Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii ... - AOTM

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej
tomografii emisyjnej PET-CT
i technologii diagnostycznych finansowanych w Polsce
ze środków publicznych w diagnostyce onkologicznej
– część epidemiologiczna i kliniczna
RAPORT OCENY TECHNOLOGII MEDYCZNYCH (HTA)
zlecony przez
Agencję Oceny Technologii Medycznych
wykonany przez
Instytut Zdrowia Publicznego i Ubezpieczeń Społecznych
Wyższa Szkoła Biznesu
National-Louis University
Warszawa – Nowy Sącz 2006
1

ZLECENIODAWCA
AGENCJA OCENY TECHNOLOGII MEDYCZNYCH
Al. Lotników 22, 02-668 Warszawa
tel. +48 22 56 67 200
fax +48 22 56 67 202
www.aotm.gov.pl
WYKONAWCA
INSTYTUT ZDROWIA PUBLICZNEGO I UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
WYŻSZA SZKOŁA BIZNESU
NATIONAL-LOUIS UNIVERISTY
ul. Zielona 27, 33-300 Nowy Sącz
tel. +48 18 44 99 120
fax +48 18 44 99 121
e-mail. wsb-nlu@wsb-nlu.edu.pl
www.wsb-nlu.edu.pl
2

NINIEJSZY RAPORT WSPARLI SWOJĄ FACHOWĄ POMOCĄ EKSPERCI Z
CENTRUM ONKOLOGII – INSTYTUT IM. MARII SKŁODOWSKIEJ-CURIE
prof. dr hab. med. Marek Nowacki
prof. dr hab. med. Witold Bartnik
doc. dr hab. med. Mariusz Bidziński
doc. dr hab. med. Andrzej Kawecki
doc. dr hab. med. Włodzimierz Ruka
doc. dr hab. med. Jan Walewski
dr med. Wiesław Lasota
dr med. Janusz Meder
dr med. Andrzej Pietraszek
dr med. Piotr Siedlecki
dr med. Piotr Rutkowski
INSTYTUTU GRUŹLICY I CHORÓB PŁUC
prof. dr hab. med. Kazimierz Roszkowski-Śliż
3

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
SPIS TREŚCI
1. PODSUMOWANIE .....................................................................................................................15
2. INDEKS SKRÓTÓW.....................................................................................................................27
3. OPIS PROBLEMU ZDROWOTNEGO...........................................................................................29
3.1. Epidemiologia nowotworów...............................................................................................................29
3.2. Rak płuca.............................................................................................................................................34
3.2.1. Epidemiologia ....................................................................................................................................... 34
3.2.2. Czynniki ryzyka ...................................................................................................................................... 36
3.2.3. Objawy................................................................................................................................................... 36
3.2.4. Obraz histopatologiczny ..................................................................................................................... 38
3.2.5. Ocena zaawansowania klinicznego ................................................................................................ 40
3.2.5.1 Ocena zaawansowania raka niedrobnokomórkowego................................................................ 41
3.2.5.2 Ocena zaawansowania raka drobnokomórkowego ..................................................................... 41
3.2.6. Diagnostyka i leczenie......................................................................................................................... 41
3.2.6.1 Badanie podmiotowe ........................................................................................................................... 41
3.2.6.2 Badanie przedmiotowe ........................................................................................................................ 42
3.2.6.3 Badania obrazowe ................................................................................................................................ 42
3.2.6.4 Badanie mikroskopowe......................................................................................................................... 43
3.2.6.5 Inne badania .......................................................................................................................................... 43
3.2.6.6 Ogólne zasady rozpoznania raka płuca ........................................................................................... 43
3.2.6.7 Ogólne zasady leczenia ....................................................................................................................... 44
3.2.6.8 Rak niedrobnokomórkowy ................................................................................................................... 44
3.2.6.9 Rak drobnokomórkowy......................................................................................................................... 45
3.2.7. Rokowanie............................................................................................................................................. 46
3.3. Chłoniaki..............................................................................................................................................47
3.3.1. Epidemiologia ....................................................................................................................................... 47
3.3.1.1 Chłoniaki nieziarnicze............................................................................................................................ 47
3.3.1.2 Ziarnica złośliwa (choroba Hodgkina)................................................................................................ 47
3.3.2. Czynniki ryzyka ...................................................................................................................................... 47
3.3.3. Objawy................................................................................................................................................... 48
3.3.4. Obraz histopatologiczny ..................................................................................................................... 48
3.3.4.1 Ziarnica złośliwa...................................................................................................................................... 48
3.3.4.2 Chłoniaki nieziarnicze............................................................................................................................ 49
3.3.5. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego ........................................................................................ 49
3.3.6. Diagnostyka i leczenie......................................................................................................................... 51
3.3.6.1 Badania dodatkowe ............................................................................................................................. 51
4

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
3.3.6.2 Badania obrazowe ................................................................................................................................ 51
3.3.6.3 Badanie cytologiczne i histopatologiczne ........................................................................................51
3.3.6.4 Badania metodami molekularnymi .................................................................................................... 52
3.3.6.5 Leczenie ziarnicy złośliwej..................................................................................................................... 52
3.3.6.6 Leczenie chłoniaków nieziarniczych .................................................................................................. 53
3.3.7. Rokowanie............................................................................................................................................. 54
3.4. Rak przełyku ........................................................................................................................................55
3.4.1. Epidemiologia ....................................................................................................................................... 55
3.4.2. Czynniki ryzyka ...................................................................................................................................... 55
3.4.3. Objawy................................................................................................................................................... 56
3.4.4. Obraz histopatologiczny ..................................................................................................................... 56
3.4.5. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego ........................................................................................ 56
3.4.6. Diagnostyka i leczenie......................................................................................................................... 57
3.4.6.1 Badanie fizykalne ................................................................................................................................... 57
3.4.6.2 Badania obrazowe ................................................................................................................................ 57
3.4.6.3 Badanie endoskopowe ........................................................................................................................ 58
3.4.6.4 Markery nowotworowe ......................................................................................................................... 58
3.4.6.5 Badanie histopatologiczne .................................................................................................................. 58
3.4.6.6 Leczenie radykalne................................................................................................................................ 58
3.4.6.7 Leczenie paliatywne.............................................................................................................................. 58
3.4.7. Rokowanie............................................................................................................................................. 59
3.5. Rak kobiecych narządów rodnych ...................................................................................................59
3.5.1. Rak endometrium................................................................................................................................. 59
3.5.1.1 Epidemiologia......................................................................................................................................... 59
3.5.1.2 Czynniki ryzyka ........................................................................................................................................ 60
3.5.1.3 Objawy..................................................................................................................................................... 60
3.5.1.4 Obraz histopatologiczny....................................................................................................................... 60
3.5.1.5 Klasyfikacja zaawansowania klinicznego..........................................................................................60
3.5.1.6 Diagnostyka i leczenie .......................................................................................................................... 61
3.5.1.7 Rokowanie............................................................................................................................................... 62
3.5.2. Rak szyjki macicy .................................................................................................................................. 62
3.5.2.1 Epidemiologia......................................................................................................................................... 62
3.5.2.2 Czynniki ryzyka ........................................................................................................................................ 63
3.5.2.3 Objawy..................................................................................................................................................... 63
3.5.2.4 Obraz histopatologiczny....................................................................................................................... 63
3.5.2.5 Klasyfikacja zaawansowania klinicznego..........................................................................................63
3.5.2.6 Diagnostyka i leczenie .......................................................................................................................... 64
3.5.2.7 Rokowanie............................................................................................................................................... 65
3.5.3. Rak jajnika.............................................................................................................................................. 65
3.5.3.1 Epidemiologia......................................................................................................................................... 65
5

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
3.5.3.2 Czynniki ryzyka ........................................................................................................................................ 66
3.5.3.3 Objawy..................................................................................................................................................... 66
3.5.3.4 Obraz histopatologiczny....................................................................................................................... 67
3.5.3.5 Klasyfikacja zaawansowania klinicznego..........................................................................................67
3.5.3.6 Diagnostyka i leczenie .......................................................................................................................... 68
3.5.3.7 Rokowanie............................................................................................................................................... 68
3.6. Rak tarczycy ........................................................................................................................................69
3.6.1. Epidemiologia ....................................................................................................................................... 69
3.6.2. Czynniki ryzyka ...................................................................................................................................... 69
3.6.3. Objawy................................................................................................................................................... 70
3.6.4. Obraz histopatologiczny ..................................................................................................................... 70
3.6.5. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego ........................................................................................ 70
3.6.6. Diagnostyka i leczenie......................................................................................................................... 71
3.6.7. Rokowanie............................................................................................................................................. 72
3.7. Rak głowy i szyi ...................................................................................................................................73
3.7.1. Podział.................................................................................................................................................... 73
3.7.2. Epidemiologia ....................................................................................................................................... 73
3.7.3. Czynniki ryzyka ...................................................................................................................................... 73
3.7.4. Objawy................................................................................................................................................... 74
3.7.5. Obraz histopatologiczny ..................................................................................................................... 74
3.7.6. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego ........................................................................................ 74
3.7.7. Diagnostyka i leczenie......................................................................................................................... 75
3.7.8. Rokowanie............................................................................................................................................. 75
3.8. Rak trzustki ...........................................................................................................................................76
3.8.1. Epidemiologia ....................................................................................................................................... 76
3.8.2. Czynniki ryzyka ...................................................................................................................................... 77
3.8.3. Objawy................................................................................................................................................... 77
3.8.4. Obraz histopatologiczny ..................................................................................................................... 77
3.8.5. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego ........................................................................................ 78
3.8.6. Diagnostyka i leczenie......................................................................................................................... 78
3.8.7. Rokowanie............................................................................................................................................. 80
3.9. Mięsak podścieliska przewodu pokarmowego ...............................................................................81
3.9.1. Epidemiologia ....................................................................................................................................... 81
3.9.2. Objawy................................................................................................................................................... 82
3.9.3. Obraz histopatologiczny ..................................................................................................................... 82
3.9.4. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego ........................................................................................ 82
3.9.5. Diagnostyka i leczenie......................................................................................................................... 82
3.9.6. Rokowanie............................................................................................................................................. 83
6

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
3.10. Rak jelita grubego.......................................................................................................................84
3.10.1. Epidemiologia ........................................................................................................................... 84
3.10.2. Czynniki ryzyka........................................................................................................................... 84
3.10.3. Objawy....................................................................................................................................... 85
3.10.4. Obraz histopatologiczny.......................................................................................................... 85
3.10.5. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego............................................................................. 85
3.10.6. Diagnostyka i leczenie ............................................................................................................. 86
3.10.6.1 Badania przesiewowe ........................................................................................................................... 86
3.10.6.2 Badanie lekarskie ................................................................................................................................... 86
3.10.6.3 Badania laboratoryjne .......................................................................................................................... 86
3.10.6.4 Endoskopia.............................................................................................................................................. 86
3.10.6.5 Badania obrazowe ................................................................................................................................ 87
3.10.6.6 Leczenie operacyjne............................................................................................................................. 87
3.10.6.7 Leczenie uzupełniające........................................................................................................................ 87
3.10.6.8 Leczenie choroby rozsianej .................................................................................................................. 87
3.10.6.9 Ocena odpowiedzi na leczenie.......................................................................................................... 88
3.10.6.10 Dalsza obserwacja................................................................................................................................. 88
3.10.7. Rokowanie ................................................................................................................................. 88
4. OPIS INTERWENCJI ...................................................................................................................89
4.1. Opis metody ........................................................................................................................................89
4.2. Schemat badania, dawka pochłonięta ...........................................................................................90
4.3. Ograniczenia metody.........................................................................................................................91
4.4. Zastosowanie badania PET-CT ...........................................................................................................91
4.4.1. Onkologia .............................................................................................................................................. 91
4.4.2. Neurologia............................................................................................................................................. 93
4.4.3. Kardiologia ............................................................................................................................................ 94
4.5. Wnioski .................................................................................................................................................94
5. METODYKA ...............................................................................................................................95
5.1. Cel opracowania ................................................................................................................................95
5.2. Sposób przeprowadzenia oceny efektywności klinicznej ..............................................................95
5.3. Strategia wyszukiwania badań pierwotnych....................................................................................95
5.4. Przeszukiwanie baz informacji medycznych....................................................................................99
5.5. Kryteria włączenia badań pierwotnych do analizy.......................................................................100
5.5.1. Populacja ............................................................................................................................................ 100
5.5.2. Interwencja ......................................................................................................................................... 100
5.5.3. Technologie porównywane (komparatory)................................................................................... 101
5.5.4. Poszukiwane punkty końcowe......................................................................................................... 101
7

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
5.6. Ocena wiarygodności badań klinicznych .....................................................................................101
5.7. Analiza statystyczna .........................................................................................................................102
5.8. Konflikt interesów...............................................................................................................................104
6. WYNIKI WYSZUKIWANIA ........................................................................................................105
7. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKTYWNOŚCI PET-CT Z CT W OCENIE
ZAAWANSOWANIA KLINICZNEGO RAKA PŁUCA ................................................................106
7.1. Wyniki wyszukiwania badań ............................................................................................................106
7.2. Opis populacji ...................................................................................................................................106
7.3. Opis interwencji.................................................................................................................................108
7.3.1. Obrazowanie PET-CT.......................................................................................................................... 108
7.3.2. Porównywany test diagnostyczny ................................................................................................... 109
7.3.3. Test referencyjny................................................................................................................................. 110
7.4. Wyniki .................................................................................................................................................111
7.4.1. Ocena wielkości guza pierwotnego (cecha T)............................................................................. 111
7.4.2. Ocena zajęcia węzłów chłonnych (cecha N) ............................................................................. 114
7.4.3. Ocena występowania przerzutów odległych (cecha M)........................................................... 120
7.4.4. Klasyfikacja TNM ................................................................................................................................. 120
7.4.5. Wpływ na zmianę decyzji terapeutycznej ..................................................................................... 124
7.4.6. Bezpieczeństwo .................................................................................................................................. 124
7.5. Wnioski ...............................................................................................................................................124
8. PORÓWNAWCZA OCENA EFEKTYWNOŚCI PET-CT Z INNYMI TECHNIKAMI
OBRAZOWYMI (MRI LUB CT) W DIAGNOSTYCE NOWOTWORÓW O RÓŻNEJ
LOKALIZACJI...........................................................................................................................126
8.1. Nowotwory o różnej lokalizacji – ocena klinicznego zaawansowania choroby (PET-CT
versus MRI) .........................................................................................................................................126
8.1.1. Wyniki wyszukiwania badań ............................................................................................................. 126
8.1.2. Opis populacji..................................................................................................................................... 126
8.1.3. Opis interwencji .................................................................................................................................. 128
8.1.3.1 PET-CT ..................................................................................................................................................... 128
8.1.3.2 Porównywany test diagnostyczny..................................................................................................... 129
8.1.3.3 Test referencyjny................................................................................................................................... 130
8.1.4. Wyniki ................................................................................................................................................... 130
8.1.4.1 Skuteczność diagnostyczna w wykrywaniu nowotworów pierwotnych i nawracających.... 130
8.1.4.2 Ocena wielkości guza pierwotnego (cecha T).............................................................................. 133
8.1.4.3 Ocena zajęcia węzłów chłonnych (cecha N)............................................................................... 136
8.1.4.4 Ocena występowania przerzutów odległych (cecha M)............................................................ 141
8.1.4.5 Klasyfikacja TNM ................................................................................................................................... 146
8.1.4.6 Wpływ na leczenie............................................................................................................................... 149
8

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
8.1.4.7 Bezpieczeństwo .................................................................................................................................... 150
8.1.5. Wnioski.................................................................................................................................................. 150
8.2. Nowotwory o różnej lokalizacji – ocena klinicznego zaawansowania choroby (PET-CT
versus CT) ...........................................................................................................................................151
8.2.1. Wyniki wyszukiwania badań ............................................................................................................. 151
8.2.2. Opis populacji..................................................................................................................................... 152
8.2.3. Opis interwencji .................................................................................................................................. 153
8.2.3.1 PET-CT ..................................................................................................................................................... 153
8.2.3.2 Porównywany test diagnostyczny..................................................................................................... 154
8.2.3.3 Test referencyjny................................................................................................................................... 154
8.2.4. Wyniki ................................................................................................................................................... 155
8.2.4.1 Ocena wielkości guza pierwotnego (cecha T).............................................................................. 155
8.2.4.2 Ocena zajęcia węzłów chłonnych (cecha N)............................................................................... 156
8.2.4.3 Ocena występowania przerzutów odległych (cecha M)............................................................ 157
8.2.4.4 Klasyfikacja TNM ................................................................................................................................... 159
8.2.4.5 Wpływ na leczenie............................................................................................................................... 160
8.2.4.6 Bezpieczeństwo .................................................................................................................................... 161
8.2.5. Wnioski.................................................................................................................................................. 161
8.3. Nowotwory o nieznanej lokalizacji – skuteczność diagnostyczna...............................................162
8.3.1. Wyniki wyszukiwania badań ............................................................................................................. 162
8.3.2. Opis populacji..................................................................................................................................... 162
8.3.3. Opis interwencji .................................................................................................................................. 164
8.3.3.1 PET-CT ..................................................................................................................................................... 164
8.3.3.2 Porównywany test diagnostyczny..................................................................................................... 165
8.3.3.3 Test referencyjny................................................................................................................................... 165
8.3.4. Wyniki ................................................................................................................................................... 166
8.3.4.1 Skuteczność wykrywania nowotworów pierwotnych o nieznanej lokalizacji ........................... 166
8.3.4.2 Bezpieczeństwo .................................................................................................................................... 171
8.3.5. Wnioski ...................................................................................................................................... 171
9. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKTYWNOŚCI PET-CT Z CT W OCENIE
ZAAWANSOWANIA KLINICZNEGO CHŁONIAKA .................................................................172
9.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych......................................................................................172
9.2. Opis populacji ...................................................................................................................................172
9.3. Opis interwencji.................................................................................................................................173
9.3.1. Obrazowanie PET-CT.......................................................................................................................... 173
9.3.2. Porównywany test diagnostyczny ................................................................................................... 173
9.3.3. Test referencyjny................................................................................................................................. 174
9.4. Wyniki .................................................................................................................................................174
9.4.1. Zdolność diagnostyczna testu w ocenie zaawansowania choroby ......................................... 174
9

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
9.4.1.1 Lokalizacja węzłowa ........................................................................................................................... 174
9.4.1.2 Lokalizacja pozawęzłowa .................................................................................................................. 176
9.4.1.3 Wyniki łączne ........................................................................................................................................ 177
9.4.2. Poprawność oceny stopnia zaawansowania klinicznego w klasyfikacji Ann Arbor
(staging)............................................................................................................................................... 187
9.4.3. Bezpieczeństwo .................................................................................................................................. 188
9.5. Wnioski ...............................................................................................................................................188
10. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKTYWNOŚCI PET-CT Z CT I EUS W OCENIE
ZAAWANSOWANIA KLINICZNEGO RAKA PRZEŁYKU ...........................................................190
10.1. Ocena zaawansowania klinicznego.......................................................................................190
10.1.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych.......................................................................... 190
10.1.2. Opis populacji ......................................................................................................................... 190
10.1.3. Opis interwencji....................................................................................................................... 191
10.1.3.1 Obrazowanie PET-CT............................................................................................................................ 191
10.1.3.2 Porównywany test diagnostyczny..................................................................................................... 192
10.1.3.3 Test referencyjny................................................................................................................................... 192
10.1.4. Wyniki........................................................................................................................................ 192
10.1.4.1 Zdolność diagnostyczna testu ........................................................................................................... 192
10.1.4.2 Bezpieczeństwo .................................................................................................................................... 199
10.1.5. Wnioski ...................................................................................................................................... 199
10.2. Diagnostyka pierwotnego guza przełyku...............................................................................200
10.2.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych.......................................................................... 200
10.2.2. Opis populacji ......................................................................................................................... 200
10.2.3. Opis interwencji....................................................................................................................... 201
10.2.3.1 Obrazowanie PET-CT............................................................................................................................ 201
10.2.3.2 Porównywany test diagnostyczny..................................................................................................... 202
10.2.3.3 Test referencyjny................................................................................................................................... 202
10.2.4. Bezpieczeństwo ...................................................................................................................... 202
10.2.5. Wyniki........................................................................................................................................ 202
10.2.6. Wnioski ...................................................................................................................................... 202
11. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKTYWNOŚCI PET-CT Z KONWENCJONALNYMI
METODAMI OBRAZOWANIA (CT, MRI, USG) W OCENIE ZAAWANSOWANIA
KLINICZNEGO I WYKRYWANIU NAWROTÓW NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH
KOBIECYCH NARZĄDÓW PŁCIOWYCH ................................................................................204
11.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych..............................................................................204
11.2. Opis populacji ...........................................................................................................................204
11.3. Opis interwencji.........................................................................................................................205
11.3.1. Obrazowanie PET-CT ..............................................................................................................205
11.3.2. Porównywany test diagnostyczny ....................................................................................... 205
10

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
11.3.3. Test referencyjny ..................................................................................................................... 205
11.4. Wyniki .........................................................................................................................................206
11.4.1. Pierwotna ocena zaawansowania nowotworu ................................................................ 206
11.4.2. Ocena nawrotu choroby ...................................................................................................... 208
11.4.3. Ocena zbiorcza ...................................................................................................................... 210
11.5. Wnioski .......................................................................................................................................213
12. PORÓWNAWCZA OCENA EFEKTYWNOŚCI PET-CT Z CT W DIAGNOSTYCE NAWROTÓW
RAKA JAJNIKA .......................................................................................................................215
12.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych..............................................................................215
12.2. Opis populacji ...........................................................................................................................215
12.3. Opis interwencji.........................................................................................................................216
12.3.1. Obrazowanie PET-CT ..............................................................................................................216
12.3.2. Porównywany test diagnostyczny ....................................................................................... 216
12.3.3. Test referencyjny ..................................................................................................................... 216
12.4. Wyniki .........................................................................................................................................217
12.4.1. Skuteczność diagnostyczna ................................................................................................. 217
12.4.2. Bezpieczeństwo ...................................................................................................................... 221
12.5. Wnioski .......................................................................................................................................222
13. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKTYWNOŚCI PET-CT Z KONWENCJONALNYMI
METODAMI OBRAZOWANIA W OCENIE RAKA TARCZYCY..................................................223
13.1. Porównawcza analiza efektywności klinicznej PET-CT z konwencjonalnymi metodami
obrazowania (CT/MRI i scyntygrafią całego ciała z użyciem I 131 ) w diagnostyce nawrotu
raka tarczycy.....................................................................................................................................223
13.1.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych.......................................................................... 223
13.1.2. Opis populacji ......................................................................................................................... 223
13.1.3. Opis interwencji....................................................................................................................... 224
13.1.3.1 Obrazowanie PET-CT............................................................................................................................ 224
13.1.3.2 Porównywany test diagnostyczny..................................................................................................... 225
13.1.3.3 Test referencyjny................................................................................................................................... 226
13.1.4. Wyniki........................................................................................................................................ 226
13.1.4.1 Bezpieczeństwo .................................................................................................................................... 234
13.1.5. Zmiana sposobu leczenia...................................................................................................... 234
13.1.6. Wnioski ...................................................................................................................................... 235
13.2. Porównawcza analiza efektywności diagnostyki I 124 PET-CT z konwencjonalnymi
metodami obrazowania (CT, scyntygrafią całego ciała z użyciem I 131 i USG) w pierwotnej
ocenie zaawansowania klinicznego zróżnicowanego raka tarczycy.........................................236
13.2.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych.......................................................................... 236
13.2.2. Opis populacji ......................................................................................................................... 236
11

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
13.2.3. Opis interwencji....................................................................................................................... 237
13.2.3.1 Obrazowanie I 124 PET-CT ..................................................................................................................... 237
13.2.3.2 Porównywany test diagnostyczny..................................................................................................... 238
13.2.3.3 Metoda referencyjna .......................................................................................................................... 238
13.2.4. Wyniki........................................................................................................................................ 239
13.2.4.1 Bezpieczeństwo .................................................................................................................................... 240
13.2.5. Wnioski ...................................................................................................................................... 240
14. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKYWNOŚCI PET-CT Z INNYMI METODAMI
DIAGNOSTYCZNYMI W OCENIE NOWOTWORÓW GŁOWY I SZYI.......................................242
14.1. Diagnostyka nowotworów złośliwych głowy i szyi (zmian pierwotnych, nawrotów po
leczeniu, przerzutów do szyjnych węzłów chłonnych z nieznanego ogniska pierwotnego) ....242
14.1.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych.......................................................................... 242
14.1.2. Opis populacji ......................................................................................................................... 242
14.1.3. Opis interwencji....................................................................................................................... 243
14.1.3.1 Obrazowanie PET-CT............................................................................................................................ 243
14.1.3.2 Porównywany test diagnostyczny..................................................................................................... 243
14.1.3.3 Test referencyjny................................................................................................................................... 243
14.1.4. Wyniki........................................................................................................................................ 243
14.1.4.1 Skuteczność diagnostyczna............................................................................................................... 243
14.1.4.2 Bezpieczeństwo .................................................................................................................................... 245
14.1.5. Wnioski ...................................................................................................................................... 245
14.2. Wykrywanie zajęcia kości przez raka jamy ustnej ................................................................246
14.2.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych.......................................................................... 246
14.2.2. Opis populacji ......................................................................................................................... 246
14.2.3. Opis interwencji....................................................................................................................... 247
14.2.3.1 Obrazowanie PET-CT............................................................................................................................ 247
14.2.3.2 Porównywany test diagnostyczny..................................................................................................... 247
14.2.3.3 Test referencyjny................................................................................................................................... 247
14.2.4. Wyniki........................................................................................................................................ 248
14.2.4.1 Skuteczność diagnostyczna............................................................................................................... 248
14.2.4.2 Bezpieczeństwo .................................................................................................................................... 250
14.2.5. Wnioski ...................................................................................................................................... 250
14.3. Wpływ diagnostyki PET-CT na zmianę schematu leczenia ...................................................250
14.3.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych.......................................................................... 250
14.3.2. Opis populacji ......................................................................................................................... 251
14.3.3. Opis interwencji....................................................................................................................... 252
14.3.3.1 Obrazowanie PET-CT............................................................................................................................ 252
14.3.3.2 Porównywany test diagnostyczny..................................................................................................... 252
14.3.3.3 Test referencyjny................................................................................................................................... 253
12

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
14.3.4. Wyniki........................................................................................................................................ 253
14.3.4.1 Wpływ na leczenie............................................................................................................................... 253
14.3.4.2 Bezpieczeństwo .................................................................................................................................... 255
14.3.5. Wnioski ...................................................................................................................................... 255
15. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKTYWNOŚCI PET-CT Z KONWENCJONALNYMI
METODAMI OBRAZOWANIA W DIAGNOSTYCE RAKA TRZUSTKI .........................................257
15.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych..............................................................................257
15.2. Opis populacji ...........................................................................................................................257
15.3. Opis interwencji.........................................................................................................................258
15.3.1. Obrazowanie PET-CT ..............................................................................................................258
15.3.2. Porównywany test diagnostyczny ....................................................................................... 259
15.3.3. Test referencyjny ..................................................................................................................... 259
15.4. Wyniki .........................................................................................................................................259
15.4.1. Wykrywanie i ocena charakteru guza pierwotnego........................................................ 259
15.4.2. Ocena zaawansowania klinicznego................................................................................... 261
15.4.3. Zmiana postępowania onkologicznego............................................................................. 263
15.4.4. Bezpieczeństwo ...................................................................................................................... 264
15.5. Wnioski .......................................................................................................................................264
16. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKTYWNOŚCI PET-CT Z CT W OCENIE
ZAAWANSOWANIA KLINICZNEGO I ODPOWIEDZI NA LECZENIE MIĘSAKA
PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO ......................................................................266
16.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych..............................................................................266
16.2. Opis populacji ...........................................................................................................................266
16.3. Opis interwencji.........................................................................................................................266
16.3.1. Obrazowanie PET-CT ..............................................................................................................266
16.3.2. Porównywany test diagnostyczny ....................................................................................... 267
16.3.3. Test referencyjny ..................................................................................................................... 268
16.4. Wyniki .........................................................................................................................................268
16.4.1. Pierwotna ocena zaawansowania klinicznego (staging)................................................ 268
16.4.2. Ocena odpowiedzi na leczenie .......................................................................................... 268
16.4.3. Bezpieczeństwo ...................................................................................................................... 269
16.5. Wnioski .......................................................................................................................................269
17. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKTYWNOŚCI PET-CT Z CT W OCENIE ZMIAN
RESZTKOWYCH W PRZERZUTACH RAKA JELITA GRUBEGO DO WĄTROBY ..........................271
17.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych..............................................................................271
17.2. Opis populacji ...........................................................................................................................271
17.3. Opis interwencji.........................................................................................................................271
13

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
17.3.1. Obrazowanie PET-CT ..............................................................................................................271
17.3.2. Porównywany test diagnostyczny ....................................................................................... 272
17.3.3. Test referencyjny ..................................................................................................................... 273
17.4. Wyniki .........................................................................................................................................273
17.5. Wnioski .......................................................................................................................................274
18. ZAŁĄCZNIKI ............................................................................................................................276
18.1. Formularze oceny wiarygodności badań...............................................................................276
18.2. Szczegółowe wyniki wyszukiwania .........................................................................................302
19. PIŚMIENNICTWO WYKORZYSTANE W ANALIZIE....................................................................305
19.1. Rak płuc.....................................................................................................................................305
19.2. Nowotwory mieszane................................................................................................................305
19.3. Chłoniaki....................................................................................................................................305
19.4. Rak przełyku ..............................................................................................................................305
19.5. Rak kobiecych narządów płciowych .....................................................................................306
19.6. Rak jajnika .................................................................................................................................306
19.7. Rak tarczycy ..............................................................................................................................306
19.8. Rak głowy i szyi .........................................................................................................................306
19.9. Rak trzustki .................................................................................................................................307
19.10. Mięsaki .......................................................................................................................................307
19.11. Rak jelita grubego.....................................................................................................................307
20. BADANIA WYKLUCZONE Z PORÓWNANIA...........................................................................308
21. SPIS TABEL ...............................................................................................................................328
22. SPIS WYKRESÓW .....................................................................................................................333
23. SPIS RYSUNKÓW .....................................................................................................................335
14

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
1. PODSUMOWANIE
Cel opracowania
Celem raportu jest porównawcza analiza opłacalności
pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT z technologiami
diagnostycznymi finansowanymi w Polsce ze
środków publicznych w diagnostyce onkologicznej.
Metodyka
Sposób przeprowadzenia oceny efektywności klinicznej
Sposób opracowania strategii wyszukiwania badań
pierwotnych do analizy a także sposób oceny ich wiarygodności,
ekstrakcji danych oraz analizy statystycznej
i interpretacji wyników oparto na wytycznych Medical
Strategia wyszukiwania badań pierwotnych
W procesie wyszukiwania doniesień naukowych zastosowano
w pierwszym etapie ogólną strategię wyszukiwania
bez dalszego precyzowania populacji docelowej,
w celu odnalezienia zbioru badań dotyczących zastosowania
PET-CT w diagnostyce onkologicznej. Dodatkowo
dla 12 wskazań przeprowadzono oddzielne wyszukiwanie
celowane na populację (rak sutka, rak płuc, rak
jelita grubego, rak jajnika, rak szyjki macicy, rak endometrium,
chłoniak, rak żołądka i przełyku, melanoma,
ID Strategia wyszukiwania
Prezentowana część raportu dotyczy analizy klinicznej
i epidemiologicznej.
Ekspertyza została przygotowana na zlecenie Agencji
Oceny Technologii Medycznych.
Services Advisory Committee [„Guidelines for the assessment
of diagnostic technologies” Sierpień 2005,
Australia].
glejak, mięsak, nowotwór głowy i szyi). W procesie wyszukiwania
doniesień na temat ocenianej technologii
połączono wyniki wysoce swoistej strategii wskazującej
jedynie publikacje, w których pojawił się termin hybrydowy
„PET-CT” lub równoważniki (#8) z wynikami dla
strategii wysoce czułej wskazującej wszelkie publikacje
opisujące analizowaną metodę diagnostyczną (wyszukiwanie
publikacji z trafieniami „PET” i „CT” gdziekolwiek
w obrębie tytułu, abstraktu lub słów kluczowych – #8).
#1 „Positron-Emission Tomography” [MeSH] OR „Tomography, Emission-Computed” [MeSH]
#2 PET OR positron emission tomography
#3 #1 OR #2
#4 („Tomography, Spiral Computed” [MeSH] OR „Tomography, X-Ray Computed” [MeSH])
#5 CT OR computed tomography
#6 #4 OR #5
#7
dual OR integral OR integration OR combination OR combined OR fusion OR fused OR hybrid OR coincidental OR combining
OR coincidence OR coregistered
#8 #3 AND #6
#9 #3 AND #7
#10 #8 OR #9
#11 „Neoplasms” [MeSH]
#12 „Medical Oncology” [MeSH]
#13 #11 OR #12
#14 #10 AND #13
#15 #10 AND #13 Limits: English, Polish, Publication Date from 1998/01/01, Humans
15

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Data ostatniego przeszukania: 20-03-2006.
Przeszukiwanie baz informacji medycznych
Przedstawioną powyżej strategię wyszukiwania zastosowano
w następujących bazach danych:
• Medline przez Pubmed,
• Cochrane Library (The Cochrane Database of
Systematic Reviews, The Cochrane Controlled
Trials Register),
• EmBase,
oraz medycznych serwisach internetowych:
• NICE (National Institute for Clinical Excellence),
• SBU (Statens beredning för medicinsk utvärdering),
• NCCHTA (The National Coordinating Centre for
Health Technology Assessment),
• CADTH (The Canadian Agency for Drugs and
Technologies in Health),
• INAHTA (International Network of Agencies for
Health Technology Assessment),
• MSAC (Medical Services Advisory Committee).
Kryteria włączenia badań pierwotnych do analizy
W pierwszym etapie analizowano tytuły i streszczenia
odnalezionych w procesie wyszukiwania publikacji.
W przypadku odnalezienia informacji o zastosowaniu
w badaniu obrazowania PET (w tym PET-CT) oraz CT
doniesienia takie były kwalifikowane do dalszej weryfikacji
na podstawie oceny pełnego tekstu.
W drugim etapie pełne teksty odnalezionych badań
analizowano w wersji elektronicznej, ze szczególnym
uwzględnieniem metodyki badania, w celu odnalezienia
informacji o zastosowaniu hybrydowego skanera
PET-CT. Doniesienia, w których potwierdzono zastosowanie
analizowanej techniki, podlegały dalszej weryfikacji.
Obejmowała ona (uwzględniając australijskie wytyczne
Medical Services Advisory Committee) selekcję badań,
w których oceniane były równolegle dwie strategie: PET-
CT oraz finansowana w Polsce strategia porównywana.
Populacja
Populację stanowili chorzy poddani diagnostyce ze wskazań onkologicznych.
Interwencja
Do analizy włączono pierwotne prospektywne bądź
retrospektywne badania kliniczne, w których oceniano
Przeszukano również piśmiennictwo odnalezionych
pierwotnych doniesień naukowych. Analizowano także
opracowania wtórne (artykuły poglądowe, przeglądy
systematyczne, metaanalizy, opracowania agencyjne)
pod kątem odnalezienia dodatkowych badań pierwotnych.
Ponadto zwrócono się do producentów sprzętu
diagnostycznego z prośbą o udostępnienie wszystkich
posiadanych badań, ze szczególnym uwzględnieniem
okresu przedrynkowego, celem uzupełnienie listy publikacji.
Zawarto także prośby o przekazanie informacji na
temat wprowadzenia skanerów PET-CT na rynek medyczny.
Wyszukiwanie zostało przeprowadzone niezależnie
przez dwie osoby. Następnie streszczenia badań były
analizowane pod kątem włączenia do analizy także
niezależnie przez dwie osoby.
Na tej podstawie ostatecznie rozstrzygano o włączeniu
badania do analizy lub wpisaniu na listę badań wykluczonych
z podaniem powodu.
W przypadku badań pierwotnych nie zastosowano
ograniczeń dotyczących okresu obserwacji ani liczności
populacji. Włączano badania przeprowadzone na
ludziach, dostępne w polskich bibliotekach w postaci
pełnych tekstów w języku angielskim lub polskim. Zastosowano
ograniczenie czasowe dotyczące daty publikacji
doniesienia, zawężające wyszukiwanie do badań
opublikowanych po 01. stycznia 1998r. Kryterium to
zostało uwzględnione w oparciu o wyniki przeszukiwania
baz danych (pojawienie się pierwszych doniesień na
temat hybrydowego skanera PET-CT) oraz po uwzględnieniu
daty wprowadzenia badanej technologii na
rynek procedur diagnostycznych.
wyniki PET-CT (bez względu na rodzaj zastosowanego
radiofarmaceutyka). Istotnym kryterium włączenia pu-
16

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
blikacji do analizy było zastosowanie weryfikacji porównywanych
technik diagnostycznych przez niezależny test
Technologie porównywane (komparatory)
Technologie diagnostyczne finansowane w Polsce ze
środków publicznych stosowane w diagnostyce onkologicznej.
Poszukiwane punkty końcowe
• skuteczność diagnostyczna testów w porównaniu
do metody referencyjnej lub obserwacji klinicznej;
• wpływ na zmianę decyzji terapeutycznej;
Ocena wiarygodności badań klinicznych
Przyjęta skala oceny wiarygodności badań różnicuje
publikacje w zależności od ich prawidłowego zaprojektowania
i przeprowadzenia, zapewniając wiarygodność
uzyskanych wyników.
W procesie oceny wiarygodności badań klinicznych,
zgodnie z zasadami EBM (z ang. Evidence Based Medicine),
wykorzystano formularz QUADAS, składający się
z 14 pytań. Pierwsze cztery pytania mają za zadanie
zweryfikowanie poprawności doboru populacji badania,
pytania 5–9 oceniają poprawność wykonania pomiaru
oraz testu referencyjnego, a pozostałe rozstrzygają
o poprawności interpretacji i przedstawienia wyników.
Analiza statystyczna
We włączonych do analizy badaniach poszukiwano
informacji na temat wyników ocenianych metod diagnostycznych
w porównaniu do metody referencyjnej,
które grupowano według parametrów tablicy czteropolowej:
TP, TN, FP i FN.
Następnie, w celu oceny skuteczności diagnostycznej,
obliczano czułość (Se), swoistość (Sp), dokładność
(Acc), wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego (LR+)
i wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego (LR-) oraz
diagnostyczny iloraz szans (DOR) z podaniem 95% przedziałów
ufności, a gdy było to możliwe przeprowadzono
metaanalizę wyników badań. W celu oszacowania
różnic w skuteczności diagnostycznej testów,
w przypadku dostępności danych wykonywano analizę
metodą McNemara (test proporcji dla prób zależnych).
W przypadku porównawczej oceny szansy prawidłowego
rozpoznania (zgodnego z testem referencyjnym)
referencyjny (tzw. złoty standard).
• wpływ na kliniczne punkty końcowe;
• bezpieczeństwo.
W celu ujednolicenia i standaryzacji postępowania
przy ocenie badań, przygotowano jednolity formularz,
który wykorzystano przy weryfikacji wszystkich publikacji
włączonych do analizy.
Każde badanie zostało niezależnie ocenione przez
dwóch analityków, a w razie niezgodności ostateczna
ocena ustalana była na drodze konsensusu.
Na poszczególne pytania udzielono odpowiedzi „tak”,
„nie” lub „niewiadomo”. Tabele oceny wiarygodności
badań przedstawiono w załączniku.
za pomocą analizowanych metod diagnostycznych,
szacowano istotność statystyczną parametrów OR
zgodnie z regułami EBM, a w przypadku znamienności
statystycznej wyników obliczano także parametr NNT
z podaniem przedziałów ufności.
Metaanalizę wyników przeprowadzono, używając
modelu efektów stałych (fixed effect model), w przypadku,
gdy nie stwierdzono istotnej statystycznie heterogeniczności
wyników badań. Dla punktów końcowych,
które osiągnęły znamienność statystyczną
w teście niejednorodności, zastosowano model efektów
losowych (random effect model).
Do obliczeń tych parametrów oraz przeprowadzenia
metaanalizy czułości i swoistości wykorzystano pakiet
statystyczny MetaDiSc wersja 1.3. Metaanalizę dokładności,
OR i NNT oraz wykresy prezentujące te wyniki
wykonano w programie Stats Direct wersja 2.5.2.
17

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Konflikt interesów
Żaden z autorów badania nie zgłosił istnienia konfliktu
interesów.
Wnioski
Rak płuca – ocena zaawansowania nowotworu (PET-CT vs CT)
W wyniku przeszukiwania baz informacji medycznej
odnaleziono 4 pierwotne badania kliniczne (Antoch
2003, Laridinois 2003, Cerfolio 2005 i Shim 2005),
w których metodę PET-CT porównywano z tomografią
komputerową (CT) wśród pacjentów z niedrobnokomórkowym
rakiem płuca (N = 570). Obydwa testy weryfikowano
w oparciu o badanie histopatologiczne. Wskazaniem
do wykonania obrazowania była ocena
zaawansowania klinicznego nowotworu.
Przy ocenie wielkości guza pierwotnego (cecha T), we
wszystkich ocenianych badaniach odsetek prawidłowo
zdiagnozowanych pacjentów jest większy przy zastosowaniu
PET-CT w porównaniu z samą tomografią komputerową.
Wartość dokładności diagnostycznej, obliczona
w wyniku metaanalizy, wynosi 86% (95% CI: 81; 91) dla
PET-CT oraz 71% (95% CI: 55; 84) dla CT.
Obliczony w wyniku metaanalizy trzech badań iloraz
szans zgodnej z testem referencyjnym oceny wielkości
guza przy zastosowaniu PET-CT w porównaniu do CT jest
równy 2,42 (95% CI: 1,36; 4,29), a wynik jest statystycznie
znamienny; NNT = 8 (95% CI: 5; 20).
Na podstawie analizy wszystkich obliczonych parametrów
diagnostycznych (czułość, swoistość, dokładność)
stwierdzono, że PET-CT jest skuteczniejszą metodą od CT
w ocenie zajęcia węzłów chłonnych (cecha N). War-
Nowotwory o różnej lokalizacji
1. Ocena klinicznego zaawansowania choroby (PET-CT vs MRI)
Odnaleziono dwa pierwotne badania kliniczne (Antoch
2003 i Schmidt 2005), w których efektywność diagnostyczną
PET-CT w ocenie zaawansowania klinicznego
nowotworów o różnej lokalizacji bezpośrednio porównywano
z rezonansem magnetycznym – MRI (N = 136).
Obydwa testy weryfikowano w oparciu o metodę referencyjną,
którą w tej części analizy była ocena histopatologiczna
i/lub okres obserwacji radiologicznej.
W dokonanej na podstawie wyników jednego bada-
tość dokładności testu, obliczona w wyniku metaanalizy,
wynosi 85% (95% CI: 76; 93) dla PET-CT oraz 61% (95% CI:
49; 72) dla CT. Czułość badania PET-CT wynosi 85–89%,
a CT – 70%, natomiast swoistość – 84–94% dla PET-CT oraz
59–69% dla CT.
Szansa uzyskania zgodnej z testem referencyjnym
oceny zajęcia węzłów chłonnych jest blisko 4-krotnie
większa przy zastosowaniu PET-CT w porównaniu z samym
CT, a wynik jest istotny statystycznie: OR = 3,95 (95%
CI: 1,65; 9,44); NNT = 4 (95% CI: 3; 10).
Obliczona w wyniku metaanalizy wartość dokładności
oceny klasyfikacji TNM wynosi 88% (95% CI: 83; 93)
w przypadku PET-CT i 67% (95% CI: 59; 74) w przypadku
tomografii komputerowej.
Szansa uzyskania oceny zgodnej z testem referencyjnym
klasyfikacji TNM niedrobnokomórkowego raka
płuca jest większa przy zastosowaniu metody PET-CT
w porównaniu z samym CT, a zaobserwowane różnice
są znamienne statystycznie; OR = 3,91 (95% CI: 2,04;
7,50); NNT = 5 (95% CI: 4; 9).
Podsumowując, można stwierdzić, że metoda PET-CT
wykazuje wyższą skuteczność diagnostyczną niż CT przy
ocenie klinicznego zaawansowania niedrobnokomórkowego
raka płuca (NSCLC).
nia ocenie efektywności wykrywania nowotworów pierwotnych
i nawracających stwierdzono, że czułość PET-
CT jest większa w porównaniu z rezonansem magnetycznym:
100% (95% CI: 59; 100) vs 86% (95% CI: 42; 100).
Swoistość obu metod była na poziomie 100%. Różnice
między grupami nie są istotne statystycznie.
Przy ocenie wielkości guza pierwotnego (cecha T)
wartość dokładności diagnostycznej, obliczona w wyniku
metaanalizy dwóch badań, wynosi 89% (95% CI: 68;
18

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
100) dla PET-CT i 79% (95% CI: 26; 99) dla MRI. Obliczony
w wyniku metaanalizy iloraz szans zgodnej z testem
referencyjnym oceny wielkości guza przy zastosowaniu
PET-CT w porównaniu do MRI jest równy 3,29 (95% CI:
1,37; 7,90), a wynik jest istotny statystycznie; NNT = 7 (95%
CI: 4; 20).
W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono, że
metoda PET-CT jest dokładniejsza w porównaniu z MRI
w ocenie zajęcia węzłów chłonnych przez przerzuty
nowotworowe (cecha N). Obliczona w wyniku metaanalizy
wartość dokładności PET-CT wynosi 94% (95% CI:
89; 97), zaś MRI: 80% (95% CI: 73; 86). Oceniono także, że
szansa uzyskania zgodnej z metodą referencyjną oceny
zajęcia węzłów chłonnych przez przerzuty nowotworowe
jest czterokrotnie większa przy zastosowaniu metody
PET-CT w porównaniu z rezonansem magnetycznym,
a wynik jest znamienny statystycznie; OR = 4,00 (95% CI:
1,74; 9,19); NNT = 8 (95% CI: 5; 17). Podana przez autorów
badań czułość diagnostyczna mieści się w zakresie
95%–100% dla PET-CT i 79% dla MRI, zaś swoistość wynosi
92%–95% dla PET-CT i 78%–95% dla MRI.
Obliczona w wyniku metaanalizy dwóch badań dokładność
diagnostyczna porównywanych metod
w ocenie odległych przerzutów nowotworowych (cecha
M) wynosi 94% (95% CI: 90; 98) w przypadku metody
PET-CT i 96% (95% CI: 86; 100) dla rezonansu magnetycznego.
Szansa uzyskania zgodnej z metodą referencyjną
oceny odległych przerzutów nowotworowych przy użyciu
metody PET-CT jest równa szansie, jaka istnieje przy
zastosowaniu rezonansu magnetycznego, OR = 1,00
(95% CI: 0,34; 2,95), a wynik nie jest istotny statystycznie.
2. Ocena zaawansowania choroby nowotworowej (PET-CT vs CT)
Odnaleziono jedno pierwotne badanie kliniczne (Antoch
2004), w którym efektywność diagnostyczną PET-CT
w ocenie zaawansowania klinicznego nowotworów
o różnej lokalizacji bezpośrednio porównywano z tomografią
komputerową (N = 260). Obydwa testy weryfikowano
w oparciu o metodę referencyjną, którą była
ocena histopatologiczna i/lub obserwacja kliniczna
pacjentów.
Przy ocenie wielkości guza pierwotnego (cecha T)
wartość dokładności diagnostycznej wynosi dla metody
PET-CT 82% (95% CI: 71; 90), zaś dla tomografii komputerowej
– 66% (95% CI: 55; 77). Różnice pomiędzy ocenianymi
grupami są znamienne statystycznie (p = 0,0018).
Na podstawie dwóch włączonych do analizy badań
stwierdzono, że czułość metody PET-CT mieści się
w zakresie 93%–100%, natomiast rezonansu magnetycznego:
90%–100%. Swoistość PET-CT zawiera się w zakresie
95%–98%, a MRI: 95%–100%.
Analizując dokładność diagnostyczną porównywanych
metod w łącznej ocenie stopnia zaawansowania
choroby nowotworowej (klasyfikacja TNM) w oparciu
o metaanalizę dwóch badań, wykazano, że jest ona
większa w przypadku metody PET-CT w porównaniu
z MRI i wynosi odpowiednio 86% (95% CI: 65; 98) i 75%
(95% CI: 33; 99). Szansa uzyskania zgodnych z testem
referencyjnym wyników jest 2,61 razy większa przy zastosowaniu
PET-CT w porównaniu z MRI. Wynik jest istotny
statystycznie; OR = 2,61 (95% CI: 1,46; 4,67); NNT = 6 (95%
CI: 4; 15).
Ocena zaawansowania choroby nowotworowej metodą
PET-CT zamiast MRI doprowadziła do zmiany rekomendacji
terapeutycznej u 12% pacjentów z nowotworami
o różnej lokalizacji, natomiast zastosowanie MRI
zamiast PET-CT doprowadziło do zmiany leczenia u 2%
pacjentów.
Podsumowując, można stwierdzić, że wśród pacjentów
z różną lokalizacją choroby nowotworowej metoda
PET-CT wykazuje większą skuteczność diagnostyczną
w porównaniu z MRI w wykrywaniu nowotworów pierwotnych
oraz nawracających, jak również przy ocenie
wielkości guza pierwotnego (cecha T), zajęcia węzłów
chłonnych (cecha N), odległych przerzutów nowotworowych
(cecha M) oraz łącznego stopnia zaawansowania
choroby (klasyfikacja TNM).
Szansa uzyskania zgodnej z metodą referencyjną oceny
wielkości guza pierwotnego przy użyciu metody PET-CT
jest 2,29 razy większa w porównaniu z CT, a wynik jest
istotny statystycznie; OR = 2,29 (95% CI: 1,03; 5,25), NNT =
7 (95% CI: 4; 59).
W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono, że
metoda PET-CT jest statystycznie istotnie bardziej dokładna
w porównaniu z tomografią komputerową przy
ocenie zajęcia węzłów chłonnych (cecha N). Dokładność
diagnostyczna metody PET-CT wynosi 92% (95% CI:
88; 95), zaś CT: 76% (95% CI: 70; 81). Szansa uzyskania
zgodnej z testem referencyjnym oceny zajęcia węzłów
chłonnych jest prawie czterokrotnie większa przy zasto-
19

