 37 

I. 51 

I. 8 

I. 47 

I. 70 

kiosk 

I. 19 

kiosk 

I. 20 

I. 7 

kiosk 

I. 11 

waga 

I. 3 

I. 4 

I. 35 a 

plac

Sklepy względnie jot Ki 

Miejskiego Zakładu Aprowizacyjnego 

we Lwowie wymienione na odwrotnej 

stronie sprzedają: 

1 kg mąki pszen. luksus, grysik. . za 54 gr. 

1 kg u N » gładk. . za 50 

1 kg białej . za 48 gr. 

1 kg cukru grysikowego za 1 48 zł. 

1 kg grysiku kukur. 1 . za 50 gr. 

1 kg H b. dobrego za 40 gr. 

1 kg „ pszennego . za 60 gr. 

1 kg kaszy jęczmiennej . za 28 gr. 

1 kg „ hreczanej . . za 34 gr. 

1 kg „ jaglanej za 34 gr. 

1 kg krup perłowych . . za 44 gr. 

1 kg marmolady . . . . . za 1 30 zł. 

l kg miodu . . za 1 56 zł. 

1 kg powideł 1 . za 2 — zł. 

1 kg ryżu . za 78 gr. 

1 kg sody za 26 gr. 

1 kg soli białej . . . . za 36 gr. 

1 kg smalcu za 220 zł. 

10 pudełek zapałek za 95 gr- 

i wszelkie artykuły spożywcze po cenach znacznie 

mięso wieprzowe 

mięso wołowe 

mięso cielęce tylne 

mięso „ przednie 

zniżonych 

po 1-20 zł. za 1 kg 

po 80 gr. za 1 kg 

po 1*10 zł. za 1 kg 

po 80 gr. za 1 kg 

proj. T. Kornacki

Anczyc: Badania metalograficzne w zasto 

sowaniu fabrycznem 

Bartel: Perspektywa malarska t. I. 

broszur, zł. 45, płótno 

„ Geometrja wykreślna 

„ Rzuty cechowane wyd. II, 

Borawski: Projektowanie budynków mieszkalnych 

. . . . . 

Broniewski: Zasady metalograf ji 

Geisler: Obrabiarki do metali cz. I i II 

cz III 

Łomnicki: Kartografja matematyczna 

„ Tablice matemat.-fizyczne 

Malarski: Prądy termoelektryczne 

Mierzejewski : Metrologja techniczna broszur, 

zł. 9"—, półplótno 

Mozer: Budowa parowozów broszur, zł 

9"—, półpłótno . . . . 

W a t e c h n i c z n e 

Niedzielski: Tablice współrzędnych geo- 

6 — 

&— 

52'— 

Olszewski: Polskie nawozy sztuczne 

Plamitzer: Aksonometrja prostokątna 

4-— 

12-— 

8-— Pogorzelski: Zarys teorji wektorów . 4-80 

12-— Przyroda i Technikai Miesięcznik 

Prenumerata roczna . 8-40 

4-50 Różański: Technologja przemysłowa 2 — 

5-— Rudnicki: Geometrja nieeuklidesowa hy- 

7-20 perboliczna . . . . . . 1-50 

22-80 Skołnicki: Nauka meljoracji 16'— 

18-— Szumański: Zasady kartograf ji . 8-40 

1-25 Teyssier: Słownik elektrotechniczny f ran- 

1-50 cusko-polski i polsko-francuski . 2-80 

Timoszenko: Wytrzymałość materjałów . 24-— 

i v — Weigel: Rachunek wyrównawczy 9 — 

Wolfke: Zasady teorji ciepła broszur, zł. 

u-— 3'60, półpłótno . 7-20 

poleca 

S. A. KSIĄŻNICA-ATLAS 

WARSZAWA, UL. NOWY ŚWIAT L. 59. 

farby, atramenty, kalki, klej, lak, 

klisze powielaczowe, tusze rysunko 

we we wszystkich kolorach 

LWÓW, UL. CZARNIECKIEGO L. 12. 

żądać wszędzie 

M. Leszczyński Sp. Akc. Warszawa 

zastępujące w zupełności 

wyroby zagraniczne 

ukt. graf. T. Kornacki 

Do odrestaurowania i przemalowania w r. 

1928—29 PANORAMY RACŁAWICKIEJ malo 

wanej przeze mnie ze ś. p. Janem Styka 

belgijskiemi farbami w r. 1893—4, użyłem 

tym razem farb olejnych artystycznych 

krajowego wyrobu fabryki chemicznej 

M. LESZCZYŃSKI i SKA, SP. AKC. 

W WARSZAWIE, jako farb najlepszych. 

Wojciech Kossak. 

firmy o g ł a s z a n e u nas, to k o r z y s t n e źródła zakupu

DO NABYĆ IA W-SKŁAD ACH 

FOTOGRAFICZNYCH 

NOWOCZESNE 

parały 

°powięk52er\ 

(otograficmycK 

FABRYKA PRZVRZADÓW-MIERNICZYCH 

WELWOWIE 

białe zęby i ładną cerę uzyskasz 

przez stałe używanie wyrobów fabryki 

mydła 

pasty do zębów 

wody do ust 

TLEN 

żądać wszędzie 

mydła 

pasty do zębów 

wody do ust 

higieniczne — tanie oszczędne 

ukł. graf. T. Kornacki ADRES REDAKCJI I ADMINISTRACJI: LWÓW, POLITECHNIKA. „ŻYCIE TECHNICKIE". 

TŁOCZONO W DRUKARNI URZĘDNICZEJ LWÓW. UL. ZIELONA 7. - T E L E F O N 91-07. 

KLISZE W Y K O N A N O W ZAKŁADACH „KLISZ" LWÓW, UL. SYKSTUSKA L. 10-

Browse publication

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?