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
sowaniu procedury PET-CT w porównaniu z CT, a wynik
jest znamienny statystycznie; OR = 3,84 (95% CI: 2,19;
6,93), NNT = 7 (95% CI: 5; 10).
Dokładność diagnostyczna porównywanych metod
w ocenie odległych przerzutów nowotworowych (cecha
M) wynosi 95% (95% CI: 92; 98) w przypadku PET-CT
i 88% (95% CI: 84; 92) dla metody CT, a różnice pomiędzy
porównywanymi metodami są istotne statystycznie
(p = 0,0001). Szansa zgodnej z metodą referencyjną
oceny występowania przerzutów odległych jest 2,7 razy
większa przy użyciu metody PET-CT w porównaniu z CT,
a wynik jest znamienny statystycznie; OR = 2,70 (95% CI:
1,30; 5,92), NNT = 15 (95% CI: 7; 44).
Czułość, swoistość i dokładność metody PET-CT jest
większa w porównaniu z metodą CT, także przy ocenie
przerzutów nowotworowych do płuc, wątroby i kości, jak
również wszystkich narządów ocenianych łącznie.
Analizując dokładność diagnostyczną porównywanych
metod w ocenie stopnia zaawansowania klinicznego
choroby nowotworowej (klasyfikacja TNM), wykazano,
że jest ona większa przy zastosowaniu metody PET-
CT w porównaniu z tomografią komputerową (CT).
Dokładność PET-CT wynosi 84% (95% CI: 79; 88), zaś CT:
63% (95% CI: 57; 69). Szansa uzyskania zgodnych z testem
referencyjnym wyników w ocenie stopnia zaawansowania
jest ponad trzykrotnie większa przy zastosowaniu
metody PET-CT w porównaniu z CT, a wynik jest
istotny statystycznie, OR = 3,09 (95% CI 2,00; 4,80), NNT =
5 (95% CI: 4; 8).
Ocena zaawansowania choroby przy użyciu PET-CT
zamiast CT doprowadziła do innej rekomendacji odnośnie
dalszego leczenia w przypadku 15% pacjentów,
podczas gdy zastosowanie w tym celu tomografii komputerowej
zamiast PET-CT spowodowało, że decyzja
terapeutyczna była inna u 0,8% pacjentów.
3. Wykrywanie ogniska pierwotnego nowotworu u pacjentów z przerzutami (PET-CT vs CT)
Odnaleziono dwa pierwotne badania kliniczne bezpośrednio
porównujące efektywność diagnostyczną
metody PET-CT z tomografią komputerową (CT) w lokalizacji
nowotworu pierwotnego wśród pacjentów z chorobą
przerzutową. Obydwa testy weryfikowano w oparciu
o metodę referencyjną, w postaci oceny
histopatologicznej i/lub obserwacji klinicznej.
Na podstawie przeprowadzonej metaanalizy można
stwierdzić, że wśród pacjentów z przerzutami nowotworowymi
w obrębie szyi czułość diagnostyczna metody
PET-CT jest większa w porównaniu z wartościami obliczonymi
dla tomografii komputerowej: 47% (95% CI: 31; 64)
vs 26% (95% CI: 13; 44). Na podstawie innej metaanalizy
wykazano, że szansa określenia lokalizacji nowotworu
pierwotnego wśród populacji pacjentów z przerzutami
w obrębie szyi jest prawie trzykrotnie większa przy zastosowaniu
metody PET-CT w porównaniu z CT, a wynik jest
istotny statystycznie; OR = 2,87 (95% CI: 1,08; 7,63), NNT =
5 (95% CI: 3; 35).
Analizując na podstawie pojedynczego badania skuteczność
diagnostyczną porównywanych metod przy
ocenie umiejscowienia guza pierwotnego wśród pacjentów
z przerzutami nowotworowymi poza szyją, nie
wykazano statystycznie istotnych różnic pomiędzy metodą
PET-CT a CT. Czułość diagnostyczna metody PET-
CT była większa w porównaniu z CT i wyniosła 36% (95%
CI: 18; 57) vs 15% (95% CI: 4; 35).
Chłoniaki – ocena zaawansowania klinicznego (PET-CT vs CT)
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych
odnaleziono dwa pierwotne badania: Freudenberg
2003 (N = 27) i Schaefer 2004 (N = 60), bezpośrednio
porównujące efektywność diagnostyczną PET-CT z CT
w ocenie zaawansowania klinicznego chłoniaków (staging
i restaging). Test referencyjny stanowiło badanie
histopatologiczne, obserwacja kliniczna i konwencjo-
Na podstawie wyników pojedynczego badania można
także stwierdzić, że przy lokalizacji ogniska nowotworu
pierwotnego wśród łącznej populacji pacjentów
z przerzutami nowotworowymi zarówno w obrębie szyi,
jak i poza nią, czułość diagnostyczna metody PET-CT
była większa w porównaniu z tomografią komputerową
(CT) i wyniosła 36% (95% CI: 22; 52) vs 19% (95% CI: 9; 34).
nalna ocena choroby (badania kliniczne, laboratoryjne,
USG, MRI, scyntygrafia).
W wyniku przeprowadzonej analizy skuteczności diagnostycznej
odnotowano różnice na korzyść PET-CT
w porównaniu z obrazowaniem za pomocą CT zarówno
oddzielnie dla lokalizacji węzłowej oraz pozawęzłowej
choroby, jak i dla całej kohorty łącznie.
20

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
W pierwotnej diagnostyce zmian chorobowych o lokalizacji
węzłowej czułość i dokładność zarówno PET-CT,
jak i CT wyniosła 100% (95% CI: 82; 100).
W przypadku diagnostyki wtórnej czułość badania
PET-CT wyniosła 85% (95% CI: 55; 98); swoistość – 100%
(95% CI: 88; 100) i były wyższe od tych parametrów dla
badania CT: czułość – 69% (95% CI: 39; 91); swoistość –
86% (95% CI: 67; 96). Dokładność diagnostyczna ocenianych
testów wyniosła 95% (95% CI: 83; 99) dla PET-CT
oraz 80% (95% CI: 65; 91) dla CT.
Czułość i swoistość PET-CT w wykrywania zmian chorobowych
o lokalizacji pozawęzłowej w diagnostyce
pierwotnej wyniosły odpowiednio 75% (95% CI: 19; 99)
i 100% (95% CI: 78; 100). Dla diagnostyki wtórnej zarówno
czułość, jak i swoistość wyniosła 100%. W przypadku
obrazowania za pomocą CT wyniki te wynosiły: czułość
– 25% (95% CI: 1; 81); swoistość – 100% (95% CI: 78; 100)
dla diagnostyki pierwotnej oraz odpowiednio 75% (95%
CI: 19; 99) i 86% (95% CI: 71; 95) dla diagnostyki wtórnej.
Badanie PET-CT wykazało się większą dokładnością (95%
dla diagnostyki pierwotnej oraz 100% dla diagnostyki
wtórnej) w porównaniu do CT (wyniki odpowiednio: 84%
i 85%).
W wyniku metaanalizy włączonych badań stwierdzo-
Rak przełyku
no, że PET-CT charakteryzuje się wyższą czułością
i swoistością w porównaniu z metodą obrazowania za
pomocą CT w ocenie stopnia zaawansowania choroby
u pacjentów z chłoniakiem. Czułość badania PET-CT
wynosi 93% (95% CI: 82; 98), natomiast CT – 80% (95% CI:
66; 89). Wartości swoistości ocenianych metod diagnostycznych
wynoszą odpowiednio: 100% (95% CI: 96; 100)
i 84% (95% CI: 75; 91).
PET-CT charakteryzuje się wyższą dokładnością, która
wynosi 97% (95% CI: 93; 99) w porównaniu do CT: 78%
(95% CI: 57; 93).
W badaniu Freudenberg 2003 analizowano zgodność
z testem referencyjnym oceny zaawansowania klinicznego
zgodnie ze skalą Ann Arbor. Stopień zaawansowania
został prawidłowo określony za pomocą PET-CT
u 26 (96%) pacjentów, a u 13 pacjentów (48%) w przypadku
CT. Różnica pomiędzy PET-CT i CT była statystycznie
istotna (p = 0,002). Szansa uzyskania poprawnej
oceny zaawansowania klinicznego w przypadku PET-CT
jest 28 razy wyższa od tej szansy w CT: OR = 28 (95% CI:
3,35; 1227,94); NNT = 3 (95% CI: 2; 4).
Obrazowanie PET-CT charakteryzuje się wyższą skutecznością
diagnostyczną od CT w ocenie zaawansowania
klinicznego chłoniaków.
1. Ocena zaawansowania klinicznego i odpowiedzi na leczenie (PET-CT vs CT, EUS)
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych
odnaleziono jedno pierwotne badanie (Cerfolio 2005)
oceniające efektywność diagnostyczną PET-CT w porównaniu
do CT oraz biopsji przezprzełykowej pod kontrolą
USG (EUS) we wtórnej ocenie zaawansowania
klinicznego raka przełyku (restaging) i ocenie odpowiedzi
na leczenie.
W diagnostyce wielkości guza pierwotnego (cecha T)
największą dokładnością diagnostyczną wykazał się
PET-CT – odpowiednio 83% (95% CI: 68; 93) w stopniu T0,
80% (95% CI: 65; 91) w stopniu T1–T3 oraz 98% (95% CI: 87;
100) w stopniu T4. W innych ocenianych testach dokładność
wyniosła odpowiednio dla CT – 61% (95% CI:
45; 76), 56% (95% CI: 40; 72) oraz 95% (95% CI: 83; 99),
natomiast dla EUS: 66% (95% CI: 49; 80), 56% (95% CI: 40;
72) oraz 90% (95% CI: 77; 97).
Badanie PET-CT pozwoliło prawidłowo (zgodnie z testem
referencyjnym) oszacować stopień zaawansowa-
nia guza pierwotnego u 80% pacjentów, natomiast
zarówno CT, jak i EUS – u 56% chorych.
Szansa uzyskania poprawnej oceny zaawansowania
guza pierwotnego w wyniku zastosowania metody PET-
CT jest 3,23 razy większa w porównaniu z samym CT, jak
również z EUS; OR = 3,23 (95% CI: 1,09; 10,00) zarówno
dla porównania PET-CT vs EUS, jak i vs CT; NNT = 5 (95%
CI: 3; 24).
W ocenie zajęcia węzłów chłonnych (cecha N) największą
dokładnością diagnostyczną wykazał się PET-CT
– 93% (95% CI: 80; 98) w porównaniu do 78% (95% CI: 62;
80) dla CT oraz 78% (95% CI: 62; 80) dla EUS. Różnica
w dokładności osiągnęła znamienność statystyczną
(p = 0,04).
Skuteczność diagnostyczna testów w ocenie wystąpienia
przerzutów odległych oceniana była oddzielnie
dla stopni M1a oraz M1b.
21

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Największą dokładnością w ocenie występowania
przerzutów w stadium M1a cechuje się EUS – 92% (95%
CI: 80; 98), dokładność PET-CT wynosi 90% (95% CI: 77;
97), podczas gdy badania CT – 88% (95% CI: 75; 95).
Różnice pomiędzy grupami są statystycznie nieznamienne.
Czułość badań PET-CT oraz EUS wynosi 33% (95% CI:
4; 78), a w przypadku obrazowania CT – 0% (95% CI: 0;
40). Swoistość PET-CT wynosi 98% (95% CI: 87; 100), podczas
gdy obrazowania CT i EUS – 100%.
W diagnostyce przerzutów w stadium M1b czułość
badania PET-CT wynosi 67% (95% CI: 22; 96) i jest większa
od czułości badania CT: 50% (95% CI: 12; 88).
W ocenie występowania całkowitej odpowiedzi na
leczenie największą czułością charakteryzuje się badanie
PET-CT – 87% (95% CI: 60; 98). Czułość CT wyniosła
27% (95% CI: 8; 55), a w przypadku badania EUS – 20%
2. Diagnostyka pierwotnego raka przełyku (PET-CT vs CT)
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych
odnaleziono jedno pierwotne badanie (Kula 2005),
porównujące skuteczność diagnostyczną PET-CT z CT
w ocenie występowania raka przełyku (N = 12). Testem
referencyjnym była ocena histopatologiczna lub cytologiczna.
Nowotwory kobiecych narządów płciowych
(95% CI: 4; 48). Różnice między badaniem PET-CT
a metodami porównywanymi są statystycznie istotne.
Swoistość badania PET-CT wyniosła 88% (95% CI: 72; 97),
badania CT – 91% (95% CI: 76; 98), a w przypadku EUS-
FNA – 94% (95% CI: 80; 99). Największą dokładnością
wykazał się PET-CT – 88% (95% CI: 75; 95) vs CT – 71%
(95% CI: 56; 83) vs EUS – 71% (95% CI: 56; 83); różnice
pomiędzy PET-CT a metodami porównywanymi są statystycznie
istotne (p = 0,045 dla porównania z EUS-FNA,
p = 0,05 dla porównania z CT).
Podsumowując, obrazowanie PET-CT we wtórnej ocenie
zaawansowania klinicznego raka przełyku (restaging),
a także diagnostyce wystąpienia całkowitej odpowiedzi
na leczenie cechuje się wyższą skutecznością
diagnostyczną od CT oraz biopsji przezprzełykowej pod
kontrolą USG (EUS).
Na podstawie analizy dostępnych badań można
stwierdzić, że badanie PET-CT charakteryzuje się wyższą
czułością (100%) w porównaniu do badania CT (92%)
w wykrywaniu raka przełyku.
1. Rak kobiecych narządów płciowych – ocena zaawansowania i nawrotów nowotworu
(PET-CT vs CT, MRI, USG)
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych
odnaleziono jedno pierwotne badanie kliniczne (Grisaru
2004), bezpośrednio porównujące efektywność diagnostyczną
PET-CT z konwencjonalnymi metodami obrazowania
(tomografią komputerową, rezonansem magnetycznym
i ultrasonografią) w diagnostyce nowotworów
złośliwych kobiecych narządów płciowych (N = 53).
Dodatnie wyniki badań obrazowych potwierdzano za
pomocą badania histopatologicznego materiału usuniętego
w czasie zabiegu operacyjnego lub uzyskanego
w wyniku biopsji celowanej; wyniki ujemne weryfikowano
w oparciu o długotrwałą obserwację kliniczną i powtarzane
badania obrazowe.
Ocena skuteczności diagnostycznej porównywanych
metod obrazowania obejmowała zarówno pierwotną
ocenę zaawansowania, jak i wykrywanie nawrotu choroby.
Czułość badania PET-CT w pierwotnej ocenie zaawansowania
klinicznego choroby jest większa niż czułość
konwencjonalnych metod obrazowania – 100%
(95% CI: 66; 100) vs 56% (95% CI: 21; 86); różnica nie jest
istotna statystycznie (p = 0,13). Swoistość badania PET-CT
wynosi 100% (95% CI: 66; 100), natomiast CT, MRI i USG –
78% (95% CI: 40; 97). Różnica nie jest istotna statystycznie
(p = 0,48). Dokładność diagnostyczna PET-CT
w pierwotnej ocenie zaawansowania choroby wynosi
100% (95% CI: 81; 100) i jest wyższa niż dokładność konwencjonalnych
metod obrazowania – 67% (95% CI: 41;
87); różnica jest istotna statystycznie (p = 0,04).
Czułość badania PET-CT w wykrywaniu nawrotu choroby
wynosi 96% (95% CI: 80; 100) i jest wyższa niż czułość
konwencjonalnych metod obrazowania – 36% (95% CI:
18; 57). Różnica jest istotna statystycznie na korzyść
badania PET-CT (p < 0,01). Badanie PET-CT ma większą
swoistość niż konwencjonalne metody obrazowania;
22

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
obliczone wartości wynoszą odpowiednio 89% (95% CI:
52; 100) vs 56% (95% CI: 21; 86). Różnica nie jest istotna
statystycznie (p = 0,37). Dokładność diagnostyczna
badania PET-CT w wykrywaniu nawrotu choroby jest
ponad dwukrotnie większa niż CT, MRI i USG. Obliczone
wartości wynoszą odpowiednio 94% (95% CI: 81; 99) vs
41% (95% CI: 25; 59); różnica jest istotna statystycznie
(p < 0,01).
Czułość badania PET-CT oceniana łącznie dla całej
badanej kohorty jest większa niż czułość konwencjonalnych
metod obrazowania; obliczone wartości wynoszą
odpowiednio 97% (95% CI: 85; 100) vs 41% (95% CI: 25;
2. Rak jajnika – ocena nawrotu nowotworu (PET-CT vs CT)
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych
odnaleziono dwa pierwotne badania kliniczne (Hauth
2005 i Makhija 2001), bezpośrednio porównujące efektywność
diagnostyczną PET-CT z CT w ocenie nawrotów
raka jajnika (N = 27). Testem referencyjnym było badanie
histopatologiczne lub – w przypadku braku jego
dostępności – obserwacja kliniczna.
Badanie PET-CT charakteryzuje się wyższą czułością niż
CT z kontrastem. Czułość badania PET-CT jest równa 84%
(95% CI: 60; 97), natomiast czułość badania CT – 47%
(95% CI: 24; 71).
Rak tarczycy
59). Różnica jest istotna statystycznie (p < 0,01). Natomiast
swoistość badania PET-CT wynosi 94% (95% CI: 73;
100), a klasycznych metod obrazowania – 67% (95% CI:
41; 87). Różnice nie są istotne statystycznie (p = 0,13).
Biorąc pod uwagę dokładność diagnostyczną porównywanych
metod w pierwotnej ocenie zaawansowania
klinicznego choroby i wykrywaniu nawrotu nowotworu
złośliwego kobiecego narządu płciowego,
zaobserwowano istotną statystycznie różnicę na korzyść
badania PET-CT w porównaniu z metodami konwencjonalnymi
– 96% (95% CI: 87; 100) vs 50% (95% CI: 36; 64);
p < 0,01.
Swoistość badanych metod, oceniana tylko w badaniu
Hauth 2005, wyniosła zarówno dla badania PET-CT,
jak i CT 100% (95% CI: 63; 100). Oznacza to, że oceniane
metody obrazowania we wszystkich przypadkach rzeczywistego
braku nawrotu nowotworu prawidłowo dały
wynik ujemny.
Dostępne dane wskazują na wyższość diagnostyki PET-
CT nad obrazowaniem za pomocą CT z kontrastem.
Mała liczebność populacji w badaniach źródłowych
wpływa na obniżenie wiarygodności analizy.
1. Diagnostyka nawrotów (PET-CT vs CT/MRI; scyntygrafia całego ciała)
W wyniku przeszukiwania baz informacji medycznej
odnaleziono dwa pierwotne badania kliniczne (Zimmer
2003, Nahas 2005), w których metodę PET-CT porównywano
z konwencjonalnymi metodami diagnostycznymi
(CT/MRI i scyntygrafią całego ciała z zastosowaniem
jodu 131–WBS) w wykrywaniu nawrotu raka tarczycy
(N = 41). Porównywane metody obrazowania weryfikowano
na podstawie oceny histopatologicznej, a w przypadku
wyniku ujemnego – w oparciu o długoterminową
obserwację kliniczną i seryjnie wykonywane badania
obrazowe.
Czułość badania PET-CT w wykrywaniu nawrotu raka
tarczycy wynosi 100% (95% CI: 40; 100) i jest dwukrotnie
większa niż czułość CT/MRI – 50% (95% CI: 7; 93). Różnica
nie jest istotna statystycznie (p = 0,48). Badanie PET-CT
charakteryzuje się większą swoistością niż obrazowanie
CT i MRI w wykrywaniu nawrotu raka tarczycy; obliczone
wartości wynoszą odpowiednio 100% (95% CI: 29; 100) vs
33% (95% CI: 1; 91). Różnica nie jest istotna statystycznie
(p = 0,48). Dokładność diagnostyczna badania PET-CT
jest wyższa niż CT/MRI; wartości wynoszą odpowiednio
100% (95% CI: 59; 100) vs 43% (95% CI: 10; 82). Różnica
nie jest istotna statystycznie (p = 0,13).
Porównując PET-CT ze scyntygrafią całego ciała z jodem131
(I131 WBS), można stwierdzić, że czułość obrazowania
PET-CT jest większa niż badania scyntygraficznego;
obliczone wartości wynoszą 87% (95% CI: 66; 97) dla
PET-CT, natomiast w przypadku I131 WBS mieszczą się
w zakresie od 0 do 21%. Swoistość PET-CT w wykrywaniu
nawrotu raka tarczycy jest identyczna jak badania
scyntygraficznego całego ciała i wynosi 100%. Podobnie
dokładność diagnostyczna badania PET-CT w wykrywaniu
nawrotu raka tarczycy wynosi 89% (95% CI: 75;
23

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
97) i jest wyższa niż w przypadku I131 WBS, gdzie wynosi
33% (95% CI: 18; 50).
W jednym z włączonych badań autorzy odnotowali,
że badanie PET-CT pozwoliło na wcześniejszą zmianę
planu leczenia u 22 (67%) pacjentów, którzy znajdowali
się w obserwacji po standardowym leczeniu raka tarczycy.
Ponadto u części pacjentów informacje uzyskane
na podstawie badania PET-CT pozwoliły potwierdzić
przyjęty plan leczenia.
Podsumowując, można stwierdzić, że metoda PET-CT
charakteryzuje się wyższą skutecznością diagnostyczną
niż konwencjonalne metody obrazowania w wykrywaniu
nawrotu raka tarczycy.
2. Ocena zaawansowania klinicznego (I124 – PET-CT vs CT, I131 WBS, USG)
W wyniku przeszukiwania baz informacji medycznej
odnaleziono jedno pierwotne, prospektywne badanie
kliniczne (Freudenberg 2004), porównujące efektywność
diagnostyczną badania PET-CT z użyciem I124 z konwencjonalnymi
metodami diagnostycznymi (CT, scyntygrafią
całego ciała z użyciem I131 i badaniem ultrasonograficznym)
w ocenie zaawansowania klinicznego raka tarczycy
(N = 12). Wszystkie testy weryfikowano w oparciu
o ocenę histopatologiczną i konsensus opracowany na
podstawie wykonanych badań obrazowych.
Czułość I124 PET-CT w ocenie guza pierwotnego (cecha
T) wynosi 100% (95% CI: 80; 100) i jest taka sama, jak
czułość scyntygrafii całego ciała z użyciem I131 (I131 WBS),
wyższa natomiast w porównaniu z obrazowaniem CT
i badaniem USG – odpowiednio 35% (95% CI: 14; 62)
i 47% (95% CI: 23; 72).
Biorąc pod uwagę ocenę zajęcia węzłów chłonnych
(cecha N), stwierdzono, że I124 PET-CT charakteryzuje się
najwyższą czułością. Wartości te wynoszą dla PET-CT –
100% (95% CI: 54; 100), dla I131 WBS – 83% (95% CI: 36;
Rak głowy i szyi
1. Diagnostyka nowotworów złośliwych głowy i szyi (PET-CT vs CT)
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych
odnaleziono jedno pierwotne badanie (Branstetter
2005), bezpośrednio porównujące efektywność diagnostyczną
PET-CT z CT w przypadku diagnostyki nowotworów
złośliwych głowy i szyi (zmian pierwotnych,
nawrotów po leczeniu, przerzutów do szyjnych węzłów
chłonnych z nieznanego ogniska pierwotnego; N = 65).
Test referencyjny stanowiła biopsja podejrzanej zmiany
100), dla CT – 50% (95% CI: 12; 88) i dla USG – 33% (95%
CI: 4; 78).
Badanie I124 PET-CT charakteryzuje się wyższą czułością
w wykrywaniu przerzutów odległych (cecha M) niż I131 WBS i USG; obliczone wartości wynoszą odpowiednio
100% (95% CI: 92; 100), 76% (95% CI: 61; 87) i 65% (95% CI:
50; 79).
Łącznie czułość obrazowania PET-CT w ocenie zaawansowania
klinicznego raka tarczycy, niezależnie od
lokalizacji, wynosi 100% (95% CI: 94; 100) i jest większa niż
w przypadku I131 WBS, CT i USG; wartości obliczone dla
tych metod wynoszą odpowiednio 83% (95% CI: 72; 91),
57% (95% CI: 44; 68) i 43% (95% CI: 23; 66). Różnice między
PET-CT a badaniem porównywanym są w każdym
przypadku istotne statystycznie (p < 0,01).
Podsumowując, można stwierdzić, że metoda I124 PET-
CT charakteryzuje się wyższą skutecznością diagnostyczną
niż konwencjonalne metody obrazowania
w pierwotnej ocenie zaawansowania klinicznego zróżnicowanego
raka tarczycy.
oraz obserwacja kliniczna i dodatkowe badania obrazowe.
Czułość i swoistość badania PET-CT wyniosły odpowiednio
98% (95% CI: 88; 100) i 92% (95% CI: 84; 97),
a badania CT – 74% (95% CI: 59; 86) i 75% (95% CI: 64;
84). Dokładność PET-CT wyniosła 94% (95% CI: 89; 98),
a dokładność badania CT – 74% (95% CI: 66; 82). Różnica
jest istotna statystycznie.
2. Wykrywanie zajęcia kości przez raka jamy ustnej (PET-CT vs SPECT/CT, CT)
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych
odnaleziono jedno pierwotne badanie (Goerres 2005),
bezpośrednio porównujące skuteczność diagnostyczną
PET-CT ze SPECT/CT i CT w wykrywaniu naciekania kości
24

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
przez raka jamy ustnej (N = 34). Testem referencyjnym
było badanie histopatologiczne po zabiegu chirurgicznym.
Czułość badania PET-CT była najwyższa i wyniosła
100% (95% CI: 74; 100), czułość badania SPECT/CT wyniosła
92% (95% CI: 62; 100), a badania CT – 92% (95% CI:
62; 100). Swoistość PET-CT wyniosła 91% (95% CI: 71; 99),
SPECT/CT – 86% (95% CI: 65; 97), natomiast CT – 100%
(95% CI: 85; 100).
Dokładność PET-CT wyniosła 94% (95% CI: 80; 99), natomiast
SPECT/CT – 88% (95% CI: 73; 97), a CT – 97% (95%
CI: 85; 100), co oznacza, że odsetki prawidłowo zdiagnozowanych
pacjentów wyniosły w badaniach PET-CT,
SPECT/CT i CT odpowiednio 94%, 88% i 97%. Różnice
w dokładności, czułości i swoistości pomiędzy badaniem
PET-CT i badaniem CT oraz badaniem SPECT/CT w diagnostyce
miejscowego zajęcia kości przez nowotwory
jamy ustnej nie są istotne statystycznie.
3. Wpływ diagnostyki PET-CT na zmianę sposobu leczenia (PET-CT vs CT, MRI)
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych
odnaleziono dwa pierwotne badania (Wild 2005, Koshy
2005), bezpośrednio porównujące wpływ badania PET-
CT na decyzję terapeutyczną w porównaniu ze standardowymi
metodami diagnostyki w ocenie raka głowy
i szyi (CT, MRI, badanie lekarskie; N = 57).
W badaniu Wild 2005 testem referencyjnym była ocena
histopatologiczna, natomiast w badaniu Koshy 2005,
w przypadku podejrzenia przerzutów odległych lub
guzów synchronicznych, wykonywano badanie histopatologiczne
lub kombinację dodatkowych badań obrazujących
i klinicznej obserwacji (brak danych na temat
testu referencyjnego u pozostałych pacjentów).
Wynik badania PET-CT wpłynął na zmianę sposobu
leczenia, w porównaniu do schematu proponowanego
po obrazowaniu konwencjonalnym, u 43% uczestników
w badaniu Wild 2005 i u 25% pacjentów w badaniu
Koshy 2005, łącznie w 32% (95% CI: 21; 44) przypadków.
Rak trzustki – diagnostyka ogniska pierwotnego i zaawansowania klinicznego (PET-CT
vs CT, ERCP, MRI, EUS, laparoskopia)
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych
odnaleziono jedno pierwotne badanie kliniczne (Heinrich
2005), bezpośrednio porównujące efektywność
diagnostyczną PET-CT z konwencjonalnymi metodami
obrazowania (CT z kontrastem, ERCP, MRI, EUS, diagnostyczna
laparoskopia) w diagnostyce ogniska pierwotnego
i zaawansowania raka trzustki (N = 59). Porównywane
metody obrazowania weryfikowano w oparciu
o ocenę histopatologiczną materiału usuniętego w czasie
zabiegu operacyjnego lub bioptatów, a w przypadku
pozostałych pacjentów – długoterminową obserwację
kliniczną.
Czułość badania PET-CT w wykrywaniu ogniska pierwotnego
raka trzustki wynosi 89% (95% CI: 76; 96) i jest
mniejsza niż czułość CT z kontrastem, która wynosi 93%.
Badanie PET-CT ma natomiast większą swoistość niż CT
z kontrastem w wykrywaniu raka trzustki; obliczone wartości
wynoszą odpowiednio 69% (95% CI: 39; 91) vs 21%.
Dokładność badania PET-CT wynosi 85% (95% CI: 73; 93).
Nie zaobserwowano istotnych statystycznie różnic między
grupami w żadnym z omawianych parametrów
skuteczności.
Badanie PET-CT charakteryzuje się wyższą czułością niż
konwencjonalne metody obrazowania w wykrywaniu
przerzutów odległych; obliczone wartości wynoszą odpowiednio
81% (95% CI: 54; 96) vs 56% (95% CI: 30; 80).
Różnica na korzyść badania PET-CT nie jest istotna statystycznie
(p = 0,22). Biorąc pod uwagę swoistość porównywanych
metod, zaobserwowano różnicę na korzyść
badania PET-CT w porównaniu z metodami konwencjonalnym
– 100% (95% CI: 92; 100) vs 95% (95% CI: 84; 99).
Dokładność badania PET-CT w wykrywaniu przerzutów
odległych wynosi 95% (95% CI: 86; 99) i jest wyższa niż
dokładność metod konwencjonalnych (CT, NMR i USG),
która wynosi 85% (95% CI: 73; 93). Różnica, choć bliska
granicy istotności, nie osiągnęła znamienności statystycznej
(p = 0,08).
Zmiana postępowania onkologicznego w wyniku wykonania
badania PET-CT nastąpiła u 16% (95% CI: 6; 32)
pacjentów z resekcyjnym rakiem trzustki. Prawdopodobieństwo
zmiany postępowania leczniczego jest większe
w przypadku zastosowania do oceny zaawansowania
klinicznego badania PET-CT niż w przypadku metod
konwencjonalnych; obliczone wartości wynoszą odpowiednio
33% (95% CI: 20; 48) vs 20% (9; 34). Różnica na
25

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
korzyść badania PET-CT jest istotna statystycznie
(p = 0,03).
Mięsak podścieliska przewodu pokarmowego – ocena zaawansowania klinicznego
i odpowiedzi na leczenie (PET-CT vs CT)
Odnaleziono jedno badanie kliniczne (Antoch 2004)
porównujące efektywność diagnostyczną PET-CT z CT
w ocenie zaawansowania klinicznego i odpowiedzi na
leczenie u pacjentów z mięsakiem podścieliska przewodu
pokarmowego (N = 20). Metodą referencyjną była
długotrwała obserwacja kliniczna.
Obrazowanie PET-CT jest skuteczniejszą metodą diagnostyczną
od CT w pierwotnej ocenie zaawansowania
choroby. Różnica pomiędzy porównywanymi metodami
diagnostycznymi jest statystycznie znamienna (p <
0,0001). W przypadku oceny odpowiedzi na leczenie
tylko w odniesieniu do PET-CT zaobserwowano znamienną
zgodność wyników z testem referencyjnym. Za pomocą
badania PET-CT poprawnie zdiagnozowano odpowiedź
na leczenie u 95%, 100% i 100% pacjentów
w odpowiednio: 1, 3 i 6-miesięcznym okresie obserwacji.
Dla CT parametry te wynosiły: 44%, 60% i 57%. Różnica
pomiędzy metodami diagnostycznymi osiągnęła istotność
statystyczną w 1 miesiącu (p = 0,001).
Przerzuty raka jelita grubego do wątroby – ocena zmian resztkowych po ablacji (PET-
CT vs CT)
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych
odnaleziono jedno pierwotne, prospektywne badanie
kliniczne (Veit 2006), bezpośrednio porównujące efektywność
diagnostyczną badania PET-CT z obrazowaniem
CT w ocenie zmian resztkowych przerzutów raka
jelita grubego do wątroby po leczeniu ablacją prądem
o wysokiej częstotliwości (N = 13).
Czułość badania PET-CT w wykrywaniu zmian resztkowych
wynosi 65% i jest wyższa niż czułość CT – 44%. Autorzy
nie podają danych na temat istotności statystycznej
wyników.
Dokładność badania PET-CT w wykrywaniu zmian
resztkowych wynosi 68% i jest wyższa niż dokładność CT –
47%.
Analiza ocenianych metod obrazowania wskazuje na
wyższą skuteczność diagnostyczną badania PET-CT
w porównaniu z obrazowaniem CT w wykrywaniu zmian
resztkowych przerzutów raka jelita grubego do wątroby
po ablacji prądem o wysokiej częstotliwości.
26

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
2. INDEKS SKRÓTÓW
18F-FDG Deoksyglukoza znakowana fluorem-18
3D Obrazowanie trójwymiarowe (3 Dimensional)
Acc Dokładność (Accuracy)
AJCC Amerykańskie Towarzystwo Walki z Rakiem (American Joint Committee on Cancer)
BAC Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa
BD, bd Brak danych
CA 19-9 Antygen węglowodanowy 19-9 (Carbohydrate antigen 19-9)
CEA Antygen rakowo-zarodkowy (Carcinoembryonic antigen)
CI Przedział ufności (Confidence Interval)
CR Odpowiedź całkowita (Complete response)
CT Tomografia komputerowa (Computed Tomography)
DOR Diagnostyczny Iloraz Szans (Diagnostic Odds Ratio)
EBM Medycyna oparta na dowodach (Evidence Based Medicine)
ERCP
Endoskopowa wsteczna cholangiopankreatografia (Endoscopic Retrograde Cholangio-
Pancreatography)
EUS-FNA Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa pod kontrolą endoskopowej ultrasonografii
FIGO
Skala oceny zaawansowania nowotworów ginekologicznych (International Federation of
Gynecology and Obstetrics)
FN Wynik fałszywie ujemny (False Negative)
FP Wynik fałszywie dodatni (False Positive)
GIST Mięsak podścieliska przewodu pokarmowego (Gastrointestinal stromal tumor)
I 124 Izotop jodu 124
I 131 Izotop jodu 131
IS Istotne statystycznie
kg Kilogram
l Litr
LR- Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego (negative likelihood ratio)
LR+ Wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego (positive likelihood ratio)
M Ocena obecności przerzutów
M0 Brak przerzutów odległych
M1 Obecność przerzutów odległych
MBq Megabekerel, jednostka miary radioaktywności
MRI Magnetyczny rezonans jądrowy
N Liczba pacjentów w grupie
n Liczba pacjentów, u których wystąpił punkt końcowy
N Ocena zajęcia węzłów chłonnych
N0 Brak przerzutów węzłowych
nd Nie dotyczy
Ng Nanogram
27

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
NNT
Liczba pacjentów, których należy poddać leczeniu, aby zapobiec jednemu dodatkowemu
niekorzystnemu punktowi końcowemu (number needed to treat)
NPV Wartość predykcyjna wyniku ujemnego (negative predictive value)
NS Statystycznie nieistotne
NSCLC Niedrobnokomórkowy rak płuca (Non-small cell lung cancer)
NSE Swoista enolaza neuronowa (neurospecific enolase)
OR Iloraz szans (odds ratio)
p.p. Punkty procentowe
PET-CT Pozytonowa emisyjna tomografia w połączeniu z tomografią komputerową
pg Pikogram
PPV Wartość predykcyjna wyniku dodatniego (positive predictive value)
RCT Badanie z randomizacją i grupą kontrolną (randomized controlled trial)
Re Metoda referencyjna
rtg Badanie promieniami X (Roentgena)
SD Odchylenie standardowe (standard deviation)
Se Czułość testu (sensitivity)
Sp Swoistość testu (specificity)
T Ocena guza pierwotnego
Tis Rak „in situ“
TN Wynik prawdziwie ujemny (true negative)
TNM
Stopień zaawansowania nowotworu: T – ocena wielkości guza; N – ocena zajęcia węzłów
chłonnych, M – ocena wystąpienia przerzutów
TP Wynik prawdziwie dodatni (true positive)
Tx Rak utajony
USG Ultrasonografia
WBS Scyntygrafia całego ciała (whole body scintigraphy)
WMD Średnia ważona różnica (weighted mean difference)
28

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
3. OPIS PROBLEMU ZDROWOTNEGO
3.1. Epidemiologia nowotworów
W roku 2002 odnotowano 10,9 miliona nowych przypadków, uwzględniając 26 najczęst-
szych nowotworów na świecie, oraz 6,7 miliona zgonów z tego powodu. Najczęstszym nowo-
tworem jest rak płuc, zarówno pod względem zapadalności (1,35 miliona), jak i umieralności
(1,18 miliona). Nowotwór ten charakteryzuje złe rokowanie, o czym świadczy wysoki współ-
czynnik umieralności do zapadalności: 0,87. Rak piersi jest drugim, co do częstości nowotwo-
rem złośliwym na świecie (1,15 miliona nowych przypadków), lecz charakteryzuje się lepszym
rokowaniem (współczynnik umieralności do zapadalności wynosi 0,35). Nowotwory jelita gru-
bego i odbytnicy rozpoznano u 1,02 miliona, żołądka u 934 tysięcy, a wątroby u 626 tysięcy
osób.
Wśród mężczyzn najczęstszym nowotworem złośliwym jest rak płuca, jednakże w krajach
rozwiniętych jest drugim, co do częstości po raku prostaty. Rak szyjki macicy jest drugim pod
względem częstości nowotworem złośliwym u kobiet w krajach rozwijających się, a w krajach
rozwiniętych znajduje się dopiero na siódmym miejscu. Chorobowość, czyli liczba osób ży-
wych z nowotworem w określonym przedziale czasu, zależy od zapadalności i umieralności.
Najczęstszymi nowotworami pod względem chorobowości są: rak piersi (17,9%), rak jelita gru-
bego i odbytnicy (11,5%), rak prostaty (9,6%). Iloraz chorobowości do zapadalności jest
współczynnikiem opisującym rokowanie, na przykład chorobowość dla raka piersi jest naj-
wyższa na świecie, pomimo niższego współczynnika zapadalności niż w przypadku raka płu-
ca, który charakteryzuje się złym rokowaniem.
Na rysunku 1 przedstawiono współczynniki zapadalności oraz umieralności z powodów
najczęstszych nowotworów na świecie, z uwzględnieniem krajów rozwiniętych gospodarczo
i rozwijających się [1].
29

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Rysunek 1.
Współczynniki zapadalności i umieralności dla najczęstszych nowotworów na świecie w krajach rozwijających się
i rozwiniętych [1]
Po zakończeniu II wojny światowej w Europie obserwowano wzrastający trend w zapadal-
ności na nowotwory złośliwe zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn. W ciągu ostatnich lat
w krajach Europy Zachodniej przede wszystkim wzrasta zapadalność na raka prostaty wśród
mężczyzn, natomiast zapadalność na raka płuca ma tendencję do obniżania się lub utrzy-
mywania na stałym poziomie. W tych krajach wyraźnie zmniejszyła się zachorowalność na
raka żołądka wśród mężczyzn. Współczynniki zapadalności na raka piersi obliczone dla płci
30

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
żeńskiej w Europie Zachodniej stale zwiększają się, wzrasta także zapadalność na raka płuca,
zwłaszcza wśród młodych kobiet. Zachorowania na raka szyjki macicy oraz raka żołądka
istotnie zmniejszają się w tej grupie, natomiast zapadalność na raka jelita grubego i okrężnicy
nieznacznie wzrasta, niezależnie od płci. W Europie Wschodniej współczynniki zapadalności
na raka płuca u mężczyzn i raka piersi u kobiet ciągle wzrastają. Nadal obserwuje się wysoką
zachorowalność na raka żołądka dla obydwu płci oraz na raka szyjki macicy wśród kobiet.
Przewiduje się, że częstość zachorowań na nowotwory w ciągu kolejnych 20 lat będzie stop-
niowo wzrastać. Wynika to między innymi z procesu starzenia się populacji oraz wzrastające-
go narażenia na czynniki ryzyka [2]. W krajach Unii Europejskiej obserwuje się spadek umieral-
ności na nowotwory. Jednak w wielu krajach Europy Wschodniej, w tym w Polsce, nadal
utrzymuje się trend wzrastający [2].
Z danych Głównego Urzędu Statystycznego na rok 2001 wynika, że liczba zachorowań na
nowotwory złośliwe w Polsce wynosi 298 na 100 tysięcy rocznie. Współczynnik ten wzrasta od
szeregu lat szybciej niż liczba ludności. Choroby te są przyczyną około 40% zgonów wśród
kobiet i około 30% zgonów wśród mężczyzn w wieku 45–64 lat [3].
W tabeli 1 przedstawiono zapadalności i umieralności na wybrane nowotwory złośliwe
wśród mężczyzn i kobiet w Polsce (dane z 2002 roku) [4].
Tabela 1.
Zapadalność i umieralność na wybrane nowotwory złośliwe w Polsce, dane z 2002 roku [4]
Rodzaj
nowotworu
Liczba
zachorowań
Zapadalność
Mężczyźni Kobiety
Liczba
zgonów
Umieralność
Liczba
zachorowań
Zapadalność
Liczba
zgonów
Umieralność
Jama ustna 1719 7,3 800 3,4 441 1,4 221 0,7
Nosowa
część
gardła
Inne części
gardła
141 0,6 81 0,3 63 0,2 37 0,1
1383 6,0 523 2,2 204 0,7 89 0,3
Przełyk 1408 6,0 1113 4,7 305 0,9 260 0,8
Żołądek 4962 20,7 4017 16,6 2634 7,8 2188 6,2
Jelito
grube
i okrężnica
7671 31,9 4432 18,2 7909 23,5 4082 11,4
Wątroba 851 3,6 1045 4,3 884 2,6 1141 3,2
Trzustka 2254 9,5 1914 8,0 2103 6,1 1849 5,3
Krtań 3062 13,2 1539 6,5 370 1,3 151 0,5
Płuco 19478 82,0 16354 68,4 4534 14,6 3960 12,3
31

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Czerniak
skóry
881 3,8 463 2,0 1250 4,5 451 1,5
Prostata 6016 24,1 3114 12,4
Jądro 869 4,1 118 0,5
Pierś 14358 50,3 4781 15,5
Szyjka
macicy
Trzon
macicy
4901 18,4 2278 7,8
3824 13,0 963 2,8
Jajnik 3570 12,5 2071 6,8
Nerka 3151 13,5 1477 6,2 1662 5,3 855 2,5
Pęcherzyk
żółciowy
Centralny
system
nerwowy
5215 21,8 2065 8,4 1181 3,6 498 1,4
1812 8,2 1291 5,8 1546 5,9 1148 4,1
Tarczyca 422 1,8 82 0,3 1086 4,1 216 0,6
Chłoniak
nieziarniczy
Ziarnica
złośliwa
Szpiczak
mnogi
1574 7,0 781 3,4 1088 3,8 578 1,8
565 2,7 249 1,1 670 3,0 159 0,6
721 3,1 418 1,7 731 2,3 454 1,3
Białaczki 1575 7,2 1252 5,4 1293 4,6 1050 3,3
Wszystkie 71349 301,8 48765 203,5 63220 210,3 36317 110,6
Rokowanie jest zróżnicowane, zależy od rodzaju nowotworu, jak i wydatków na opiekę
zdrowia. W roku 1995 wydatki wynosiły od 420 dolarów w Polsce (parytet siły nabywczej
w dolarach na osobę w populacji) do 2555 dolarów (Szwajcaria) [5].
Europejskie średnie 5-letnie przeżywalności wahają się od 94% dla raka wargi do < 4% dla
raka trzustki. Dla 21 spośród 42 typów nowotworów dorosłych średnie 5-letnie przeżycie wyno-
si ≥ 50%. Ogólnie, przeżywalności są wysokie dla raków wargi, jądra, tarczycy, czerniaka skóry
i choroby Hodgkina (europejskie średnie 5-letnie przeżycia wynoszą ≥ 80%). Wysokie przeży-
walności w tym przypadku wynikają z możliwości efektywnego leczenia, jak również dobrej
dostępności lokalizacji nowotworów i wczesnego rozpoznania. Dla większej grupy raków
średnie 5-letnie przeżycia wahają się od 60–79%, włączając w to raka piersi, prostaty, pęche-
rzyka żółciowego, szyjki i trzonu macicy, krtani. Grupa ta stanowi trzecią część wszystkich no-
wotworów. Umiarkowaną prognozą (5-letnie przeżycia 40–59%) cechują się między innymi:
rak jelita grubego i odbytnicy, chłoniaki nieziarnicze, rak nerki. Zła prognoza charakteryzuje
około 10% nowotworów (5-letnie przeżycia 20–39%). Są to między innymi rak żołądka, jajnika,
szpiczak mnogi. Najgorszym rokowaniem (5-letnie przeżycia < 20%) cechują się takie nowo-
twory, jak rak płuca, trzustki, przełyku, mózgu, wątroby. Te ostatnie stanowią czwartą część
32

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
wszystkich nowotworów. Są one gorzej dostępne dla postępowania diagnostycznego i za-
zwyczaj są późno rozpoznawane.
Czynnikiem wpływającym na rokowanie jest między innymi wiek pacjenta. Na przykład
najwyższe 5-letnie przeżycia w raku piersi u kobiet odnotowuje się między 45 a 54 rokiem ży-
cia, a w raku prostaty – między 55 a 64 rokiem życia. Innym czynnikiem jest płeć. Wyższe pię-
cioletnie przeżycia u kobiet w porównaniu do mężczyzn odnotowano dla czterech nowotwo-
rów głowy i szyi: rak ślinianek, jamy ustnej, języka i ustnej części gardła (różnica w 5-letnich
przeżyciach ≥ 15%), dla raka tarczycy (10%) i czerniaka skóry (10%). Te różnice są prawdopo-
dobnie spowodowane wcześniejszym rozpoznaniem nowotworów u kobiet i w związku z tym
niższym stopniem zaawansowania.
5-letnie przeżycia różnią się pomiędzy krajami Europy. Najniższe odnotowano w pięciu kra-
jach Europy Wschodniej (Czechy, Estonia, Polska, Słowacja i Słowenia) i w sześciu krajach
Europy Zachodniej (Niemcy, Anglia, Walia, Szkocja, Malta i Portugalia). Spośród krajów Euro-
py Wschodniej Polska ma najniższe przeżycia w przebiegu nowotworów [5].
Na rysunku 2 przedstawiono 5-letnie przeżycia względne w wybranych nowotworach w Eu-
ropie [5] 1 .
1 1. Parkin DM, Bray F, Ferlay J, Pisani P. Global cancer statistics, 2002. CA Cancer J Clin 2005; 55 (2): pp 74–108.
2. Evidence-based Cancer Prevention: Strategies for NGOs – A UICC Handbook for Europe. http://www.uicc.org
3. Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych. Założenia i cele operacyjne 2006–2015;
http://www.mz.gov.pl/wwwfiles/ma_struktura/docs/zalozenia_ustawy_o_npzchn.pdf
4. The Globocan 2002 database: http://www-dep.iarc.fr
5. Coleman MO et al. Eurocare-3 summary: cancer survival in Europe at the end of 20th century. Ann Oncol 2003; 1:
pp 128–149.
33

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Rysunek 2.
Europejskie średnie 5-letnie przeżycia względne (%) dla wybranych 42 nowotworów, dorosłe osoby (15–99 lat życia)
diagnozowane w okresie 1990–1994 i obserwowane do 1999 roku [5]
3.2. Rak płuca
3.2.1. Epidemiologia
Złośliwe nowotwory płuca są najczęstszymi nowotworami na świecie. W roku 2002 odno-
towano na świecie 1,35 miliona osób chorych na raka płuca oraz 1,18 miliona zgonów z tego
powodu. Wysoki stosunek umieralności do zapadalności (0,87) świadczy o złej prognozie cho-
roby. Obecnie nowotwory te stanowią 12,4% wszystkich nowo zdiagnozowanych nowotwo-
rów złośliwych [1, 14]. Od roku 1985 obserwuje się wzrost liczby chorych na raka płuca o 51%,
34

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
lecz wydaje się, że jest to związane ze wzrostem, jak i starzeniem się populacji [1]. W Europie
wzrost zachorowań na raka płuca obserwowano w latach 60-tych oraz 70-tych XX wieku,
później częstość zachorowań zaczęła się zmniejszać (przede wszystkim w Wielkiej Brytanii) [2].
Zapadalność na raka płuca wyraźnie różni się pomiędzy mężczyznami i kobietami. Szacun-
kowe dane wskazują, że co 4 mężczyzna w Europie z rozpoznaniem nowotworu złośliwego
będzie chorował na raka płuca, natomiast u kobiet nowotwór ten stanowi jedynie 6% wszyst-
kich rozpoznanych nowotworów [14]. Jednak w odróżnieniu od mężczyzn, u których zaob-
serwowano zahamowanie wzrostu zapadalności na ten nowotwór, zapadalność, jak i umie-
ralność wśród kobiet w Europie dramatycznie wzrasta [2]. W Europie Wschodniej nowotwór
płuca jest najczęstszym nowotworem złośliwym wśród mężczyzn oraz siódmym co do często-
ści u kobiet [2].
Polska należy do krajów o jednym z najwyższych wskaźników zapadalności, jak i umieralno-
ści na raka płuca. Wskaźniki te wynosiły w roku 1999: u mężczyzn 83/100000 i 81,9/100000,
a u kobiet 19,6/100000 i 18,4/100000. Do roku 1995 obserwowano dynamiczny wzrost zapa-
dalności i umieralności z powodu tego nowotworu. Od 1995 roku tempo wzrostu zostało za-
hamowane [1, 2, 4, 14]. Jednocześnie w ciągu minionych 30 lat obserwowano w Polsce istot-
ne zmiany polegające na podwyższeniu zarówno zapadalności, jak i umieralności
w młodszych grupach wiekowych u mężczyzn i u kobiet [4]. Dane epidemiologiczne z 2002
roku wskazują, że wskaźniki zapadalności i umieralności (standaryzowane wiekiem) na raka
płuca u mężczyzn wynosiły odpowiednio 82 i 68,4 na 100 tysięcy, a u kobiet 14,6 i 12,3 na 100
tysięcy [3].
Na wykresie 1 przedstawiono trendy w śmiertelności w 20 wybranych krajach Europy.
35

ASRW (wartości standaryzowane wiekiem, w przeliczeniu na populację świata) na
100000 osób
Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 1.
Trendy w umieralności z powodu złośliwych nowotworów płuca w 20 krajach Europy (wartości standaryzowane
wiekiem) – dane WHO [2]
3.2.2. Czynniki ryzyka
Źródło WHO
Od dawna znany jest związek pomiędzy paleniem tytoniu i ekspozycją na zawarte w dy-
mie tytoniowym substancje rakotwórcze a zachorowaniami na złośliwe nowotwory płuca.
Nikotynizm może być przyczyną nawet 90% zachorowań. Zaprzestanie palenia powoduje
stopniowe zmniejszanie się ryzyka zachorowania. Zwiększone ryzyko zachorowania dotyczy
także biernych palaczy tytoniu, osób przebywających przez długi czas w zadymionych po-
mieszczeniach. Innymi substancjami rakotwórczymi, jednak o mniejszym znaczeniu, są prze-
mysłowe zanieczyszczenia, metale ciężkie, promieniowanie jonizujące, narażenie na radon
czy azbest. Istnieje także predyspozycja genetyczna do zachorowania na nowotwory płuc
[4, 6, 14].
3.2.3. Objawy
Lata: 1953–57 do 1993–97
Początkowo rak płuca przebiega zwykle bezobjawowo, objawy związane są głównie z lo-
kalizacją guza. Raki płaskonabłonkowe i drobnokomórkowe lokalizowane są głównie cen-
36

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
tralnie, natomiast rak gruczołowy czy olbrzymiokomórkowy częściej lokalizuje się w obwodo-
wych partiach płuc. Guzy położone centralnie powodują upośledzoną drożność oskrzeli, ka-
szel, krwioplucie. Guzy położone obwodowo powodują przede wszystkim ból, zapalenie
miąższu płuca, duszność. Najczęstszymi objawami są: kaszel (>50% chorych), duszność (30–
40%), ból w klatce piersiowej (25–35%), krwioplucie (15–30%), nawracające zapalenie płuc
(jako pierwszy objaw u 15–20% chorych) oraz niedodma, spowodowana upośledzeniem
drożności oskrzeli przez masę guza. Objawami miejscowego szerzenia się guza są: zespół żyły
próżnej górnej (ucisk na żyłę próżną górną), chrypka (spowodowana porażeniem nerwu
krtaniowego wstecznego), zespół Hornera. Zespół Pancoasta jest związany z występowaniem
guza szczytu płuca, towarzyszą mu bóle barku, ramienia i przedramienia. Innymi objawami
miejscowego naciekania guza są: upośledzenie drożności tchawicy, przełyku, co może pro-
wadzić do utrudnienia oddychania czy trudności z połykaniem. Nacieczenie serca może
doprowadzić do zaburzeń jego pracy, a naciek nowotworowy opłucnej – do gromadzenia
się płynu wysiękowego w jamie opłucnowej, co dodatkowo zmniejsza pojemność życiową
płuc i upośledza wentylację. Naciekanie nerwu przeponowego prowadzi do porażenia prze-
pony, co także dodatkowo upośledza wentylację płuc. Guz zajmujący ścianę klatki piersio-
wej jest przyczyną silnych dolegliwości bólowych. Szereg innych, niewymienionych dolegliwo-
ści, związany jest z przerzutami. Najczęściej są to: bóle kostne (przerzuty do kości), bóle głowy
i objawy neurologiczne (przerzuty do mózgu), ból w nadbrzuszu, nudności, utrata masy ciała,
żółtaczka (przerzuty do wątroby) [4, 6, 8].
W przebiegu nowotworów płuc można zaobserwować występowanie zespołów parano-
wotworowych, najczęściej pod postacią zaburzeń hormonalnych lub neurologicznych. Zabu-
rzenia endokrynologiczne występują głównie w raku drobnokomórkowym. Najczęstszym en-
dokrynologicznym zespołem paranowotworowym jest nieprawidłowe wydzielanie hormonu
antydiuretycznego (ADH). Wydzielanie przedsionkowego peptydu natriuretycznego objawia
się niską zawartością sodu w osoczu oraz niskim ciśnieniem. Zwiększone stężenie kortykotropi-
ny może powodować wystąpienie zespołu Cushinga. U chorych na raka niedrobnokomór-
kowego obserwuje się hipokalcemię. Do neurologicznych zespołów paranowotworowych
zalicza się zespół Lamberta i Eatona, czyli osłabienie kończyn, objawiające się głównie przy
wysiłku, zapalenie wielomięśniowe czy zapalenie skórno-mięśniowe. Chorobie może także
towarzyszyć zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego, degeneracja móżdżku, neuropatia czu-
ciowa, zaburzenia widzenia. Uważa się, że wszystkie wymienione zespoły neurologiczne mają
podłoże autoimmunologiczne [9, 10].
Objawy w stadium zaawansowanym choroby wynikają z obecności przerzutów odle-
głych. Rozsiew nowotworowy występuje przede wszystkim do wątroby, kości, mózgu, skóry,
nadnerczy, a w przypadku raka drobnokomórkowego także do szpiku kostnego [4, 6, 8].
37

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
W chwili rozpoznania rak drobnokomórkowy płuca jest zwykle rozsiany; tylko u 1/3 chorych
nowotwór jest w stadium ograniczonym [10].
Do ogólnych objawów choroby należą: osłabienie, wyniszczenie, utrata wagi ciała, go-
rączka.
3.2.4. Obraz histopatologiczny
Podział pierwotnych nowotworów płuca opiera się na obrazie morfologicznym, cechach
biologicznych, przebiegu klinicznym i sposobach leczenia. Spośród wielu istniejących obecnie
podziałów histologicznych raka płuc najbardziej rozpowszechniony jest podział przyjęty
w 1999 roku przez WHO [4]. Na schemacie 1 przedstawiono podział raków płuca w oparciu
o zalecenia WHO.
Schemat 1.
Podział WHO raków płuca z 1999 roku
1. Rak płaskonabłonkowy
a. Brodawczakowaty
b. Typ jasnokomórkowy
c. Typ z małych komórek
d. Typ podstawnokomórkowy
2. Rak drobnokomórkowy
a. Typ złożony raka drobnokomórkowego
3. Gruczolakorak
a. Zrazikowy
b. Brodawkowaty
c. Oskrzelikowo-pęcherzykowy
I. niewydzielający śluzu
II. wydzielający śluz
III. mieszany wydzielający i niewydzielający śluz oraz typ nieokreślony
d. Rak gruczołowy lity z wydzielaniem śluzu
e. Rak gruczołowy podtypy mieszane i warianty (torbielakogruczolakorak śluzowy, sygnetowatokomórkowy,
jasnokomórkowy)
4. Rak wielkokomórkowy
a. Wielkokomórkowy z czynnością neuroendokrynną
I. mieszany wielkokomórkowy z czynnością neuroendokrynną
b. Typ podstawnokomórkowy
c. Typ nabłoniaka limfatycznego
d. Typ jasnokomórkowy
e. Wielkokomórkowy z fenotypem prążkowanokomórkowy
5. Rak gruczołowo-płaskonabłonkowy
6. Raki pleomorficzne z różnicowaniem rzekomo mięsakowatym lub elementami mięsaka
a. Rak wrzecionowatokomórkowy lub olbrzymiokomórkowy
I. Rak pleomorficzny
II. Rak wrzecionowatokomórkowy
38

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
III. Rak olbrzymiokomórkowy
b. Mięsakorak
c. Blastoma płuc
d. Inne
7. Rakowiaki
a. Rakowiak typowy
b. Rakowiak atypowy
8. Raki z gruczołów typu ślinianki
a. Rak śluzowo-naskórkowy
b. Rak gruczołowo torbielowaty
c. Inne
9. Raki niesklasyfikowane
Z uwagi na inny przebieg kliniczny, rokowanie i leczenie, raki płuca najczęściej dzieli się na
raki niedrobnokomórkowe, stanowiące 80% wszystkich nowotworów płuca (w tym rak pła-
skonabłonkowy, gruczołowy i wielokomórkowy) oraz raki drobnokomórkowe (20% wszystkich).
Raki niedrobnokomórkowe należą do nowotworów o niewielkiej chemiowrażliwości. Le-
czeniem z wyboru jest operacyjne usunięcie guza. Rak drobnokomórkowy charakteryzuje się
szybkim wzrostem, tendencją do szybkiego tworzenia przerzutów i dużą podatnością na
chemioterapię.
Rak płaskonabłonkowy (carcinoma planoepitheliale, squamous cell carcinoma) stanowi
około 40% wszystkich pierwotnych guzów płuca. Najczęściej lokalizuje się w dużych oskrze-
lach. Jest on najsilniej związany z paleniem tytoniu. Powstaje na skutek metaplazji nabłonka
dróg oddechowych. Jest guzem wolno rosnącym. W przebiegu tego nowotworu często do-
chodzi do objawów zwężenia światła oskrzela, takich jak niedodma, zapalenie płuca.
Rak gruczołowy, gruczolakorak (adenocarcinoma) stanowi około 30% pierwotnych nowo-
tworów płuc. Występuje głównie w drobnych oskrzelach. Jest w mniejszym stopniu związany
z paleniem tytoniu. Za zmianę poprzedzającą rozwój gruczolakoraka uznaje się atypową hi-
perplazję pęcherzykową. Szczególnymi odmianami tego nowotworu jest rak pęcherzykowo-
oskrzelikowy (carcinoma bronchoalveolare, bronchoalveolar cancer). Rak ten może wystę-
pować wieloogniskowo.
Rak wielkokomórkowy (carcinoma macrocellulare, large cell carcinoma) występuje naj-
rzadziej (10% wszystkich). Lokalizuje się w dużych oskrzelach. Przebieg kliniczny przypomina
raka gruczołowego.
Rak drobnokomórkowy (carcinoma microcellulare, small cell lung cancer) odznacza się
najwyższym wskaźnikiem proliferacji komórkowej. W momencie rozpoznania najczęściej wy-
stępują już przerzuty krwiopochodne. Rak ten jest szczególnie silnie związany z paleniem tyto-
niu. Z reguły lokalizuje się w przywnękowych częściach płuc. Przerzuty występują najczęściej
w wątrobie, kościach, szpiku kostnym, ośrodkowym układzie nerwowym, skórze i tkankach
39

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
miękkich. Często występują objawy o charakterze endokrynologicznym lub neurologicznym
[4, 6, 7].
Obraz histopatologiczny pozwala na ocenę stopnia złośliwości histologicznej (cecha G).
W tabeli 2 przedstawiono ten podział.
Tabela 2.
Stopnie złośliwości histologicznej raka płuca
Gx Nie można ocenić stopnia złośliwości
G1 Rak dobrze zróżnicowany
G2 Rak średnio zróżnicowany
G3 Rak słabo zróżnicowany
G4 Rak niezróżnicowany
3.2.5. Ocena zaawansowania klinicznego
W tabeli 3 przedstawiono powszechnie stosowaną klasyfikację zaawansowania kliniczne-
go TNM raków płuca [15].
Tabela 3.
Klasyfikacja zaawansowania klinicznego TNM raków płuca
Guz pierwotny
Tx Rak utajony
T0 Brak guza pierwotnego
Tis Rak „in situ“
T1 Guz o średnicy do 3 cm, otoczony przez płuco lub opłucną trzewną
T2
T3
T4
Przerzuty węzłowe
Guz o średnicy > 3 cm, naciekanie opłucnej trzewnej, niedodma lub stan
zapalny
Naciekanie ściany klatki piersiowej, przepony, opłucnej śródpiersiowej lub
osierdzia oraz oskrzela głównego bliżej niż 2 cm od rozwidlenia tchawicy, ale
bez naciekania ostrogi
Naciekanie śródpiersia, serca, wielkich naczyń, tchawicy, ostrogi tchawicy,
przełyku, kręgosłupa, wysięk nowotworowy w jamie opłucnej
N0 Nie stwierdza się przerzutów do węzłów
N1 Przerzuty w węzłach przyoskrzelowych lub wnękowych po stronie chorej
N2
N3
Przerzuty odległe
Przerzuty do węzłów śródpiersiowych po stronie chorej i do węzłów pod
ostrogą tchawicy
Przerzuty do węzłów wnęki lub śródpiersia po stronie przeciwnej, przerzuty do
węzłów nadobojczykowych
M0 Nie stwierdza się przerzutów odległych
M1 Stwierdza się przerzuty odległe
Stopnie zaawansowania raka płuca
Rak utajony Tx N0 M0
Stopień 0 Tis
Stopień I
Stopień II
T1 N0 M0
T2 N0 M0
T1 N1 M0
T2 N1 M0
40

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Stopień IIIA
Stopień IIIB
T3 N0 M0
T3 N1 M0
T1-3 N2 M0
Każde T N3 M0
T4, każde N, M0
Stopień IV Każde T, każde N, M1
Należy zwrócić uwagę, że klasyfikacja powyższa ma znaczenie szczególnie w przypadku
niedrobnokomórkowych raków płuca, ponieważ raki drobnokomórkowe zazwyczaj rozpo-
znawane są w postaci rozsianej. W przypadku raka drobnokomórkowego przeprowadza się
dwustopniową klasyfikację zasięgu nowotworu:
1. choroba ograniczona – nowotwór nie przekracza jednej połowy klatki piersiowej, tak-
że z wysiękiem nowotworowym po stronie guza, możliwe jest zajęcie węzłów chłon-
nych wnęki po stronie guza oraz węzłów chłonnych śródpiersiowych i nadobojczyko-
wych po obu stronach,
2. choroba rozsiana – ogniska nowotworowe poza obszarem choroby ograniczonej.
3.2.5.1 Ocena zaawansowania raka niedrobnokomórkowego
U chorych, u których rozważa się operacyjne usunięcie guza, szczególne znaczenie ma
określenie miejscowego i regionalnego zaawansowania guza. W tym celu niezbędne jest
wykonanie tomografii komputerowej z kontrastem. Badaniem obejmuje się także górną część
klatki piersiowej w celu ocenienia wątroby, nadnerczy, węzłów chłonnych (częsta lokalizacja
przerzutów). Inne badania obrazowe wykonuje się w przypadku wystąpienia objawów klinicz-
nych, sugerujących zajęcie tych narządów.
3.2.5.2 Ocena zaawansowania raka drobnokomórkowego
Z powodu wczesnego rozsiewu raka drobnokomórkowego szczególnie ważne jest wykry-
cie ognisk nowotworu poza obszarem klatki piersiowej. Obecność co najmniej jednego ogni-
ska przerzutu odległego wystarcza do rozpoznania choroby uogólnionej, dalsze poszukiwanie
przerzutów odległych jest więc niecelowe, gdyż nie zmienia postępowania z chorym. Ko-
nieczne jest wykonanie tomografii komputerowej jamy brzusznej, tomografii komputerowej
lub rezonansu magnetycznego mózgu, z uwagi na częste występowanie bezobjawowych
przerzutów do mózgu. Z powodu częstych przerzutów do szpiku kostnego wskazane jest ba-
danie scyntygraficzne kośćca. Trepanobiopsję szpiku wykonuje się u chorych z dodatnim wy-
nikiem badania scyntygraficznego, z wysokim poziomem dehydrogenazy mleczanowej w su-
rowicy krwi czy z małopłytkowością.
3.2.6. Diagnostyka i leczenie
3.2.6.1 Badanie podmiotowe
Pozwala na stwierdzenie zaburzeń opisanych powyżej.
41

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
3.2.6.2 Badanie przedmiotowe
Objawy zależą przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby, umiejscowienia gu-
za pierwotnego, jak również umiejscowienia przerzutów. W badaniu można między innymi
stwierdzić zmiany osłuchowe nad polami płucnymi, odpowiadające zapaleniu płuc, niedo-
dmie, płynowi w jamie opłucnowej czy naciekowi samego nowotworu. W przypadkach za-
awansowanych można stwierdzić obecność powiększonych węzłów chłonnych szyjnych,
nadobojczykowych, pachowych. Przerzuty do wątroby prowadzą do powiększenia tego na-
rządu, bolesności pod prawym łukiem żebrowym czy żółtaczki. Przerzuty do mózgu prowadzą
do zaburzeń neurologicznych w postaci objawów ogniskowych, zaburzeń czucia. Silne bóle
kostne i bolesność uciskowa kości mogą być spowodowane przerzutami do kości. Dość czę-
stym objawem są palce pałeczkowate [4, 6, 8].
3.2.6.3 Badania obrazowe
Podstawową metodą badania płuc, poza wywiadem i badaniem fizykalnym, jest zdjęcie
rentgenowskie klatki piersiowej w pozycji przednio-bocznej, uzupełnione projekcjami bocz-
nymi. Pozwala ono wychwycić zmiany, które często nie dają jeszcze objawów klinicznych,
typowych dla choroby nowotworowej. Nie zaleca się wykonywania badań obrazowych, jako
badań przesiewowych w kierunku raka płuca, u osób bez objawów raka bądź bez przebyte-
go nowotworu. W rutynowym radiogramie klatki piersiowej udaje się dostrzec guzki wielkości
około 1cm [9, 12]. Oprócz zmian guzowatych na radiogramie klatki piersiowej można zaob-
serwować inne zmiany, będące manifestacją nowotworu. Mogą to być: zapalne zagęszcze-
nia śródmiąższowe, objawy niedodmy, obraz wysięku w jamie opłucnowej. Stwierdzenie
zmiany guzowatej w radiogramie klatki piersiowej zobowiązuje do porównania radiogramu
z poprzednio wykonywanymi badaniami obrazowymi klatki piersiowej. Jeżeli obraz zmiany
pozostaje stabilny w czasie ≥ 2 lat lub jeżeli widoczne są zmiany typowe dla guzów niezłośli-
wych, jak zwapnienia w obrębie guza, nie zaleca się dalszej diagnostyki [9]. Badaniem do-
kładniejszym, pozwalającym dostrzec kilkumilimetrowe zmiany guzkowe, jak również zobra-
zować zmiany nowotworowe, niewidoczne na zdjęciu rentgenowskim z powodu
przesłonięcia przez cień śródpiersia czy zagęszczenia miąższowe, jest tomografia komputero-
wa z podaniem środków kontrastowych. Pozwala ona stwierdzić nie tylko obecność guza
pierwotnego, ale także przerzuty do węzłów chłonnych. Badanie tomograficzne ma jednak
mniejszą wartość w przypadku oceny guza w obszarach niedodmy (trudny do odgraniczenia
od ogniska niedodmy), a także w przypadku próby ocenienia niewielkiego naciekania raka
na śródpiersie (co ma zasadnicze znaczenie w postępowaniu diagnostyczno-
terapeutycznym). Wartość tomografii komputerowej jest także ograniczona w przypadku
próby oceny przerzutów do węzłów śródpiersiowych, ponieważ kryteria morfologiczne (po-
większenie węzła chłonnego > 1cm jako kryterium rozpoznania przerzutu) cechują się małą
czułością. Badanie rezonansu magnetycznego nie jest metodą powszechnie stosowaną do
42

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
diagnostyki zmian płucnych. W ostatnich latach do oceny węzłów chłonnych coraz częściej
stosuje się pozytonową tomografię emisyjną (PET). Badaniem PET można wykryć niewielkie
przerzuty do węzłów chłonnych śródpiersiowych, jak też określić zasięg guza w obszarze nie-
dodmy płuca znacznie lepiej, niż w przypadku tomografii komputerowej. W przypadku ba-
dania PET całego ciała można wykryć ogniska przerzutowe poza obszarem klatki piersiowej.
Ponieważ badanie PET jest jeszcze w Polsce mało dostępne, oceny węzłów chłonnych śród-
piersiowych dokonuje się za pomocą metod inwazyjnych, takich jak mediastinoskopia [6, 9].
3.2.6.4 Badanie mikroskopowe
Rozpoznanie mikroskopowe można ustalić na podstawie badania cytologicznego lub hi-
stopatologicznego. W 50–70% przypadków wystarcza ocena cytologiczna plwociny, w 80–
90% przypadków rozpoznanie mikroskopowe udaje się ustalić na drodze bronchofiberoskopii.
Bronchoskopia pozwala na ocenę makroskopową oskrzeli oraz pobranie wycinków do ba-
dania histopatologicznego. Ponadto w trakcie tej procedury pobiera się popłuczyny z drze-
wa oskrzelowego, których ocena cytologiczna może pozwolić na ustalenie rozpoznania
w przypadku zmian niewidocznych w badaniach obrazowych czy bronchoskopii. W przypad-
ku zmian położonych obwodowo, celowe jest wykonanie biopsji zmiany przez ścianę klatki
piersiowej pod kontrolą badań obrazowych, takich jak ultrasonografia czy tomografia kom-
puterowa. W przypadku stwierdzenia płynu w jamie opłucnowej, może on zostać pobrany do
badania cytologicznego także metodą biopsji transtorakalnej. Jeżeli przeprowadzenie wyżej
wymienionych badań nie wystarcza do postawienia rozpoznania, wskazane jest pogłębienie
diagnostyki o mediastinoskopię, torakoskopię czy torakotomię. W przypadku stwierdzenia
powiększenia węzłów chłonnych, wskazane może być wykonanie biopsji tego węzła lub chi-
rurgiczne jego pobranie [4, 6, 8, 9].
3.2.6.5 Inne badania
W badaniach biochemicznych stwierdza się anemię, w przypadku przerzutów do kości –
wysokie stężenie enzymu fosfatazy alkalicznej, a w przypadku wystąpienia przerzutów do wą-
troby – podwyższenie poziomu enzymów wątrobowych w surowicy krwi. Obserwuje się także
nieprawidłowe stężenie sodu czy niskie stężenie wapnia w surowicy krwi. W przypadku raka
drobnokomórkowego wskazane jest przeprowadzenie trepanobiopsji szpiku, w celu oceny
obecności nacieczenia szpiku kostnego. U chorych na raka stwierdza się ponadto zwiększone
stężenie markerów nowotworowych, takich jak: antygen rakowo-zarodkowy (CEA), fragment
CK 19 cytokeratyny (CYFRA 21.1), swoista enolaza neuronowa (NSE) [6].
3.2.6.6 Ogólne zasady rozpoznania raka płuca
Postępowanie diagnostyczne uzależnione jest od stopnia zaawansowania choroby, stanu
klinicznego, wyników badań dodatkowych. Jeżeli na podstawie obrazu klinicznego lekarz
podejrzewa raka drobnokomórkowego płuca, rozpoznanie należy ustalić możliwie najmniej
43

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
obciążającą dla chorego metodą. U chorych z podejrzeniem nowotworowego wysięku
w opłucnej, należy pobrać płyn do badania cytologicznego za pomocą biopsji przez ścianę
klatki piersiowej, a w przypadku podejrzenia naciekania na ścianę klatki piersiowej oraz
opłucną ścienną, możliwe jest także pobranie wycinka z opłucnej za pomocą ślepej biopsji
przez ścianę klatki piersiowej specjalną igłą. W przypadku braku potwierdzenia histopatolo-
gicznego u chorych z płynem w jamie opłucnowej, jako następną należy wykonać torako-
skopię z pobraniem wycinków. U osób z podejrzeniem raka płuca i pojedynczą zmianą po-
zapłucną, podejrzaną o charakter przerzutowy, rozpoznanie należy ustalić za pomocą biopsji
gruboigłowej lub wycinka z tej zmiany. U osób z rozległym nacieczeniem śródpiersia, rozpo-
znanie należy ustalić za pomocą badania tkanki pobranej ze śródpiersia możliwie najskutecz-
niejszą metodą (bronchoskopia z biopsją przezoskrzelową, biopsja przez ścianę klatki piersio-
wej czy mediastinoskopia). Osoby, u których stwierdzono pojedynczą obwodową zmianę
guzowatą, podejrzaną o proces nowotworowy, u których choroba wydaje się być we wcze-
snym stadium, kwalifikuje się do operacji i śródoperacyjnej oceny guza [6, 8, 9].
3.2.6.7 Ogólne zasady leczenia
Podstawowe znaczenie ma prewencja pierwotna raka płuca, polegająca na promowa-
niu postaw antynikotynowych. Należy identyfikować osoby palące, ponieważ zaprzestanie
palenia zmniejsza ryzyko rozwoju raka płuca. Należy zalecać zerwanie z nałogiem. Osoby
palące powinny mieć dostęp do leczenia psychospołecznego i terapii behawioralnej, jeśli
takie leczenie jest wskazane [4, 6, 8, 9, 11].
3.2.6.8 Rak niedrobnokomórkowy
Wybór metody leczenia zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania nowotworu.
Podstawą jest leczenie operacyjne. W stadiach I i II wykonuje się doszczętną resekcję guza
z usunięciem płata lub całego płuca. Stadium IIIA stanowią guzy o granicznej resekcyjności.
Guzy w stadium IIIB są już nieoperacyjne. Doszczętność resekcji określana jest cechą R: R0 to
doszczętność makro- i mikroskopowa, R1 to doszczętność wyłącznie makroskopowa, a R2
oznacza zabieg niecałkowitej resekcji w ocenie makroskopowej. Nie wszyscy pacjenci mogą
zostać zakwalifikowani do zabiegu operacyjnego. Niezbędne do kwalifikacji chorego są:
proste testy wysiłkowe, jak chodzenie po schodach, test 6-minutowego marszu czy w końcu
badania spirometryczne (głównie ocena pierwszosekundowej objętości minutowej i pojem-
ności życiowej). Powikłaniami leczenia operacyjnego są między innymi: niewydolność odde-
chowa, niewydolność sercowo-naczyniowa. Zabieg operacyjny można uzupełnić innymi
procedurami leczniczymi, jak: radioterapia przedoperacyjna, radioterapia pooperacyjna,
pooperacyjna radioterapia skojarzona z chemioterapią czy chemioterapia. Rutynowym po-
stępowaniem u osób niekwalifikujących się do operacji jest radioterapia. Radioterapię rady-
kalną rozważa się u chorych z ograniczoną masą guza, bez wysięku w jamie opłucnowej
44

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
i z dobrą wydolnością układu oddechowego. Stosuje się dawki >65 Gy i dawki frakcyjne 1,8–
2,5 Gy. Ponieważ napromieniowany guz w klatce piersiowej znajduje się w otoczeniu promie-
niowrażliwych, ważnych życiowo struktur, jak na przykład serce i duże naczynia krwionośne,
stosuje się tzw. napromienianie konformalne, oparte na trójwymiarowych komputerowych
systemach planowania (three-dimensional conformal radiation therapy – 3D-CRT). Pozwala
to na dokładne dopasowanie pola napromieniania do kształtu guza z maksymalnym możli-
wym oszczędzeniem struktur otaczających. W niektórych przypadkach stosuje się leczenie
skojarzone: chemioterapię z radioterapią. Jednak taki schemat wiąże się ze zwiększeniem
wczesnej toksyczności leczenia. W przypadkach miejscowo zaawansowanego guza płuca
radioterapia ma charakter paliatywny. Pozwala zmniejszyć wielkość guza, zmniejszyć dole-
gliwości bólowe, zmniejszyć objawy ucisku guza na struktury sąsiednie. Stosuje się mniejsze
dawki napromieniowania (20–30 Gy w kilku frakcjach lub pojedynczą większą dawkę np. 10
Gy). W chemioterapii stosuje się przede wszystkim pochodne platyny (cisplatyna, karboplaty-
na), ifosfamid, mitomycynę, alkaloidy (winblastyna). Nowymi lekami są taksoidy (paklitaksel,
docetaksel), gemcytabina, winorelbina. Standardem w pierwszoplanowej terapii raka nie-
drobnokomórkowego płuca są schematy dwulekowe z zastosowaniem pochodnych platyny.
Nadzieję budzą leki działające na inhibitory kinazy tyrozynowej receptora dla nabłonkowego
czynnika wzrostu, jak gefitynib, erlotynib. Innymi, dodatkowymi metodami leczenia, które
mogą mieć zastosowanie w określonych stanach klinicznych, są brachyterapia, elektroko-
agulacja, fototerapia, krioterapia, laseroterapia. Metody te działają miejscowo na tkankę
guza. W przypadku objawów niedodmy, spowodowanej wrastaniem guza do światła oskrze-
la i zwężeniem jego światła, korzystne jest udrożnienie światła oskrzela i założenie w miejscu
zwężenia stentu. U chorych z obecnością przerzutów do kości radioterapia może znacznie
zmniejszyć dolegliwości bólowe. Objawowe przerzuty do mózgu są wskazaniem do napro-
mieniania bądź wycięcia. U chorych w dobrym stanie ogólnym z chorobą rozsianą rozważa
się podanie chemioterapii [4, 6, 8, 9, 11].
3.2.6.9 Rak drobnokomórkowy
Rak drobnokomórkowy stanowi najbardziej agresywną postać raka. Podstawą leczenia
jest chemioterapia. Lekami najbardziej aktywnymi w tej postaci raka są: cisplatyna, etopo-
zyd, cyklofosfamid, doksorubicyna, winkrystyna. Najczęściej stosuje się połączenie cisplatyny
z etopozydem, rzadziej winkrystynę z doksorubicyną i cyklofosfamidem. Pod wpływem che-
mioterapii około 80–90% chorych uzyskuje całkowitą remisję. Leczeniem uzupełniającym jest
radioterapia pierwotnego ogniska nowotworu. Zalecane dawki to 55–60 Gy. Skojarzenie
chemioterapii i radioterapii pozwala na uzyskanie większego odsetka długotrwałych przeżyć.
U chorych z całkowitą remisją nowotworu w klatce piersiowej stosuje się dodatkowe napro-
mienianie mózgu. Zalecane dawki wynoszą 25–30 Gy. Postępowanie takie pozwala zmniej-
szyć odsetek przerzutów odległych.
45

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Leczenie operacyjne ma niewielką skuteczność w raku drobnokomórkowym i jest zawsze
kojarzone z chemioterapią. W przypadku nawrotu postaci ograniczonej istnieje możliwość
powtórzenia chemioterapii. Ten sam schemat powtarza się u chorych, jeżeli od leczenia mi-
nęły przynajmniej 3 miesiące. W innych wypadkach stosuje się inne zestawy lekowe [4, 6, 8, 9,
10, 11].
3.2.7. Rokowanie
Rak płuca jest nowotworem źle rokującym. Badania epidemiologiczne wskazują, że pię-
cioletnie procentowe przeżycia w Polsce osób z rozpoznanym złośliwym nowotworem płuca
wynoszą 6,1% wśród mężczyzn i 6,8% wśród kobiet i są niższe niż wartości obliczone dla popu-
lacji całej Europy [5, 13]. Umieralność z powodu nowotworów złośliwych płuca w Polsce cią-
gle rośnie. Przewiduje się jednak stabilizację tego czynnika w najbliższych latach [5].
Czas przeżycia w raku niedrobnokomórkowym zależy od stopnia zaawansowania choroby
w momencie jej rozpoznania. Jedyną skuteczną metodą leczenia jest leczenie operacyjne.
Odsetek 5-letnich przeżyć po doszczętnej resekcji w stopniach I, II, IIIA wynosi odpowiednio:
50–70%, 30–50% i 10–30%. Chorzy z rozsiewem raka niedrobnokomórkowego nie przeżywają
roku. U większości chorych z rozpoznanym drobnokomórkowym rakiem płuca w momencie
rozpoznania stwierdza się chorobę rozsianą. Mediana czasu przeżycia bez leczenia wynosi 6–
8 tygodni, 5 lat przeżywa zaledwie kilka procent chorych [6] 2 .
2 1. Parkin DM, Bray F, Ferlay J, Pisani P. Global cancer statistics, 2002. CA Cancer J Clin 2005; 55 (2): pp 74–108.
2. Evidence-based Cancer Prevention: Strategies for NGOs – A UICC Handbook for Europe. http://www.uicc.org
3. The Globocan 2002 database: http://www-dep.iarc.fr
4. Roszkowski-Śliż K. Rak płuca – aspekty epidemiologiczne i diagnostyczne. Pneumonologia 2005;
http://www.terapia.com.pl/archiwum
5. Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych. Założenia i cele operacyjne 2006–2015;
http://www.mz.gov.pl/wwwfiles/ma_struktura/docs/zalozenia_ustawy_o_npzchn.pdf
6. Szczeklik A. i wsp. Choroby wewnętrzne. Kraków, Medycyna Praktyczna, 2005.
7. Coran R, Kumar V, Ramzi T. Robbins pathologic basis of disease. Elsevier/Saunders, 1999, wydanie 6.
8. Pawlicki M i wsp. Leczenie nowotworów. Bielsko Biała, Alfa Medica Press, 1996.
9. Diagnosis and management of lung cancer: ACCP evidence-based guidelines. American College of Chest Physicians.
Chest 2003; 123 (1): pp 1S–337S.
10. Adjei AA, Marks RS, Bonner JA. Current guidelines for the management of small cell lung cancer. Mayo Clin
Proc 1999; 74: pp 809–881.
11. Clinical Guideline 24. Lung cancer: the diagnosis and treatment of lung cancer. National Institute for Clinical
Excellence 2005; http://www.nice.org.uk
12. Rojek M i wsp. Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa w diagnostyce guzów płuc. Medycyna Rodzinna 2002; 19;
http://www.borgis.pl/czytenia
13. Coleman MO et al. Eurocare-3 summary: cancer survival in Europe at the end of 20th century. Ann Oncol 2003;
1: pp 128–149.
14. Tyczyński JE, Bray F, Parkin DM. Lung cancer In Europe. European Network of Cancer Registries, International
Agency for Research on Cancer, ENCR Cancer Fact Sheets 2002; 1; http://www.encr.com.fr/lung-factsheets.pdf
15. AJCC cancer staging manual, sixth edition. http://www.cancerstaging.org/education/tnmschema/lung.ppt
46

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
3.3. Chłoniaki
3.3.1. Epidemiologia
3.3.1.1 Chłoniaki nieziarnicze
W roku 2002 odnotowano 301 tysięcy nowych przypadków chłoniaków nieziarniczych na
świecie, co stanowi 2,8% wszystkich nowotworów. Najczęściej występują w rozwiniętych spo-
łeczeństwach (50,5% wszystkich przypadków na świecie), z najwyższymi współczynnikami za-
padalności w Australii i Ameryce Północnej, pośrednimi w Europie (z wyłączeniem Europy
Wschodniej) i na wyspach Pacyfiku, a relatywnie niskimi w Azji i Europie Wschodniej [1]. Męż-
czyźni chorują 1,5 raza częściej niż kobiety [2]. Rocznie w Polsce na chłoniaki nieziarnicze za-
pada 7 na 100 tysięcy mężczyzn i 4 na 100 tysięcy kobiet [3]. Umieralność wśród mężczyzn
wynosi 3,4, a wśród kobiet 1,8 na 100 tysięcy. Chorzy na AIDS zapadają na chłoniaki nieziarni-
cze 1000 razy częściej [2].
3.3.1.2 Ziarnica złośliwa (choroba Hodgkina)
Ziarnica stanowi 1% wszystkich rozpoznawanych nowotworów i 10% nowotworów układu
krwiotwórczego. Na chorobę Hodgkina najczęściej chorują młodzi ludzie między 20 a 30 ro-
kiem życia [4], 1,6 razy częściej chorują mężczyźni [1]. W krajach rozwijających się choroba
dotyczy głównie dzieci i osób dorosłych, a w obrazie histopatologicznym przeważa typ mie-
szanokomórkowy, natomiast w krajach rozwiniętych chorują przeważnie młodzi dorośli,
w obrazie histopatologicznym stwierdza się głównie postać guzkowo-stwardniającą.
Najwyższą zapadalność odnotowano w krajach rozwiniętych (Ameryka Północna, Euro-
pa), najniższą w populacjach azjatyckich [1]. Dane z roku 2002 wskazują, że na ziarnicę złośli-
wą co roku zapada w Polsce 2,7 mężczyzn na 100 tysięcy i 3 kobiet na 100 tysięcy populacji.
Jednocześnie umieralność w Polsce wynosi 1,1 u mężczyzn i 0,6 wśród kobiet [3].
3.3.2. Czynniki ryzyka
Etiopatogeneza chłoniaków nieziarniczych jest niejasna. Badania kliniczne sugerują zwią-
zek z zakażeniami wirusowymi. Na przykład u 10% chorych na AIDS rozwija się chłoniak nie-
ziarniczy. Innymi czynnikami ryzyka są zaburzenia układu immunologicznego, jak przeszczepy
narządów, leczenie immunosupresyjne, choroby autoimmunologiczne, wrodzone niedobory
odporności. Hipoteza o wpływie promieniowania ultrafioletowego na zwiększone ryzyko wy-
stępowania chłoniaków nieziarniczych jest wiarygodna, lecz wymaga potwierdzenia w ba-
daniach epidemiologicznych.
Występowanie ziarnicy złośliwej wiąże się z predyspozycją genetyczną, jednak również
czynniki środowiskowe wydają się mieć udział w rozwoju choroby. W Europie i Ameryce Pół-
47

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
nocnej badania epidemiologiczne wykazują związek pomiędzy wystąpieniem choroby
Hodgkina i niskim statusem społeczno-ekonomicznym. Dużą rolę w rozwoju choroby przypisu-
je się wirusowi Epstein-Barr, jak również wirusowi HIV. Wykonywany zawód (drwale) może mieć
wpływ na rozwój choroby [1, 5].
3.3.3. Objawy
Najczęściej chorzy zgłaszają się z powodu asymetrycznego powiększenia węzłów chłon-
nych – zwykle szyjnych lub nadobojczykowych. Mogą wystąpić stany podgorączkowe lub
nawracająca gorączka, osłabienie, poty nocne, świąd skóry. W przebiegu choroby obserwu-
je się utratę masy ciała. W badaniu stwierdza się powiększone węzły chłonne, może wystąpić
powiększenie wątroby, śledziony. W przypadku zajęcia centralnego systemu nerwowego
stwierdza się zaburzenia czucia, niedowłady, bóle [4, 5].
3.3.4. Obraz histopatologiczny
Ogólnie przyjęty i powszechnie stosowany podział rozróżnia dwa typy chłoniaków: ziarnicę
złośliwą, czyli chorobę Hodgkina, oraz wszystkie inne chłoniaki nieziarnicze.
Ziarnica złośliwa jest chłoniakiem, którego swoistym objawem histologicznym jest obec-
ność komórek Reed-Sternberga. Komórki te wywodzą się prawdopodobnie z linii monoklo-
nalnej, najczęściej limfocytów B. Chłoniakami nieziarniczymi nazywamy pozostałe nowotwo-
rowe rozrosty z limfocytów B lub T.
3.3.4.1 Ziarnica złośliwa
W badaniu histopatologicznym typowymi objawami są: obecność komórek olbrzymich
Reed-Sternberga, wywodzących się z jednojądrzastych komórek Hodgkina, oraz polimorfizm
komórkowy, czyli nagromadzenie różnych komórek układu limfatycznego. Wyróżniamy cztery
postacie histologiczne ziarnicy złośliwej (klasyfikacja wg Rye’a) [4, 5, 6]:
1. postać guzkowo-stwardniającą (82%) – najczęściej spotykana postać, najlepiej roku-
jąca, charakterystyczna jest obecność guzków zbudowanych z patologicznych ko-
mórek;
2. postać mieszanokomórkową (14%) – w naciekach nowotworowych znajdują się różne
komórki w różnych proporcjach, towarzyszy temu niewielkie włóknienie;
3. postać bogatolimfocytową (3%) – w tkance ziarniczej dominują limfocyty, rzadko inne
komórki;
4. postać ubogolimfocytową (1%) – charakteryzuje się obecnością małej liczby limfocy-
tów i wyraźnym włóknieniem.
48

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
3.3.4.2 Chłoniaki nieziarnicze
W oparciu o cechy morfologiczne i immunohistochemiczne chłoniaki nieziarnicze opisuje
klasyfikacja kilońska. W tabeli 4 przedstawiono tę klasyfikację [4].
Tabela 4.
Klasyfikacja kilońska chłoniaków nieziarniczych
Chłoniaki o mniejszym stopniu złośliwości
Pochodzące z komórek B Pochodzące z komórek T
Chłoniaki limfocytowe Chłoniaki limfocytowe
Przewlekła białaczka limfatyczna i białaczka
prolimfocytowa
Przewlekła białaczka limfatyczna i białaczka
prolimfocytowa
Białaczka włochatokomórkowa Ziarniniak grzybiasty
Chłoniaki limfoplazmocytoidalne (immunocytoma) Zespół Sezary’ego
Chłoniaki plazmocytowe Chłoniak angioimmunoblastyczny
Chłoniaki centroblastyczno-centrocytowe Chłoniak strefy T
Chłoniaki grudkowe rozlane lub nierozlane Chłoniak pleomorficzny z małych komórek
Chłoniaki o średnim stopniu złośliwości
Niektóre postacie chłoniaków z komórek limfoplazmocytoidalnych
Chłoniaki pleomorficzne
Chłoniaki centrocytowo-centroblastyczne z przewagą centroblastów
Chłoniaki o większym stopniu złośliwości
Chłoniaki centroblastyczne Chłoniaki pleomorficzne z pośrednich i dużych komórek
Chłoniaki immunoblastyczne Chłoniaki immunoblastyczne
Chłoniaki anaplastyczne z dużych komórek (Ki-1+) Chłoniaki anaplastyczne z dużych komórek (Ki-1+)
Chłoniak Burkitta
Chłoniak limfoblastyczny Chłoniak limfoblastyczny
3.3.5. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego
W tabeli 5 przedstawiono klasyfikację Ann Arbor ziarnicy złośliwej i chłoniaków nieziarni-
czych. Klasyfikacja poniższa jest powszechnie stosowana do oceny zaawansowania klinicz-
nego choroby.
49

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 5.
Kryteria zaawansowania ziarnicy złośliwej i chłoniaków nieziarniczych wg Ann Arbor
Stadium choroby Charakterystyka
I
II
III
IV
A
B
Zajęcie jednej grupy węzłów chłonnych (i) lub pojedynczego narządu lub miejsca pozalimfatycznego
(IE)
Zajęcie dwóch lub więcej grup węzłów chłonnych po jednej stronie przepony (II) albo ograniczone
zajęcie narządu lub miejsca pozalimfatycznego z zajęciem jednej lub więcej grup
węzłów chłonnych po jednej stronie przepony (IIE)
Zajęcie węzłów chłonnych po obu stronach przepony (III), może mu towarzyszyć ograniczone
zajęcie narządu lub miejsca pozalimfatycznego (IIIE), lub zajęcie śledziony (IIIS) albo obu
(IIIES)
Rozlane lub rozsiane zajęcie jednego lub więcej narządów pozalimfatycznych albo tkanek
z (lub bez) zajęciem węzłów chłonnych
Bez objawów ogólnych
Z objawami ogólnymi – spadek masy ciała o ponad 10% w ciągu 6 miesięcy i/lub gorączka
powyżej 38 stopni i/lub poty nocne
International Lymphoma Study Group (ILSG) zaproponowała inną klasyfikację chłoniaków,
opartą o klasyfikację amerykańską i europejską (kilońską), która została nazwana Revised
European-American Classification of Lymphoid Neoplasms (REAL). Do klasyfikowania zasto-
sowano kombinację cech morfologicznych, immunofenotypowych, genetycznych i klinicz-
nych [4].
Tabela 6.
Klasyfikacja nowotworów limfoidalnych REAL
Nowotwory z komórek B Nowotwory z komórek T i NK
Łagodne i przewlekłe (przeżycie bez leczenia liczone w latach)
B-komórkowa przewlekła białaczka limfatyczna (chronic
lymphocytic leukemia – CLL), chłoniak z małych limfocytów
(small lymphocytic lymphoma – SLL), białaczka prolimfocytowa
(prolymphocytic leukemia – PLL)
Chłoniak limfoplazmocytowy
Białaczka włochatokomórkowa
Szpiczak mnogi
Chłoniak ze śledzionowej strefy brzeżnej (splenic marginal
zone lymphoma, splenic lymphoma with villous lymphocytes
– SLVL)
Chłoniak pozawęzłowy ze strefy brzeżnej (extranodal
marginal zone lymphoma)
Chłoniak z tkanki limfoidalnej związanej z błoną śluzową
(mucosa associated lymphatic tissue lymphoma – MALT
lymphoma)
Chłoniak węzłowy ze strefy brzeżnej (nodal marginal
zone lymphoma)
Chłoniak folikularny (follicular lymphoma-FH, follicle centre
lymphoma – FCL)
Chłoniak z komórek płaszcza (chłoniak centrocytowy,
mantle-cell lymphoma – MCL)
Łagodne i rozsiane chłoniaki i białaczki
Łagodne chłoniaki pozawęzłowe
Łagodne chłoniaki węzłowe
T-komórkowa CLL, PLL
Białaczka z dużych limfocytów (large granular
lymphocyte leukemia – LGL)
Ziarniniak grzybiasty (mycosis fungoides)
50

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Chłoniaki złośliwe (przeżycie bez leczenia liczone w miesiącach)
Rozlany chłoniak olbrzymiokomórkowy (difuse large B-cell
lymphoma – DLCL)
Olbrzymiokomórkowy chłoniak anaplastyczny
(anaplastic large-cell lymphoma – ALCL)
Obwodowe chłoniaki T-komórkowe (szereg podtypów)
(peripheral T-cell lymphomas)
Chłoniaki wysoce złośliwe (przeżycie bez leczenia liczone w tygodniach)
Białaczki i chłoniaki limfoblastyczne z prekursorów B
Chłoniak Burkitta (Burkitt’s lymphoma)
Typ z przewagą limfocytów, węzłowy rozlany lub nie
(lymphocyte predominance)
3.3.6. Diagnostyka i leczenie
3.3.6.1 Badania dodatkowe
Choroba Hodgkina
Białaczki i chłoniaki limfoblastyczne z prekursorów T
Białaczki i chłoniaki z dojrzałych komórek T (adult T-cell
leukemia lymphoma) (HTLV1)
ALCL Hodgkinopodobny
Klasyczna choroba Hodgkina:
stwardnienie guzkowe (nodular sclerosis – NS)
typ mieszanokomórkowy (mixed cellularity – MC)
typ z zanikiem limfocytów (lymphocyte depletion – LD)
typ bogaty w limfocyty (lymphocyte-rich – LR)
W badaniach biochemicznych krwi zwraca uwagę podwyższenie odczynu Biernackiego,
które jest dwu- lub trzycyfrowe. Zwiększone jest stężenie dehydrogenazy mleczanowej (LDH).
W badaniu morfologicznym krwi obserwuje się spadek liczby limfocytów, wzrost odsetka eozy-
nofilów lub monocytów. W zaawansowanej chorobie może wystąpić niedokrwistość oraz inne
zaburzenia krwiotworzenia na skutek zajęcia szpiku kostnego.
3.3.6.2 Badania obrazowe
Radiogram klatki piersiowej może uwidocznić zajęcie węzłów chłonnych śródpiersia, czyli
poszerzenie cienia środkowego. Wówczas wymagane jest uzupełnienie diagnostyki o tomo-
grafię komputerową klatki piersiowej. W rentgenogramach kości stwierdzić można obecność
ognisk osteolizy, a w badaniu ultrasonograficznym jamy brzusznej – powiększone węzły
chłonne jamy brzusznej [4].
3.3.6.3 Badanie cytologiczne i histopatologiczne
Materiał pobrany za pomocą biopsji szpiku kostnego chorego na ziarnicę złośliwą zwykle
nie wykazuje odchyleń od normy, w 10% przypadków widoczne jest zajęcie szpiku, w którym
obecne są komórki Reed-Sternberga i komórki Hodgkina. W przypadku chłoniaków nieziarni-
czych istotne znaczenie diagnostyczne oprócz badania histologicznego bioptatu szpiku kost-
nego mają testy cytochemiczne, których zadaniem jest wykrycie odpowiednich enzymów
jądrowych lub cytoplazmatycznych, cechujących określone komórki i etapy ich rozwoju. Do
potwierdzenia rozpoznania chłoniaka konieczne jest pobranie fragmentu tkanki nowotworo-
wej (na przykład węzłów chłonnych) do badania histopatologicznego.
51

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
3.3.6.4 Badania metodami molekularnymi
Ocena antygenów powierzchniowych metodą immunofenotypowania w cytometrze
przepływowym komórek pobranych ze szpiku kostnego pozwala różnicować chłoniaki.
Badania antygenów powierzchniowych przeprowadza się także metodą immunohistoche-
miczną. Ocena antygenów powierzchniowych metodą immunofenotypowania w cytome-
trze przepływowym pozwala różnicować chłoniaki [4]. Badania antygenów powierzchnio-
wych przeprowadza się także metodą immunohistochemiczną. Najważniejszymi obecnie
technikami w diagnostyce chłoniaków są metody genetyczne, jak metoda łańcuchowej
reakcji polimerazy czy hybrydyzacja in situ z zastosowaniem technik fluorescencyjnych. Po-
zwalają one na wykrycie takich cech, jak monoklonalność, zaburzenia chromosomalne, mu-
tacje genetyczne [7].
3.3.6.5 Leczenie ziarnicy złośliwej
Leczenie zależy od stopnia zaawansowania choroby. W I i II stadium stosuje się radiotera-
pię z zastosowaniem izotopu 60 Co lub megawoltową aparaturę rentgenowską. Pozwala to na
uzyskanie całkowitej remisji u 80–90% chorych. W stadium IIB korzystniej jest stosować radiote-
rapię z chemioterapią (wg schematu MOPP: chlormetyna, winkrystyna, prokarbazyna, pred-
nizon). W stadium III A stosuje się napromienianie bądź napromienianie z chemioterapią.
W stadium IIIB i IV podawana jest chemioterapia wg schematu wyżej wymienionego lub po-
łączenie doksorubicyny, bleomycyny, winblastyny, dakarbazyny (ABVD). Innym schematem
jest chemioterapia BEACOPP.
Jeżeli wystąpił nawrót choroby po chemioterapii, stosuje się inne schematy lekowe, jak
DHAP, EPOCH.
U niektórych chorych rozważa się przeszczep szpiku własnego, autotransplantację. Po
wcześniejszym pobraniu komórek szpiku i zamrożeniu podaje się wysokodawkową chemiote-
rapię i radioterapię, a następnie przeszczepia się pobrany wcześniej i oczyszczony szpik cho-
rego.
Leczenie nie jest obojętne dla pacjenta i niesie za sobą szereg poważnych działań niepo-
żądanych. Najczęściej są to powikłania wynikające z bezpośredniego działania leków cyto-
statycznych i radioterapii. Są to przede wszystkim wtórne zakażenia, zmiany miejscowe po
naświetlaniu. Do odległych następstw leczenia należą: wtórne nowotwory (białaczka, chło-
niaki, raki), powikłania sercowo-naczyniowe (zapalenie osierdzia, włóknienie mięśnia serco-
wego), powikłania płucne (popromienne zapalenie, włóknienie płuc), zaburzenia funkcji
tarczycy, związane z napromienianiem, zaburzenia rozrodcze (wzrasta ryzyko bezpłodności)
[4].
Pacjenci po leczeniu powinni być oceniani pod kątem wystąpienia całkowitej lub/i czę-
ściowej remisji. Konieczne jest powtarzanie badania lekarskiego, monitorowanie morfologii
52

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
krwi z rozmazem, powtórzenie badań obrazowych, które poprzednio były nieprawidłowe.
W przypadku niepełnej odpowiedzi radiologicznej wskazane jest ocenienie aktywności cho-
roby za pomocą badania histopatologicznego biopsji zmiany lub co najmniej powtarzanie
badań radiologicznych. Zaleca się także wykonanie pozytonowej tomografii emisyjnej, o ile
to możliwe, u chorych z częściową odpowiedzią, w celu identyfikacji chorych wysokiego ry-
zyka.
Po leczeniu zalecane są: powtarzane wizyty lekarskie z badaniem w pierwszym roku co
3 miesiące, następnie co 6 miesięcy przez kolejne 3 lata, później co rok. Badania laboratoryj-
ne i radiogram klatki piersiowej wykonuje się po 6, 12 i 24 miesiącach od zakończenia lecze-
nia. Tomografia komputerowa oraz inne badania radiologiczne zaleca się celem potwier-
dzenia remisji choroby, ale dalsze monitorowanie, z wyjątkiem oceny choroby rezydualnej,
nie jest zalecane. Po napromienianiu szyi wskazane jest badanie kontrolne hormonu tyreotro-
powego po roku, dwóch i pięciu latach. W przypadku napromieniania klatki piersiowej,
zwłaszcza u kobiet w wieku premenopauzalnym, należy obserwować chore w celu wykrycia
wtórnych nowotworów piersi, u kobiet w wieku 40–50 lat wskazane jest badanie mammogra-
ficzne [8].
3.3.6.6 Leczenie chłoniaków nieziarniczych
Jest złożone i zależy między innymi od stopnia złośliwości chłoniaka, stopnia nasilenia ob-
jawów klinicznych, umiejscowienia zmian. W przypadku chłoniaka olbrzymiokomórkowego,
który stanowi 30–50% wszystkich chłoniaków nieziarniczych, standardem jest leczenie w sche-
macie CHOP w połączeniu z rituksymabem. Transplantacja komórek macierzystych jest nadal
metodą eksperymentalną. W przypadku niepowodzenia leczenia, u chorych w dobrym sta-
nie ogólnym, rekomenduje się leczenie konwencjonalne, z następczym leczeniem wysoko-
dawkowym i podaniem komórek macierzystych. Stosuje się także inne schematy chemiote-
rapii, jak DHAP, ESHAP, EPOCH. Leczenie można uzupełnić radioterapią. Jeżeli chorzy nie
kwalifikują się do leczenia wysokimi dawkami, zaleca się podanie konwencjonalnych dawek
leków i radioterapię. Stosuje się także metody paliatywnego leczenia, w zależności od wska-
zań. Chłoniak folikularny jest drugim co do częstości wśród chłoniaków nieziarniczych. U nie-
wielkiej liczby pacjentów w stadium I choroby leczeniem z wyboru jest radioterapia. U cho-
rych z dużym guzem dopuszczalna jest terapia systemowa, jak dla wyższych stopni
zaawansowania. U większości chorych w stadium III i IV w pełni skuteczne leczenie nie jest
możliwe. Biorąc pod uwagę, że w około 15–20% przypadków choroba przechodzi w samoist-
ną remisję, chemioterapię rozpoczyna się w przypadku wystąpienia objawów B, zaburzeń
hematopoezy czy progresji choroby. W przypadku uzyskania długotrwałej remisji, należy roz-
ważyć podanie rituksymabu z innymi schematami, jak COP, CHOP. Alternatywą pozostaje
leczenie fludarabiną lub chlorambucilem. W przypadku przeciwwskazań do chemioterapii,
rozważa się podanie przeciwciał monoklonalnych. Badania sugerują korzyść z podawania
53

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
beta-interferonu jako terapii podtrzymującej. Autrotransplantacja szpiku w przypadku tego
nowotworu jest nadal metodą eksperymantalną.
Monitorowanie choroby po leczeniu powinno odbywać się co 3 miesiące przez pierwsze
2 lata, następnie co 6 miesięcy przez 3 lata, a później raz w roku. Badanie krwi obwodowej
wykonuje się po 3, 6, 12 i 24 miesiącach oraz zawsze w przypadku niepokojących objawów.
Czynność tarczycy ocenia się po napromieniowaniu szyi, badanie powinno się wykonywać
po 1, 2 i 5 latach. Badania obrazowe powtarza się po 3, 6, 12 i 24 miesiącach po zakończeniu
leczenia. W przypadku chorych, którym napromieniowywano klatkę piersiową, zwłaszcza
przed wiekiem pomenopauzalnym i u osób przed 25 rokiem życia, konieczna jest obserwacja
i badania przesiewowe w kierunku wtórnego raka piersi [9, 10, 11].
3.3.7. Rokowanie
Rokowanie w ziarnicy złośliwej jest stosunkowo dobre: około 80% pacjentów żyje dłużej niż
5 lat, a 60% żyje dłużej niż 10 lat. Niekorzystnymi czynnikami rokowniczymi są: masywne zmiany
węzłowe, progresja choroby w czasie leczenia lub w ciągu roku po chemioterapii, zaawan-
sowana choroba (stadium IV), występowanie objawów ogólnych, typ histopatologiczny LD
ziarnicy złośliwej, wiek powyżej 40 lat, płeć męska.
Rokowanie w przypadku chłoniaków nieziarniczych zależy od ich stopnia złośliwości.
Chłoniaki o małym stopniu złośliwości stanowią ponad 70% wszystkich chłoniaków. Źle rokuje
postać centrocytowa chłoniaka oraz rozrosty z komórek T. Rokowanie pogarsza wystąpienie
objawów ogólnych, jak: gorączka, poty, spadek masy ciała. Pięcioletnie przeżycia dla chło-
niaków nieziarniczych ogółem wynoszą około 40–59%. [4, 12] 3 .
3 1. Parkin DM, Bray F, Ferlay J, Pisani P. Global cancer statistics, 2002. CA Cancer J Clin 2005; 55 (2): pp 74–108.
2. Herold G I wsp. Medycyna wewnętrzna. PZWL 2001.
3. The Globocan 2002 database: http://www-dep.iarc.fr
4. Skotnicki AB, Nowak WS. Podstawy hematologii. Kraków, Medycyna Praktyczna 1998.
5. The Merck manual of diagnosis and therapy. http://www.merck.com
6. Coran R, Kumar V, Ramzi T. Robbins pathologic basis of disease. Elsevier/Saunders, 1999, wydanie 6.
7. B7CSH guidelines on nodal non-Hodgkin’s lymphoma – draft 2, August 2002.
8. ESMO minimum clinical recommendations for diagnosis, treatment and follow-up of Hodgkin disease. Ann Oncol
2005; 16: pp 54–55.
9. ESMO Minimum Clinical Recommendations for diagnosis, treatment and follow-up of newly diagnosed large cell
on-Hodgkin’s lymphoma. Ann Oncol 2005; 16: pp 58–59.
10. ESMO Minimum Clinical Recommendations for diagnosis,treatment and follow-up of relapsed large cell non-
Hodgkin’s lymphoma. Ann Oncol 2005; 16: pp 60–61.
11. ESMO Minimum Clinical Recommendations for diagnosis, treatment and follow-up of newly diagnosed follicular
lymphoma. Annals of Oncology 2005; 16: pp 56–57.
12. Coleman MP I wsp. EUROCARE-3 summary: cancer survival in Europe at the end of the 20th century. Annals of
Oncology 2003; 14: pp 128–149.
54

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
3.4. Rak przełyku
3.4.1. Epidemiologia
Szacuje się, że rak przełyku jest ósmym co do częstości nowotworem na świecie – w roku
2002 odnotowano 462 tysiące nowych zachorowań (4,2% wszystkich). Jest jednocześnie szó-
stą co do częstości przyczyną zgonów (5,7% wszystkich, 386 tysięcy zgonów w 2002 roku).
Częściej chorują mężczyźni, niemal wyłącznie po 40 roku życia. W 2002 roku zapadalność
wśród mężczyzn na świecie wynosiła ponad 315 tysięcy, a wśród kobiet ponad 146 tysięcy
[1]. Jednakże w krajach Azji i Afryki mężczyźni i kobiety chorują równie często [1]. W Polsce
rozpoznaje się rocznie około 1300 przypadków raka przełyku [2]. Zapadalność i umieralność
dla populacji polskiej wynosi dla kobiet i mężczyzn odpowiednio: 0,9 i 0,8 na 100 tysięcy i 6,0
i 4,7 na 100 tysięcy [3].
Obserwuje się duże zróżnicowanie geograficzne w obserwowanych współczynnikach za-
padalności. Najwyższą zachorowalność stwierdza się w Chinach, natomiast niską w Afryce
Zachodniej. Do innych obszarów o relatywnie wysokich współczynnikach należą: Afryka Po-
łudniowa i Wschodnia, Azja Południowo-Środkowa i Japonia [1]. Duże zróżnicowanie geogra-
ficzne zapadalności na raka przełyku świadczy o istotnym wpływie czynników środowisko-
wych na rozwój tego nowotworu [1].
Zapadalność na raka płaskonabłonkowego, który stanowi większość przypadków tego
nowotworu, utrzymuje się ostatnio na stałym poziomie. Zaobserwowano natomiast wzrost
liczby zachorowań na raka gruczołowego przełyku [1, 4]. Najbardziej prawdopodobnym wy-
tłumaczeniem tego zjawiska jest wzrastająca częstość występowania przełyku Barretta, stanu
przednowotworowego, rozwijającego się na podłożu refluksu żołądkowo-przełykowego, co
jest najpewniej związane ze wzrastającą otyłością społeczeństw.
3.4.2. Czynniki ryzyka
Zwraca się szczególną uwagę na czynniki środowiskowe w rozwoju raka płaskonabłonko-
wego. Uważa się, że niewłaściwa dieta może predysponować do wystąpienia tego nowo-
tworu. Ponadto wymienia się niedobory witamin w diecie (witaminy A, C, ryboflawiny, tiami-
ny, pirydoksyny), pierwiastków śladowych, zanieczyszczenie pokarmu pleśnią czy dużą
zawartość nitratów w diecie. Nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu także są czynnikami ry-
zyka. Przewlekłe schorzenia przełyku, jak zapalenie przełyku, achalazja, długotrwająca cho-
roba trzewna, a także czynniki genetyczne predysponują do rozwoju choroby. Wiadomo
również, że osoby rasy czarnej chorują częściej [1, 4].
Rak gruczołowy przełyku często pojawia się na podłożu zmienionej śluzówki przełyku, zwa-
nej przełykiem Barretta. Cechą charakteryzującą przełyk Barretta jest zastąpienie prawidło-
55

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
wej błony śluzowej przełyku, wyścielonej nabłonkiem płaskim, przez komórki kolumnowe,
w odpowiedzi na długotrwałe uszkodzenie, takie jak refluks żołądkowo-przełykowy [4]. Bada-
nia transformacji nowotworowej potwierdziły, że jednym z zasadniczych etapów bezpośred-
nio poprzedzających rozwój inwazyjnej postaci raka przełyku jest wysokiego stopnia dysplazja
[5].
3.4.3. Objawy
Choroba początkowo przebiega bezobjawowo. Później pojawiają się dolegliwości spo-
wodowane zwężeniem przełyku przez masę nowotworu. Są to przede wszystkim zaburzenia
połykania (74%). Początkowo upośledzenie dotyczy połykania pokarmów stałych, później
płynnych. Wśród innych objawów wymienia się ubytek masy ciała (57%) oraz bolesne poły-
kanie (17%). Rzadziej spotykanymi dolegliwościami są: duszność, kaszel, chrypka i ból za
mostkiem [2].
3.4.4. Obraz histopatologiczny
Najczęściej rozpoznaje się raki płaskonabłonkowe. Raki tego typu zazwyczaj są dobrze lub
średnio zróżnicowane. Niezależnie od stopnia zróżnicowania, z powodu dużego zaawanso-
wania zmian w momencie wystąpienia objawów, rokowanie jest złe. Raki gruczołowe, któ-
rych częstość występowania stale wzrasta, zazwyczaj lokalizują się w dolnej części przełyku
i mogą naciekać żołądek. Większość guzów tego typu produkuje śluz i histologicznie przypo-
mina nowotwory żołądka. W niektórych przypadkach widoczne jest utkanie przypominające
komórki jelita cienkiego [4]. W przełyku lokalizują się również mięsaki mezenchymalne pod-
ścieliska przewodu pokarmowego, w tej lokalizacji mają charakter guzów łagodnych [6].
3.4.5. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego
W tabeli 7 przedstawiono klasyfikację TNM dla raka przełyku oraz stopnie zaawansowania
klinicznego nowotworu wg Amerykańskiego Towarzystwa Walki z Rakiem (AJCC) [7].
Tabela 7.
Klasyfikacja TNM guzów raka przełyku i stopnie zaawansowania klinicznego wg AJCC
Guz pierwotny
Tx Guz pierwotny nie może być oceniony
T0 Guz pierwotny nieobecny
Tis Rak in situ
T1 Nowotwór nacieka blaszkę właściwą błony śluzowej lub błonę podśluzową
T2 Nowotwór nacieka błonę mięśniową
T3 Rak nacieka przydankę przełyku
T4 Rak nacieka struktury otaczające
56

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Regionalne węzły chłonne
Nx Regionalne węzły chłonne nie do oceny
N0 Brak przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych
N1 Przerzuty w regionalnych węzłach chłonnych obecne
Przerzuty odległe
MX Nie można ocenić przerzutów odległych
M0 Przerzuty odległe nieobecne
M1 Przerzuty odległe obecne
Guzy dolnego odcinka przełyku
M1a Przerzuty do węzłów chłonnych trzewnych
M1b Inne przerzuty odległe
Guzy środkowego odcinka przełyku
M1a Nie dotyczy
M1b Zajęcie węzłów chłonnych nieregionalnych i/lub inne przerzuty odległe
Guzy górnego odcinka przełyku
M1a Przerzuty do węzłów chłonnych szyi
M1b Inne przerzuty odległe
Stopnie zaawansowania klinicznego
Stopień 0 Tis N0 M0
Stopień I T1 N0 M0
Stopień IIA T2 N0 M0
T3 N0 M0
Stopień IIB T1 N1 M0
T2 N1 M0
Stopień III T3 N1 M0
T4 każde N M0
Stopień IV Każde T każde N M1
Stopień IVA Każde T każde N M1a
Stopień IVB Każde T każde N M1b
3.4.6. Diagnostyka i leczenie
3.4.6.1 Badanie fizykalne
W badaniu stwierdzić można powiększenie węzłów chłonnych, na przykład szyjnych, po-
większenie wątroby.
3.4.6.2 Badania obrazowe
Pierwszym etapem diagnostycznym jest wykonanie badania radiologicznego przełyku
z podaniem środka cieniującego. Badanie pozwala uwidocznić guz w świetle przełyku, który
utrudnia przepływ kontrastu przez przełyk do żołądka.
Dokładną ocenę obrazową przeprowadzić można za pomocą takich badań, jak tomo-
grafia komputerowa. Wydaje się, że diagnostyka z zastosowaniem pozytonowej tomografii
emisyjnej pozwala dokładniej ocenić stopień zaawansowania klinicznego w porównaniu
z tomografią komputerową. Połączenie dwóch metod PET i CT jest obiecującym narzędziem,
57

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
które może znacznie poprawić dokładność oceny zaawansowania klinicznego przed plano-
wanym zabiegiem operacyjnym [8].
3.4.6.3 Badanie endoskopowe
Jest badaniem z wyboru w diagnostyce nowotworów przełyku. Umożliwia wykrycie zmian
w błonie śluzowej przełyku, niewidocznych w innych metodach diagnostycznych. Pozwala
także na pobranie wycinków z podejrzanego obszaru w celu ostatecznego potwierdzenia
histopatologicznego raka. Rak przełyku w badaniu endoskopowym może przyjmować po-
stać polipowatą (60%), wrzodziejącą (25%) lub płaską, rozprzestrzeniającą się śródściennie
(15%) [4]. Nowszą metodą diagnostyczną jest badania endosonograficzne. Oprócz oceny
błony śluzowej, jak w standardowym badaniu endoskopowym, wykorzystanie fal ultradźwię-
kowych umożliwia nieinwazyjną ocenę głębokości nacieku nowotworowego oraz powięk-
szenie regionalnych węzłów chłonnych [2].
3.4.6.4 Markery nowotworowe
Oznaczenia markerów nowotworowych cechują się małą czułością i swoistością. Do mo-
nitorowania nawrotów choroby przydatne mogą być oznaczenia antygenu rakowo-
płodowego (CEA) czy innych antygenów rakowych (CA 19-9, CA 125).
3.4.6.5 Badanie histopatologiczne
Badanie histopatologiczne jest niezbędne dla postawienia ostatecznego rozpoznania no-
wotworu przełyku.
3.4.6.6 Leczenie radykalne
Do leczenia radykalnego kwalifikują się chorzy, u których nie stwierdzono przerzutów. Sto-
suje się operacyjne usunięcie nacieku nowotworowego, od metod ablacji błony śluzowej do
resekcji przełyku. Inną standardową metodą leczenia jest chemioradiotarepia poprzedzają-
ca zabieg operacyjny lub sama radiochemioterapia, jeżeli nie można operować chorego.
Wybór metody uzależnia się od stopnia zaawansowania klinicznego. Najczęściej stosuje się
5-fluorouracyl i cisplatynę. W stadium I stosuje się wstępne leczenie operacyjne lub wstępną
radiochemioterapię. W stadium T4 N1 M0 stosuje się chemioradioterapię, natomiast w sta-
diach T2/3 N0/1 M0/1a można rozważyć leczenie operacyjne z terapią dodatkową lub che-
mioradioterapię z późniejszym leczeniem operacyjnym, lub samą chemioradioterapię [2, 9].
3.4.6.7 Leczenie paliatywne
Celem leczenia paliatywnego jest zmniejszenie dolegliwości chorego, poprawienie jego
odżywienia, poprawa jakości życia. Stosuje się różne metody zmniejszające zaburzenia pasa-
żu przełykowego lub pozwalające na utrzymanie drożności przełyku. U niektórych chorych
będzie to radiochemioterapia, u innych zabiegi endoskopowe czy protezowanie przełyku.
58

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
W przypadku całkowitego zamknięcia światła przełyku można rozważyć operacyjne założe-
nie gastrostomii w celu żywienia chorego.
3.4.7. Rokowanie
Rak przełyku należy do nowotworów o bardzo złym rokowaniu (5-letnie przeżycia < 20%).
Szacunkowe 5-letnie przeżycia w polskiej populacji wyrażone w procentach wynoszą: 5,6 dla
mężczyzn i 4,1 dla kobiet [10, 11] 4 .
3.5. Rak kobiecych narządów rodnych
3.5.1. Rak endometrium
3.5.1.1 Epidemiologia
Dystrybucja geograficzna w przypadku raka trzonu macicy przypomina dystrybucję geo-
graficzną raka jajnika. Prognoza jednak dla tego nowotworu jest zdecydowanie lepsza niż
w przypadku raka jajnika. W roku 2002 zarejestrowano 199 tysięcy zachorowań na raka trzonu
macicy, co stanowi 3,9% wszystkich nowotworów u kobiet. Zapadalność na raka trzonu ma-
cicy na świecie wynosi 6,5 na 100 tysięcy [1]. Jednocześnie w tym roku odnotowano 50 tysię-
cy zgonów w przebiegu tej choroby, co stanowi 1,7% wszystkich zgonów z powodu chorób
nowotworowych u kobiet. Rocznie na raka trzonu macicy umiera 1,6 kobiet na 100 tysięcy.
Nowotwór ten najczęściej jest rozpoznawany u kobiet w wieku pomenopauzalnym. Na świe-
cie 91% nowych przypadków rozpoznawanych jest u kobiet po 50 roku życia [1]. Najwyższą
zapadalność obserwuje się w Europie (11,8 do 12,5 na 100 tysięcy) i Ameryce Północnej (22
na 100 tysięcy). Najniższe zapadalności występują w południowej i wschodniej Azji (z Japonią
włącznie) oraz w Afryce (zapadalność poniżej 3,5 na 100 tysięcy) [1]. Z danych epidemiolo-
gicznych z 2002 roku wynika, że w Polsce rocznie na raka trzonu macicy zapada 13 kobiet na
100 tysięcy, jednocześnie umiera z tego powodu 2,8 kobiet na 100 tysięcy (wartości standary-
zowane wiekiem) [2].
4 1. Parkin DM, Bray F, Ferlay J, Pisani P. Global cancer statistics, 2002. CA Cancer J Clin 2005; 55 (2): pp 74–108.
2. Szczeklik A. i wsp. Choroby wewnętrzne. Kraków, Medycyna Praktyczna 2005.
3. The Globocan 2002 database: http://www-dep.iarc.fr
4. Coran R, Kumar V, Ramzi T. Robbins pathologic basis of disease. Elsevier/Saunders, 1999, wydanie 6.
5. Postępy w chirurgii przełyku w 2005 roku. Medycyna Praktyczna 2006; 01: pp 9–14.
6. National Cancer Institute. Esophageal cancer. http://cancerweb.ncl.ac.uk/cancernet/100089.html
7. AJCC cancer staging manual, sixth edition;
http://www.cancerstaging.org/education/tnmschema/esophagus.ppt
8. Kato H, Miyazaki T, Nakajima M, et al. The incremental effect of positron emission tomography on diagnostic accuracy
in the initial staging of esophageal carcinoma. Cancer 2005; 103: pp 148–156.
9. ESMO Minimal Clinical Recommendations for diagnosis, treatment and follow-up of esophageal cancer. Ann
Oncol 2005; 16: pp 26–27.
10. Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych. Założenia i cele operacyjne 2006–2015.
http://www.mz.gov.pl/wwwfiles/ma_struktura/docs/zalozenia_ustawy_o_npzchn.pdf
11. Coleman MO et al. Eurocare-3 summary: cancer survival in Europe at the end of 20th century. Annals of Oncology
2003; 1: pp 128–149.
59

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
3.5.1.2 Czynniki ryzyka
Rak endometrium częściej występuje w krajach rozwiniętych, które charakteryzuje wysokie
spożycie tłuszczów. Najbardziej istotnym czynnikiem ryzyka jest otyłość, która zwiększa ryzyko
3–10-krotnie. Rak endometrium występuje u osób, u których zaburzona jest równowaga po-
między progesteronem i estrogenem, z przewagą estrogenów. Należą tu: estrogenowa tera-
pia zastępcza, otyłość, zespół policystycznych jajników, nierodzenie, menopauza w późnym
wieku, guzy produkujące estrogen, brak owulacji lub rzadkie owulacje. Zwiększa ryzyko za-
chorowania na raka endometrium przebycie napromieniania miednicy w przeszłości czy ro-
dzinne występowanie nowotworów piersi lub jajników.
Hiperplazja endometrium zazwyczaj poprzedza rozwój raka endometrium.
3.5.1.3 Objawy
U ponad 90% chorych obserwuje się nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych (krwawie-
nia pomenopauzalne, nieregularne krwawienia między miesiączkami). Szacuje się, że około
30% kobiet z nieprawidłowymi krwawieniami po menopauzie choruje na raka endometrium.
3.5.1.4 Obraz histopatologiczny
W ponad 80% przypadków utkanie histopatologiczne odpowiada rakowi gruczołowemu,
w tym w 60% przypadków nowotwór jest dobrze zróżnicowany, a w 20% niezróżnicowany. Od
stopnia dojrzałości nowotworu zależy naciekanie głębszych warstw ściany, jak i prawdopo-
dobieństwo wystąpienia przerzutów odległych. Mięsaki stanowią 5% wszystkich nowotworów
trzonu macicy, z mięsakami gładkokomórkowymi, mieszanymi guzami mezodermalnymi, mię-
sakami podścieliska endometrium. Mięsaki charakteryzują się gorszą prognozą [3,4].
3.5.1.5 Klasyfikacja zaawansowania klinicznego
Klasyfikacja zaawansowania nowotworu uwzględnia stopień zróżnicowania histologiczne-
go nowotworu (stopnie G), jak również cechy zaawansowania klinicznego, które ustalane są
w trakcie zabiegu operacyjnego, jak głębokość nacieku, zajęcie szyjki macicy, przerzuty do
węzłów chłonnych czy jamy otrzewnowej [3,4].
W tabeli 8 przedstawiono ogólnie przyjętą klasyfikację zaawansowania klinicznego Mię-
dzynarodowej Federacji Ginekologów i Położników (FIGO) z 1988 roku.
60

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 8.
Klasyfikacja zaawansowania klinicznego raka endometrium wg FIGO
Stopień Opis
Stopień 0 Rak in situ
Stopień I IA – nowotwór ograniczony do trzonu macicy, długość jamy macicy nie przekracza 8 cm
IB – nowotwór ograniczony do trzonu macicy długość jamy macicy przekracza 8 cm
Stopień II Rak zajmuje trzon i szyjkę
Stopień III Rak przechodzi poza macicę, ale nie przekracza granicy miednicy mniejszej
Stopień IV Rak przechodzi poza miednicę mniejszą lub nacieka błonę śluzową pęcherza lub odbytnicę (potwierdzone
badaniem histologicznym wycinków)
IVA – zajęcie sąsiadujących narządów
IVB – przerzuty do narządów odległych
3.5.1.6 Diagnostyka i leczenie
U części pacjentek rozpoznanie stawia się na podstawie nieprawidłowego wyniku rozma-
zu cytologicznego. Konieczne do rozpoznania jest badanie mikroskopowe wyskrobin z kanału
szyjki i jamy macicy, uzyskanych metodą mikroabrazji frakcjonowanej. Niezbędne jest bada-
nie ginekologiczne miednicy małej przez pochwę i odbytnicę, jak również wykonanie radio-
gramu klatki piersiowej [3, 4].
Profilaktyka raka trzonu macicy polega na obserwacji i właściwym leczeniu kobiet należą-
cych do grupy wysokiego ryzyka. Nieprawidłowe krwawienia są wskazaniem do wyłyżeczko-
wania jamy macicy. U młodych pacjentek należy leczyć cykle bezowulacyjne. W razie roz-
poznania rozrostu gruczolakowatego endometrium można przeprowadzić próbę leczenia
hormonalnego lub proste wycięcie macicy. Leczeniem podstawowym raka trzonu macicy
jest leczenie operacyjne, zalecane u wszystkich chorych bez przeciwwskazań do operacji
w stadium choroby I–III. W trakcie zabiegu konieczne jest pobranie materiału z jamy otrzew-
nowej do badania cytologicznego, jak również dokładna rewizja jamy otrzewnowej z pobra-
niem wycinków z miejsc podejrzanych. W przypadku pacjentów z grupy wysokiego ryzyka
węzły chłonne miednicy, jak i przyaortalne powinny być pobrane do badania histopatolo-
gicznego lub usunięte w całości, jeżeli budzą podejrzenie zajęcia przez proces nowotworowy.
Leczenie uzupełniające polega na napromienianiu dawką 40–50 Gy i dotyczy osób, u któ-
rych stwierdzono przerzuty do węzłów chłonnych, przydatków, głębokie naciekanie mię-
śniówki oraz zajęcia marginesu operacyjnego. Rozważyć można miejscowe napromienianie
za pomocą brachyterapii. Nieoperacyjne stadia III i IV leczone są wyłącznie radioterapią.
Leczeniem systemowym z wyboru jest hormonoterapia, której skuteczność w przypadku
stwierdzenia obecności receptora hormonalnego wynosi 75%. Na ogół stosuje się progesta-
geny. Hormonoterapia jest leczeniem z wyboru w stadiach zaawansowanych, natomiast jej
61

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
udział w leczeniu uzupełniającym jest dyskusyjny. Jednocześnie należy rozważyć podawanie
progestagenów u chorych z nadciśnieniem, otyłością, cukrzycą, ponieważ istnieje ryzyko na-
silenia dolegliwości w czasie leczenia [3, 4].
3.5.1.7 Rokowanie
Rak trzonu macicy cechuje się wysoką przeżywalnością, która wynosi 86% w Stanach Zjed-
noczonych i 78% w Europie. Przeżywalność jest wyższa w porównaniu do przeżywalności oce-
nionej dla raka piersi, zwłaszcza w krajach rozwijających się. Wyniki leczenia są uzależnione
od stopnia zaawansowania klinicznego nowotworu: w stopniu I 5-letnie przeżycie wynosi 80–
90%, w II – 30–70%, w III – 15–40%, a w IV– 0–3% [1, 5] 5 .
3.5.2. Rak szyjki macicy
3.5.2.1 Epidemiologia
Rak szyjki macicy jest jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych wśród kobiet. Jest
siódmym co do częstości nowotworem złośliwym na świecie, lecz drugim co do częstości
wśród kobiet. W roku 2002 odnotowano 493 tysiące nowych przypadków raka szyjki macicy
i 274 tysiące zgonów z tego powodu. Rak szyjki macicy znacznie częściej występuje w krajach
rozwijających się (83% wszystkich przypadków). W krajach tych rak szyjki macicy stanowi 15%
wszystkich nowotworów u kobiet. W krajach rozwiniętych nowotwór ten stanowi tylko 3,8%
nowych nowotworów. Najwyższa zapadalność występuje w takich rejonach, jak Afryka, Ame-
ryka Łacińska, Azja Południowa, Karaiby. W krajach rozwiniętych zapadalność na raka szyjki
macicy wynosi 14,5 na 100 tysięcy (wartości standaryzowane wiekiem). Zapadalność jednak
w regionach takich, jak Europa, Ameryka Północna drastycznie zmieniła się po wprowadze-
niu programów przesiewowych. Bardzo niską zapadalność obserwuje się w Chinach (6,8 na
100 tysięcy), Azji Zachodniej (5,8 na 100 tysięcy). Umieralność jest zdecydowanie niższa w po-
równaniu do zapadalności. Stosunek umieralności do zapadalności na świecie wynosi 55%
[1]. W ciągu ostatnich lat, dzięki wprowadzeniu badań przesiewowych, obserwowano istotne
obniżanie się zapadalności i umieralności w krajach dobrze rozwiniętych. W niektórych kra-
jach rozwijających się współczynniki te także obniżają się (Chiny) [1]. W Polsce w 2002 roku
zapadalność na raka szyjki macicy wyniosła 18,4 na 100 tysięcy kobiet, a umieralność 7,8 na
100 tysięcy (wartości standaryzowane wiekiem) [2].
5 1. Parkin DM, Bray F, Ferlay J, Pisani P. Global Cancer Statistics, 2002. CA Cancer J Clin 2005; 55; pp 74–108.
2. Globocan 2002 database. http://www-dep.iarc.fr/
3. The Merck manual of diagnosis and therapy. www.merck.com
4. Pawlicki M I wsp. Leczenie nowotworów. Bielsko-Biała, Alfa Medica Press, 1996.
5. Coleman MP, Gatta G, Verdecchia A, Estève J, Sant M, Storm H, Allemani C, Ciccolallo L, Santaquilani M, Berrino
F and the EUROCARE Working Group. EUROCARE-3 summary: cancer survival in Europe at the end of the 20th century.
Ann Oncol 2003; 14: pp 128–149.
62

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
3.5.2.2 Czynniki ryzyka
Jednym z głównych czynników etiologicznych jest zakażenie wirusem brodawczaka ludz-
kiego (HPV, ang. human papilloma virus). Innymi zakażeniami zwiększającymi ryzyko zacho-
rowania na raka szyjki macicy są: zakażenia wirusem HIV, chlamydiami [3]. Ostatnie badania
epidemiologiczne z zastosowaniem czułych metod wykrywania wirusa HPV wykazują korela-
cję pomiędzy częstością wykrywania wirusa a zachorowalnością na raka szyjki macicy. Do
innych czynników ryzyka należą: duża liczba porodów, nikotynizm, stosowanie doustnych
środków antykoncepcyjnych [1]. Kobiety spożywające niewielką ilość owoców i warzyw, jak
również kobiety z nadwagą mają zwiększone ryzyko zachorowalności. Niski status socjoeko-
nomiczny predysponuje do rozwoju raka szyjki macicy. U niektórych osób obserwuje się ro-
dzinną predyspozycję do zachorowań na raka szyjki macicy [3].
3.5.2.3 Objawy
Najwcześniejszym i często pierwszym objawem jest nieprawidłowe krwawienie z dróg rod-
nych. Objaw ten jest często bagatelizowany przez lekarzy i pacjentów ze względu na incy-
dentalny charakter. Innymi objawami są: bóle okolicy lędźwiowo-krzyżowej, nieregularne mie-
siączki. W 5–10% przypadków nie stwierdza się żadnych podejrzanych objawów. Późne
występowanie dolegliwości jest przyczyną późnych rozpoznań raka szyjki macicy. W zaawan-
sowanych stadiach mogą dominować: zaburzenia fikcji, parcie na pęcherz moczowy, obja-
wy niewydolności nerek, spowodowane uciskiem na moczowody przez naciek nowotworowy
lub powiększone węzły chłonne miednicy małej [4].
3.5.2.4 Obraz histopatologiczny
W badaniu mikroskopowym najczęściej stwierdza się raka płaskonabłonkowego, który
stanowi 95% wszystkich nowotworów złośliwych szyjki macicy. Znacznie rzadziej występuje rak
gruczołowy (4–5%), w tym jego odmiany: typ endometrioidalny, mezonefroidalny i rak gru-
czołowo-płaskonabłonkowy, bardzo rzadko rak niezróżnicowany, oblak (cylindroma), mięsak,
czerniak i chłoniak [4].
3.5.2.5 Klasyfikacja zaawansowania klinicznego
Powszechnie stosowaną klasyfikacją zaawansowania klinicznego jest system wprowadzo-
ny przez Międzynarodową Federację Ginekologów i Położników (FIGO). W tabeli 9 przedsta-
wiono tę klasyfikację.
63

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 9.
Klasyfikacja zaawansowania klinicznego raka szyjki macicy według FIGO
Stadium Opis
Stopień 0
Stopień I
Stopień II
Stopień III
Stopień IV
Rak przedinwazyjny (carcinoma in situ)
Rak ograniczony wyłącznie do szyjki macicy (nie uwzględnia przejścia na trzon macicy)
IA – rak inwazyjny, przedkliniczny, rozpoznany wyłącznie mikroskopowo
IA1 – minimalne mikroskopowo naciekanie podścieliska
IA2 – naciekanie w głąb podścieliska nie przekracza 5 mm, licząc od błony podstawnej, wymiar
poprzeczny nacieku nie przekracza 7 mm
IB – naciek raka większy (mikroskopowo) od IA2, z reguły jest to widoczny naciek ograniczony tylko
do szyjki
Rak przechodzi poza szyjkę macicy, ale nie sięga ścian kostnych miednicy i nie nacieka 1/3 dolnej
części pochwy
IIA – rak nacieka sklepienia pochwy i jej ściany, ale nie dochodzi do 1/3 dolnej długości
IIB – rak nacieka przymacicza, ale nie dochodzi do ścian kostnych miednicy
Naciek raka dochodzi do ścian kostnych miednicy i/lub zajmuje dolną 1/3 część pochwy (w badaniu
per rectum nie stwierdza się wolnej przestrzeni między guzem szyjki a ścianą miednicy), do
tego stopnia kwalifikują się wszystkie przypadki wodonercza lub nieczynnej nerki
IIIA – naciek raka przechodzi na 1/3 część pochwy, bez naciekania przymacicz do kości
IIIB – rak nacieka przymacicza do kości albo powoduje wodonercze lub nieczynność nerki
Rak szerzy się poza teren miednicy mniejszej lub nacieka błonę śluzową pęcherza moczowego
i/lub odbytnicy – cystoskopowy obraz tzw. obrzęku groniastego (oedema bullosum) nie upoważnia
do rozpoznania stopnia IV, wyłącznie mikroskopowe badanie wycinków z pęcherza lub odbytnicy
decyduje o kwalifikacji do stopnia IV (lub badanie cytologiczne moczu)
IVA – rak nacieka błonę śluzową pęcherza moczowego lub odbytnicy i/lub szerzy się poza teren
miednicy mniejszej
IVB – przerzuty odległe
3.5.2.6 Diagnostyka i leczenie
Podstawowym i najważniejszym etapem diagnostycznym jest badanie ginekologiczne.
Najistotniejsze znaczenie we wczesnym wykrywaniu raka szyjki macicy w stadium przedinwa-
zyjnym ma badanie cytologiczne. W cytologii ginekologicznej najszerzej przyjęta była,
a w Polsce nadal stosowana klasyfikacja Papanicolau. Grupa I odpowiada obrazowi prawi-
dłowemu, grupa III wymaga pogłębienia diagnostyki i leczenia (cechy silnego procesu za-
palnego i dysplazji komórek), grupa IV odpowiada rakowi płaskonabłonkowemu przedinwa-
zyjnemu, a grupa V – rakowi naciekającemu. Badanie kolposkopowe umożliwia lokalizację
zmian nieprawidłowych. Ostateczne rozpoznanie można ustalić na podstawie badania hi-
stopatologicznego materiału pobranego z szyjki macicy za pomocą wyłyżeczkowania kana-
łu szyjki i trzonu macicy.
Wiele innych badań diagnostycznych może być zastosowanych, ale nie są one konieczne
do rozpoznania. Diagnostykę uzupełnia się o badania obrazowe, przede wszystkim tomogra-
fię komputerową miednicy czy rezonans magnetyczny. Diagnostyka PET znajduje zastosowa-
nie w przypadkach podejrzenia rozsiewu nowotworowego. Dożylna urografia pomaga uwi-
docznić zaburzenia odpływu moczu, które mogą być wywołane uciskiem przez masy
nowotworu [3].
64

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Podstawowymi metodami leczenia inwazyjnego szyjki macicy są chirurgia i radioterapia.
Wybór metody jest uzależniony od stopnia zaawansowania klinicznego. Radioterapia jest
metodą leczenia radykalnego we wszystkich stopniach zaawansowania, natomiast leczenie
chirurgiczne dotyczy chorych w stopniu I i częściowo IIA. Zasięg zabiegu operacyjnego uza-
leżniony jest od stopnia zaawansowania nowotworu. W stanach nieinwazyjnych stosuje się
krioterapię i laseroterapię. Konizacja, czyli usunięcie nowotworu z fragmentem szyjki macicy
drogą przezpochwową, rzadko jest jedyną metodą leczenia. Zakres zabiegu operacyjnego
waha się od prostego usunięcia macicy do operacji usunięcia wszystkich narządów i tkanek
miednicy mniejszej. Wyniki leczenia chirurgicznego i napromieniania są podobne. Innym po-
dejściem są próby skojarzenia radioterapii i chemioterapii. Obecnie stosuje się schematy wie-
lolekowe, oparte na cisplatynie oraz zawierające kombinacje wielu innych cytostatyków.
Pozwalają one uzyskać około 50% odpowiedzi, jednak całkowite regresje występują rzadko
i są krótkotrwałe. Najczęściej stosuje się cisplatynę, paclitaksel, topotecan, ifosfamid lub flu-
orouracyl [3, 4].
3.5.2.7 Rokowanie
W ciągu ostatnich lat obserwowano poprawę w przeżywalności z powodu raka szyjki ma-
cicy. Tendencja ta jednak nie dotyczy krajów Europy Wschodniej. Średnie przeżycie 5-letnie
w Europie szacuje się na około 60%, różnice pomiędzy poszczególnymi obszarami Europy są
stosunkowo niewielkie. Przeżywalność wyższą niż w innych krajach Europy obserwuje się
w Czechach. Badania epidemiologiczne sugerują istotną rolę programów przesiewowych,
polegających na ocenie cytologicznej wymazów z szyjki macicy, w poprawie przeżywalności
obserwowanej w Europie Zachodniej [5] 6 .
3.5.3. Rak jajnika
3.5.3.1 Epidemiologia
Rak jajnika jest szóstym co do częstości nowotworem rozpoznawanym u kobiet i siódmą
w kolejności przyczyną zgonów z powodu nowotworów złośliwych u kobiet. W roku 2002 na
świecie odnotowano 204 tysiące nowych przypadków raka jajnika i 125 tysięcy zgonów z je-
go powodu. Zapadalność jest najwyższa w krajach rozwiniętych, w których osiąga wartość
9 na 100 tysięcy, z wyjątkiem Japonii, gdzie zapadalność jest niższa (6,4 na 100 tysięcy) [5].
Najwyższe indeksy zapadalności obserwuje się w Stanach Zjednoczonych, Europie i Izraelu,
najniższe w Japonii [3]. Zachorowalność na raka jajnika w Europie wynosi 18 na 100 tys. popu-
lacji, natomiast umieralność 12 na 100 tysięcy na rok [2]. W Europie Wschodniej rak jajnika jest
6 1. Parkin DM, Bray F, Ferlay J, Pisani P. Global cancer statistics, 2002. CA Cancer J Clin 2005; 55 (2): pp 74–108.
2. The Globocan 2002 database: http://www-dep.iarc.fr
3. American Cancer Society. Detailed guide: cervical cancer. http://www.cancer.org/
4. Pawlicki M i wsp. Leczenie nowotworów. Bielsko Biała, Alfa Medica Press, 1996.
5. Coleman MO et al. Eurocare-3 summary: cancer survival in Europe at the end of 20th century. Ann Oncol 2003; 1:
pp 128–149.
65

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
szóstym co do częstości nowotworem złośliwym, natomiast w Europie Zachodniej – trzecim
[1]. Średni wiek kobiet, u których rozpoznano raka jajnika, wynosi 63 lata. Zachorowalność
wzrasta z wiekiem i osiąga maksimum w ósmej dekadzie życia [2]. W Polsce zapadalność na
raka jajnika wśród kobiet w 2002 roku wynosiła 12,5 na 100 tysięcy, a umieralność 6,8 na 100
tysięcy.
Na rysunku 3 przedstawiono zapadalność oraz umieralność na raka jajnika w wybranych
regionach świata.
Rysunek 3.
Zapadalność i umieralność na raka jajnika w wybranych regionach geograficznych [7]
3.5.3.2 Czynniki ryzyka
Choroba występuje w każdym wieku, częściej po 40 roku życia. Rzadko także stwierdza się
występowanie rodzinne. Choroba częściej występuje w krajach wysoko uprzemysłowionych.
3.5.3.3 Objawy
Rozwój raka jajnika przebiega przez długi czas bezobjawowo, a występujące objawy są
niecharakterystyczne. Dlatego chorobę zazwyczaj rozpoznaje się w zaawansowanym sta-
dium (III lub IV wg FIGO) [4]. Najczęstszymi objawami są: uczucie ucisku w jamie brzusznej,
przyrost masy ciała, uczucie pełności, wzdęcia, odbijania. Mogą wystąpić krwawienia z po-
chwy, jednostronny ból w podbrzuszu [4]. Ostre objawy występują rzadko i polegają na skrę-
cie szypuły jajnika i krwotoku.
66

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
3.5.3.4 Obraz histopatologiczny
Klasyfikacji histologicznej dokonuje się w oparciu o podział WHO. Wyróżnia się trzy rodzaje
guzów jajnika. Są to guzy nabłonkowe jajnika, guzy z pierwotnej komórki rozrodczej oraz guzy
zrębu jajnika. Sporadycznie w tym umiejscowieniu rozpoznaje się mięsaki czy guzy przerzuto-
we (raki piersi, przewodu pokarmowego, innych narządów płciowych i chłoniaki). Najczęst-
szymi są raki pochodzenia nabłonkowego, szacuje się, że stanowią ponad 85% wszystkich
nowotworów jajnika.
3.5.3.5 Klasyfikacja zaawansowania klinicznego
Ocena zaawansowania klinicznego, w przypadku nie stwierdzenia przerzutów odległych,
wymaga otwarcia jamy brzusznej. Jeżeli choroba wydaje się być ograniczona, zasadniczą
rolę odgrywa laparotomia z oceną przepony, jelit, otrzewnej, regionalnych węzłów chłon-
nych, sieci czy pobranie popłuczyn z jamy otrzewnej do badania histopatologicznego [4, 5].
Międzynarodowa Federacja Ginekologiczno-Położnicza (FIGO) oraz Amerykańskie Towa-
rzystwo Walki z Rakiem (AJCC) zaproponowały klasyfikację zaawansowania klinicznego, któ-
rą przedstawiono w tabeli 10.
Tabela 10.
Klasyfikacja zaawansowania klinicznego raka jajnika wg AJCC i FIGO
Stopień Charakterystyka
I
II
III
Stopień I: guz ograniczony do jajnika.
IA: wzrost guza ograniczony do jednego jajnika, bez wodobrzusza, guz nie nacieka powierzchni
jajnika i torebki jajnika,
IB: wzrost guza w obrębie dwóch jajników, bez wodobrzusza, bez naciekania przez guz zewnętrznej
powierzchni jajnika i torebki jajnika,
IC: guz w stopniu IA lub IB, naciek sięga powierzchni jednego lub dwóch jajników, lub uszkodzenie
torebki jajnika, lub obecność wodobrzusza z rozpoznanymi komórkami nowotworowymi, lub dodatnich
popłuczyn otrzewnej.
Stopień II: guz w jednym lub obydwu jajnikach z zajęciem miednicy.
IIA: naciek lub przerzuty do macicy i/lub jajowodów,
IIB: szerzenie się na tkanki miednicy,
IIC: guz w stopniu IIA lub IIB, lecz guz nacieka powierzchnię jednego lub obydwu jajników, lub uszkadza
torebkę jajnika, lub stwierdza się wodobrzusze z obecnością komórek nowotworowych, lub
wynik popłuczyn jamy otrzewnej jest dodatni.
Różnice w kryteriach kwalifikujących chorych do stanów IC lub IIC mają wpływ na diagnozę. Ważne
jest, aby móc ocenić, czy uszkodzenie torebki jest wynikiem nacieku guza czy interwencji chirurgicznej
lub czy obecne są komórki nowotworowe w płynie otrzewnowym, czy popłuczynach z jamy
otrzewnej.
Stopień III: guz w jednym lub obydwu jajnikach, z udowodnionymi histologicznie przerzutami do
otrzewnej poza miednicą i/lub przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych zaotrzewnowych lub
pachwinowych. Powierzchowne przerzuty do wątroby odpowiadają stadium III. Nowotwór ograniczony
do miednicy mniejszej, lecz z histologicznie potwierdzonymi przerzutami do jelita cienkiego lub
sieci.
67

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
IV
IIIA: guz głównie ograniczony od miednicy mniejszej bez zajęcia węzłów chłonnych, ale z potwierdzonym
histologicznie mikroskopowym zajęciem powierzchni otrzewnej jamy brzusznej,
IIIB: guz w jednym lub obydwu jajnikach z histologicznie potwierdzonymi, makroskopowymi wszczepami
nowotworu do otrzewnej jamy brzusznej o średnicy nieprzekraczającej 2 cm; węzły chłonne
niezajęte,
IIIC: przerzuty do jamy brzusznej przekraczają 2 cm średnicy i/lub zajęcie regionalnych węzłów
chłonnych zaotrzewnowych lub pachwinowych.
Stopień IV: guz zajmuje jeden lub obydwa jajniki, obecne przerzuty odległe. Jeżeli stwierdza się wysięk
w jamie opłucnowej, konieczne jest potwierdzenie w nim obecności komórek nowotworowych.
Śródmiąższowe przerzuty do wątroby odpowiadają stadium IV.
3.5.3.6 Diagnostyka i leczenie
W badaniu lekarskim, w przypadku zaawansowanych zmian, stwierdzić można: powięk-
szenie obwodu brzucha, obecność płynu w jamie brzusznej, czasami wyczuwa się guz [4].
W badaniu ginekologicznym stwierdzić można powiększone przydatki, niekiedy wyczuwalny
jest guz w miednicy mniejszej. Badaniem ultrasonograficznym jamy brzusznej lub USG przez-
pochwowym stwierdzić można powiększenie jajnika, zmiany guzowate lub o charakterze cyst
w obrębie przydatków, czasem badanie pozwala uwidocznić płyn w jamie brzusznej. Bada-
nie ultrasonograficzne ma charakter wyłącznie orientacyjny i wskazane jest wykonanie to-
mografii komputerowej jamy brzusznej. Przed operacją wykonuje się rektoskopię i cystoskopię,
co pozwala wstępnie ocenić stan zaawansowania klinicznego choroby i planować procedu-
ry terapeutyczne.
Marker nowotworowy Ca-125 jest względnie swoisty i czuły. Jednak jego przydatność
w początkowej diagnostyce jest ograniczona, natomiast znajduje zastosowanie w kontroli
przebiegu choroby [4]. Wysokie stężenie Ca-125 wiąże się z wysokim prawdopodobieństwem
rozpoznania raka jajnika, jednak ujemny wynik oznaczenia nie pozwala wykluczyć choroby.
Ostateczne rozpoznanie raka jajnika opiera się na badaniu histopatologicznym wycinków
pobranych chirurgicznie, często w trakcie laparotomii.
Podstawową metodą leczenia jest leczenie chirurgiczne, które tylko dla stopnia IA może
być leczeniem wystarczającym. Pozostałe chore wymagają leczenia systemowego, które
w stopniu I i II jest leczeniem uzupełniającym, a w stopniu III i IV po zabiegu cytoredukcyjnym
lub laparotomii zwiadowczej jest leczeniem podstawowym. Chemioterapię rozpoczyna się
do 4 tygodni po zabiegu. Stosuje się chemioterapię opartą na podawaniu pochodnych pla-
tyny (cisplatyna, karboplatyna). Radioterapia nie jest leczeniem z wyboru w raku jajnika, nie-
mniej w wielu ośrodkach napromienianie jest stosowane jako alternatywne leczenie uzupeł-
niające [7].
3.5.3.7 Rokowanie
Szacuje się, że w Europie 5-letnie przeżycie wynosi 37%, ale obserwuje się duże zróżnico-
wanie pomiędzy poszczególnymi państwami [8]. Umieralność z powodu tego nowotworu
68

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
w ciągu ostatnich lat nie zmienia się [1]. Przeżycie 10-letnie w stadium IA może wynieść nawet
86–92% 7 .
3.6. Rak tarczycy
3.6.1. Epidemiologia
Na świecie w roku 2002 odnotowano 141 tysięcy zachorowań na raka tarczycy. Jest to je-
den z nielicznych nowotworów, na które częściej chorują kobiety w porównaniu do męż-
czyzn. Współczynnik zapadalności na raka tarczycy na świecie wynosi 1,3 dla mężczyzn i 3,3
dla kobiet. Nowotwór ten stanowi jednocześnie 2,1% wszystkich nowotworów u kobiet [1, 2].
Wydaje się, że na częstość wykrywania raka tarczycy wpływa praktyka diagnostyczna (na
przykład histologiczna ocena wola tarczycy w badaniu pośmiertnym może znacząco wpły-
wać na częstość wykrywania). To może być przyczyną wysokiego wskaźnika zapadalności
obserwowanego w Stanach Zjednoczonych (współczynniki zapadalności dla kobiet i męż-
czyzn: 8,1 i 3,9) [1, 2]. Współczynniki te są również wysokie w Australii/Nowej Zelandii, Japonii
i Ameryce Środkowej [1]. W Polsce zapadalność na raka tarczycy wśród mężczyzn wynosi 1,4
na 100 tysięcy, a wśród kobiet 4,1 na 100 tysięcy. Umieralność w przebiegu tego nowotworu
wynosi: dla mężczyzn 0,3 na 100 tysięcy, a dla kobiet 0,6 na 100 tysięcy.
3.6.2. Czynniki ryzyka
Przede wszystkim cztery czynniki powinny być brane pod uwagę przy ocenie prognozy:
wiek, płeć, stopień zróżnicowania histologicznego i stopień zaawansowania guza. Na roko-
wanie wpływa też fakt podjęcia leczenia. Wiek pacjenta w trakcie rozpoznania ma znacze-
nie zwłaszcza w przypadku typu brodawczakowatego i pęcherzykowatego raka tarczycy.
Ryzyko śmierci wzrasta po 40 roku życia oraz jest wyższe w przypadku zachorowań u dzieci.
Wykazywano, że płeć męska może być niekorzystnym czynnikiem rokowniczym. Prognoza
w raku brodawczakowatym jest lepsza niż w pęcherzykowatym, jednak jeżeli uwzględni się
takie parametry, jak płeć i zasięg guza pierwotnego, przeżywalność w obydwu przypadkach
jest podobna. Źle zróżnicowane raki pęcherzykowe, jak i raki z komórek Hürtla są źle rokujące.
Rozmiar guza na początku leczenia jest podstawowym czynnikiem prognostycznym. Zajęcie
7 1. Evidence-based cancer prevention: strategies for NGOs- a UICC handbook for Europe. http://www.uicc.org
2. ESMO Minimum Clinical Recommendations for diagnosis, treatment and follow-up of epithelial ovarian carcinoma.
Ann Oncol 2005; 16: pp 13–15.
3. Coleman MP, Esteve J, Damiecki P, Arslan A, Renard H. Trends in cancer incidence and mortality. IARC Sci Publ.
1993; 121: pp 1–806.
4. Senn HJ I wsp. Kompendium onkologii. PZWL 1995.
5. Parkin DM, Bray F, Ferlay J, Pisani P. Global Cancer Statistics, 2002. CA Cancer J Clin 2005; 55: pp 74–108.
6. Globocan 2002 database. http://www-dep.iarc.fr/
7. Pawlicki M i wsp. Leczenie nowotworów. Bielsko Biała, Alfa Medica Press, 1996.
8. Sant M, Aareleid T, Berrino F, Bielska Lasota M, Carlin P. M, Faivre J, Grosclaude P, Hédelin G, Matsuda T, Møller H,
Möller T, Verdecchia A, Capocaccia R, Gatta G, Micheli A, Santaquilani M, Roazzi P, Lisi D and the EUROCARE Working
Group. EUROCARE-3: survival of cancer patients diagnosed 1990–94 – results and commentary.
69

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
tkanek otaczających, przerzuty do węzłów chłonnych oraz przerzuty odległe, istotnie wpły-
wają na rokowanie [4].
3.6.3. Objawy
Często choroba przebiega bezobjawowo. Objawy podzielić można na miejscowe, syste-
mowe i paranowotworowe. Najczęściej występującym objawem jest pojawienie się guza na
szyi. Ponadto wystąpić może powiększenie węzłów chłonnych szyjnych, zaburzenia w poły-
kaniu, chrypka czy duszność. Obecność objawów uogólnionych może świadczyć o większym
stopniu zaawansowania lub większej agresywności raka tarczycy. Objawami systemowymi są:
obniżenie wagi ciała, a w przypadku raka rdzeniastego tarczycy – wodniste biegunki. Zespoły
paranowotworowe występują przede wszystkim w raku rdzeniastym tarczycy i są związane
z zaburzeniami poziomu hormonu adrenokortykotropowego i kalcytoniny [3, 4].
3.6.4. Obraz histopatologiczny
Rozróżnia się 5 typów histopatologicznych raka tarczycy: typ brodawczakowaty, pęche-
rzykowaty, z komórek Hürtla, rdzeniasty i anaplastyczny. Najczęściej występuje brodawcza-
kowaty (60–70%) i pęcherzykowaty (10–15%). Pozostałe stanowią łącznie 20% przypadków
zachorowań [3].
3.6.5. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego
W tabeli 11 przedstawiono klasyfikację zaawansowania klinicznego TNM według Amery-
kańskiego Towarzystwa Walki z Rakiem (AJCC) [5].
Tabela 11.
Klasyfikacja zaawansowania klinicznego TNM wg AJCC
Guz pierwotny
Tx Guz pierwotny nie do oceny
T0 Nie stwierdza się guza pierwotnego
T1 Największy wymiar nie przekracza 2 cm i guz ograniczony do tarczycy
T2 Największy wymiar guza ponad 2 cm, ale nie przekracza 4 cm i guz ograniczony do
tarczycy
T3 Największy wymiar guza przekracza 4 cm i guz ograniczony do tarczycy lub jakikolwiek
guz z minimalnym naciekiem poza tarczycą (naciek mięśnia mostkowo-obojczykowosutkowego
lub miękkich tkanek otaczających)
T4 T4a – guz jakiegokolwiek rozmiaru przekraczający torebkę tarczycy i naciekający
podskórne tkanki miękkie, krtań, tchawicę, przełyk i nerw krtaniowy wsteczny
T4b – guz nacieka powięzi przedkręgosłupowe lub tętnicę szyjną, lub naczynia śródpiersia
Wszystkie raki anaplastyczne tarczycy są traktowane jako T4:
T4a – rak anaplastyczny wewnątrz tarczycy, chirurgicznie operacyjny
T4b – rak anaplastyczny poza tarczycą, chirurgicznie nieoperacyjny
70

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Przerzuty węzłowe (regionalne węzły chłonne to szyjne i górne śródpiersiowe)
Nx Regionalne węzły chłonne nie do oceny
N0 Brak przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych
N1 Obecne przerzuty w regionalnych węzłach chłonnych
N1a – przerzuty w węzłach przedtchawiczych, przytchawiczych i przedkrtaniowych
N1b – przerzuty w węzłach chłonnych szyjnych (jednostronnie, obustronnie lub przeciwstronnie)
Przerzuty odległe
MX Przerzuty odległe nie do oceny
M0 Brak przerzutów odległych
M1 Obecne przerzuty odległe
Stopnie zaawansowania raka tarczycy
Rak pęcherzykowy lub brodawczakowaty
Poniżej 45 roku życia
Stopień I Jakiekolwiek T, jakiekolwiek N, M0
Stopień II Jakiekolwiek T, jakiekolwiek N, M1
Stopień I T1 N0 M0
Stopień II T2 N0 M0
Powyżej 45 roku życia
Stopień III T3 N0 M0
T1–T3 N1a M0
Stopień IV A T4a N0–N1a M0
T1–T4a N1b M0
Stopień IV B T4b jakiekolwiek N M0
Stopień IV C Jakiekolwiek T, jakiekolwiek N M1
Stopień I T1 N0 M0
Stopień II T2 N0 M0
Stopień III T3 N0 M0
T1–T3 N1a M0
Stopień IVA T4a N0–N1a M0
T1–T4a N1b M0
Stopień IVB T4b jakiekolwiek N M0
Rak rdzeniasty
Stopień IVC Jakiekolwiek T, jakiekolwiek N M1
Rak anaplastyczny Wszystkie nowotwory anaplastyczne są wyłącznie w stopniu IV
IVA T4a jakiekolwiek N M0
IVB T4b jakiekolwiek N M0
IVC Jakiekolwiek T, jakiekolwiek N M1
3.6.6. Diagnostyka i leczenie
Badaniem fizykalnym stwierdzić można obecność guzków tarczycy i powiększenie tego
narządu. Konieczna jest dokładna ocena regionalnych węzłów chłonnych na szyi, nadoboj-
czykowych. Przed zakwalifikowaniem pacjenta do leczenia chirurgicznego zaleca się ocenę
strun głosowych.
71

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
W różnicowaniu zmian guzowatych tarczycy należy oznaczyć poziom hormonów tarczycy.
Brak zaburzeń hormonalnych może sugerować raka tarczycy. Pacjent z niedoczynnością lub
nadczynnością tarczycy powinien być skierowany do lekarza endokrynologa. Innym zaleca-
nym badaniem jest ocena przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom tarczycy. Nie-
zbędne jest wykonanie biopsji cienkoigłowej zmiany pod kontrolą lub bez ultrasonografii. Po-
zostałe badania nie są wymagane w rutynowym postępowaniu. Ultrasonografia tarczycy jest
szczególnie przydatna, jeżeli planowane jest jednoczasowe wykonanie biopsji aspiracyjnej
cienkoigłowej lub występują w badaniu fizykalnym powiększone węzły chłonne, lub inne do-
datkowe guzki. Badanie tomografii komputerowej lub rezonans magnetyczny tarczycy są
przydatne, gdy innymi badaniami nie można oszacować granic nacieku nowotworu lub gdy
wystąpiło krwioplucie. Badanie poziomu kalcytoniny w surowicy krwi jest wskazane w raku
rdzeniastym tarczycy. Radiogram klatki piersiowej i spirometria pozwalają ocenić stan ogólny
chorego oraz inne choroby towarzyszące. Badania izotopowe nie mają znaczenia diagno-
stycznego w raku tarczycy, natomiast mogą mieć wpływ na przedoperacyjną, jak i poope-
racyjną ocenę stopnia zaawansowania, podobnie jak ultrasonografia lub tomografia kompu-
terowa jamy brzusznej. W rakach zróżnicowanych nie stosuje się z reguły biopsji otwartej
tarczycy, jednak czasami jest ona konieczna w diagnostyce chłoniaków [3, 4].
Jedyną metodą radykalnego leczenia raka tarczycy jest leczenie chirurgiczne. Zakres za-
biegu uzależniony jest od stopnia zaawansowania klinicznego i cech histologicznych nowo-
tworu. Najczęściej, jako leczenie uzupełniające wysoko zróżnicowanych nowotworów, stosuje
się radioterapię z zastosowaniem izotopu radioaktywnego jodu 131. Pozwala to na leczenie
pierwotnego guza, lecz także przerzutów odległych. Niekiedy stosuje się napromienianie ze-
wnętrzne z zastosowaniem dawki 5 000 Gy we frakcjach. Chemioterapia nie jest rutynowym
postępowaniem w raku tarczycy. Stosuje się ją w przypadku nawrotu choroby, po niecałkowi-
tej resekcji guza, braku odpowiedzi na inne, wyżej opisane metody terapeutyczne. Stosuje się
doksorubicynę lub cisplatynę, ale częściowe odpowiedzi w raku brodawczakowatym nie
przekraczają 20%. Chemioterapię należy stosować wyłącznie u chorych objawowych, z pro-
gresją choroby.
W przypadku pozytywnej odpowiedzi na leczenie można spodziewać się wydłużenia śred-
niego czasu przeżycia z 3–5 miesięcy na 15–20 miesięcy [3, 4].
3.6.7. Rokowanie
Rokowanie w raku tarczycy jest przeważnie dobre, o czym świadczy niski stosunek współ-
czynników umieralności do zapadalności (0,25). Wynika to między innymi z dobrej dostępno-
ści lokalizacji guza [6]. Rak tarczycy odpowiada za niewielki odsetek zgonów w porównaniu
z innymi nowotworami (0,5% wszystkich zgonów z powodu nowotworów) [1]. Na podstawie
danych z lat 1985–1991 5-letnie przeżycia względne w raku brodawczakowatym wynoszą od
72

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
100% w stadium I do 45,3% w stadium IV. W raku pęcherzykowym są zbliżone i wahają się
w zależności od stopnia zaawansowania od 100% do 47,1%. Te same współczynniki w raku
rdzeniastym wynoszą 100%–24,3%, a w raku anaplastycznym jedynie 9,1% [5] 8 .
3.7. Rak głowy i szyi
3.7.1. Podział
Stosowane w onkologii klasyfikacje zaliczają do nowotworów głowy i szyi raki: wargi, jamy
ustnej, gardła, krtani, zatok przynosowych i ślinianek. Najczęściej rozpoznawane w tej lokali-
zacji są raki płaskonabłonkowe krtani, nieco rzadziej – raki płaskonabłonkowe migdałków
i gardła.
3.7.2. Epidemiologia
Rocznie na raka głowy i szyi zapada ponad 500 tysięcy osób [1]. Częstość występowania
nowotworów głowy i szyi jest znacznie wyższa wśród mężczyzn niż wśród kobiet, ze stosunko-
wo niedużymi regionalnymi różnicami w zapadalności i przeżywalności [2, 3]. Na podstawie
danych z 2002 roku zapadalność w Polsce na nowotwory jamy ustnej wśród mężczyzn i kobiet
wynosi odpowiednio: 7,3 i 1,4 na 100 tysięcy; na nowotwory nosowej części gardła 0,6 i 0,2 na
100 tysięcy; dla innych części gardła 6 i 0,7 na 100 tysięcy [4].
3.7.3. Czynniki ryzyka
W przypadku raka krtani czynniki ryzyka są podobne do tych wymienianych w przypadku
raka płuca. U ponad 85% pacjentów stwierdza się w wywiadzie narażenie na dym tytoniowy
i nadużywanie alkoholu [3, 5]. Nowotwory jamy ustnej mogą mieć związek ze złą higieną jamy
ustnej, złym dopasowaniem protez zębowych czy żuciem tytoniu i betelu [5]. Rozwój raków
głowy i szyi ma związek z zakażeniami wirusem Epstein-Barr. U osób, które leczone były na-
promienianiem w małych dawkach w przeszłości, występuje predyspozycja do zachorowań
na nowotwory tarczycy i ślinianek [5].
8 1. Parkin DM, Bray F, Ferlay J, Pisani P. Global cancer statistics, 2002. CA Cancer J Clin 2005; 55 (2): pp 74–108.
2. The Globocan 2002 database: http://www-dep.iarc.fr
3. Pawlicki M i wsp. Leczenie nowotworów. Bielsko Biała, Alfa Medica Press, 1996.
4. British Thyroid Association. Royal College of Physicians. Guidelines for the management of thyroid cancer in
adults. http://www.rcplondon.ac.uk/pubs/books/thyroidcancer/thyroid_guidelines.pdf
5. AJCC cancer staging manual, 6 edycja. http://www.cancerstaging.org/education/tnmschema/thyroid.ppt
6. Coleman MO et al. Eurocare-3 summary: cancer survival in Europe at the end of 20th century. Ann Oncol 2003;
1: pp 128–149.
73

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
3.7.4. Objawy
Warunkiem wczesnego rozpoznania jest dokładna ocena kliniczna. Należy zwrócić szcze-
gólną uwagę na trudno gojące się rany i owrzodzenia, zaburzenia rogowacenia, leukoplakie
(białe plamy na błonach śluzowych), zmiany brodawczakowate czy zapalne. Objawy te
mogą być pierwszą manifestacją nowotworu. Innymi objawami są: niedrożność przewodów
nosowych, bóle zatok, chrypka [1].
3.7.5. Obraz histopatologiczny
Większość nowotworów o tej lokalizacji stanowią raki płaskonabłonkowe. Wśród niewiel-
kiego odsetka innych, znajdujących się w tej lokalizacji, wymienić należy: lymphoepithelioma,
wywodzącego się z nabłonka limfatycznego, oraz transitional cell carcinoma, pochodzące-
go z komórek przejściowych [1].
3.7.6. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego
Lokalizacja nowotworów głowy i szyi jest ograniczona przez wiele miesięcy czy lat do gło-
wy i szyi. Lokalne naciekanie tkanek prowadzi do zajęcia regionalnych węzłów chłonnych.
Przerzuty drogą limfatyczną następują późno, a rozsiew drogą krwiopochodną dotyczy
przede wszystkim dużych guzów lub osób z niedoborami odporności [5]. Powszechnie stoso-
waną klasyfikacją zaawansowania klinicznego jest klasyfikacja TNM Amerykańskiego Towa-
rzystwa Walki z Rakiem (American Joint Committee on Cancer). Stopień T (T1–T4) zależy od
lokalizacji i rozmiaru guza pierwotnego, stopień N (N0–N1) odpowiada liczbie i rozmiarom
zajętych węzłów chłonnych szyi, natomiast stopień M (M0–M1) – obecności przerzutów odle-
głych. Klasyfikacja TNM jest zróżnicowana i zależy od lokalizacji guza [5, 6]. Stopień I zaawan-
sowania klinicznego odpowiada guzowi pierwotnemu, którego średnica nie przekracza 2 cm,
ograniczonemu do jednego miejsca anatomicznego, bez przerzutów do węzłów chłonnych
czy przerzutów odległych (T1 N0 M0). Stopień II zaawansowania klinicznego dotyczy guzów
o średnicy nieprzekraczającej 4 cm lub dotyczy dwóch obszarów w specyficznym miejscu (na
przykład krtań) bez przerzutów regionalnych lub odległych (T2 N0 M0). W stopniu III znajdują
się guzy o średnicy przekraczającej 4 cm lub zajmujące trzy sąsiednie okolice w określonym
obszarze głowy i szyi i/lub występują izolowane regionalne przerzuty o średnicy nieprzekracza-
jącej 3 cm (T3 N0 M0 lub T1–T3 N1 M0). Stopień IV odpowiada masywnym guzom, z nacieka-
niem kości, chrząstek i/lub przechodzącym z pierwotnego miejsca lokalizacji do innego ob-
szaru (na przykład z jamy ustnej do gardła); przerzuty do węzłów chłonnych szyjnych
przekraczają 3 cm, obecne są liczne węzły chłonne po stronie guza, po przeciwnej stronie lub
obustronnie. Stwierdza się przerzuty odległe (T1–4 N1–3 M0–1). Kliniczną ocenę stopnia za-
awansowania uzupełnia się poprzez wykonanie badań obrazowych [5].
74

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
3.7.7. Diagnostyka i leczenie
W badaniu fizykalnym stwierdzić można powiększenie węzłów chłonnych szyi lub guza szyi.
Ostatecznym potwierdzeniem zmian jest badanie histopatologiczne wycinków pobranych ze
zmiany. Często obserwowany wieloogniskowy wzrost nowotworu, jak i zbyt powierzchowne
pobranie wycinków może utrudniać weryfikację histopatologiczną. U około 10% chorych
wstępne rozpoznanie ustala się na podstawie badania histopatologicznego wycinków po-
branych z powiększonych węzłów chłonnych. Leczenie nowotworów głowy i szyi wymaga
podejścia multidyscyplinarnego i pełnej współpracy laryngologa, chirurga, radioterapeuty
oraz chemioterapeuty. Odpowiedź na leczenie, chemiowrażliwość i promienioczułość w tej
grupie nie jest jednorodna [1]. Wybór metody leczenia zależy od zaawansowania zmiany
pierwotnej, lokalizacji, utkania mikroskopowego. Chirurgiczne usuwanie zmian jest metodą
z wyboru w przypadku zmian zlokalizowanych w obrębie warg, jamy ustnej, przerzutów w wę-
złach chłonnych szyi. Napromienianie jest natomiast metodą podstawową w leczeniu nowo-
tworów gardła i krtani [1]. W wielu nowotworach w stadium I zaawansowania klinicznego,
niezależnie od lokalizacji, odpowiedź na leczenie chirurgiczne i radioterapię jest podobna.
Stosuje się napromienianie guza pierwotnego i węzłów chłonnych szyi. Guzy o średnicy > 2
cm i z zajęciem regionalnych węzłów chłonnych wymagają leczenia chirurgicznego. W przy-
padku stwierdzenia regionalnych przerzutów do węzłów chłonnych stosuje się pooperacyjne
napromienianie tej okolicy. Możliwa jest reoperacja w przypadku nawrotu nowotworu. W za-
awansowanych nowotworach (większość w stadium II, wszystkie w stadium III i IV) stosuje się
terapię skojarzoną: leczenie operacyjne z radioterapią. Leczenie chirurgiczne jest lepszą me-
todą w kontrolowaniu dużych pierwotnych guzów głowy i szyi w porównaniu z radioterapią
czy chemioterapią, natomiast radioterapia jest metodą lepiej kontrolującą guzki obwodowe
i mikroprzerzuty niedostępne w badaniu palpacyjnym. Radioterapię stosować można przed
i po zabiegu operacyjnym, jednak ta ostatnia metoda jest preferowana. Nie wiadomo, czy
chemioterapia adjuwantywna (w połączeniu z zabiegiem operacyjnym, radioterapią) zwięk-
sza liczbę wyleczeń, jednakże taka kombinowana terapia może wydłużyć okres wolny od
objawów choroby. Stosuje się takie leki, jak cisplatyna, bleomycyna, fluorouracyl, metotreksat
[5].
W celu oceny doszczętności resekcji guza, odpowiedzi na leczenie stosuje się diagnostykę
obrazową (PET, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny szyi) [5].
3.7.8. Rokowanie
Niestety, mimo stosunkowo dobrej dostępności i możliwości samooceny, większość cho-
rych trafia do lekarza w III lub IV stadium choroby, a blisko 50% chorych jest niewłaściwie le-
75

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
czonych przez lekarza przez wiele miesięcy, zanim postawione zostanie prawidłowe rozpo-
znanie [1].
Przeżywalność w nowotworach głowy i szyi zależy w dużym stopniu od lokalizacji. Najlepiej
rokują raki wargi (94% 5-letnich przeżyć) [6]. 5-letnie przeżycia dla nowotworów głowy i szyi
w Europie wynoszą, w zależności od lokalizacji nowotworu, dla raka krtani – 62%, ślinianek –
61%, dla części nosowej gardła – 43%, jamy ustnej – 45%, przewodów nosowych – 40–50%,
raków języka – niecałe 39%, części ustnej – 32% i krtaniowej gardła – 25%, natomiast dla raka
przełyku tylko 10% [2, 7]. Przeżywalność jest lepsza wśród kobiet niż mężczyzn, zwłaszcza
w przypadku nowotworów jamy ustnej i gardła [2, 8].
Jeżeli nowotwór jest leczony właściwie, to 5-letnie przeżycia w stadium I choroby osiągają
90%. Dla bardziej zaawansowanych stadiów choroby spodziewane 5-letnie przeżycia wyno-
szą odpowiednio: dla II stadium – 75%; dla III stadium – 45–75%, a dla IV < 35%. 5-letnie przeży-
cie, obliczone dla grupy II i III łącznie, wynosi 65%. W przypadku stwierdzenia przerzutów do
węzłów chłonnych prognoza jest znacznie gorsza, 5-letnie przeżycie nie przekracza 30%.
Osoby starsze przeżywają dłużej i mają dłuższe bezobjawowe okresy po leczeniu niż osoby
młode [5] 9 .
3.8. Rak trzustki
3.8.1. Epidemiologia
Co roku na świecie z powodu raka trzustki umiera 227 tysięcy osób. Nowotwór ten jest
ósmą co do częstości przyczyną zgonu wśród wszystkich nowotworów. Jest jednocześnie na
trzynastej pozycji, jeżeli rozważa się zapadalność. Wysoka umieralność w stosunku do zapa-
dalności świadczy o bardzo złej prognozie, stosunek umieralności do zapadalności wynosi
98%. Częstość występowania raka trzustki wśród kobiet i mężczyzn jest zbliżona. Większość
przypadków zachorowań odnotowuje się w krajach rozwiniętych (61%), gdzie zapadalność
i umieralność dla mężczyzn wynosi 7 i 9 na 100 tysięcy populacji, a dla kobiet – 4,5 i 6 na 100
9 1. Pawlicki M. Leczenie nowotworów. Bielsko-Biała, Alfa Medica Press, 1996.
2. Sant M, Aareleid T, Berrino F, Bielska Lasota M, Carli PM, Faivre J, Grosclaude JP, Hédelin G, Matsuda T, Møller H,
Möller T, Verdecchia A, Capocaccia R, Gatta G, Micheli A, Santaquilani M, Roazzi P, Lisi D and the EUROCARE
Working Group. EUROCARE-3: survival of cancer patients diagnosed 1990–94 – results and commentary. Ann Oncol
2003; 14: pp 61–118.
3. Evidence-based Cancer Prevention: Strategies for NGOs - A UICC Handbook for Europe Evidence-based Cancer
Prevention: Strategies for NGOs – A UICC Handbook for Europe. http://www.uicc.org
4. Globocan 2002 database; http://www-dep.iarc.fr/
5. The Merck manual of diagnosis and therapy. Merck and Co. wydanie 17; www.merck.com
6. Snehal G, Patel and Jatin P. Shah. TNM Staging of Cancers of the Head and Neck: Striving for Uniformity Among
Diversity. CA Cancer J Clin 2005; 55: pp 242–258.
7. Coleman MP, Gatta G, Verdecchia A, Estève J, Sant M, Storm H, Allemani C, Ciccolallo L, Santaquilani M, Berrino
F and the EUROCARE Working Group. EUROCARE-3 summary: cancer survival in Europe at the end of the 20th century.
Ann Oncol 2003; 14: pp 128–149.
8. Berrino F, Gatta G. Variation in survival of patients with head and neck cancer in Europe by the site of origin of
the tumours. The EUROCARE Working Group. Eur J Cancer 1998; 34: pp 2154–2161.
76

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
tysięcy. Wydaje się, że mniejsza zapadalność w krajach rozwijających się jest wynikiem raczej
mniejszej skuteczności diagnostycznej w tych krajach niż rzeczywistych różnic. Spośród krajów
rozwijających się najwyższe wskaźniki zapadalności obserwowano w Centralnej i Południowej
Ameryce [1]. W Polsce w 2002 roku na raka trzustki zachorowało 9,5 na 100 tysięcy mężczyzn,
natomiast umieralność wyniosła 8 na 100 tysięcy (wartości standaryzowane wiekiem). Wśród
kobiet współczynniki te wynosiły odpowiednio: 6,1 na 100 tysięcy i 5,3 na 100 tysięcy [2].
3.8.2. Czynniki ryzyka
Etiologia choroby nie jest znana. Do czynników ryzyka należą: wiek (największe ryzyko za-
chorowania przypada na 6 i 7 dekadę życia), płeć (nieco częściej u mężczyzn), rasa (miesz-
kańcy Polinezji, Hawajów, Żydzi, Indianie Amerykańscy), palenie tytoniu (dwukrotnie częściej
u osób palących co najmniej 2 paczki dziennie), dieta (żaden z analizowanych czynników nie
został ostatecznie zdefiniowany jako czynnik ryzyka: alkohol, kawa, dieta bogatotłuszczowa),
wcześniejsze choroby trzustki, niski status socjo-ekonomiczny, narażenie zawodowe (przemysł
chemiczny, koksowniczy, metalowy, gazowy), nie stwierdzono udziału czynników genetycz-
nych [3].
3.8.3. Objawy
Wczesne objawy są rzadkie i niecharakterystyczne, co utrudnia wczesne rozpoznanie gu-
za. Może występować ból w śródbrzuszu. Późnymi objawami są: żółtaczka, wynikająca z uci-
sku przez masy nowotworowe na przewody żółciowe, powiększony w badaniu lekarskim pę-
cherzyk żółciowy (objaw Courvoisier’a), utrata masy ciała, bóle w okolicy lędźwiowej. Częstą
manifestacją nowotworu jest nawracająca choroba zakrzepowo-zatorowa [4].
3.8.4. Obraz histopatologiczny
Rozpoznanie histopatologiczne powinno być postawione zgodnie z kryteriami WHO na
podstawie oceny materiału pochodzącego z biopsji lub aspiracji cienkoigłowej [5]. Wśród
nowotworów części zewnątrzwydzielniczej trzustki najczęściej występującym (90%) jest rak
przewodowy (carcinoma ductale), wywodzący się z nabłonka przewodów trzustkowych.
Znacznie rzadziej występuje rak torbielowaty (cystadenocarcinoma) i rak zrazikowo-
komórkowy (carcinoma acinare). Relatywnie rzadko występują: rak onkocytarny, jasnoko-
mórkowy, sygnetowatokomórkowy, śluzotwórczy i płaskonabłonkowy. Niezwykle rzadko
w obrębie trzustki występują również nowotwory o innym utkaniu, takie jak: mięsaki, chłoniaki
czy pancreatoblastoma, najczęściej stwierdzany u dzieci. Około 5% wszystkich rozrostów no-
wotworowych trzustki wywodzi się z komórek układu wewnątrzwydzielniczego trzustki w po-
staci tzw. „wyspiaków” (insuloma). Maja one utkanie łagodne lub złośliwe i produkują
w nadmiarze hormony trzustkowe [6].
77

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
3.8.5. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego
W tabeli 12 przedstawiono klasyfikację zaawansowania klinicznego i stopnie zaawanso-
wania raka trzustki zgodne z AJCC [7].
Tabela 12.
Klasyfikacja zaawansowania klinicznego i stopnie zaawansowania klinicznego raka wewnątrzwydzielniczego trzustki
wg AJCC
Guz pierwotny
Tx Nie można ocenić guza pierwotnego
T0 Brak guza pierwotnego
Tis Rak in situ
T1 Guz ograniczony do trzustki, średnica guza nie przekracza 2 cm
T2 Guz ograniczony do trzustki, średnica przekracza 2 cm
T3 Guz nacieka przez ciągłość: dwunastnicę, przewód żółciowy wspólny, tkanki
okołotrzustkowe
T4 Guz nacieka przez ciągłość: żołądek, śledzionę, jelito grube, sąsiadujące pnie
naczyniowe
Przerzuty węzłowe
Nx Nie można ocenić węzłów chłonnych
N0 Brak przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych
N2 Obecne przerzuty w regionalnych węzłach chłonnych
Przerzuty odległe
mX Nie można ocenić obecności przerzutów odległych
M0 Brak przerzutów odległych
M1 Obecne przerzuty odległe
Stopień 0 Tis N0 M0
Stopień I T1–T2 N0 M0
Stopień II T3 N0 M0
Stopień III T1–T3 N1 M0
Stopień IVA T4, jakiekolwiek N, M0
Stopnie zaawansowania raka trzustki
Stopień IVB Jakiekolwiek T, jakiekolwiek N, M1
3.8.6. Diagnostyka i leczenie
Przed podjęciem decyzji o leczeniu, oprócz zebrania dokładnego wywiadu chorobowego
i zbadania chorego, należy ocenić morfologię krwi obwodowej, poziom enzymów wątrobo-
wych, glikemii w surowicy krwi, wykonać radiogram klatki piersiowej oraz badanie obrazowe
brzucha: ultrasonografię i tomografię komputerową brzucha lub rezonans magnetyczny.
Wśród innych metod diagnostycznych wymienić należy: endoskopową pankreatocholangio-
78

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
grafię wsteczną (EPCW), endoskopową ultrasonografię (EUS), laparoskopię z biopsją i ultraso-
nografię laparoskopową [6].
Leczenie chirurgiczne nowotworów trzustki jest jedyną skuteczną metodą postępowania.
Jednakże 5-letnie przeżycie po leczeniu operacyjnym wynosi 10–20%. Leczenie chirurgiczne
raka trzustki polega na wykonaniu:
• radykalnych zabiegów resekcyjnych (R0 – całkowicie usunięta masa nowotworu w ob-
razie mikro- i makroskopowym),
• resekcji paliatywnych (R1 – usunięta masa guza z pozostawieniem nacieku w obrazie
mikroskopowym, R2 – usunięta masa guza z pozostawieniem nacieku w obrazie makro-
skopowym),
• zabiegów paliatywnych (zespolenia omijające) [6].
Chemioterapia przed- i pooperacyjna z lub bez radioterapii pozostaje kontrowersyjna.
W chorobie z przerzutami odległymi leczenie dotyczy przede wszystkim objawów choroby.
Radioterapia u niektórych chorych może pomóc zmniejszyć dolegliwości bólowe. Chorzy
mogą wymagać stentowania dróg żółciowych z powodu żółtaczki, wynikającej z ucisku ma-
sy guza na drogi żółciowe, lub udrożnienia [4, 5]. Początkową ocenę odpowiedzi na leczenie
można przeprowadzić za pomocą kontrolnych badań obrazowych, jednak nie są one wy-
magane u chorych właściwie leczonych. Ocena odpowiedzi na leczenie powinna być prze-
prowadzona przede wszystkim w oparciu o objawy kliniczne [5].
Na rysunku 4 przedstawiono algorytm postępowania leczniczego w raku trzustki [6].
79

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Rysunek 4.
Algorytm postępowania w raku trzustki, źródło: Polska Unia Onkologii, Zalecenia postępowania diagnostycznoterapeutycznego
w nowotworach złośliwych u dorosłych, pod red. M. Krzakowskiego [6]
3.8.7. Rokowanie
Rak trzustki należy do grupy nowotworów o najgorszym rokowaniu. Europejskie średnie 5-
letnie przeżycia dla raka trzustki wynoszą poniżej 4% [8]. Rokowanie zależy od stopnia za-
awansowania choroby, jednak jak wykazują badania epidemiologiczne większy wpływ na
80

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
rokowanie ma wiek chorego [5]. W tabeli 13 przedstawiono odsetki osób, które przeżyły 5 lat
w zależności od stopnia zaawansowania klinicznego [5] 10 .
Tabela 13.
5-letnie przeżycia w raku trzustki w poszczególnych stanach zaawansowania klinicznego
Stopień 0 -
Stopień I 5–35%
Stopień II 2–15%
Stopień III 2–15%
Stopień IVA 1–5%
Stopień IVB < 1%
3.9. Mięsak podścieliska przewodu pokarmowego
3.9.1. Epidemiologia
Mięsaki tkanek miękkich są heterogeniczną grupą nowotworów o pochodzeniu mezen-
chymalnym. W Polsce rozpoznaje się kilkaset przypadków mięsaków rocznie, najczęściej
w grupie wiekowej powyżej 60 roku życia [1]. Jedną z postaci jest mięsak podścieliska prze-
wodu pokarmowego (ang. gastrointestinal stromal tumor; GIST). Uważa się, że mięsaki GIST
stanowią około 0,1 do 0,3% wszystkich nowotworów żołądka i jelit [5]. Dotychczas publikowa-
ne dane epidemiologiczne na temat nowotworów mezenchymalnych (mięsaków) podścieli-
ska przewodu pokarmowego nie są ostatecznie wiarygodne [2]. Nie jest znana także dokład-
na proporcja postaci łagodnych i złośliwych GIST (mięsaki stwarzające potencjalne ryzyko
nawrotu i/lub nieoperacyjnego rozsiewu). Z badań retrospektywnych prowadzonych
w Szwecji wynika, że zachorowania na GIST (łagodne i złośliwe) wynoszą 16 przypad-
ków/rok/milion. Dla Polski sugeruje się zapadalność wynoszącą około 600 nowych zachoro-
wań rocznie. W Stanach Zjednoczonych szacunkowa liczba GIST z przerzutami lub nieopera-
cyjnych wynosi ponad 1000 nowych zachorowań rocznie, co daje 3–4 przypadki na 1 milion
mieszkańców. Z innych obliczeń szacunkowych można spodziewać się w Polsce około 120–
10 1. Parkin DM, Bray F, Ferlay J, Pisani P. Global cancer statistics, 2002. CA Cancer J Clin 2005; 55: pp 74–108.
2. Globocan 2002 database. http://www-dep.iarc.fr/
3. Pawlicki M I wsp. Leczenie nowotworów. Bielsko-Biała, Alfa Medica Press, 1996.
4. Strum A, Largiader F, Wicki O. Kompendium onkologii. Warszawa, PZWL, 1995.
5. ESMO Minimum Clinical Recommendations for diagnosis, treatment and follow-up of pancreatic cancer. Annals
of Oncology 2005; 16: pp 124–125.
6. Krzakowski M. i wsp. Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych u dorosłych.
http://www.puo.pl/ksiazka.php
7. AJCC cancer staging manual, sixth edition.
http://www.cancerstaging.org/education/tnmschema/exocrinepancreas.ppt
8. Coleman MO et al. Eurocare-3 summary: cancer survival in Europe at the end of 20th century. Annals of Oncology
2003; 1: pp 128–149.
81

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
195 nowych zachorowań rocznie. Wydaje się, że nowotwór ten występuje z podobną często-
ścią u mężczyzn i u kobiet [2].
3.9.2. Objawy
Dolegliwości są zazwyczaj mało charakterystyczne, mogą wystąpić: bóle brzucha, objawy
przypominające niedrożność lub przewlekłe krwawienie z przewodu pokarmowego, wyczu-
walny guz jamy brzusznej, czasami objawy „ostrego brzucha”. Zmiany niewielkie mogą pozo-
stawać długo bezobjawowe. Uzyskane wyniki i dane innych autorów sugerują, że okres bez-
objawowy do wystąpienia rozsiewu może być długi z medianą ponad 2 lata [2].
3.9.3. Obraz histopatologiczny
Mięsaki typu GIST są powszechniej rozpoznawane od 4–5 lat. Nowotwory te znane były do
niedawna i rozpoznawane pod różnymi nazwami. Obecnie unika się stosowania określenia
„łagodny” GIST, zastępując je „bardzo niskim stopniem agresywności”, gdyż w niektórych
przypadkach przy dłuższym okresie obserwacji stwierdzano cechy uogólnienia choroby. GIST
wywodzą się najprawdopodobniej z prekursorów komórek rozrusznikowych nerwowych zwo-
jów śródściennych (tzw. komórki Cajala). Do najistotniejszych czynników rokowniczych zalicza
się wielkość ogniska pierwotnego nowotworu i liczbę mitoz obserwowaną w 50 polach wi-
dzenia w dużym powiększeniu [2].
3.9.4. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego
Obecnie nie jest dostępna szeroko akceptowana metoda klasyfikacji zaawansowania kli-
nicznego. Proponowana klasyfikacja uwzględnia takie czynniki, jak: wielkość guza, zajęcie
regionalnych węzłów chłonnych, obecność przerzutów odległych, obraz histopatologiczny
[5].
3.9.5. Diagnostyka i leczenie
Ponieważ GIST jest jednostką, która niedawno została wyodrębniona na podstawie cech
molekularnych i histologicznych, nie istnieją jak dotąd standardowe schematy postępowania
diagnostycznego i terapeutycznego.
Najskuteczniejszą metodą leczenia GIST jest radykalne leczenie operacyjne. Większość
chorych (92%) jest operowanych po raz pierwszy bez rozpoznania histopatologicznego GIST
(jedynie u 8% z histologicznym podejrzeniem GIST).
U blisko 74% chorych możliwe jest wykonanie pierwszej operacji z zamiarem wyleczenia,
przeprowadzając resekcję żołądka, jelita cienkiego, jelita grubego lub usuwając guz śródo-
trzewnowy/zaotrzewnowy w granicach makroskopowo zdrowych tkanek. Wysoka skutecz-
82

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
ność leczenia chirurgicznego dotyczy zwłaszcza niskich i pośrednich stopni agresywności.
W przypadku GIST żołądka najczęściej wykonuje się wycięcie miejscowe nowotworu z frag-
mentem ściany żołądka, rzadziej resekcję częściową lub totalną. Nie wydaje się, aby rozle-
głość resekcji żołądka miała znaczenie dla pojawienia się nawrotu. Kolejne reoperacje na-
wrotów nie prowadzą do wyleczenia. W innych umiejscowieniach stosuje się resekcję
odcinkową jelita cienkiego lub hemikolektomię.
W świetle obecnego stanu wiedzy leczenie uzupełniające u chorych na GIST nie ma zasto-
sowania.
Nieoperacyjny lub rozsiany GIST jest oporny na konwencjonalną chemioterapię i radiote-
rapię. Badania kliniczne koncentrują się na próbach leczenia tego nowotworu inhibitorem
kinazy tyrozynowej imatinibem.
Nawroty po leczeniu dotyczą przede wszystkim jamy brzusznej. Przeważnie występują prze-
rzuty do wątroby (54%) – izolowane (22%) lub z towarzyszącym rozsiewem śródotrzewnowym
(32%). Rozsiew śródotrzewnowy bez przerzutów do wątroby dotyczy około 31% chorych.
U nielicznych (15%) obserwowano nieoperacyjną wznowę miejscową, co korzystnie świadczy
o chirurgicznych możliwościach miejscowo radykalnego wycięcia nowotworu [2, 3, 4].
3.9.6. Rokowanie
Do czynników rokowniczych należą: wielkość ogniska pierwotnego nowotworu, liczba mi-
toz obserwowana w 50 polach widzenia w dużym powiększeniu. Około 20–30% nowotworów
typu GIST jest złośliwych. Z reguły łagodne są guzy żołądka do 5 cm, a jelita cienkiego do
2 cm. Po operacyjnym, radykalnym usunięciu guza obserwuje się 35–65% przeżyć 5-letnich.
Rokowanie chorych ze zmianami nieoperacyjnymi lub przerzutami jest złe (mediana przeży-
cia poniżej 12 miesięcy lub 8% 5-letnich przeżyć). Najgorsze wyniki dotyczą chorych z rozsie-
wem śródotrzewnowym na tle niedrożności przewodu pokarmowego [2, 4, 5] 11 .
11 1. Pawlicki M i wsp. Leczenie nowotworów. Bielsko Biała, Alfa Medica Press, 1996.
2. Ruka W, Rutkowski P, Nowecki Z, Nasierowska-Guttmejer A, Grzesiakowska U. Mięsaki podścieliskowe przewodu
pokarmowego (GIST) – zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego.
http://www.coi.waw.pl/miesaki/index.htm
3. Blay J-Y, Bonvalot S, Casali P, Choi H, Debiec-Richter M, Dei Tos AP, Emile J-F, Gronchi A, Hogendoorn PCW,
Joensuu H, Le Cesne A, Mac Clure J, Maurel J , Nupponen N, Ray-Coquard I, Reichardt P, Sciot R, Stroobants S,
van Glabbeke M, van Oosterom A, Demetri GD. Consensus meeting for the management of gastrointestinal stromal
tumors. Report of the GIST Consensus Conference of 20–21 March 2004, under the auspices of ESMO. Ann Oncol
2005; 16: pp 566–578.
4. DeMatteo RP, Lewis JJ, Leung D i wsp. Two hundred gastrointestinal stromal tumors. Recurrence patterns and
prognostic factors for survival. Ann Surg 2000; 231: pp 51–58.
5. Crosby JA, Catton CN, Davis A, Couture J, O’Sullivan B, Kandel R, Swallow CJ. Malignant Gastrointestinal Stromal
Tumors of the Small Intestine: A Review of 50 Cases From a Prospective Database. Ann Surg Oncol 2001; 8 (1): pp
50–59.
83

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
3.10. Rak jelita grubego
3.10.1. Epidemiologia
W 2002 roku odnotowano około miliona nowych przypadków raka jelita grubego na świe-
cie (9,4% wszystkich nowotworów). W przypadku tego nowotworu nie stwierdza się istotnych
różnic w zapadalności pomiędzy płcią męską i żeńską. Pod względem zapadalności na świe-
cie jest czwartym co do częstości nowotworem u mężczyzn i trzecim u kobiet [4]. W 2002 roku
w Polsce standaryzowane współczynniki zachorowalności na raka jelita grubego i odbytnicy
wynosiły 31,9 na 100 tysięcy osób wśród mężczyzn i 23,5 na 100 tysięcy u kobiet. Umieralność
wśród mężczyzn w tym roku wynosiła 18,2 na 100 tysięcy, a wśród kobiet – 11,4 na 100 tysięcy
[2]. Zapadalność na ten nowotwór nadal rośnie [3]. Natomiast umieralność w Europie zmala-
ła w ciągu ostatniej dekady [5].
Występują około 25-krotne różnice w częstości występowania tego nowotworu na świecie.
Najwyższe współczynniki zapadalności stwierdza się w Ameryce Północnej, Australii, Nowej
Zelandii, Europie Zachodniej, natomiast najniższe w Afryce, Azji, Ameryce Południowej. Różni-
ce te prawdopodobnie można wytłumaczyć różnicami w narażeniu na czynniki środowisko-
we.
W krajach szybko rozwijających się zapadalność na ten nowotwór wzrasta, natomiast
w krajach wysoko rozwiniętych współczynniki te mają tendencję do stabilizacji lub nawet
obniżania się (Ameryka Północna) [4].
Nowotwory odbytnicy i okrężnicy rzadko występują przed 40 rokiem życia. Po przekrocze-
niu tej granicy ryzyko zachorowania zwiększa się [3].
3.10.2. Czynniki ryzyka
Uważa się, że w rozwoju raka jelita grubego ważną rolę odgrywają czynniki genetyczne
i środowiskowe.
Do stanów przedrakowych, predysponujących do ich rozwoju, zalicza się: łagodne gru-
czolaki jelita grubego, zespoły polipowatości, choroby zapalne jelit. Większość raków spora-
dycznych rozwija się na skutek nabytych mutacji genów supresorowych, jak p53, APC [3].
Uważa się, że czynnikami ryzyka rozwoju raka jelita grubego może być niewłaściwa dieta
(spożywanie dużych ilości mięsa, posiłków bogatych w tłuszcze zwierzęce). Badania epide-
miologiczne wykazały, że niska aktywność fizyczna, nadwaga, centralna dystrybucja tkanki
tłuszczowej są czynnikami ryzyka rozwoju raka jelita grubego i odbytnicy [4]. Wydaje się, dieta
bogata w tłuszcze, mięso zwierzęce, uboga natomiast w wapń i selen może wpływać nieko-
84

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
rzystnie na florę bakteryjną, ułatwiać syntezę związków rakotwórczych i zwiększać czas ekspo-
zycji błony śluzowej jelita na te związki, poprzez zwolnienie ich pasażu przez jelito grube [3].
Większa część raków jelita grubego wywodzi się z gruczolaków.
3.10.3. Objawy
Choroba może przebiegać bezobjawowo lub powodować objawy początkowo bagateli-
zowane przez chorego. Najczęściej występuje utajone krwawienie i ból brzucha. Mogą wy-
stąpić zmiany w dotychczasowym rytmie opróżniania, biegunki lub zaparcia. Krwotok, prze-
rwanie ciągłości jelita czy objawy niedrożności występują rzadko [3].
3.10.4. Obraz histopatologiczny
Prawie wszystkie raki jelita grubego i odbytu wywodzą się z polipów gruczołowych. W oko-
ło 10% przypadków komórki nowotworowe mają charakter komórek wewnętrznego wydzie-
lania [11]. Najczęstszą postacią jest rak gruczołowy, który stanowi 85% wszystkich raków jelita
grubego, rak śluzowy stanowi około 10%. Pozostałe to rak śluzowokomórkowy, płaskonabłon-
kowy, postacie mieszane i niezróżnicowane [12].
3.10.5. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego
W tabeli 14 przedstawiono klasyfikację TNM zawansowania klinicznego choroby [7].
Tabela 14.
Klasyfikacja TNM guzów jelita grubego i stopnie zaawansowania klinicznego w klasyfikacji TNM
Guz pierwotny
Tx Nie można ocenić guza pierwotnego
T0 Nie stwierdza się guza pierwotnego
Tis Rak in situ
T1 Rak nacieka błonę podśluzową
T2 Rak nacieka błonę mięśniową właściwą
T3 Naciek przekracza błonę mięśniową właściwą i sięga błony surowiczej
T4 Rak przekracza otrzewną trzewną lub nacieka narządy sąsiednie
Regionalne węzły chłonne
Nx Nie można ocenić węzłów chłonnych
N0 Nie stwierdza się przerzutów do węzłów
N1 Przerzuty w 1–3 węzłach chłonnych
N2 Przerzuty w 4 lub więcej węzłach
N3 Przerzuty w węzłach krezkowych
Przerzuty odległe
M0 Nie stwierdza się przerzutów odległych
M1 Stwierdza się przerzuty odległe
85

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Stopnie zaawansowania klinicznego w klasyfikacji TNM
Stopień 0 Tis N0 M0
Stopień I T1 N0 M0
T2 N0 M0
Stopień II T3 N0 M0
T4 N0 M0
Stopień III Każde T N1 M0
Każde T N2, N3 M0
Stopień IV Każde T każde N M1
Istnieje wiele klasyfikacji kliniczno-patologicznych raka jelita grubego. Jedną z nich jest za-
proponowana przez Astlera-Collera klasyfikacja raków jelita grubego i odbytu [7]. Klasyfikację
tę przedstawiono w tabeli 15.
Tabela 15.
Klasyfikacja Astlera-Collera raków jelita grubego i odbytnicy
Stopień Cechy histologiczne nowotworu
A Ograniczony do błony śluzowej
B1 Naciek sięga do błony mięśniowej właściwej, nie przekraczając jej, węzły chłonne nie zajęte
B2 Nowotwór nacieka błonę mięśniową właściwą, węzły chłonne nie zajęte
C1 Naciek nie przekracza błony mięśniowej właściwej, zajęcie węzłów chłonnych
C2 Naciek przekracza błonę mięśniową właściwą, zajęcie węzłów chłonnych
D Przerzuty odległe
3.10.6. Diagnostyka i leczenie
3.10.6.1 Badania przesiewowe
Głównym celem badań przesiewowych jest ograniczenie umieralności z powodu raka jeli-
ta grubego. W tym celu stosuje się: badanie na obecność krwi utajonej w kale, sigmoidosko-
pię lub pełną kolonoskopię [3].
3.10.6.2 Badanie lekarskie
Istotne jest badanie przezodbytnicze. Badając palcem początkowy odcinek odbytnicy,
w niektórych przypadkach można wyczuć guz.
3.10.6.3 Badania laboratoryjne
W badaniach laboratoryjnych stwierdzić można anemię z niedoborem żelaza. Rozpozna-
nie sugeruje wysoki poziom antygenu rakowo-płodowego (CEA) w surowicy krwi. Badanie na
obecność krwi utajonej w stolcu jest pozytywne.
3.10.6.4 Endoskopia
Najważniejszym badaniem diagnostycznym jest kolonoskopia. Umożliwia ona ocenę ma-
kroskopową błony śluzowej jelita grubego, jak i pobranie wycinków ze zmienionego miejsca
86

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
w celu oceny histopatologicznej. Od niedawna stosowana metoda endosonografii, czyli po-
łączenie ultrasonografii oraz kolonoskopii, pozwala w nieinwazyjny sposób oszacować głębo-
kość nacieku nowotworowego do wnętrza ściany oskrzela oraz ocenić stan okolicznych wę-
złów chłonnych, obecność przerzutów do tych węzłów.
3.10.6.5 Badania obrazowe
Badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej lub bardziej dokładna tomografia komputero-
wa jamy brzusznej pozwalają wysunąć podejrzenie przerzutów odległych, na przykład do
wątroby.
Pozytonowa tomografia emisyjna ma zastosowanie w ocenie wznowy choroby po lecze-
niu, natomiast uważa się, że ma niewielką wartość przy ocenie guzów pierwotnych [3].
3.10.6.6 Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne jest podstawą leczenia raka jelita grubego i odbytnicy. Celem le-
czenia jest całkowita resekcja guza wraz z okolicznymi węzłami chłonnymi. Tradycyjnymi me-
todami są laparotomia, ostatnio stosuje się także metody laparoskopowe z podobnymi wyni-
kami odległymi.
3.10.6.7 Leczenie uzupełniające
Układowa chemioterapia 5-fluorouracylem i lewamizolem stosowana przez rok po opera-
cji raka w stadium C1, C2 zmniejsza ryzyko wznów miejscowych o 41% i zgonów o 33% w po-
równaniu do leczonych wyłącznie operacyjnie. Stosuje się także połączenie 5-fluorouracylu
z kwasem folinowym w stopniu B2 [3]. Nowymi lekami są przeciwciała monoklonalne przeciw-
ko receptorom dla nabłonkowego czynnika wzrostu czy endotelialnemu czynnikowi wzrostu,
które można stosować w kombinacji z innymi chemioterapeutykami. Chemioterapię drugie-
go rzutu można rozważyć u osób w dobrym stanie ogólnym [6].
3.10.6.8 Leczenie choroby rozsianej
Nieoperacyjne guzy leczone są chemioterapią skojarzoną (5-fluorocytozyna w połączeniu
z kwasem folinowym). Alternatywą jest stosowanie kapecytabiny lub irynotekanu i oksalipla-
tyny. W przypadku upośledzenia pasażu treści jelitowej z powodu masy guza, możliwe jest
wykonanie udrożnienia operacyjnego lub za pomocą promieni laserowych. Przerzuty do wą-
troby mogą być leczone poprzez przezskórne wstrzyknięcie alkoholu lub podanie leków cyto-
statycznych do tętnicy wątrobowej [3]. Należy rozważyć możliwość operacyjnego usunięcia
pojedynczych przerzutów do wątroby bądź płuc [6].
87

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
3.10.6.9 Ocena odpowiedzi na leczenie
Zaleca się wykonanie badania lekarskiego, pomiaru poziomu CEA, badania ultrasonogra-
ficznego wątroby i/lub oceny tomograficznej pierwotnych zajętych obszarów po 2–3 miesią-
cach po terapii paliatywnej.
3.10.6.10 Dalsza obserwacja
Nie ma dowodów na to, że regularne monitorowanie przebiegu choroby poprawia wyniki
leczenia raka jelita grubego. Zaleca się wizyty kontrolne w przypadku wystąpienia objawów
choroby. Badania laboratoryjne oraz obrazowe powinny być stosowane u chorych z podej-
rzeniem postępu choroby w przypadku planowania przyszłego leczenia paliatywnego [6].
3.10.7. Rokowanie
Pięcioletnie przeżycia są zróżnicowane, w zależności od rozpatrywanego położenia geo-
graficznego. W Północnej Ameryce wynoszą one 65%, w Europie Zachodniej 54%, natomiast
w Europie Wschodniej tylko 34%. Relatywnie dobra prognoza w tym nowotworze oznacza, że
umieralność jest o połowę niższa niż zapadalność [4].
Wyniki badania Eurocare-3 wskazują, że na początku lat 90-tych 5-letnie procentowe prze-
życia chorych z rakiem okrężnicy w Polsce wynosiły 26,3% dla mężczyzn i 28,7% dla kobiet.
Pięcioletnie przeżycia chorych z rakiem jelita grubego są prawie o 50% gorsze w porównaniu
z przeżyciami obliczonymi dla całej Europy [9, 10].
Rokowanie w raku jelita grubego zależy od stopnia zaawansowania klinicznego nowotwo-
ru. Pacjent w stadium A wg klasyfikacji Astlera-Collera ma 100% szansy na 5-letnie przeżycie,
w stadium B1– 67%, w stadium B2 – 54%, w C1– 43%, a w C2 – tylko 23% [11] 12 .
12 1. Europe 1995, Estmates of cancer incidence and mortality in Europe in 1995.
http://www.encr.com.fr/europe95.htm
2. Globocan 2002: http://www-dep.iarc.fr/
3. Szczeklik A i wsp. Choroby wewnętrzne. Kraków, Medycyna Praktyczna, 2005.
4. Parkin DM, Bray F, Ferlay J, Pisani P. Global cancer statistics, 2002. CA Cancer J Clin 2005; 55 (2): pp 74–108.
5. Europe’s cancer burden http://www.uicc.org/fileadmin/manual/5burden.pdf
6. ESMO Minimum Clinical Recommendations for diagnosis, treatment and follow-up of advanced colorectal cancer.
Ann Oncol 2005; 16: pp 18–19.
7. Astler VB, Coller FA. The prognostic significance of direct extension of carcinoma of the colon and rectum. Ann
Surg 1954; 139: p 846.
8. AJCC cancer staging manual, sixth edition.
http://www.cancerstaging.org/education/stagingmomentscolon06.ppt.
9. Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych. Założenia i cele operacyjne 2006–2015.
http://www.mz.gov.pl/wwwfiles/ma_struktura/docs/zalozenia_ustawy_o_npzchn.pdf
10. Coleman MO et al. Eurocare-3 summary: cancer survival in Europe at the end of 20th century. Ann Oncol 2003;
1: pp 128–149.
11. Coran R, Kumar V, Ramzi T. Robbins pathologic basis of disease. Elsevier/Saunders, 1999, wydanie 6.
12. Pawlicki M i wsp. Leczenie nowotworów. Bielsko Biała, Alfa Medica Press, 1996.
88

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
4. OPIS INTERWENCJI
4.1. Opis metody
Pozytonowa tomografia emisyjna (positron emission tomography – PET) jest metodą dia-
gnostyczną umożliwiającą obrazowanie procesów metabolicznych zachodzących na po-
ziomie molekularnym. Technika PET rozwija się od wczesnych lat 70-tych ubiegłego wieku [1].
Tomografia komputerowa (computed tomography – CT) jest uznanym narzędziem wyko-
rzystywanym w diagnostyce obrazowej. Obecnie na rynku dominują wielorzędowe tomogra-
fy spiralne.
Pierwszy połączony system skanowania PET-CT został wprowadzony na rynek w 2001 roku
[1, 2]. Skanery PET-CT są obecnie produkowane przez 4 firmy: CPS Innovations, GE Medical
Solutions, Philips Medical Systems i Siemens Medical Solutions [12]. W 2003 systemy PET-CT sta-
nowiły 79% wszystkich sprzedanych skanerów PET, w 2004 roku liczba ta wzrosła do 91% [13].
W Polsce pierwsze urządzenie typu PET-CT zostało zainstalowane w Bydgoszczy w 2002 roku.
Tomografia PET opiera się na założeniu, iż w komórkach zmienionych chorobowo procesy
metaboliczne posiadają inną dynamikę. Poprzez wykorzystanie znakowych radionuklidami
cząsteczek, które wbudowują się w cykle przemian metabolicznych, możemy lokalizować
zmienione patologicznie tkanki, bez wpływu na procesy fizjologiczne. Znaczniki scyntygraficz-
ne są bardzo specyficzne i do uzyskania obrazów diagnostycznych wystarcza podanie nie-
wielkiej ilości radionuklidu.
Badanie procesów zachodzących w komórkach w technice PET jest możliwe dzięki po-
średniej lokalizacji radioznacznika emitującego pozytony. Pozyton jest cząstką posiadającą
masę równą elektronowi, lecz przeciwny ładunek. Po opuszczeniu obszaru, w którym nastąpił
rozpad zdeponowanego radionuklidu, przemierza on dystans ok. 4–5 mm, stopniowo tracąc
energię kinetyczną w otaczającej tkance, a następnie w procesie anihilacji reaguje z najbliż-
szym elektronem. W wyniku tej reakcji powstają 2 fotony gamma. Każdy z nich posiada ener-
gię 511 keV. Poruszają się one w przeciwnych kierunkach i zostają zarejestrowane przez sys-
tem detektorów umieszczonych w pierścieniu [9] (Rys. 5). Informacja o ilości fotonów gamma
zarejestrowanych przez detektory jest przesyłana do komputera, który odtwarza przestrzenny
rozkład radioaktywności w ciele pacjenta.
89

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Rysunek 5.
Zjawisko anihilacji i detekcja wytworzonego promieniowania gamma
Najczęściej wykorzystywana w badaniu PET jest znakowana radioizotopem glukoza ( 18 F
fluorodeoksyglukoza, 18 F-FDG). Okres półtrwania 18 F-FDG wynosi 110 min. Inne znaczniki to
węgiel 11 C (okres półtrwania 20 min), azot 13 N (okres półtrwania 10 min), tlen 15 O (okres półtr-
wania 122 s), rubid 82 Rb (okres półtrwania 75 s).,
4.2. Schemat badania, dawka pochłonięta
Przed badaniem pacjent powinien pozostać na czczo przez co najmniej 4 godziny. Po do-
żylnym podaniu radiofarmaceutyku, chory pozostaje przez godzinę w pozycji leżącej, wypija-
jąc około litr wody. Następnie wykonywane jest badanie CT, a później badanie PET. W zależ-
ności od wskazań, skanowaniu podlega całe ciało lub wybrany obszar. Po zrekonstruowaniu
i obróbce obrazu uzyskiwany jest wynik, który pozwala nie tylko na określenie typu zmiany, ale
także pozwala ją dokładnie zlokalizować [3] (Rys. 6).
Rysunek 6.
Rozsiew nowotworu – w lewej pachwinie przerzutowo zmienione węzły chłonne
a) obraz CT; b) obraz PET-CT; c) obraz PET
90

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
W przypadku 18 F-FDG, w standardowym skaningu całego ciała, aktywność podana to ok.
370 MBq (10 mCi), natomiast dawka efektywna pochłonięta przez pacjenta wynosi ok. 10mSv
[10]. Jest ona jedynie około 3x większa niż naturalne promieniowanie tła [2]. Oczywiście nale-
ży wziąć pod uwagę, że dawka ta jest otrzymywana w ciągu jednego badania, natomiast
promieniowanie ze źródeł naturalnych jest otrzymywane stopniowo, w ciągu całego roku.
Jak wiadomo skutki działania promieniowania zależą nie tylko od dawki, ale także od jej roz-
łożenia w czasie. Ponadto do dawki otrzymanej w badaniu PET należy dodać dawkę po-
chłoniętą w czasie badania CT – ok. 5–10mSv, w zależności od protokołu badania.
4.3. Ograniczenia metody
Rozdzielczość aparatów PET wynosi obecnie 3–5 mm [1, 10]. Jest ona ograniczona przez
całkowitą drogę przebytą przez pozytony do momentu anihilacji oraz fakt, że rozkład kątowy
nie jest dokładnie równy 180° 0(dopuszczalna różnica wynosi ±0,5°) [9, 10]. Wydajność i roz-
dzielczość metody jest związana również z odległością między detektorami i wielkością de-
tektorów – im detektory mniejsze i umieszczone bliżej siebie i źródła promieniowania, tym roz-
dzielczość większa. Z kolei im mniejsza średnica pierścienia skanera, tym większe
prawdopodobieństwo rozproszeń i koincydencji [9]. Obecnie najczęściej wykorzystywane są
detektory scyntylacyjne z kryształem Bi4Ge3O12 (BGO). Współczesne skanery PET są przystoso-
wane do obrazowania 3D [10].
Niska rozdzielczość przestrzenna powoduje, że wykorzystuje się badanie wielomodalne –
obraz PET jest nakładany poprzez rotację, przesunięcie i skalowanie na obraz anatomiczny
o dużej rozdzielczości uzyskany w badaniu CT lub MR [10]. Tomograf komputerowy zintegro-
wany z PET powinien mieć co najmniej 4 rzędy detektorów [13].
Kolejnym problemem jest krótki czas półtrwania znaczników, co wiąże się z koniecznością
instalowania zminiaturyzowanych cyklotronów w bliskiej odległości od urządzenia diagno-
stycznego PET-CT. Synteza radiofarmaceutyku musi następować w krótkim czasie pomiędzy
jego wyprodukowaniem a podaniem pacjentowi [9].
4.4. Zastosowanie badania PET-CT
Badanie PET-CT znajduje szczególne zastosowanie w onkologii, neurologii i kardiologii.
4.4.1. Onkologia
W diagnostyce nowotworów głównie stosowana jest 18 F-FDG. Onkologiczne wskazania do
badania to m.in.:
91

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
1. Ocena charakteru zmiany o typie guzka w miąższu płuc.
Badanie PET wykazuje 97% czułość i 78% swoistość w przypadku zmiany złośliwej, natomiast
89% czułość i 100% swoistość w przypadku zmiany łagodnej [4, 5]. W ocenie charakteru zmia-
ny wykorzystywany jest wskaźnik znormalizowanego wychwytu w tkance (SUV – standardized
uptake values), który informuje o intensywności wychwytu 18 F-FDG [1, 6]. Guzek, w którym SUV
jest mniejsza od 1,5, ma małe prawdopodobieństwo złośliwości [1].
2. Rozpoznanie i ocena stopnia zaawansowania nowotworu (staging).
Obecnie badanie PET odgrywa znaczącą rolę w diagnostyce niedrobnokomórkowego
raka płuca, raka jelita grubego i przełyku, raka tarczycy, raka piersi, czerniaka, chłoniaków,
guzów złośliwych głowy i szyi [1, 2]. W przypadku zmiany pierwotnej PET pozwala określić gra-
nice zmiany nowotworowej i odróżnić ją od strefy obrzęku, niedodmy czy zmian zapalnych.
W przypadku nowotworu płuc dzięki PET można zróżnicować charakter płynu w opłucnej –
z dokładnością 92% pozwala na odróżnienie łagodnego wysięku od płynu zawierającego
komórki nowotworowe [7]. Ponadto badanie PET pozwala na ocenę węzłów chłonnych –
zwłaszcza tych poniżej 1 cm – w przypadku węzłów śródpiersia czułość wynosi ok. 80–90%,
a swoistość ok. 85–100% [8]. Należy pamiętać, że obecność zmienionych zapalnie węzłów
chłonnych obniża czułość PET, dając wyniki fałszywie dodatnie [1, 6]. Badanie PET pozwala
również na ocenę przerzutów odległych, często są to zmiany, których nie uwidoczniono żad-
nymi innymi badaniami obrazowymi. Trudności w diagnostyce pojawiają się w przypadku
poszukiwania ognisk przerzutowych w obrębie mózgowia, gdyż kora wykazuje największy fizjo-
logiczny poziom akumulacji FDG w organizmie człowieka [1].
3. Badanie kontrolne po zakończeniu terapii, pozwalające na ocenę ryzyka wznowy.
Badanie PET wykazuje dużą czułość w ocenie wznowy procesu nowotworowego, np.
w przypadku raka przełyku czułość w wykrywaniu lokalnej wznowy wynosi 100%, natomiast
swoistość 57%, ze względu na fałszywie dodatnie wyniki w przypadku zmian zapalnych [1].
PET umożliwia również różnicowanie pomiędzy blizną pooperacyjną lub po radioterapii
a wznową nowotworu [2].
4. Planowanie radioterapii.
Badanie PET pozwala na wykrycie dodatkowych ognisk choroby niewidocznych w bada-
niu CT, co prowadzi do zwiększenia obszaru naświetlania. W obrębie samego guza badanie
PET wskazuje obszary najbardziej aktywne metabolicznie, co pozwala na zastosowanie od-
powiedniej dawki [1].
92

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
4.4.2. Neurologia
W obrazowaniu chorób neurologicznych za pomocą PET wykorzystuje się następujące ra-
dioznaczniki: 18 F-FDG, 18 F-fluorodopa, 11 C- metionina, 11 C-flumazenil, 15 O-woda i inne. Neuro-
logiczne wskazania do zastosowania PET to [11]:
1. Ocena nowotworów mózgu (neuroonkologia).
Badanie PET umożliwia nieinwazyjną, przedoperacyjną ocenę guzów, szczególnie gleja-
ków, na podstawie oceny aktywności wychwytu glukozy w odniesieniu do istoty białej. Gleja-
ki o wysokim stopniu złośliwości wykazują większe zużycie glukozy niż te o niskim stopniu złośli-
wości. Po operacji PET umożliwia wykrycie masy resztkowej guza oraz pozwala odróżnić
wznowę od obszaru martwicy popromiennej.
2. Poszukiwanie i ocena ognisk padaczkowych.
PET jest przydatny szczególnie w ocenie padaczki skroniowej. W czasie napadu padacz-
kowego ognisko padaczkowe wykazuje zwiększone zużycie glukozy, natomiast w okresie
międzynapadowym – zmniejszone zużycie glukozy. Metoda PET jest również pożyteczna
w ocenie lekoopornych padaczek dziecięcych.
3. Ocena zaburzeń o typie demencji.
U chorych na chorobę Alzheimera obserwowano zmniejszony metabolizm glukozy oraz
obniżony regionalny mózgowy przepływ krwi i zmniejszone regionalne zużycie tlenu. Zmiany te
dotyczyły płatów czołowych, ciemieniowych i skroniowych. Z kolei w otępieniu wielozawało-
wym wymienione rodzaje zaburzeń miały związek anatomiczny z obszarami chorobowo
zmienionego unaczynienia tętniczego.
4. Zaburzenia ruchowe.
U chorych na chorobę Parkinsona widoczny jest obniżony wychwyt 18 F-fluorodopy w sko-
rupie (putamen). W chorobie Huntingtona wyraźne obniżenie metabolizmu glukozy występuje
w prążkowiu, a w późniejszym okresie w płatach czołowych. Inne zespoły zaburzeń rucho-
wych oceniane w badaniu PET to: zanik wieloukładowy, zwyrodnienie korowo-podstawne,
postępujące porażenie nadjądrowe, choroba Wilsona.
5. Ocena niedokrwienia tkanki mózgowej.
Badanie PET jest użyteczne w ocenie udarów korowych, gdzie umożliwia pomiar zmian re-
gionalnego mózgowego przepływu krwi przed i po interwencji terapeutycznej. Umożliwia
także wczesną identyfikację obniżonego regionalnego mózgowego przepływu krwi u chore-
go z objawami krwotoku podpajęczynówkowego.
6. Neuroaktywacja.
Użycie 15 O-wody umożliwia ocenę PET aktywności neuronalnej w celu umiejscowienia
określonych funkcji mózgowych, takich jak zachowania ruchowe czy funkcje poznawcze.
93

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
4.4.3. Kardiologia
W badaniu PET serca wykorzystywane są: 82 Rb-chlorek, 13 N-amoniak, 18 F-FDG, 11 C-kwas
palmitynowy. Kardiologiczne wskazania do badania PET to [14]:
1. Diagnostyka choroby wieńcowej.
PET pozwala na określenie rozległości i nasilenia uszkodzenia mięśnia sercowego w prze-
biegu choroby niedokrwiennej, poprzez wykazanie ubytków perfuzji mięśnia sercowego.
2. Ocena żywotności mięśnia sercowego.
Badanie za pomocą 18 F-FDG ma znaczenie przed zabiegiem rewaskularyzacji, gdyż po-
zwala odróżnić obszary „zamrożonego” miokardium od blizny pozawałowej.
4.5. Wnioski
Połączony system obrazowania PET-CT pozwala na dokładniejszą klasyfikację zmian wi-
docznych w badaniu PET, gdyż umożliwia ich precyzyjną lokalizację anatomiczną. PET-CT
obecnie wypiera tomografię typu PET i jest najszybciej rozwijającą się metodą diagnostyki
obrazowej. Zastosowanie nowoczesnych skanerów PET i wielorzędowych aparatów CT
znacznie skraca czas badania, a szybsze tempo skanowania prowadzi do wydajniejszego
użycia radiofarmaceutyków 13 .
13 1. Rohren EM, Turkington TG, Coleman RE. Clinical applications of PET in oncology. Radiology 2004; 231: pp 305–
332.
2. Pruszyński B. Osiągnięcia diagnostyki obrazowej na przełomie roku 2003/2004. www.schering.pl
3. Hany TF, Steinert HC, Goerres GW et al. PET diagnostic accuracy: improvement with in-line PET-CT system; initial
results. Radiology 2002; 225: pp 575–581.
4. Gould MK, Maclean CC, Kuscher WG et al. Accuracy of positron emission tomography for diagnosis of pulmonary
nodules and mass lesions; a meta analysis. JAMA 2001; 285: pp 914–924.
5. Patz EF, Lowe VJ, Hoffman JM et al. Focal pulmonary abnormalities: evaluation with F-18 fluorodeoxyglucose PET
scanning. Radiology 1993; 188: pp 487–490.
6. Shim SS, Lee KS, Kim BT et al. Focal parenchymal lung lesions showing a potential of false positive and falsenegative
interpretations on integrated PET-CT. AJR 2006; 186: pp 639–648.
7. Erasmus JJ, McAdams HP, Rossi SE et al. FDG PET of pleural effusions in patients with non- small lung cancer. AJR
2000; 175: pp 245–249.
8. Patz EF, Lowe VJ, Goodman PC et al. Thoracic nodal staging with PET imaging with 18-FDG in patients with bronchogenic
carcinoma. Chest 1995; 108: pp 1617–1621.
9. Jednoróg S, Mazur G, Janiak KM i wsp. Krótkożyciowe izotopy pierwiastków lekkich jako znaczniki tomografii pozytronowej
(PET). Problemy Medycyny Nuklearnej 1998; 12 (24): pp 191–200.
10. Kochanowicz E, Kulka J. Detekcja i rekonstrukcja obrazu w PET. Problemy Medycyny Nuklearnej 2002; 16 (31):
pp 123-132.
11. Chmielowski K. Emisyjna tomografia pozytronowa (PET) w neurologii. Problemy Medycyny Nuklearnej 2002; 16
(31): pp 143–150.
12. PET-CT Consensus Conference: SNMTS; American Society of Radiologic Technologist (ASRT). Fusion imaging:
a new type of technologist for a new type of technology. J Nucl Med Technol 2002; 30: pp 201–204.
13. Brink JA. PET-CT unplugged: the merging technologies of PET and CT imaging. AJR 2005; 184: pp S135–S137.
14. Thrall JH, Ziessman HA. Nuclear Medicine. Mosby 2001 St. Louis.
94

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
5. METODYKA
5.1. Cel opracowania
Celem raportu jest porównawcza analiza opłacalności pozytonowej tomografii emisyjnej
PET-CT z technologiami diagnostycznymi finansowanymi w Polsce ze środków publicznych
w diagnostyce onkologicznej. Prezentowana część raportu dotyczy analizy klinicznej i epi-
demiologicznej.
Ekspertyza została przygotowana na zlecenie Agencji Oceny Technologii Medycznych.
5.2. Sposób przeprowadzenia oceny efektywności klinicznej
• opracowanie pytań klinicznych zgodnych z tematem analizy;
• stworzenie strategii wyszukiwania doniesień naukowych;
• przeszukanie najważniejszych baz informacji medycznej oraz rejestrów badań klinicznych
na świecie w poszukiwaniu badań pierwotnych;
• selekcja pierwotnych badań klinicznych w oparciu o kryteria włączenia do analizy;
• analiza wyników badań oraz ich istotności statystycznej i klinicznej;
• przeprowadzenie metaanalizy wyników badań klinicznych włączonych do analizy;
• interpretacja wyników analizy porównawczej i opracowanie wniosków.
Sposób opracowania strategii wyszukiwania badań pierwotnych do analizy, a także spo-
sób oceny ich wiarygodności, ekstrakcji danych oraz analizy statystycznej i interpretacji wyni-
ków oparto na wytycznych Medical Services Advisory Committee [„Guidelines for the as-
sessment of diagnostic technologies” Sierpień 2005, Australia].
5.3. Strategia wyszukiwania badań pierwotnych
W procesie wyszukiwania doniesień naukowych zastosowano w pierwszym etapie ogólną
strategię wyszukiwania, bez dalszego precyzowania populacji docelowej, w celu odnalezie-
nia zbioru badań dotyczących zastosowania PET-CT w diagnostyce onkologicznej. Dodatko-
wo dla 12 wskazań przeprowadzono oddzielne wyszukiwanie celowane na populację (rak
sutka, rak płuc, rak jelita grubego, rak jajnika, rak szyjki macicy, rak endometrium, chłoniak,
rak żołądka i przełyku, melanoma, glejak, mięsak, nowotwór głowy i szyi). W procesie wyszu-
kiwania doniesień na temat ocenianej technologii połączono wyniki wysoce swoistej strategii
wskazującej jedynie publikacje, w których pojawił się termin hybrydowy „PET-CT” lub równo-
95

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
ważniki (#8) z wynikami dla strategii wysoce czułej wskazującej wszelkie publikacje opisujące
analizowaną metodę diagnostyczną (wyszukiwanie publikacji z trafieniami „PET” i „CT” gdzie-
kolwiek w obrębie tytułu, abstraktu lub słów kluczowych – #8).
Tabela 16.
Strategia wyszukiwania
ID Strategia wyszukiwania
#1 „Positron-Emission Tomography” [MeSH] OR „Tomography, Emission-Computed” [MeSH]
#2 PET OR positron emission tomography
#3 #1 OR #2
#4 („Tomography, Spiral Computed” [MeSH] OR „Tomography, X-Ray Computed” [MeSH])
#5 CT OR computed tomography
#6 #4 OR #5
#7
dual OR integral OR integration OR combination OR combined OR fusion OR fused OR hybrid OR
coincidental OR combining OR coincidence OR coregistered
#8 #3 AND #6
#9 #3 AND #7
#10 #8 OR #9
#11 „Neoplasms” [MeSH]
#12 „Medical Oncology” [MeSH]
#13 #11 OR #12
#14 #10 AND #13
#15 #10 AND #13 Limits: English, Polish, Publication Date from 1998/01/01, Humans
Data ostatniego przeszukania: 20-03-2006.
Podczas konstruowania strategii wyszukiwania skorzystano z bazy terminów medycznych
(Medical Subject Headings – MeSH). W bazie tej znajdują się hasła tematyczne wraz z przypo-
rządkowanymi synonimami oraz terminami bliskoznacznymi. Połączenie wyszukiwania w bazie
danych z rozszerzonymi terminami z bazy MeSH pozwala na uniknięcie pominięcia publikacji
ze względu na niestandardową terminologię. Poniżej znajduje się tabela 17 zawierająca za-
stosowane w strategii wyszukiwania terminy MeSH wraz z odnalezionymi synonimami.
Tabela 17.
Terminy MeSH zastosowane w strategii wyszukiwania
Termin [MeSH] Synonimy
Positron-Emission Tomography
• Positron Emission Tomography
• PET Scan
• PET Scans
• Scan, PET
• Scans, PET
• Tomography, Positron-Emission
• Tomography, Positron Emission
96

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tomography, Emission-Computed
Tomography, Spiral Computed
• Tomography, Emission Computed
• CAT Scan, Radionuclide
• CAT Scans, Radionuclide
• Radionuclide CAT Scan
• Radionuclide CAT Scans
• Scan, Radionuclide CAT
• Scans, Radionuclide CAT
• Computed Tomographic Scintigraphy
• Tomographic Scintigraphy, Computed
• Computerized Emission Tomography
• Emission-Computed Tomography
• Emission Computed Tomography
• Scintigraphy, Computed Tomographic
• Tomography, Computerized Emission
• Emission Tomography, Computerized
• Radionuclide-Computed Tomography
• Radionuclide Computed Tomography
• Radionuclide Tomography, Computed
• Computed Radionuclide Tomography
• Tomography, Computed Radionuclide
• Tomography, Radionuclide-Computed
• Tomography, Radionuclide Computed
• Computed Tomographies, Spiral
• Computed Tomography, Spiral
• Spiral Computed Tomographies
• Tomographies, Spiral Computed
• Helical Computed Tomography
• Computed Tomographies, Helical
• Computed Tomography, Helical
• Helical Computed Tomographies
• Tomographies, Helical Computed
• Helical CT
• CT, Helical
• CTs, Helical
• Helical CTs
• Spiral Computed Tomography
• Spiral CT
• CT, Spiral
• CTs, Spiral
• Spiral CTs
• Spiral Volumetric CT
• CT, Spiral Volumetric
• CTs, Spiral Volumetric
• Spiral Volumetric CTs
• Volumetric CT, Spiral
• Volumetric CTs, Spiral
• Tomography, Helical Computed
• Tomography, Spiral Volumetric Computed
97

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tomography, X-Ray Computed
• Computed Tomographies, X-Ray
• Computed Tomography, X-Ray
• Tomographies, X-Ray Computed
• X-Ray Computed Tomographies
• X-Ray Computed Tomography
• Computerized Tomography, X Ray
• Computerized Tomography, X-Ray
• Computerized Tomographies, X-Ray
• Tomographies, X-Ray Computerized
• Tomography, X-Ray Computerized
• X-Ray Computerized Tomographies
• X-Ray Computerized Tomography
• CT X Ray
• CT X Rays
• X Ray, CT
• X Rays, CT
• Tomodensitometry
• Tomodensitometries
• CAT Scan, X Ray
• CAT Scan, X-Ray
• CAT Scans, X-Ray
• Scan, X-Ray CAT
• Scans, X-Ray CAT
• X-Ray CAT Scan
• X-Ray CAT Scans
• Tomography, Xray Computed
• Computed Tomographies, Xray
• Computed Tomography, Xray
• Tomographies, Xray Computed
• Xray Computed Tomographies
• Xray Computed Tomography
• Tomography, X Ray Computed
• X Ray Tomography, Computed
• X-Ray Tomography, Computed
• Computed X-Ray Tomographies
• Computed X-Ray Tomography
• Tomographies, Computed X-Ray
• Tomography, Computed X-Ray
• X-Ray Tomographies, Computed
• Cine-CT
• Cine CT
• Tomography, Transmission Computed
• Computed Tomographies, Transmission
• Computed Tomography, Transmission
• Tomographies, Transmission Computed
• Transmission Computed Tomographies
• Transmission Computed Tomography
• Electron Beam Computed Tomography
• Electron Beam Tomography
• Beam Tomographies, Electron
98

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Neoplasms
• Beam Tomography, Electron
• Electron Beam Tomographies
• Tomographies, Electron Beam
• Tomography, Electron Beam
• Neoplasm
• Tumors
• Tumor
• Benign Neoplasms
• Neoplasms, Benign
• Benign Neoplasm
• Neoplasm, Benign
• Cancer
• Cancers
Medical Oncology • Oncology, Medical
Dokładne wyniki wyszukiwania z zastosowaniem opisanych strategii przedstawiono
w załączniku.
5.4. Przeszukiwanie baz informacji medycznych
Przedstawioną powyżej strategię wyszukiwania zastosowano w następujących bazach
danych:
• Medline przez Pubmed,
• Cochrane Library (The Cochrane Database of Systematic Reviews, The Cochrane Con-
trolled Trials Register),
• EmBase,
oraz medycznych serwisach internetowych:
• NICE (National Institute for Clinical Excellence),
• SBU (Statens beredning för medicinsk utvärdering),
• NCCHTA (The National Coordinating Centre for Health Technology Assessment),
• CADTH (The Canadian Agency for Drugs and Technologies in Health),
• INAHTA (International Network of Agencies for Health Technology Assessment),
• MSAC (Medical Services Advisory Committee).
Przeszukano również piśmiennictwo odnalezionych pierwotnych doniesień naukowych.
Analizowano także opracowania wtórne (artykuły poglądowe, przeglądy systematyczne,
metaanalizy, opracowania agencyjne) pod kątem odnalezienia dodatkowych badań pier-
wotnych. Ponadto zwrócono się do producentów sprzętu diagnostycznego z prośbą o udo-
stępnienie wszystkich posiadanych badań, ze szczególnym uwzględnieniem okresu przedryn-
99

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
kowego, celem uzupełnienia listy publikacji. Zawarto także prośbę o przekazanie informacji
na temat wprowadzenia skanerów PET-CT na rynek medyczny.
Wyszukiwanie zostało przeprowadzone niezależnie przez dwie osoby. Następnie streszcze-
nia badań były analizowane pod kątem włączenia do analizy także przez dwie niezależne
osoby.
5.5. Kryteria włączenia badań pierwotnych do analizy
W pierwszym etapie analizowano tytuły i streszczenia odnalezionych w procesie wyszuki-
wania publikacji. W przypadku odnalezienia informacji o zastosowaniu w badaniu obrazo-
wania PET (w tym PET-CT) oraz CT doniesienia takie były kwalifikowane do dalszej weryfikacji
na podstawie oceny pełnego tekstu.
W drugim etapie pełne teksty odnalezionych badań analizowano w wersji elektronicznej,
ze szczególnym uwzględnieniem metodyki badania, w celu odnalezienia informacji o zasto-
sowaniu hybrydowego skanera PET-CT. Doniesienia, w których potwierdzono zastosowanie
analizowanej techniki, podlegały dalszej weryfikacji. Obejmowała ona (uwzględniając au-
stralijskie wytyczne Medical Services Advisory Committee) selekcję badań, w których ocenia-
ne były równolegle dwie strategie: PET-CT oraz finansowana w Polsce strategia porównywa-
na. Na tej podstawie ostatecznie rozstrzygano o włączeniu badania do analizy lub wpisaniu
na listę badań wykluczonych z podaniem powodu.
W przypadku badań pierwotnych nie zastosowano ograniczeń dotyczących okresu ob-
serwacji ani liczności populacji. Włączano badania przeprowadzone na ludziach, dostępne
w polskich bibliotekach w postaci pełnych tekstów w języku angielskim lub polskim. Zastoso-
wano ograniczenie czasowe dotyczące daty publikacji doniesienia, zawężające wyszukiwa-
nie do badań opublikowanych po 01. stycznia 1998r. Kryterium to zostało uwzględnione
w oparciu o wyniki przeszukiwania baz danych (pojawienie się pierwszych doniesień na temat
hybrydowego skanera PET-CT) oraz po uwzględnieniu daty wprowadzenia badanej techno-
logii na rynek procedur diagnostycznych.
5.5.1. Populacja
Populację stanowili chorzy poddani diagnostyce ze wskazań onkologicznych.
5.5.2. Interwencja
Do analizy włączono pierwotne prospektywne bądź retrospektywne badania kliniczne,
w których oceniano wyniki PET-CT (bez względu na rodzaj zastosowanego radiofarmaceuty-
100

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
ka). Istotnym kryterium włączenia publikacji do analizy było zastosowanie weryfikacji porów-
nywanych technik diagnostycznych przez niezależny test referencyjny (tzw. złoty standard).
5.5.3. Technologie porównywane (komparatory)
Technologie diagnostyczne finansowane w Polsce ze środków publicznych stosowane
w diagnostyce onkologicznej.
5.5.4. Poszukiwane punkty końcowe
• skuteczność diagnostyczna testów w porównaniu do metody referencyjnej lub obserwacji
klinicznej;
• wpływ na zmianę decyzji terapeutycznej;
• wpływ na kliniczne punkty końcowe;
• bezpieczeństwo.
5.6. Ocena wiarygodności badań klinicznych
Przyjęta skala oceny wiarygodności badań różnicuje publikacje w zależności od ich pra-
widłowego zaprojektowania i przeprowadzenia, zapewniając wiarygodność uzyskanych wy-
ników.
W procesie oceny wiarygodności badań klinicznych, zgodnie z zasadami EBM (z ang. Evi-
dence Based Medicine) wykorzystano formularz QUADAS 14 , składający się z 14 pytań. Pierw-
sze cztery pytania mają za zadanie zweryfikowanie poprawności doboru populacji badania,
pytania 5–9 oceniają poprawność wykonania pomiaru oraz testu referencyjnego, a pozosta-
łe rozstrzygają o poprawności interpretacji i przedstawienia wyników.
W celu ujednolicenia i standaryzacji postępowania przy ocenie badań, przygotowano
jednolity formularz, który wykorzystano przy weryfikacji wszystkich publikacji włączonych do
analizy.
Każde badanie zostało niezależnie ocenione przez dwóch analityków, a w razie niezgod-
ności ostateczna ocena ustalana była w drodze konsensusu.
Na poszczególne pytania udzielono odpowiedzi „tak”, „nie” lub „niewiadomo”. Tabele
oceny wiarygodności badań przedstawiono w załączniku.
14 Whiting P, Rutjes AWS, Reitsma JB, Bossuyt PMM, Kleijen J. The development of QUADAS: a tool for the quality assessment
of studiem of diagnostic accuracy included in systematic reviews. BMC Medical Research Methodology
2003; 3 (25).
101

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
5.7. Analiza statystyczna
Obliczenie podstawowych parametrów skuteczności diagnostycznej testu opiera się na
schemacie danych przedstawionych w tabeli 18, zawierających liczbę pacjentów z dodat-
nim (T+) i ujemnym (T-) wynikiem eksperymentalnego testu wśród osób z chorobą (D+) lub bez
stanu chorobowego (D-) stwierdzonego na podstawie testu referencyjnego (tzw. „złoty stan-
dard”).
Tabela 18.
Wyniki pomiarów oceniających test diagnostyczny
Test referencyjny \
Test oceniany
Choroba (D+) Brak choroby (D-)
Dodatni wynik ocenianego testu (T+) a (TP) b (FP)
Ujemny wynik ocenianego testu (T-) c (FN) d (TN)
a – liczba osób chorych, u których test dał wynik dodatni (tj. liczba wyników prawdziwie
dodatnich; z ang. true positives – TP)
b – liczba osób bez stanu chorobowego, u których test dał wynik dodatni (tj. liczba wyni-
ków fałszywie dodatnich; z ang. false positives – FP)
c – liczba osób chorych, u których test dał wynik ujemny (tj. liczba wyników fałszywie ujem-
nych; z ang. false negatives – FN)
d – liczba osób bez stanu chorobowego, u których test dał wynik ujemny (tj. liczba wyników
prawdziwie ujemnych; z ang. true negatives – TN)
W tabeli 19 przedstawiono definicje podstawowych parametrów skuteczności diagno-
stycznej testów zastosowanych w raporcie.
Tabela 19.
Charakterystyka parametrów skuteczności testu diagnostycznego
Parametr
skuteczności diagnostycznej
testu
Czułość (ang. Sensitivity)
Swoistość (ang. Specificity)
Interpretacja Formuła matematyczna
Odsetek osób chorych, u których wynik
testu jest dodatni; określa zdolność testu Se =
do wykrywania choroby a + c
Odsetek osób zdrowych, u których wynik
testu jest ujemny; określa zdolność testu Sp =
do potwierdzania nieobecności choroby b d
a
d
+
102

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Dokładność (ang. Accuracy)
Wskaźnik wiarygodności wyniku
dodatniego
(ang. Positive likelihood ratio)
Wskaźnik wiarygodności wyniku
ujemnego
(ang. Negative likelihood ratio)
Diagnostyczny iloraz szans
(ang. Diagnostic odds ratio)
Wartość predykcyjna wyniku
dodatniego
(ang. Positive predictive value)
Wartość predykcyjna wyniku
ujemnego
(ang. Negative predictive value)
a + d
Odsetek osób prawidłowo ocenionych
Acc =
badanym testem a + b + c + d
Iloraz prawdopodobieństwa uzyskania
dodatniego wyniku testu u osoby chorej
i prawdopodobieństwa tego samego
wyniku u osoby bez stwierdzonego stanu
chorobowego
Iloraz prawdopodobieństwa uzyskania
ujemnego wyniku testu u osoby chorej
i prawdopodobieństwa tego samego
wyniku u osoby bez stwierdzonego stanu
chorobowego
Iloraz szansy uzyskania dodatniego wyniku
testu u osoby chorej i szansy uzyskania
tego samego wyniku u osoby bez stwierdzonego
stanu chorobowego;
alternatywna interpretacja: iloraz szansy
wystąpienia choroby u osoby z dodatnim
wynikiem testu i szansy wystąpienia choroby
u osoby z ujemnym wynikiem testu
a a + c Se
LR+
= =
b b + d 1−
Sp
c a + c 1−
Se
LR−
= =
d b + d Sp
a c
DOR =
b d
Prawdopodobieństwo, że u osoby z dodatnim
wynikiem testu choroba, którą PPV =
wykrywa test, rzeczywiście występuje a + b
Prawdopodobieństwo, że u osoby
z ujemnym wynikiem testu choroba, którą NPV =
wykrywa test, rzeczywiście nie występuje c + d
=
a
d
LR +
LR −
We włączonych do analizy badaniach poszukiwano informacji na temat wyników oce-
nianych metod diagnostycznych w porównaniu do metody referencyjnej, które grupowano
według parametrów tablicy czteropolowej: TP, TN, FP i FN.
Następnie, w celu oceny skuteczności diagnostycznej, obliczano czułość (Se), swoistość
(Sp), dokładność (Acc), wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego (LR+) i wskaźnik wiary-
godności wyniku ujemnego (LR-) oraz diagnostyczny iloraz szans (DOR) z podaniem 95%
przedziałów ufności, a gdy było to możliwe przeprowadzono metaanalizę wyników badań.
W celu oszacowania różnic w skuteczności diagnostycznej testów, w przypadku dostępności
danych, wykonywano analizę metodą McNemara (test proporcji dla prób zależnych).
W przypadku porównawczej oceny szansy prawidłowego rozpoznania (zgodnego
z testem referencyjnym) za pomocą analizowanych metod diagnostycznych, szacowano
istotność statystyczną parametrów OR zgodnie z regułami EBM, a w przypadku znamienności
statystycznej wyników obliczano także parametr NNT z podaniem przedziałów ufności.
Metaanalizę wyników przeprowadzono, używając modelu efektów stałych (fixed effect
model), w przypadku gdy nie stwierdzono istotnej statystycznie heterogeniczności wyników
badań. Dla punktów końcowych, które osiągnęły znamienność statystyczną w teście niejed-
norodności, zastosowano model efektów losowych (random effect model).
103

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Do obliczeń tych parametrów oraz przeprowadzenia metaanalizy czułości i swoistości wy-
korzystano pakiet statystyczny MetaDiSc wersja 1.3 15 . Metaanalizę dokładności, OR i NNT oraz
wykresy prezentujące te wyniki wykonano w programie Stats Direct wersja 2.5.2.
5.8. Konflikt interesów
Żaden z autorów badania nie zgłosił istnienia konfliktu interesów.
15 Autorzy: Javier Zamora, Alfonso Muriel, Víctor Abraira; Unidad de Bioestadística Lnica, Hospital Ramón y Cajal –
Universidad Complutense de Madrid.
104

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
6. WYNIKI WYSZUKIWANIA
Na podstawie wyników wyszukiwania publikacji, opisujących efektywność diagnostyczną
hybrydowego skanera PET-CT, wykonanego w oparciu o przedstawioną wcześniej strategię
wyszukiwania, opracowano listę badań wstępnie spełniających kryteria włączenia. Następ-
nie dokonano weryfikacji tych badań w postaci pełnych tekstów i na tej podstawie ustalono
ostateczną listę badań włączonych do analizy. W tabeli 20 znajduje się zestawienie wyników
tego przeglądu.
Tabela 20.
Zestawienie wyników wyszukiwania celowanego na wybrane populacje chorych
Nazwa nowotworu
Liczba przeczytanych
abstraktów
Liczba pełnych
tekstów ściągniętych
z bibliotek
Liczba badań
włączonych do analizy
1. Rak płuca 1520 250 4
2. Rak jajnika 138 96 2
3. Rak szyjki macicy 248 86 0
4. Mięsak 210 111 1
5. Glejak 269 192 0
6. Chłoniak 641 72 2
7. Nowotwór głowy
i szyi
8. Rak przełyku
i żołądka
932 331 4
393 117 2
9. Rak jelita grubego 422 190 1
10. Rak sutka 545 86 0
11. Melanoma 213 113 0
12. Rak endometrium 32 24 0
Razem 5563 1754 16
W wyniku przeszukiwania baz danych wg ustalonej strategii poszerzonej o selekcję popu-
lacyjną, odnaleziono 5563 publikacje opisujące badania kliniczne w postaci abstraktów. Abs-
trakty te zostały następnie przeczytane w celu wstępnej weryfikacji pod kątem stosowanej
technologii diagnostycznej. Wybrane pozycje (w liczbie 1754) analizowano następnie w po-
staci pełnych tekstów z uwzględnieniem wszystkich kryteriów włączenia do analizy. Ostatecz-
nie odnaleziono 16 badań (oraz 3 badania dla raka tarczycy, 1 dla nowotworów kobiecych
narządów rodnych, 1 dla raka trzustki i 5 dla nowotworów o różnej lokalizacji) spełniających
ustalone kryteria i badania te zostały poddane dokładnej analizie pod kątem opisywanych
wyników.
105

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
7. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKTYWNOŚCI PET-CT
Z CT W OCENIE ZAAWANSOWANIA KLINICZNEGO RAKA
PŁUCA
7.1. Wyniki wyszukiwania badań
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono cztery pierwotne, pro-
spektywne badania kliniczne: Antoch 2003, Laridinois 2003, Cerfolio 2005 i Shim 2005, doty-
czące zastosowania PET-CT w ocenie zaawansowania klinicznego raka płuc.
W każdym z wymienionych badań hybrydowy PET-CT porównywano z tomografią kompu-
terową (CT), obie metody weryfikowano w oparciu o test referencyjny w postaci oceny hi-
stopatologicznej.
7.2. Opis populacji
We wszystkich analizowanych badaniach uczestniczyli pacjenci z niedrobnokomórkowym
rakiem płuca (NSCLC).
W trzech włączonych do analizy badaniach (Laridinois 2003, Cerfolio 2005, Shim 2005) do-
konywano przedoperacyjnej, pierwotnej oceny zaawansowania choroby (staging).
W badaniu Antoch 2003 uczestniczyli pacjenci, wśród których dokonano zarówno oceny
pierwotnej – 19 z 27 (70%), jak i wtórnej po przebytej chemioterapii neoadjuwantowej – 8 z 27
(30%).
Z badań Cerfolio 2005 oraz Shim 2005 wykluczano pacjentów otrzymujących przedopera-
cyjną chemioterapię lub radioterapię. Z badania Cerfolio 2005 wyłączano dodatkowo pa-
cjentów z cukrzycą typu I. Autorzy badania Shim 2005 podali informację, że 33% pacjentów
przebyło gruźlicę, która została potwierdzona klinicznie lub obrazowo.
W tabeli 21 umieszczono charakterystykę wyjściową pacjentów włączonych do poszcze-
gólnych badań.
106

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 21.
Charakterystyka wyjściowa pacjentów włączonych do poszczególnych badań
Histologia
(odsetek
pacjentów)
Parametr
Antoch
2003
Laridinois
2003
Cerfolio
2005
Shim 2005 Łącznie
Liczebność populacji 27 50 383 110 570
Wiek [lat] średnia: 56 średnia 62
mediana:
68
średnia: 56 średnia: 58*
Odsetek mężczyzn 85% 57% 59% 74% 63%
gruczolakorak bd 57% 38% 51% 42%
rak
płaskokomórkowy
bd 27% 44% 41% 42%
rak wielkokomórkowy bd 16% 0% 4% 2%
rak oskrzelowopęcherzykowy
bd 0% 3% 3% 3%
rak neuroendokrynny bd 0% 2% 0% 1%
rakowiak bd 0% 3% 0% 2%
rak wielopostaciowy bd 0% 0% 2% 0,4%
inne typy NSCLC,
typy mieszane lub
typ nieokreślony
bd 0% 11% 0% 8%
* średnia ważona liczebnością populacji pacjentów uczestniczących w 3 badaniach
Do próby klinicznej Antoch 2003 włączono 27 pacjentów z potwierdzonym NSCLC. W przy-
padku badania Laridinois 2003 włączono 50 pacjentów z udokumentowanym lub podejrze-
wanym NSCLC, ostatecznie w analizie znalazło się 49 osób (u jednego pacjenta stwierdzono
chłoniaka). W badaniu Cerfolio 2005 włączono osoby z potwierdzonym rakiem niedrobno-
komórkowym płuca lub guzkiem płucnym, ostatecznie w badaniu uwzględniono 383 pacjen-
tów. Do badania Shim 2005 włączono 110 pacjentów z udokumentowanym NSCLC, leczenie
operacyjne i ocenę histopatologiczną wykonano u 106 pacjentów i ich wyniki zostały pod-
dane dalszej analizie.
Łącznie do analizy włączono 570 pacjentów, których średnia wieku mieściła się w zakresie
56–68 lat, zaś odsetek mężczyzn w zakresie 57–85%. Odsetek pacjentów, u których histolo-
gicznie zidentyfikowano gruczolakoraka, mieścił się w przedziale od 38% do 57%, zaś raka
płaskokomórkowego – od 27% do 44%. Pozostałe typy histologiczne nowotworów stanowiły
niewielki odsetek.
107

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
7.3. Opis interwencji
7.3.1. Obrazowanie PET-CT
W trzech włączonych do analizy próbach klinicznych (Laridinois 2003, Cerfolio 2005 i Shim
2005) do oceny zaawansowania choroby wykorzystano system Discovery LS wyprodukowany
przez General Electric Medical Systems (Milwaukee, USA), zaś w badaniu Antoch 2003 – sys-
tem Biograph wyprodukowany przez Siemens Medical Solutions (Hoffman Estates, USA). Auto-
rzy badań Laridinois 2003 i Shim 2005 zaznaczyli, że system PET-CT złożony był ze skanera PET
(Advance NXi, GE Medical Systems) oraz skanera CT (LightSpeed Plus, GE Medical Systems).
We wszystkich włączonych badaniach stosowano radiofarmaceutyk w postaci FDG (flu-
orodeoksyglukozy), którego aktywność wynosiła 350 MBq w badaniu Antoch 2003, 350–400
MBq w badaniu Laridinois 2003, 370 MBq w badaniu Shim 2005 i 555 MBq w badaniu Cerfolio
2005. Radiofarmaceutyk podawano 50 i 60 minut przed wykonaniem testu PET-CT odpowied-
nio w badaniu Laridinois 2003 i Antoch 2003. Autorzy dwóch pozostałych badań nie podali
informacji o czasie podania FDG.
Szczegółowy opis badania PET-CT przedstawiono w tabeli 22.
Tabela 22.
Opis interwencji
Badanie
Rodzaj
skanera
PET-CT
Antoch 2003 Biograph
Laridinois
2003
Cerfolio
2005
Shim
2005
Discovery
LS
Discovery
LS
Discovery
LS
Producent skanera
PET-CT
Siemens Medical
Solutions
(Hoffman Estates, Ill)
GE Medical Systems
(Milwaukee, WI)
GE Medical Systems
(Milwaukee, WI)
GE Medical Systems
(Milwaukee, WI)
Rodzaj i sposób
podania radiofarmaceutyka
Zakres badania
Aktywność
radioznacznika
[MBq]
FDG dożylnie całe ciało 350
FDG dożylnie całe ciało 350–400
FDG dożylnie całe ciało 555
FDG dożylnie całe ciało 370
W badaniu Cerfolio 2005 i Shim 2005 pacjenci musieli być na czczo przez odpowiednio
4 i 6 godzin. W pozostałych badaniach nie podano informacji na ten temat.
W badaniu Antoch 2003 obraz uzyskany w wyniku badania PET-CT oceniany był przez ze-
spół złożony z radiologa i specjalisty medycyny nuklearnej, z których każdy miał 1,5-roczne
doświadczenie w zakresie PET-CT. Oceniający mieli informacje na temat wywiadu pacjenta
(identyczne jak zespół CT). W badaniu Laridinois 2003 stworzono dwie komisje, w skład któ-
108

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
rych wchodził lekarz specjalizujący się w radiologii nuklearnej i chirurg klatki piersiowej. Jedna
z komisji oceniała najpierw wynik badania PET a następnie PET-CT. Oceny dokonywano bez
wiedzy o danych klinicznych i innych badaniach obrazowych. W badaniu Cerfolio 2005 obraz
PET-CT analizowany był przez lekarza medycyny nuklearnej. W badaniu Shim 2005 oceny do-
konywał jeden z dwóch lekarzy specjalizujących się w medycynie nuklearnej.
7.3.2. Porównywany test diagnostyczny
We wszystkich włączonych do analizy badaniach PET-CT porównywano z tomografią
komputerową (CT).
W badaniu Antoch 2003 tomografię komputerową wykonywano przy użyciu techniki spi-
ralnej Somaton Emotion (Siemens Medical Solutions, Erlangen, Niemcy), w badaniu Laridinois
2003 zastosowano skaner Light Speed Plus, zaś w badaniu Shim 2005 technikę spiralną HighLi-
ght lub Light Speed Ultra 16 (GE Medical Systems). Autorzy badania Cerfolio 2005 nie podali
informacji o rodzaju wykorzystanego skanera CT.
W badaniu Antoch 2003 wykonywano skany całego ciała, podczas gdy w badaniu Lari-
dinois 2003 obraz CT obejmował klatkę piersiową i miednicę, w badaniu Shim 2005 skanowa-
no od obszaru nadobojczykowego do wysokości połowy nerek, zaś w badaniu Cerfolio 2005
nie podano informacji na ten temat.
W badaniu Antoch 2003 zastosowano kontrast dożylny i doustny, w badaniach Shim 2005
i Laridinois 2003 podano kontrast dożylny, zaś autorzy badania Cerfolio 2005 nie podali infor-
macji na ten temat.
W tabeli 23 umieszczono szczegółowy opis tomografii komputerowej wykonanej w po-
szczególnych badaniach.
Tabela 23.
Opis porównywanego testu diagnostycznego
Badanie Rodzaj skanera CT
Antoch 2003 Somaton Emotion
Producent skanera
CT
Siemens Medical
Solutions
Rodzaj i sposób
podania kontrastu
kontrast dożylnie
i doustnie
Laridinois 2003 Light Speed Plus GE Medical Systems kontrast dożylnie
Zakres badania
całe ciało
od głowy do
miednicy
Cerfolio 2005 bd bd bd bd
Shim 2005
HighLight lub Light
Speed Ultra 16
GE Medical Systems kontrast dożylnie
od okolicy nadobojczykowej
do połowy
nerek
109

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
W badaniu Antoch 2003 otrzymane w wyniku przeprowadzonego badania obrazy oce-
niane były przez dwóch radiologów z 8 i 11-letnim doświadczeniem. W badaniu Laridinois
2003 druga z komisji analizowała wyniki badania CT, a następnie PET i wizualnie zestawiała
obrazy. W badaniu Cerfolio 2005 i Shim 2005 wyniki odczytywał doświadczony radiolog klatki
piersiowej, który w badaniu Shim 2005 nie znał wyników badania PET-CT i oceny patologicznej
oraz stanu klinicznego z wyjątkiem informacji o występowaniu raka płuca.
7.3.3. Test referencyjny
We wszystkich włączonych do analizy badaniach testem referencyjnym była ocena histo-
patologiczna.
W badaniu Antoch 2003 wziernikowanie śródpiersia i resekcja węzłów chłonnych wykony-
wana była przez doświadczonego chirurga klatki piersiowej. Wziernikowanie śródpiersia
uznawano za wystarczające, jeżeli w jego wyniku udało się usunąć i zanalizować histopato-
logicznie węzły chłonne przytchawicze, tchawiczo-oskrzelowe oraz podczaszkowe. Dokładną
dyssekcję węzłów chłonnych wykonywano podczas torakotomii, niemniej zarówno podczas
wziernikowania śródpiersia, jak i torakotomii oszczędzano węzły nadobojczykowe. Usunięcie
guza i węzłów chłonnych w ramach zabiegu operacyjnego przeprowadzono u 16 pacjen-
tów i tylko w tej grupie możliwa była ocena wielkości nowotworu (cecha T), u 11 pacjentów
wykonano mediastinoskopię. Pomiędzy badaniami obrazowymi a operacją nie stosowano
żadnego leczenia.
W badaniu Laridinois 2003 oceny histopatologicznej dokonywano w wyniku resekcji płuca
z dyssekcją śródpiersiowych węzłów chłonnych. Zabieg chirurgiczny wykonano u 82% pacjen-
tów, resekcję płuca z wycięciem śródpiersiowych węzłów chłonnych u 71% pacjentów, tora-
kotomię zwiadowczą u 6%, zaś resekcję klinową u 4% pacjentów. U 9 osób nie wykonano za-
biegu chirurgicznego z powodu przerzutów poza obręb klatki piersiowej (8 pacjentów)
i obecności komórek nowotworowych w płynie opłucnowym (1 pacjent). U 2 pacjentów
podczas resekcji klinowej stwierdzono ograniczenie funkcji płuc, co uniemożliwiło lobektomię.
U tych pacjentów nie wycięto też węzłów chłonnych, ponieważ węzły śródpiersiowe były
mniejsze niż 5 mm. Z 3 pacjentów, u których wykonano torakotomię zwiadowczą, u jednego
zidentyfikowano rozsiew nowotworu w obrębie płuc, zaś u drugiego stwierdzono infiltrację
aorty. Zatem tylko u 35 pacjentów możliwa była pełna ocena zaawansowania klinicznego.
Ocenę zmian poza klatką piersiową przeprowadzono na podstawie obserwacji klinicznej
i biopsji.
W badaniu Laridinois 2003 stopień zaawansowania choroby pod kątem przerzutów do wę-
złów chłonnych oceniany był poprzez uśrednienie punktacji wynoszącej od 0 do 3, w której
0 oznaczało niepoprawną klasyfikację, 1 – klasyfikację niejednoznaczną, ale niepoprawną,
110

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
2 – klasyfikację poprawną, ale niejednoznaczną, zaś 3 – klasyfikację poprawną. W analizie
wyników punktację wynoszącą 0 i 1 analizowano łącznie, ponieważ obydwie oznaczały kla-
syfikację niepoprawną.
W badaniu Cerfolio 2005 histopatologicznej oceny nowotworu dokonano w oparciu o re-
sekcję oraz biopsję wszystkich podejrzewanych o przerzuty miejsc (N2, N3, M1). Wziernikowa-
nie śródpiersia zastosowano w celu wykonania biopsji powierzchni przytchawiczych, zaś
przezprzełykowa, endoskopowa ultrasonografia wykorzystana była w celu wykonania biopsji
podejrzewanych o przerzuty węzłów tylnego okna aortalno-płucnego, węzłów podczaszko-
wych, przyprzełykowych oraz więzadła płucnego. Węzły oceniano wstępnie ultrasonogra-
ficznie, badający nie znał wyników innych badań obrazowych. Celem oceny przerzutów
odległych w przypadku wątroby, nadnerczy lub przeciwległego płuca, wykonywano biopsję,
zaś analizę zmian w kościach i mózgu przeprowadzano przy użyciu MRI. U pacjentów N2
ujemnych wykonywano następnie resekcję zmiany z usunięciem węzłów chłonnych.
W badaniu Shim 2005 resekcja guza i dyssekcja śródpiersiowych węzłów chłonnych wyko-
nywana była przez jednego z dwóch doświadczonych chirurgów klatki piersiowej, zapozna-
nych z wynikami badań obrazowych. Usuwano wszystkie dostępne palpacji węzły. Resekcję
płuca, w tym lobektomię i wycięcie części płuca z dyssekcją śródpiersiowych węzłów chłon-
nych, wykonano u 106 pacjentów, spośród których u 83% wykonano tylko lobektomię, po-
nieważ guz pierwotny ograniczony był tylko do płata, u 8,5% osób wykonano bilobektomię,
gdyż guz rozprzestrzenił się do innego płata lub oskrzeli, zaś u 8,5% pacjentów wycięto część
płuca. W badaniu tym opisu guza (klasy histopatologicznej, rozmiaru, zajęcia otaczających
organów, nekrozy, odległości od brzegu resekcji) i węzłów chłonnych dokonywał patolog
z 10-letnim doświadczeniem. Węzły chłonne numerowano zgodnie z mapą zaproponowaną
przez Mountain i Dresler. Ostatecznie ocenie poddano 393 grupy węzłów chłonnych od 106
pacjentów.
7.4. Wyniki
7.4.1. Ocena wielkości guza pierwotnego (cecha T)
Oceny stopnia zaawansowania nowotworu pierwotnego dokonano w trzech włączonych
do tej części analizy badaniach (Antoch 2003, Laridinois 2003 i Shim 2005).
We wszystkich badaniach oceny zaawansowania guza pierwotnego dokonano w oparciu
o system TNM stworzony przez AJCC (American Joint Committee on Cancer). Wyniki metod
PET-CT oraz CT weryfikowano histopatologicznie.
111

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Opisaną przez autorów poszczególnych badań zgodność z testem referencyjnym oceny
wielkości guza pierwotnego porównywanych metod diagnostycznych przedstawiono w ta-
beli 24.
Tabela 24.
Zgodność z testem referencyjnym oceny wielkości guza pierwotnego (cecha T) w poszczególnych badaniach, PET-
CT vs CT
Badanie N* Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%)
Antoch
2003
Laridinois
2003
PET-CT CT
Klasyfikacja
niejednoznaczna
n (%) Przeszacowanie
Klasyfikacja
niepoprawna
n (%)
Niedoszacowanie
Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%)
Klasyfikacja
niejednoznaczna
n (%) Przeszacowanie
Klasyfikacja
niepoprawna
n (%)
Niedoszacowanie
16 15 (94%) 0** 1 (6%) 0 (0%) 12 (75%) 0** 3 (19%) 1 (6%)
40 35 (88%) 4 (10%) 1 (2%) 23 (58%) 8 (20%) 9 (22%)
Shim 2005 106 91 (86%) 0** 4 (4%)
11
(10%)
*Liczba pacjentów weryfikowanych testem referencyjnym
**W badaniu nie brano pod uwagę możliwości wyniku niejednoznacznego
84 (79%) 0**
13
(12%)
9
(8,5%)
Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że we wszystkich ocenianych bada-
niach odsetek prawidłowo zakwalifikowanych pacjentów był większy przy zastosowaniu PET-
CT w porównaniu z samą tomografią komputerową. Dokładność PET-CT mieściła się
w zakresie 86–94%, zaś CT: 58–79%. Odsetek wyników przeszacowanych i niedoszacowanych
zawierał się w zakresie odpowiednio 4–6% i 0–10% dla PET-CT oraz 12–19% i 6–8,5% dla CT.
Autorzy badania Antoch 2003 opisali PET-CT jako bardziej dokładny od samego CT. Różni-
ca pomiędzy grupami nie jest jednak istotna statystycznie. W badaniu Laridinois 2003 różnica
w dokładności diagnostycznej pomiędzy PET-CT a CT była statystycznie znamienna
(p = 0,001) na korzyść PET-CT. Autorzy badania Shim 2005 nie odnotowali istotnych statystycz-
nie różnic pomiędzy testami pod tym kątem (p = 0,25).
Na wykresie 1 przedstawiono metaanalizę wyników dokładności diagnostycznej PET-CT
w ocenie wielkości guza pierwotnego.
112

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 1.
Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej PET-CT w ocenie wielkości guza pierwotnego
Antoch 2003 0,94 (0,70, 1,00)
Laridinois 2003 0,88 (0,73, 0,96)
Shim 2005 0,86 (0,78, 0,92)
Wynik metaanalizy 0,86 (0,81, 0,91)
0,6 0,7 0,8 0,9 1,0
Dokładność diagnostyczna (95% przedział ufności)
Obliczona w wyniku metaanalizy trzech badań wartość dokładności diagnostycznej PET-
CT w ocenie wielkości guza pierwotnego wynosi 86% (95% CI: 81; 91).
Metaanalizę wyników dokładności diagnostycznej CT w ocenie wielkości guza pierwotne-
go umieszczono na wykresie 2. Ze względu na dodatni wynik testu na heterogeniczność ba-
dań (p = 0,0372), metaanalizę wykonano metodą efektów losowych.
Wykres 2.
Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej CT w ocenie wielkości guza pierwotnego
Antoch 2003 0,75 (0,48, 0,93)
Laridinois 2003 0,58 (0,41, 0,73)
Shim 2005 0,79 (0,70, 0,87)
Wynik metaanalizy 0,71 (0,55, 0,84)
0,4 0,6 0,8 1,0 1,2
Dokładność diagnostyczna (95% przedział ufności)
113

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wartość dokładności diagnostycznej CT, obliczona w wyniku metaanalizy trzech badań,
jest równa 71% (95% CI: 55; 84).
Na wykresie 3 przedstawiono metaanalizę odsetka pacjentów, u których przy zastosowa-
niu PET-CT lub CT ocena stopnia zaawansowania guza pierwotnego była zgodna z oceną
histopatologiczną.
Wykres 3.
Iloraz szans uzyskania zgodnej z testem referencyjnym oceny wielkości guza pierwotnego (cecha T), PET-CT vs CT
Antoch 2003 5,00 (0,40, 262,30)
Laridinois 2003 5,17 (1,52, 20,08)
Shim 2005 1,59 (0,73, 3,52)
Wynik metaanalizy [fixed] 2,42 (1,36, 4,29)
0,2 0,5 1 2 5 10 100 1000
Obliczony w wyniku metaanalizy iloraz szans jest równy 2,42 (95% CI: 1,36; 4,29). Oznacza
to, że szansa uzyskania zgodnej z testem referencyjnym oceny stadium zaawansowania guza
pierwotnego w wyniku zastosowania metody PET-CT jest 2,42 razy większa w porównaniu
z samym CT. Wynik jest znamienny statystycznie.
Aby uzyskać jeden dodatkowy przypadek poprawnej oceny stadium zaawansowania gu-
za pierwotnego, należy wykonać PET-CT zamiast CT u 8 pacjentów z niedrobnokomórkowym
rakiem płuca; NNT = 8 (95% CI: 5; 20).
Iloraz szans (95% przedział ufności)
7.4.2. Ocena zajęcia węzłów chłonnych (cecha N)
W trzech włączonych do analizy badaniach oceniano stopień zaawansowania choroby
pod kątem występowania przerzutów do węzłów chłonnych.
W dwóch badaniach (Antoch 2003 i Laridinois 2003) oceny zaawansowania choroby do-
konano w oparciu o system klasyfikacji raka płuca TNM ustalony przez AJCC (American Joint
Committee on Cancer). W badaniu Shim 2005 przerzuty do węzłów chłonnych zostały oce-
114

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
nione i zlokalizowane w 10 grupach, zgodnie z definicją mapy węzłów limfatycznych dla
oceny stopnia zaawansowania raka płuca zaproponowanej przez Mountain i Dresler.
Weryfikacji stopnia przerzutów do węzłów chłonnych dokonywano w czasie resekcji guza
z dyssekcją śródpiersiowych węzłów chłonnych (Antoch 2003, Laridinois 2003, Shim 2005) lub
podczas wziernikowania śródpiersia (Antoch 2003).
W tabeli 25 przedstawiono liczby pacjentów, u których wynik PET-CT oraz CT jest prawdzi-
wie dodatni (TP), fałszywie dodatni (FP), fałszywie ujemny (FN) oraz prawdziwie ujemny (TN).
Tabela 25.
Liczby pacjentów z wynikiem TP, FP, FN i TN w ocenie występowania przerzutów nowotworowych do węzłów chłonnych
przy użyciu PET-CT oraz CT
Badanie
PET-CT CT
TP FP FN TN TP FP FN TN
Antoch 2003 8* 1* 1* 17* 7* 7* 3* 10*
Shim 2005** 28 58 5 302 23 112 10 248
*Obliczono na podstawie dostępnych danych
**Podane wartości odnoszą się do liczby węzłów chłonnych, a nie jak w innych badaniach do liczby pacjentów
W badaniu Antoch 2003 różnica pomiędzy metodą PET-CT a CT w dokładności oceny
stopnia zaawansowania przerzutów do węzłów chłonnych była istotna statystycznie na ko-
rzyść metody PET-CT (p = 0,004). Autorzy badania Laridinois 2003 nie podali informacji na te-
mat istotności statystycznej różnic pomiędzy obiema metodami diagnostycznymi. W badaniu
Shim 2005 różnice pomiędzy PET-CT a CT w wykrywaniu złośliwych zmian nowotworowych
w grupach węzłów chłonnych nie były statystycznie znamienne (p = 0,249). W wyniku zasto-
sowania metody PET-CT wykryto 23 z 33 (85%) grup węzłów chłonnych ze złośliwymi zmianami
nowotworowym, zaś podczas badania przy użyciu tomografii komputerowej wykryto 70%
takich zmian. Jednocześnie, biorąc pod uwagę swoistość i dokładność ocenianych metod
diagnostycznych, różnice pomiędzy nimi były istotne statystycznie (p < 0,001).
W tabeli 26 przedstawiono parametry diagnostyczne: czułość (Se), swoistość (Sp), wskaźnik
wiarygodności wyniku dodatniego (LR+), wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego (LR-),
dokładność (Acc) oraz diagnostyczny iloraz szans (DOR), obliczone dla porównywanych me-
tod (PET-CT oraz CT). Ze względu na brak wystarczających danych przedstawionych przez
autorów poszczególnych badań oraz różnice w prezentowanych wynikach, nie można było
wykonać metaanalizy dotyczącej parametrów efektywności diagnostycznej.
115

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 26.
Wyniki dotyczące skuteczności oceny diagnostycznej zajęcia węzłów chłonnych (cecha N) przy użyciu metod PET-CT oraz CT
Parametr
Se
(95% CI)
Sp
(95% CI)
LR+
(95% CI)
LR-
(95% CI)
Acc
(95% CI)
n/N
DOR
(95% CI)
PET-CT CT
89%
(52; 100)*
94%
(73; 100)*
16,00
(2,35; 108,99)*
0,12
(0,02; 0,75)*
93%
(66; 100)*
25/27
136,00
(7,51; 2462,80)*
Antoch 2003 Laridinois 2003 Shim 2005
70%
(35; 93)*
59%
(33; 82)*
1,70
(0,85; 3,42)*
0,51
(0,18; 1,42)*
63%
(34; 86)*
17/27
3,33
(0,63; 17,57)*
Istotność
statystyczna
(PET-CT vs CT)
PET-CT CT
Istotność
statystyczna
(PET-CT vs CT)
bd bd bd bd
bd bd bd bd
bd bd bd bd
bd bd bd bd
p = 0,004
81%
(65; 92)*
30/37
59%
(42; 75)*
22/37
p = 0,12
bd Bd bd bd
*Obliczono na podstawie dostępnych danych
**Podane wartości odnoszą się do liczby węzłów chłonnych, a nie jak w innych badaniach do liczby pacjentów
PET-CT CT
85%
(68; 95)*
84%
(80; 88)*
5,27
(4,00; 6,94)*
0,18
(0,08; 0,41)*
84%
(80; 87)*
330/393**
29,16
(10,81; 78,64)*
70%
(51; 84)*
69%
(64; 74)*
2,24
(1,71; 2,94)*
0,44
(0,26; 0,74)*
69%
(64; 74)*
271/393**
5,09
(2,35; 11,06)*
Istotność
statystyczna
(PET-CT vs CT)
bd
p < 0,001
bd
bd
p < 0,001
bd
116

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że czułość testu PET-CT mieści się
w zakresie 0,85–0,89, natomiast w przypadku CT wynosi 0,70, co oznacza, że prawdopodo-
bieństwo wystąpienia wyniku dodatniego u osób z przerzutami do węzłów chłonnych wynosi
85– 89% i 70% po zastosowaniu odpowiednio metody PET-CT i CT.
Swoistość PET-CT mieści się w przedziale 0,84–0,94, można zatem stwierdzić, że prawdopo-
dobieństwo wystąpienia wyniku ujemnego wśród pacjentów bez przerzutów nowotworowych
do węzłów chłonnych wynosi 84–94%. Swoistość tomografii komputerowej waha się
w zakresie 0,59–0,69. Oznacza to, że prawdopodobieństwo wystąpienia wyniku ujemnego
wśród osób, u których test referencyjny nie wykazał obecności przerzutów nowotworowych
w obrębie węzłów chłonnych stanowi 59–69%.
Obliczony dla PET-CT wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego mieści się w zakresie
5,27–16,00 zatem prawdopodobieństwo uzyskania wyniku dodatniego u osób z przerzutami
nowotworowymi w obrębie węzłów chłonnych jest 5,27 do 16 razy większe od tego prawdo-
podobieństwa u osób bez przerzutów. Obliczony dla tomografii komputerowej wskaźnik wia-
rygodności wyniku dodatniego jest równy 1,70–2,24. Oznacza to, że prawdopodobieństwo
uzyskania wyniku dodatniego wśród pacjentów z przerzutami do węzłów chłonnych stanowi
1,70–2,24 prawdopodobieństwa, jakie istnieje u osób, u których nie wykazano ich obecności
w ocenie histopatologicznej.
Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego, obliczony dla metody PET-CT, waha się w za-
kresie 0,12–0,18, co oznacza, że prawdopodobieństwo uzyskania wyniku ujemnego u osób
z przerzutami nowotworowymi do węzłów chłonnych stanowi 0,12–0,18 prawdopodobień-
stwa, jakie istnieje u osób bez tego typu przerzutów. Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemne-
go, obliczony dla tomografii komputerowej, jest równy 0,44–0,51, zatem prawdopodobień-
stwo uzyskania wyniku ujemnego wśród pacjentów z przerzutami do węzłów chłonnych
stanowi 0,44–0,51 tego prawdopodobieństwa u osób bez przerzutów.
Na wykresie 4 umieszczono obliczoną w wyniku metaanalizy dwóch badań wartość do-
kładności diagnostycznej PET-CT w ocenie zajęcia węzłów chłonnych.
117

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 4.
Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej PET-CT w ocenie zajęcia węzłów chłonnych
Obliczona w wyniku metaanalizy dokładność diagnostyczna PET-CT wynosi 85% (95% CI:
76; 93).
Antoch 2003 0,93 (0,76, 0,99)
Laridinois 2003 0,81 (0,65, 0,92)
Wynik metaanalizy 0,85 (0,76, 0,93)
Metaanalizę wartości dokładności diagnostycznej tomografii komputerowej wśród pa-
cjentów z niedrobnokomórkowym rakiem płuca przedstawiono na wykresie 5.
Wykres 5.
Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej CT w ocenie zajęcia węzłów chłonnych
Dokładność diagnostyczna CT, obliczona w wyniku metaanalizy dwóch badań, jest równa
61% (95% CI: 49; 72).
0,6 0,7 0,8 0,9 1,0
Dokładność diagnostyczna (95% przedział ufności)
Antoch 2003 0,63 (0,42, 0,81)
Laridinois 2003 0,59 (0,42, 0,75)
Wynik metaanalizy 0,61 (0,49, 0,72)
0,4 0,6 0,8 1,0
Dokładność diagnostyczna (95% przedział ufności)
118

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Diagnostyczny iloraz szans obliczony dla metody PET-CT zawiera się w przedziale 29,16–
136,00. Oznacza to, że szansa wystąpienia wyniku dodatniego jest 29–136 razy większa wśród
pacjentów z przerzutami do węzłów chłonnych w porównaniu z szansą, jaka istnieje w grupie
osób, u których nie wykryto takich przerzutów przy użyciu testu referencyjnego. Diagnostyczny
iloraz szans w przypadku CT jest równy 3,33–5,09, co oznacza, że szansa wystąpienia wyniku
dodatniego wśród pacjentów, u których na podstawie testu referencyjnego stwierdzono
przerzuty nowotworowe w obrębie węzłów chłonnych, stanowi 3,33–5,09 tej szansy wśród
pacjentów, którzy nie mieli przerzutów w węzłach chłonnych.
Na wykresie 6 umieszczono obliczony w wyniku metaanalizy dwóch badań iloraz szans uzy-
skania zgodnej z testem referencyjnym oceny zajęcia węzłów chłonnych. W metaanalizie nie
uwzględniono badania Shim 2005, ze względu na fakt, iż jego autorzy podali liczbę prawi-
dłowo ocenionych węzłów chłonnych, a nie jak w pozostałych badaniach liczbę właściwie
zdiagnozowanych pacjentów.
Wykres 6.
Iloraz szans uzyskania zgodnej z testem referencyjnym oceny zajęcia węzłów chłonnych (cecha N), PET-CT vs CT
Antoch 2003 7,35 (1,28, 74,58)
Laridinois 2003 2,92 (0,92, 9,86)
Wynik metaanalizy [fixed] 3,95 (1,65, 9,44)
Iloraz szans jest równy 3,95 (95% CI: 1,65; 9,44), zatem szansa uzyskania poprawnej oceny
stopnia zajęcia węzłów chłonnych w wyniku zastosowania metody PET-CT jest prawie cztero-
krotnie większa w porównaniu z samą tomografią komputerową (CT). Wynik jest istotny staty-
stycznie.
0,5 1 2 5 10 100
Iloraz szans (95% przedział ufności)
Aby uzyskać jeden dodatkowy przypadek poprawnej klasyfikacji względem cechy N pa-
cjentów z niedrobnokomórkowym rakiem płuca, należy zastosować PET-CT zamiast samej
tomografii komputerowej u 4 pacjentów, NNT = 4 (95% CI: 3; 10).
119

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
7.4.3. Ocena występowania przerzutów odległych (cecha M)
Oceny zaawansowania choroby nowotworowej w oparciu o system TNM, pod kątem wy-
stępowania odległych przerzutów nowotworowych, dokonano w dwóch włączonych do
analizy badaniach: Antoch 2003 i Laridinois 2003.
W badaniu Antoch 2003 weryfikacji obecności przerzutów odległych dokonano w oparciu
o okres obserwacji radiologicznej u dwóch pacjentów i na podstawie biopsji u dwóch innych.
Autorzy badania Laridinois 2003 obecność przerzutów poza klatką piersiową weryfikowali
w oparciu o biopsję lub w oparciu o inne techniki obrazowe.
W badaniu Antoch 2003 na podstawie badania PET-CT stwierdzono obecność 17 przerzu-
tów odległych u 4 pacjentów, zaś w wyniku samego badania CT – 14 przerzutów również
u 4 pacjentów. W żadnej z porównywanych metod nie stwierdzono przypadków fałszywie
dodatnich, u jednego pacjenta po 8 miesiącach stwierdzono występowanie przerzutów (wy-
nik fałszywie ujemny).
W badaniu Laridinois 2003 podano jedynie informację, że u dwóch pacjentów stwierdzono
występowanie przerzutów do kości miednicznej.
7.4.4. Klasyfikacja TNM
We wszystkich włączonych do analizy badaniach (Antoch 2003, Laridinois 2003, Cerfolio
2005, Shim 2005) oceniano stadium zaawansowania choroby w oparciu o system klasyfikacji
raka płuca TNM, stworzony przez AJCC (American Joint Committee on Cancer).
Szczegółowe wyniki przedstawione przez autorów poszczególnych badań umieszczono
w tabeli 27.
120

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 27.
Wyniki dotyczące skuteczności oceny stadium zaawansowania choroby nowotworowej przy użyciu metod PET-CT oraz CT, w poszczególnych badaniach
Parametr
Se
Sp
Acc
Stadium
choroby PET-CT
n/N (%)
Antoch 2003 Cerfolio 2005 Shim 2005
CT
n/N (%)
Istotność
statystyczna
PET-CT vs CT
PET-CT
n/N (%)
CT
n/N (%)
Istotność
statystyczna
PET-CT vs CT
PET-CT
n/N (%)
CT
n/N (%)
Istotność
statystyczna
PET-CT vs CT
I bd bd Bd 44% 49% bd bd bd bd
II bd bd Bd 34% 46% bd bd bd bd
III bd bd Bd 66% 60% bd bd bd bd
IV bd bd Bd 83% 67% bd bd bd bd
ogółem bd bd Bd bd bd bd bd bd bd
I bd bd Bd 76% 79% bd bd bd bd
II bd bd Bd 92% 93% bd bd bd bd
III bd bd Bd 79% 75% bd bd bd bd
IV bd bd Bd 93% 92% bd bd bd bd
ogółem bd bd bd bd bd bd bd bd bd
I bd bd bd 68% 66% bd 63/71 (89%) 47/71 (66%) bd
II bd bd bd 84% 82% bd 17/18 (94%) 14/ 18 (78%) bd
III bd bd bd 74% 69% bd 12/17 (71%) 9/17 (53%) bd
IV bd bd bd 93% 92% bd nd nd nd
ogółem 26/27 (96%*) 19/27 (70%*) p = 0,008 bd bd bd 92/106 (87%) 70/106 (66%) p = 0,001
*Wartość obliczona na podstawie dostępnych danych
121

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Autorzy badania Antoch 2003 zaznaczyli, że różnica w dokładności określania stopnia za-
awansowania choroby nowotworowej była istotna statystycznie na korzyść badania PET-CT
(p = 0,008). W badaniu Laridinois 2003 podano informację, że przy ocenie stadium zaawan-
sowania choroby metoda PET-CT dostarczyła dokładniejszych danych w porównaniu z samą
tomografią komputerową. W badaniu Shim 2005 badanie PET-CT było statystycznie znamien-
nie bardziej dokładne przy ocenie stopnia zaawansowania choroby w porównaniu z CT
(p = 0,001). Autorzy badania Cerfolio 2005 nie podali żadnych dodatkowych informacji.
Na wykresie 7 przedstawiono wartość dokładności diagnostycznej PET-CT w ocenie stop-
nia zaawansowania choroby nowotworowej, obliczoną w wyniku metaanalizy dwóch ba-
dań.
Wykres 7.
Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej PET-CT w ocenie stopnia zaawansowania choroby nowotworowej
(TNM)
Antoch 2003 0,96 (0,81, 1,00)
Shim 2005 0,87 (0,79, 0,93)
Wynik metaanalizy 0,88 (0,83, 0,93)
0,700 0,775 0,850 0,925 1,000
Dokładność diagnostyczna (95% przedział ufności)
Dokładność diagnostyczna metody PET-CT w ocenie stopnia zaawansowania niedrobno-
komórkowego raka płuca wynosi 88% (95% CI: 83; 93).
Metaanalizę dwóch badań oceniających dokładność diagnostyczną metody CT w oce-
nie stopnia zaawansowania choroby umieszczono na wykresie 8.
122

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 8.
Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej CT w ocenie stopnia zaawansowania choroby nowotworowej
(TNM)
Antoch 2003 0,70 (0,50, 0,86)
Shim 2005 0,66 (0,56, 0,75)
Wynik metaanalizy 0,67 (0,59, 0,74)
Obliczona w wyniku metaanalizy dokładność diagnostyczna tomografii komputerowej
wynosi 67% (95% CI: 59; 74).
Metaanalizę odsetka pacjentów, u których uzyskano dokładną ocenę stadium zaawan-
sowania choroby nowotworowej metodą PET-CT w porównaniu z samą tomografią kompute-
rową, przedstawiono na wykresie 9.
Wykres 9.
Iloraz szans uzyskania zgodnej z testem referencyjnym całkowitej oceny zaawansowania choroby nowotworowej,
PET-CT vs CT
Wynik metaanalizy [fixed]
0,4 0,6 0,8 1,0
Dokładność diagnostyczna (95% przedział ufności)
Antoch 2003 10,95 (1,24, 503,96)
Shim 2005 3,38 (1,62, 7,29)
1 2 5 10 100 1000
Iloraz szans (95% przedział ufności)
3,91 (2,04, 7,50)
123

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Iloraz szans wynosi 3,91 (95% CI: 2,04; 7,50), co oznacza, że szansa uzyskania dokładnej
oceny choroby nowotworowej wśród pacjentów z niedrobnokomórkowym rakiem płuca jest
3,91 razy większa przy użyciu metody PET-CT w porównaniu z metodą CT. Różnica jest istotna
statystycznie.
Aby uzyskać jeden dodatkowy przypadek poprawnej oceny stadium zaawansowania
choroby nowotworowej należy wykonać PET-CT zamiast CT u 5 pacjentów z niedrobnoko-
mórkowym rakiem płuca; NNT = 5 (95% CI: 4; 9).
7.4.5. Wpływ na zmianę decyzji terapeutycznej
Tylko w jednym badaniu włączonym do analizy (Antoch 2003) podano informację, jaki
wpływ na zmianę postępowania terapeutycznego wywarło zastosowanie PET-CT zamiast
klasycznych metod obrazowych (CT).
Ocena zaawansowania choroby przy użyciu PET-CT pozwoliła na poprawne zaklasyfiko-
wanie guza do wyższego stadium zaawansowania u 1 pacjenta spośród 27 (4%) i do niższego
u 7 (26%). Doprowadziło to do innej rekomendacji odnośnie dalszego leczenia w przypadku
5 pacjentów (18,5%), z których u jednego odstąpiono od planowanego na podstawie CT
zabiegu chirurgicznego, zaś czterech innych przypisano do leczenia chirurgicznego.
7.4.6. Bezpieczeństwo
W żadnym z włączonych do analizy badań nie odnaleziono informacji na temat bezpie-
czeństwa stosowanych procedur diagnostycznych.
7.5. Wnioski
W wyniku przeszukiwania baz informacji medycznej odnaleziono cztery pierwotne badania
kliniczne (Antoch 2003, Laridinois 2003, Cerfolio 2005 i Shim 2005), w których metodę PET-CT
porównywano z tomografią komputerową (CT) wśród pacjentów z niedrobnokomórkowym
rakiem płuca (N = 570). Obydwa testy weryfikowano w oparciu o badanie histopatologiczne.
Wskazaniem do wykonania obrazowania była ocena zaawansowania klinicznego nowotwo-
ru.
Przy ocenie wielkości guza pierwotnego (cecha T), we wszystkich ocenianych badaniach
odsetek prawidłowo zdiagnozowanych pacjentów jest większy przy zastosowaniu PET-CT
w porównaniu z samą tomografią komputerową. Wartość dokładności diagnostycznej, obli-
czona w wyniku metaanalizy, wynosi 86% (95% CI: 81; 91) dla PET-CT oraz 71% (95% CI: 55; 84)
dla CT.
124

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Obliczony w wyniku metaanalizy trzech badań iloraz szans zgodnej z testem referencyjnym
oceny wielkości guza przy zastosowaniu PET-CT w porównaniu do CT jest równy 2,42 (95% CI:
1,36; 4,29), a wynik jest statystycznie znamienny; NNT = 8 (95% CI: 5; 20).
Na podstawie analizy wszystkich obliczonych parametrów diagnostycznych (czułość, swo-
istość, dokładność) stwierdzono, że PET-CT jest skuteczniejszą metodą od CT w ocenie zajęcia
węzłów chłonnych (cecha N). Wartość dokładności testu, obliczona w wyniku metaanalizy,
wynosi 85% (95% CI: 76; 93) dla PET-CT oraz 61% (95% CI: 49; 72) dla CT. Czułość badania PET-
CT wynosi 85–89%, a CT – 70%, natomiast swoistość – 84–94% dla PET-CT oraz 59–69% dla CT.
Szansa uzyskania zgodnej z testem referencyjnym oceny zajęcia węzłów chłonnych jest
blisko 4-krotnie większa przy zastosowaniu PET-CT w porównaniu z samym CT, a wynik jest
istotny statystycznie: OR = 3,95 (95% CI: 1,65; 9,44); NNT = 4 (95% CI: 3; 10).
Obliczona w wyniku metaanalizy wartość dokładności oceny klasyfikacji TNM wynosi 88%
(95% CI: 83; 93) w przypadku PET-CT i 67% (95% CI: 59; 74) w przypadku tomografii kompute-
rowej.
Szansa uzyskania oceny zgodnej z testem referencyjnym klasyfikacji TNM niedrobnokomór-
kowego raka płuca jest większa przy zastosowaniu metody PET-CT w porównaniu z samym CT,
a zaobserwowane różnice są znamienne statystycznie; OR = 3,91 (95% CI: 2,04; 7,50); NNT = 5
(95% CI: 4; 9).
Podsumowując, można stwierdzić, że metoda PET-CT wykazuje wyższą skuteczność dia-
gnostyczną niż CT przy ocenie klinicznego zaawansowania niedrobnokomórkowego raka
płuca (NSCLC).
125

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
8. PORÓWNAWCZA OCENA EFEKTYWNOŚCI PET-CT
Z INNYMI TECHNIKAMI OBRAZOWYMI (MRI LUB CT) W
DIAGNOSTYCE NOWOTWORÓW O RÓŻNEJ LOKALIZACJI
8.1. Nowotwory o różnej lokalizacji – ocena klinicznego
zaawansowania choroby (PET-CT versus MRI)
8.1.1. Wyniki wyszukiwania badań
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono dwa pierwotne, prospek-
tywne badania kliniczne: Antoch 2003, Schmidt 2005, dotyczące zastosowania PET-CT w oce-
nie zaawansowania klinicznego nowotworów o różnej lokalizacji.
W obydwu z wymienionych badań hybrydowy PET-CT porównywano z rezonansem ma-
gnetycznym (MRI), obie metody weryfikowano w oparciu o test referencyjny w postaci oceny
histopatologicznej i/lub obserwacji radiologicznej.
8.1.2. Opis populacji
We wszystkich analizowanych badaniach uczestniczyli pacjenci z nowotworami o różnej
lokalizacji.
Przedoperacyjnej, pierwotnej oceny zaawansowania choroby (staging) dokonywano
u 84% pacjentów włączonych do badania Antoch 2003 i u 7% uczestników badania Schmidt
2005. Oceny zaawansowania choroby w przypadku podejrzenia jej nawrotu dokonywano
odpowiednio u 16% i 15% pacjentów z badania Antoch 2003 i Schmidt 2005. W badaniu
Schmidt 2005 uczestniczyły dodatkowo osoby, u których porównywane metody diagnostycz-
ne wykonywano w celu wykrycia guza pierwotnego (10%) oraz w celu ponownej oceny
stopnia zaawansowania choroby po przebytej terapii (restaging) (68%).
W żadnym z ocenianych badań nie podano szczegółowych kryteriów włączenia i wyłą-
czenia pacjentów do badania.
W tabeli 28 umieszczono charakterystykę wyjściową pacjentów włączonych do poszcze-
gólnych badań.
126

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 28.
Charakterystyka wyjściowa pacjentów włączonych do poszczególnych badań
Typ nowotworu
(odsetek
pacjentów)
Parametr Antoch 2003 Schmidt 2005 Łącznie
Liczebność populacji 98 38 136
Średnia wieku [lat] 58 56** 57*
Odsetek mężczyzn 64% 44%** 58%
nowotwory płuc i oskrzeli 30% 0% 22%
nowotwory o nieznanej
lokalizacji pierwotnej
12% 10,5% 12%
nowotwory głowy i szyi 13% 0% 9%
czerniak 13% 10,5% 12%
nowotwory dróg
moczowo-płciowych
nowotwory przewodu
pokarmowego
8% 0% 6%
6% 37% 15%
raki tarczycy 6% 5% 6%
międzybłoniak
opłucnowy
6% 0% 4%
nowotwory wątroby 3% 0% 2%
nowotwory kości 2% 0% 1%
rak sutka 0% 29% 8%
rak jądra 0% 3% 1%
chłoniak 0% 3% 1%
mięsak 0% 3% 1%
*średnia ważona liczebnością populacji pacjentów uczestniczących w 2 badaniach
**dane dla 41 pacjentów
Do próby klinicznej Antoch 2003 początkowo włączono 115 pacjentów, niemniej u 17
stwierdzono przeciwwskazania do wykonania zaplanowanych badań obrazowych (u 8 osób
występowała ostra reakcja alergiczna na kontrast podawany dożylnie, zaś 9 pacjentów mia-
127

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
ło przeciwwskazania do wykonywania MRI, takie jak obecność stymulatora serca, metalo-
wych implantów lub klaustrofobię).
Do badania Schmidt 2005 włączono 41 osób, niemniej analizowano jedynie 38 z nich. Po-
wodem wykluczenia dwóch pacjentów były przeciwwskazania do wykonania MRI, takie jak
obecność stymulatora serca i klaustrofobia. U jednej z osób badanie MRI musiało zostać prze-
rwane z powodu silnego bólu w wyniku zaawansowanej choroby przerzutowej do kości.
Łącznie do analizy włączono 136 pacjentów, których średnia wieku mieściła się w zakresie
56–58 lat, zaś odsetek mężczyzn w zakresie 44–64%.
8.1.3. Opis interwencji
8.1.3.1 PET-CT
W badaniu Antoch 2003 do oceny zaawansowania choroby wykorzystano system Biogra-
ph wyprodukowany przez Siemens Medical Solutions (Hoffman Estates, USA) zaś w badaniu
Schmidt 2005 system Philips Gemini, którego producentem jest Philips Medical Systems.
We wszystkich włączonych badaniach stosowano radiofarmaceutyk w postaci FDG (flu-
orodeoksyglukozy), którego aktywność wynosiła 350 MBq w badaniu Antoch 2003, natomiast
202–372 MBq w badaniu Schmidt 2005. W obydwu badaniach radiofarmaceutyk podawano
60 minut przed wykonaniem testu PET-CT. W badaniu Schmidt 2005 przed podaniem FDG
pacjentom podawano dożylnie furosemid i buskopan w dawce 20 mg.
Szczegółowy opis badania PET-CT przedstawiono w tabeli 29.
Tabela 29.
Opis interwencji
Badanie
Antoch
2003
Schmidt
2005
Rodzaj
skanera
PET-CT
Biograph
Philips
Gemini
Producent skanera
PET-CT
Siemens Medical
Solutions (Hoffman
Estates, USA)
Philips Medical
Systems
Rodzaj i sposób
podania radiofarmaceutyka
Zakres badania
Aktywność
radioznacznika
[MBq]
FDG dożylnie całe ciało 350
FDG bd 202–372
W badaniu Schmidt 2005 pacjenci musieli pozostać na czczo przez co najmniej 6 godzin,
tak aby poziom cukru we krwi nie przekraczał 120 mg/dL. W badaniu Antoch 2003 przed
podaniem radiofarmaceutyka upewniano się, że stężenie glukozy we krwi jest prawidłowe.
W obydwu badaniach w celu wykonania tomografii komputerowej w obrębie PET-CT pa-
cjentom podawano kontrast dożylny. W badaniu Antoch 2003 rozdęcie jelita grubego za-
pewniano poprzez podanie baru bezglukozowego.
128

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Średni czas trwania badania PET-CT wyniósł 27 minut (zakres: 22–39 minut) w badaniu An-
toch 2003 i 103 minuty w badaniu Schmidt 2005, przy czym w tym drugim przypadku autorzy
zaznaczyli, że 60 minut trwało przygotowanie pacjenta, zaś 43 minuty wyniósł czas skanowa-
nia.
W obydwu badaniach obrazy PET-CT oceniane były przez radiologa i lekarza specjalizują-
cego się w medycynie nuklearnej. W żadnym z badań oceniający nie znali wyników innych
badań obrazowych niż PET-CT.
8.1.3.2 Porównywany test diagnostyczny
W dwóch ocenianych w niniejszej części analizy badaniach (Antoch 2003, Schmidt 2005)
metodę PET-CT porównywano z rezonansem magnetycznym (MRI).
W badaniu Antoch 2003 rezonans magnetyczny wykonywano przy użyciu Sonata System
1.5-T (Siemens Medical Solutions, Erlangen, Niemcy), zaś w badaniu Schmidt 2005 zastosowa-
no skaner Magnetom Avanto 1.5-T (Siemens Medical Solutions).
W tabeli 30 umieszczono szczegółowy opis rezonansu magnetycznego wykonanego w po-
szczególnych badaniach.
Tabela 30.
Opis porównywanego testu diagnostycznego
Badanie Rodzaj skanera MRI
Antoch 2003 Sonata System 1.5-T
Schmidt 2005
Magnetom Avanto
1.5-T
Producent
skanera MRI
Siemens Medical
Solutions
Siemens Medical
Solutions
Rodzaj i sposób
podania kontrastu
Zakres badania
kontrast dożylnie całe ciało
kontrast dożylnie całe ciało
W badaniu Antoch 2003 wykonywano skany osiowe od głowy do uda, które odpowiadały
obszarowi ocenianemu metodą PET-CT. W pierwszej kolejności skanowano klatkę piersiową
i brzuch bez użycia kontrastu, a następnie dożylnie podawano kontrast paramegnetyczny
Megnevist (Schering, Niemcy) z prędkością 3 ml/s w dawce 0,2 mmol/kg, po 12 sekundach
wykonywano siedem kolejnych skanów wzmocnionych kontrastem w następującej kolejno-
ści: brzuch (faza tętnicza), klatka piersiowa, brzuch (faza wrotna), miednica, uda, głowa
i brzuch (faza późno żylna).
W badaniu Schmidt 2005 skanowano całe ciało przy użyciu równoległych technik reje-
stracji (PAT – parallel acquisition techniques). W pierwszej kolejności wykonywano skany gło-
wy/szyi, miednicy, ud, łydek i klatki piersiowej/brzucha, Po podaniu gadolinium-DTPA z pręd-
129

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
kością 3 ml/s w dawce 2 mmol/kg oraz roztworu solnego (20 ml) wykonywano skany wątroby
i mózgu oraz całego brzucha w orientacji osiowej. Drugi czynnik PAT zastosowano w celu
osiowego uwidocznienia mózgu, płuc i brzucha, strzałkowego zobrazowania kręgosłupa oraz
czołowego łydek.
Średni czas trwania badania MRI wyniósł 26 minut (zakres: 20–34 minut) w badaniu Antoch
2003 i 70 minut (zakres: 56–76 minut) w badaniu Schmidt 2005, niemniej autorzy tego drugiego
zaznaczyli, że czas wykonywania samego skanu wyniósł średnio 55 minut.
8.1.3.3 Test referencyjny
W obydwu włączonych do analizy badaniach metodą referencyjną była ocena histopa-
tologiczna i/lub okres obserwacji radiologicznej.
W badaniu Antoch 2003 u 47% pacjentów analizowanych w badaniu wykonano resekcję
guza pierwotnego z oceną patologiczną, stąd też oceny dokładności metody PET-CT w po-
równaniu z MRI dokonano tylko u tych pacjentów. Podobnie weryfikacji obecności przerzu-
tów do węzłów chłonnych w oparciu o ocenę patologiczną dokonano tylko u 44% pacjen-
tów, a przerzutów odległych u 14% uczestników. Wśród pacjentów bez weryfikacji
histopatologicznej cechy N i M, za metodę referencyjną służył okres obserwacji. Średni czas
obserwacji wyniósł 273 dni (zakres: 75–515 dni). W okresie tym dokonywano oceny klinicznej,
wykonywano testy laboratoryjne oraz badania obrazowe (CT, MRI i/lub PET-CT), jak również
diagnostykę histopatologiczną w późniejszym terminie. Dane odnośnie wyników testu refe-
rencyjnego zbierane były przez lekarza, który nie znał wyników badań PET-CT oraz MRI.
W badaniu Schmidt 2005 dla wszystkich wykrytych zmian patologicznych jako metodę re-
ferencyjną stosowano ocenę kliniczną, histologiczną i radiologiczną w trakcie 6-miesięcznego
okresu obserwacji, szczególnie w przypadku weryfikacji wątpliwych i rozbieżnych danych.
W okresie obserwacji wykonano 14 biopsji celowanych pod kontrolą CT, 14 tomografii kom-
puterowych, 14 badań PET, 16 obrazowań PET-CT, 14 scyntygrafii kości, 10 badań MRI, 1 ba-
danie całego ciała przy użyciu MRI, 18 zdjęć rentgenowskich i 5 USG. W przypadku podejrze-
nia występowania guza pierwotnego lub nawrotu choroby dokonywano oceny
histologicznej.
8.1.4. Wyniki
8.1.4.1 Skuteczność diagnostyczna w wykrywaniu nowotworów pierwotnych
i nawracających
Ten punkt końcowy oceniano wyłącznie w badaniu Schmidt 2005. Autorzy zaznaczyli, że
łącznie przy użyciu metod PET-CT i MRI wykryto 7 nowotworów, w tym 3 guzy pierwotne i 4 na-
wracające wśród 38 włączonych do próby klinicznej pacjentów.
130

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Liczby pacjentów, u których wynik PET-CT oraz MRI jest prawdziwie dodatni (TP), fałszywie
dodatni (FP), fałszywie ujemny (FN) oraz prawdziwie ujemny (TN), obliczone na podstawie
danych przedstawionych przez autorów badania Schmidt 2005, umieszczono w tabeli 31.
Tabela 31.
Liczby pacjentów z wynikiem TP, FP, FN i TN w wykrywaniu obecności nowotworów u pacjentów z chorobą o różnej
lokalizacji przy użyciu PET-CT oraz MRI
PET-CT MRI
TP FP FN TN TP FP FN TN
7* 0* 0* 31* 6* 0* 1* 31*
*Obliczono na podstawie dostępnych danych
W tabeli 32 przedstawiono parametry diagnostyczne: czułość (Se), swoistość (Sp), wskaźnik
wiarygodności wyniku dodatniego (LR+), wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego (LR-),
dokładność (Acc) oraz diagnostyczny iloraz szans (DOR), obliczone dla porównywanych me-
tod (PET-CT oraz MRI).
Tabela 32.
Skuteczność detekcji nowotworów wśród pacjentów z chorobą o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI
Parametr PET-CT MRI
Se (95% CI) 100% (59; 100)* 86% (42; 100)*
Sp (95% CI) 100% (89; 100)* 100% (89; 100)*
LR+ (95% CI) 60,00* (3,81; 944,10)* 52,00* (3,26; 829,97)*
LR- (95% CI) 0,06* (0,00; 0,93)* 0,19* (0,04; 0,81)*
Acc (95% CI) 100% (91; 100)* 97% (86; 100)*
*Obliczono na podstawie dostępnych danych
DOR 945,00* (17,31; 51595)* 273,00* (9,97; 7477,05)*
Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że czułość testu PET-CT wynosi 100%
(95% CI: 59; 100), natomiast w przypadku MRI wynosi 86% (95% CI: 42; 100), co oznacza, że
prawdopodobieństwo wystąpienia wyniku dodatniego u osób z nowotworem pierwotnym
lub nawracającym wynosi 100% i 86% po zastosowaniu odpowiednio metody PET-CT i MRI.
131

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Swoistość obu porównywanych metod jest równa 100% (95% CI: 89; 100), można zatem
stwierdzić, że w wyniku zastosowania zarówno PET-CT, jak i MRI prawdopodobieństwo wystą-
pienia wyniku ujemnego wśród pacjentów zdrowych wynosi 100%.
Dokładność diagnostyczna metody PET-CT wynosi 100% (95% CI: 91; 100), natomiast dla
MRI – 97% (95% CI: 86; 100). Nie zaobserwowano istotnych statystycznie różnic między gru-
pami w żadnym z powyższych parametrów.
Obliczony dla PET-CT wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego (LR+) wynosi 60,00 (95%
CI: 3,81; 944,10), zatem prawdopodobieństwo uzyskania wyniku dodatniego u pacjentów
z nowotworem pierwotnym lub nawracającym jest 60 razy większe od tego prawdopodo-
bieństwa u osób zdrowych. Obliczony dla rezonansu magnetycznego wskaźnik wiarygodno-
ści wyniku dodatniego (LR+) jest równy 52,00 (95% CI: 3,26; 829,97). Oznacza to, że prawdo-
podobieństwo uzyskania wyniku dodatniego wśród pacjentów chorych jest 52 razy większe
w porównaniu z osobami, u których nie wykazano obecności nowotworu przy użyciu metody
referencyjnej.
Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego (LR-), obliczony dla metody PET-CT, wynosi 0,06
(95% CI: 0,00; 0,93), co oznacza, że prawdopodobieństwo uzyskania wyniku ujemnego u pa-
cjentów z nowotworem pierwotnym lub nawracającym stanowi 0,06 prawdopodobieństwa,
jakie istnieje u osób bez nowotworu. Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego (LR-) obliczo-
ny dla MRI jest równy 0,19 (0,04; 0,81), zatem prawdopodobieństwo uzyskania wyniku ujem-
nego wśród pacjentów z chorobą nowotworową stanowi 0,19 prawdopodobieństwa, jakie
istnieje u osób bez tej choroby.
Diagnostyczny iloraz szans (DOR) obliczony dla metody PET-CT wynosi 945 (95% CI: 17,31;
51595). Oznacza to, że szansa wystąpienia wyniku dodatniego jest 945 razy większa wśród
pacjentów z nowotworem pierwotnym lub nawracającym w porównaniu z szansą, jaka istnie-
je w grupie osób, u których nie wykryto choroby nowotworowej przy użyciu testu referencyj-
nego. Diagnostyczny iloraz szans w przypadku MRI jest równy 273 (95% CI: 9,97; 7477,05), co
oznacza, że szansa wystąpienia wyniku dodatniego wśród pacjentów, u których stwierdzono
obecność nowotworu pierwotnego lub nawracającego, jest 273 razy większa w porównaniu
z szansą jego wystąpienia wśród pacjentów bez takich nowotworów.
W badaniu Schmidt 2005 czterech pacjentów z nieznaną lokalizacją nowotworu pierwot-
nego diagnozowano przy użyciu PET-CT i MRI w celu wykrycia jego umiejscowienia. Niemniej
u żadnej z tych osób nie udało się wykryć pierwotnego umiejscowienia choroby przy użyciu
porównywanych metod diagnostycznych. Guza pierwotnego nie odnaleziono u tych pacjen-
tów również w ciągu 6-miesięcznego okresu obserwacji.
132

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
8.1.4.2 Ocena wielkości guza pierwotnego (cecha T)
Oceny stopnia zaawansowania nowotworu pierwotnego dokonano w obydwu włączo-
nych do tej części analizy badaniach (Antoch 2003, Schmidt 2005).
We wszystkich badaniach oceny zaawansowania guza pierwotnego dokonano w oparciu
o klasyfikację TNM stworzoną przez AJCC (American Joint Committee on Cancer). Wyniki
metod PET-CT oraz MRI weryfikowano histopatologicznie i na podstawie okresu obserwacji
radiologicznej.
Opisaną przez autorów poszczególnych badań, zgodną z testem referencyjnym, ocenę
wielkości guza pierwotnego porównywanych metod diagnostycznych przedstawiono w ta-
beli 33.
Tabela 33.
Zgodność z testem referencyjnym oceny wielkości guza pierwotnego (cecha T) wśród pacjentów z nowotworami
o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI
Badanie N* Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%) Przeszacowanie
PET-CT MRI
Klasyfikacja
niepoprawna
n (%)
Niedoszacowanie
Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%) Przeszacowanie
Klasyfikacja
niepoprawna
n (%)
Niedoszacowanie
Antoch 2003 46 37 (80%) 4 (9%) 5 (11%) 24 (52%) 6 (13%) 16 (35%)
Schmidt 2005 38 37 (97%) 0 (0%) 1 (3%) 37 (97%) 0 (0%) 1 (3%)
*Liczba pacjentów weryfikowanych testem referencyjnym
Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że we wszystkich ocenianych bada-
niach odsetek prawidłowo zakwalifikowanych pacjentów był większy przy zastosowaniu PET-
CT w porównaniu z rezonansem magnetycznym (MRI). Dokładność PET-CT mieściła się
w zakresie 80%–97%, zaś MRI: 52%–97%. Odsetek wyników przeszacowanych i niedoszacowa-
nych zawierał się w zakresie odpowiednio 0%–9% i 3%–11% dla PET-CT oraz 0%–13% i 3%–35%
dla MRI.
Autorzy badania Antoch 2003 opisali PET-CT jako metodę wykazującą statystycznie istotnie
większą dokładność diagnostyczną w porównaniu do MRI (p < 0,001). W badaniu Schmidt
2005 różnice w dokładności metod PET-CT i MRI nie były istotne statystycznie.
W badaniu Schmidt 2005 czułość i swoistość porównywanych metod były równe i wyniosły
odpowiednio 86% i 100%.
Na wykresie 10 przedstawiono metaanalizę wartości dokładności diagnostycznej oceny
wielkości nowotworu pierwotnego przy użyciu metody PET-CT. Z powodu dodatniego wyniku
133

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
testu na heterogeniczność badań (p = 0,0122) metaanalizę wykonano metodą efektów lo-
sowych.
Wykres 10.
Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej PET-CT w ocenie wielkości guza pierwotnego wśród pacjentów
z nowotworami o różnej lokalizacji
Antoch 2003 0,80 (0,66, 0,91)
Schmidt 2005 0,97 (0,86, 1,00)
Wynik metaanalizy [random]
0,6 0,7 0,8 0,9 1,0
Obliczona w wyniku metaanalizy dwóch badań średnia dokładność diagnostyczna me-
tody PET-CT wynosi 89% (95% CI: 68; 100).
Dokładność diagnostyczna (95% przedział ufności)
0,89 (0,68, 1,00)
Na wykresie 11 przedstawiono metaanalizę dokładności diagnostycznej rezonansu ma-
gnetycznego w ocenie wielkości guza pierwotnego. Metaanalizę wykonano metodą efek-
tów losowych, ze względu na dodatni wynik testu na heterogeniczność badań (p < 0,0001).
134

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 11.
Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej MRI w ocenie wielkości guza pierwotnego wśród pacjentów
z nowotworami o różnej lokalizacji
Antoch 2003
Średnia wartość dokładności diagnostycznej rezonansu magnetycznego (MRI) w ocenie
wielkości guza pierwotnego jest równa 79% (95% CI: 26; 99).
W tabeli 34 umieszczono zestawienie średnich wartości dokładności diagnostycznej obli-
czonej dla PET-CT oraz MRI.
Tabela 34.
Zestawienie średnich wartości dokładności PET-CT i MRI w ocenie wielkości nowotworu pierwotnego wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji
Parametr PET-CT MRI
Acc (95% CI) 89% (68; 100) 79% (26; 99)
Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że przy ocenie wielkości guza pier-
wotnego dokładność diagnostyczna PET-CT jest większa w porównaniu z rezonansem ma-
gnetycznym (MRI).
Na wykresie 12 przedstawiono metaanalizę odsetka pacjentów, u których przy zastosowa-
niu PET-CT lub MRI ocena stopnia zaawansowania guza pierwotnego była zgodna z metodą
referencyjną.
Schmidt 2005 0,97 (0,86, 1,00)
Wynik metaanalizy [random]
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0
Dokładność diagnostyczna (95% przedział ufności)
0,52 (0,37, 0,67)
0,79 (0,26, 0,99)
135

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 12.
Iloraz szans uzyskania zgodnej z testem referencyjnym oceny wielkości guza pierwotnego (cecha T) wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI
Antoch 2003 3,77 (1,37, 10,83)
Schmidt 2005 1,00 (0,01, 80,59)
Wynik metaanalizy [fixed] 3,29 (1,37, 7,90)
Obliczony w wyniku metaanalizy iloraz szans jest równy 3,29 (95% CI: 1,37; 7,90). Oznacza
to, że szansa uzyskania zgodnej z testem referencyjnym oceny stadium zaawansowania guza
pierwotnego w wyniku zastosowania metody PET-CT jest 3,29 razy większa w porównaniu
z rezonansem magnetycznym. Wynik jest istotny statystycznie.
Aby uzyskać jeden dodatkowy przypadek poprawnej oceny stadium zaawansowania gu-
za pierwotnego, należy wykonać PET-CT zamiast MRI u 7 pacjentów z chorobą nowotworo-
wą; NNT = 7 (95% CI: 4; 20).
8.1.4.3 Ocena zajęcia węzłów chłonnych (cecha N)
W dwóch włączonych do analizy badaniach oceniano stopień zaawansowania choroby
pod kątem występowania przerzutów do węzłów chłonnych.
W obydwu badaniach (Antoch 2003 i Schmidt 2005) oceny zaawansowania choroby do-
konano w oparciu o system klasyfikacji raka płuca TNM ustalony przez AJCC (American Joint
Committee on Cancer).
0,01 0,1 0,2 0,5 1 2 5 10 100
Iloraz szans (95% przedział ufności)
Autorzy badania Antoch 2003 oceniali skuteczność diagnostyczną metody PET-CT w po-
równaniu z MRI wśród 98 pacjentów, u których wyniki weryfikowano w oparciu o metodę re-
ferencyjną. W badaniu Schmidt 2005 oceniano 120 węzłów chłonnych pochodzących od 38
pacjentów, z których 60 było zajętych przez przerzuty nowotworowe.
136

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Opisaną przez autorów poszczególnych badań zgodną z testem referencyjnym ocenę
stopnia zaawansowania przerzutów nowotworowych do węzłów chłonnych porównywanych
metod diagnostycznych przedstawiono w tabeli 35.
Tabela 35.
Zgodność z testem referencyjnym oceny zajęcia węzłów chłonnych (cecha N) wśród pacjentów z nowotworami
o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI
Badanie N* Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%) Przeszacowanie
PET-CT MRI
Klasyfikacja
niepoprawna
n (%)
Niedoszacowanie
Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%) Przeszacowanie
Klasyfikacja
niepoprawna
n (%)
Niedoszacowanie
Antoch 2003 98 91 (93%) 5 (5%) 2 (2%) 77 (79%) 13 (13%) 8 (8%)
Schmidt 2005 38 37 (97%) 1 (3%) 0 (0%) 32 (82%) 3 (8%) 3 (8%)
*Liczba pacjentów weryfikowanych testem referencyjnym
Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że we wszystkich ocenianych bada-
niach odsetek prawidłowo zakwalifikowanych pacjentów był większy przy zastosowaniu PET-
CT w porównaniu z rezonansem magnetycznym (MRI). Dokładność PET-CT mieściła się
w zakresie 93%–97%, zaś MRI: 79%–82%. Odsetek wyników przeszacowanych i niedoszacowa-
nych zawierał się w zakresie odpowiednio 3%–5% i 0%–2% dla PET-CT oraz 8%–13% i 8% dla
MRI.
Autorzy badania Antoch 2003 zaznaczyli, że różnice w dokładności pomiędzy porówny-
wanymi metodami diagnostycznymi są istotne statystycznie (p = 0,001). Różnice w badaniu
Schmidt 2005 nie były istotne statystycznie.
Na wykresie 13 przedstawiono metaanalizę wartości dokładności oceny zajęcia węzłów
chłonnych przy użyciu metody PET-CT.
137

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 13.
Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej PET-CT w ocenie zajęcia węzłów chłonnych wśród pacjentów
z nowotworami o różnej lokalizacji
Antoch 2003 0,93 (0,86, 0,97)
Schmidt 2005 0,97 (0,86, 1,00)
Wynik metaanalizy [fixed] 0,94 (0,89, 0,97)
0,85 0,90 0,95 1,00
Obliczona w wyniku metaanalizy dwóch badań średnia dokładność diagnostyczna me-
tody PET-CT wynosi 94% (95% CI: 89; 97).
Metaanalizę wartości dokładności oceny zajęcia węzłów chłonnych przy użyciu metody
MRI przedstawiono na wykresie 14.
Dokładność diagnostyczna (95% przedział ufności)
Wykres 14.
Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej MRI w ocenie zajęcia węzłów chłonnych wśród pacjentów
z nowotworami o różnej lokalizacji
Antoch 2003 0,79 (0,69, 0,86)
Schmidt 2005 0,84 (0,69, 0,94)
Wynik metaanalizy [fixed]
0,68 0,78 0,88 0,98
Dokładność diagnostyczna (95% przedział ufności)
0,80 (0,73, 0,86)
138

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Średnia dokładność diagnostyczna metody MRI, obliczona w wyniku metaanalizy, wynosi
80% (95% CI: 73; 86).
Zestawienie średnich wartości dokładności diagnostycznej, obliczonej dla PET-CT oraz MRI
w ocenie zajęcia węzłów chłonnych, umieszczono w tabeli 36.
Tabela 36.
Zestawienie średnich wartości dokładności PET-CT i MRI w ocenie zajęcia węzłów chłonnych wśród pacjentów
z nowotworami o różnej lokalizacji
Parametr PET-CT MRI
Acc (95% CI) 94% (89; 97) 80% (73; 86)
Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że przy ocenie stopnia zajęcia wę-
złów chłonnych dokładność diagnostyczna PET-CT jest większa w porównaniu z rezonansem
magnetycznym (MRI).
Metaanalizę odsetka pacjentów, u których przy zastosowaniu PET-CT lub MRI ocena stop-
nia zajęcia węzłów chłonnych przez przerzuty nowotworowe była zgodna z metodą referen-
cyjną, umieszczono na wykresie 15.
Wykres 15.
Iloraz szans uzyskania zgodnej z testem referencyjnym oceny zajęcia węzłów chłonnych (cecha N) wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI
Antoch 2003 3,55 (1,35, 10,36)
Schmidt 2005 6,94 (0,76, 327,53)
Wynik metaanalizy [fixed] 4,00 (1,74, 9,19)
0,5 1 2 5 10 100 100
0
Iloraz szans (95% przedział ufności)
Iloraz szans jest równy 4,00 (95% CI: 1,74; 9,19), zatem szansa uzyskania zgodnej z metodą
referencyjną oceny zajęcia węzłów chłonnych przez przerzuty nowotworowe jest czterokrot-
139

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
nie większa przy zastosowaniu metody PET-CT w porównaniu z rezonansem magnetycznym.
Wynik jest znamienny statystycznie.
Aby uzyskać jeden dodatkowy przypadek poprawnej oceny stadium zajęcia węzłów
chłonnych przez przerzuty nowotworowe należy wykonać PET-CT zamiast MRI u 8 pacjentów z
chorobą nowotworową; NNT = 8 (95% CI: 5; 17).
W tabeli 37 umieszczono opisane przez autorów badań dodatkowe parametry dotyczące
skuteczności diagnostycznej porównywanych metod: czułość (Se) i swoistość (Sp).
Tabela 37.
Wyniki dotyczące skuteczności oceny diagnostycznej zajęcia węzłów chłonnych (cecha N) przy użyciu metod PET-
CT oraz MRI wśród pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji
Parametr
PET-CT MRI
Antoch 2003 Schmidt 2005
Istotność
statystyczna
(PET-CT vs
MRI)
PET-CT MRI
Istotność
statystyczna
(PET-CT vs
MRI)
Se 95% 79% bd 100% 79% bd
Sp 92% 78% bd 95% 95% bd
Czułość diagnostyczna metody PET-CT mieściła się w zakresie 95%–100%, natomiast meto-
dy MRI w obydwu badaniach wynosiła 79%. Podana przez autorów badań swoistość zawiera
się w zakresie 92%–95% dla metody PET-CT i 78%–95% dla rezonansu magnetycznego.
W badaniu Schmidt 2005 przedstawiono również parametry diagnostyczne obliczone
w oparciu o liczbę węzłów chłonnych zajętych przez przerzuty nowotworowe. Szczegółowe
wyniki umieszczono w tabeli 38.
Tabela 38.
Parametry dotyczące skuteczności oceny diagnostycznej zajęcia węzłów chłonnych (cecha N) przy użyciu metod
PET-CT oraz MRI obliczone przez autorów badania Schmidt 2005 w przeliczeniu na oceniane węzły chłonne
Parametr
Se
n/N
Sp
n/N
Liczba ocenianych
węzłów
chłonnych
120
PET-CT MRI
98%
59/60
83%
50/60
80%
48/60
75%
45/60
Istotność
statystyczna
(PET-CT vs MRI)
bd
NS
140

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Biorąc pod uwagę liczbę zajętych przez przerzuty nowotworowe węzłów chłonnych, moż-
na stwierdzić, że czułość i swoistość jest większa w przypadku metody PET-CT w porównaniu
z rezonansem magnetycznym i wynosi odpowiednio 98% i 83% dla PET-CT i 80% i 75% dla MRI.
W badaniu Schmidt 2005 oceniono, że mediana rozmiaru węzłów chłonnych zajętych
przez przerzuty nowotworowe zdiagnozowanych na podstawie PET-CT wyniosła 15 mm
(SD = 8), zaś przy użyciu MRI – 18 mm (SD = 8).
W badaniu Schmidt 2005 przy użyciu metody PET-CT prawidłowo zdiagnozowano większą
liczbę węzłów chłonnych we wszystkich grupach utworzonych ze względu na rozmiar, a także
statystycznie istotnie więcej węzłów o małych rozmiarach (poniżej 10 mm). Stosując tę meto-
dę, odnaleziono także dwa dodatkowe duże węzły chłonne (> 20 mm), zlokalizowane w re-
gionie pozagoleniowym i śródpiersiowym.
8.1.4.4 Ocena występowania przerzutów odległych (cecha M)
Oceny zaawansowania choroby nowotworowej w oparciu o system TNM, pod kątem wy-
stępowania odległych przerzutów nowotworowych, dokonano w dwóch włączonych do
analizy badaniach: Antoch 2003 i Schmidt 2005.
Autorzy badania Antoch 2003 skuteczność diagnostyczną metody PET-CT w porównaniu
z MRI oceniali wśród 98 pacjentów, u których wyniki weryfikowano w oparciu o metodę refe-
rencyjną. W badaniu Schmidt 2005 oceniano 268 zmian patologicznych u 38 pacjentów,
w tym 191 zmian złośliwych i 77 łagodnych.
Opisaną przez autorów poszczególnych badań zgodną z testem referencyjnym ocenę od-
ległych przerzutów nowotworowych porównywanych metod diagnostycznych przedstawio-
no w tabeli 39.
Tabela 39.
Zgodność z testem referencyjnym oceny występowania przerzutów odległych (cecha M) wśród pacjentów
z nowotworami o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI
Badanie N* Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%) Przeszacowanie
PET-CT MRI
Klasyfikacja
niepoprawna
n (%)
Niedoszacowanie
Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%) Przeszacowanie
Klasyfikacja
niepoprawna
n (%)
Niedoszacowanie
Antoch 2003 98 92 (94%) 3 (3%) 3 (3%) 91 (93%) 3 (3%) 4 (4%)
Schmidt 2005 38 37 (97%) 1 (3%) 0 (0%) 38 (100%) 0 (0%) 0 (0%)
*Liczba pacjentów weryfikowanych testem referencyjnym
141

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że dokładność PET-CT mieściła się
w zakresie 94%–97%, zaś MRI: 93%–100%. Odsetek wyników przeszacowanych i niedoszaco-
wanych wynosił odpowiednio 3% i 0%–3% dla PET-CT oraz 0%–3% i 0%–4% dla MRI.
W badaniu Antoch 2003 nieco większą dokładność diagnostyczną odnotowano w przy-
padku metody PET-CT (94%) w porównaniu z MRI (93%), niemniej różnice nie były istotne staty-
stycznie (p > 0,99). Różnice między grupami nie były istotne także w badaniu Schmidt 2005
(p > 0,99).
Na wykresie 16 przedstawiono metaanalizę wartości dokładności oceny występowania
odległych przerzutów nowotworowych przy użyciu metody PET-CT.
Wykres 16.
Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej PET-CT w ocenie występowania odległych przerzutów
nowotworowych wśród pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji
Antoch 2003 0,94 (0,87, 0,98)
Schmidt 2005 0,97 (0,86, 1,00)
Wynik metaanalizy [fixed]
Obliczona w wyniku metaanalizy dwóch badań średnia dokładność diagnostyczna me-
tody PET-CT wynosi 94% (95% CI: 90; 98).
Metaanalizę wartości dokładności oceny występowania odległych przerzutów nowotwo-
rowych przy zastosowaniu metody MRI przedstawiono na wykresie 17. Ze względu na pozy-
tywny wynik testu na heterogeniczność badań (p = 0,0359), metaanalizę wykonano metodą
efektów losowych.
0,86 0,91 0,96 1,01
Dokładność diagnostyczna (95% przedział ufności)
0,94 (0,90, 0,98)
142

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 17.
Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej MRI w ocenie występowania odległych przerzutów wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji
Antoch 2003
Schmidt 2005 1,00 (0,91, 1,00)
Wynik metaanalizy [random] 0,96 (0,86, 1,00)
Obliczona w wyniku metaanalizy dwóch badań średnia dokładność diagnostyczna rezo-
nansu magnetycznego wynosi 96% (95% CI: 86; 100).
Zestawienie średnich wartości dokładności diagnostycznej obliczonej dla PET-CT oraz MRI
w ocenie przerzutów odległych umieszczono w tabeli 40.
Tabela 40.
Zestawienie średnich wartości dokładności PET-CT i MRI w ocenie występowania przerzutów odległych wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji
Parametr PET-CT MRI
Acc (95% CI) 94% (90; 98) 96% (86; 100)
Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że przy ocenie występowania prze-
rzutów odległych dokładność diagnostyczna PET-CT jest nieco mniejsza od dokładności re-
zonansu magnetycznym (MRI).
Metaanalizę odsetka pacjentów, u których przy zastosowaniu PET-CT lub MRI ocena wy-
stępowania odległych przerzutów nowotworowych była zgodna z metodą referencyjną.
umieszczono na wykresie 18.
0,85 0,90 0,95 1,00
Dokładność diagnostyczna (95% przedział ufności)
0,93 (0,86, 0,97)
143

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 18.
Iloraz szans uzyskania zgodnej z testem referencyjnym oceny występowania odległych przerzutów nowotworowych
(cecha M) wśród pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI
Obliczony w wyniku metaanalizy iloraz szans jest równy 1,00 (95% CI: 0,34; 2,95). Oznacza
to, że szansa zgodnej z metodą referencyjną oceny występowania odległych przerzutów
nowotworowych jest identyczna w przypadku obu porównywanych metod diagnostycznych,
a wynik nie jest istotny statystycznie.
Parametry dotyczące efektywności diagnostycznej porównywanych metod (czułość, swo-
istość i dokładność), przedstawione w poszczególnych badaniach, umieszczono w tabeli 41.
Autorzy badania Antoch 2003 podali dodatkowo skuteczność obu metod dla poszczegól-
nych narządów ocenianych pod kątem występowania przerzutów nowotworowych.
Tabela 41.
Wyniki dotyczące skuteczności oceny przerzutów odległych przy użyciu metod PET-CT oraz MRI wśród pacjentów
z nowotworami o różnej lokalizacji
Parametr
Se
Antoch 2003 1,18 (0,33, 4,42)
Schmidt 2005 0,32 (0,00, 39,00)
Wynik metaanalizy [fixed] 1,00 (0,34, 2,95)
0,2 0,5 1 2 5 10 100
Lokalizacja
przerzutów
PET-CT
n/N (%)
Iloraz szans (95% przedział ufności)
Antoch 2003 Schmidt 2005
MRI
n/N (%)
Istotność
statystyczna
PET-CT vs CT
PET-CT
n/N (%)
MRI
n/N (%)
Istotność
statystyczna
PET-CT vs CT
płuca (89%) (82%) bd bd bd bd
wątroba (86%) (93%) bd bd bd bd
kości (62%) (85%) bd bd bd bd
inne organy (73%) (67%) bd bd bd bd
ogółem (93%) (90%) NS (100%) (100%) NS
144

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Sp
Acc
płuca (94%) (94%) bd bd bd bd
wątroba (96%) (95%) bd bd bd bd
kości (96%) (92%) bd bd bd bd
inne organy (73%) (67%) bd bd bd bd
ogółem (95%) (95%) NS (98%) (100%) NS
płuca (89%) (82%) bd bd bd bd
wątroba (95%) (95%) bd bd bd bd
kości (92%) (91%) bd bd bd bd
inne organy (95%) (93%) bd bd bd bd
ogółem
92/98
(94%)
91/98
(93%)
p > 0,99 97% 100% p > 0,99
Biorąc pod uwagę poszczególne narządy ogółem, czułość metody PET-CT mieściła się
w zakresie 93%–100%, natomiast rezonansu magnetycznego – 90%–100%. Swoistość PET-CT
mieściła się w zakresie 95%–98%, a MRI: 95%–100%.
Na podstawie wyników badania Antoch 2003 można stwierdzić, że czułość metody PET-CT
jest większa od czułości MRI przy ocenie przerzutów nowotworowych do płuc (89% vs 82%),
wszystkich narządów ogółem (93% vs 90%) oraz innych narządów niż płuca, wątroba i kości
(73% vs 67%), natomiast przy ocenie przerzutów w obrębie wątroby i kości czułość technologii
PET-CT była mniejsza w porównaniu z MRI i wyniosła 86% vs 93% dla wątroby i 62% vs 85% dla
kości.
Swoistość i dokładność PET-CT była większa lub równa tym parametrom diagnostycznym
otrzymanym dla MRI przy ocenie przerzutów do wszystkich skanowanych narządów.
W badaniu Schmidt 2005 przedstawiono dodatkowo parametry diagnostyczne obliczone
w oparciu o liczbę zmian patologicznych. Szczegółowe wyniki umieszczono w tabeli 42.
Tabela 42.
Parametry dotyczące skuteczności oceny diagnostycznej obecności przerzutów odległych (cecha M) przy użyciu
metod PET-CT oraz MRI obliczone w przeliczeniu na liczbę zmian patologicznych w badaniu Schmidt 2005
Parametr
Se
n/N
Sp
n/N
Acc
Liczba potwierdzonych
zmian
patologicznych
268
PET-CT MRI
82%
157/191
82%
63/77
96%
184/191
82%
63/77
Istotność
statystyczna
(PET-CT vs MRI)
bd
82% 92% bd
NS
145

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Biorąc pod uwagę liczbę zajętych przez przerzuty nowotworowe narządów, można stwier-
dzić, że czułość metody PET-CT jest mniejsza w porównaniu z MRI (82% vs 96%), zaś swoistość
obu metod jest taka sama (82%).
PET-CT był dokładniejszy w porównaniu z MRI w wykrywaniu przerzutów do płuc (37 vs 36)
i tkanek miękkich (6 vs 3), natomiast MRI przeważało nad PET-CT przy ocenie przerzutów do
wątroby (71 vs 62) i kości (76 vs 50).
Przy użyciu PET-CT dokonano detekcji przerzutów, których mediana wielkości wyniosła
14 mm (SD = 13 mm, n = 40), zaś stosując MRI wykryto przerzuty, których mediana rozmiaru
była równa 12 mm (SD = 11, n = 61).
8.1.4.5 Klasyfikacja TNM
W badaniach Antoch 2003 i Schmidt 2005 oceniano stadium zaawansowania choroby
w oparciu o system klasyfikacji TNM, stworzony przez AJCC (American Joint Committee on
Cancer).
Szczegółowe wyniki dotyczące zgodności z testem referencyjnym ocenianych metod
diagnostycznych przedstawione przez autorów poszczególnych badań umieszczono w tabeli
43.
Tabela 43.
Zgodność z testem referencyjnym oceny zaawansowania choroby nowotworowej (cecha TNM) wśród pacjentów
z nowotworami o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI
Badanie N Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%)
PET-CT MRI
Klasyfikacja
niepoprawna
n (%)
Przeszacowanie
Niedoszacowanie
Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%)
Klasyfikacja
niepoprawna
n (%)
Przeszacowanie
Niedoszacowanie
Antoch 2003 98 75 (77%) 11 (11%) 12 (12%) 53 (54%) 19 (19%) 26 (27%)
Schmidt 2005 38 36* (96%) bd bd 35* (91%) bd bd
*Obliczono na podstawie dostępnych danych
Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że w obydwu ocenianych bada-
niach odsetek prawidłowo zakwalifikowanych pacjentów był większy przy zastosowaniu PET-
CT w porównaniu z rezonansem magnetycznym (MRI). Dokładność PET-CT mieściła się
w zakresie 77%–96%, zaś MRI: 54%–91%. Autorzy badania Antoch 2003 podali informacje, że
różnice w dokładności diagnostycznej porównywanych testów były istotne statystycznie.
Różnice w badaniu Schmidt 2005 nie były statystycznie istotne.
146

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
W badaniu Antoch 2003 odsetek wyników przeszacowanych i niedoszacowanych wyniósł
odpowiednio 11% i 12% dla metody PET-CT i 19% i 27% dla metody MRI.
Na wykresie 19 przedstawiono metaanalizę wartości dokładności oceny zaawansowania
klinicznego TNM przy użyciu metody PET-CT. Z powodu dodatniego wyniku testu na hetero-
geniczność badań (p = 0,0072) metaanalizę wykonano metodą efektów losowych.
Wykres 19.
Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej PET-CT w ocenie zaawansowania choroby nowotworowej wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji
Obliczona w wyniku metaanalizy dwóch badań średnia dokładność diagnostyczna me-
tody PET-CT w ocenie stopnia zaawansowania choroby nowotworowej (cechy TNM) wynosi
86% (95% CI: 65; 98).
Na wykresie 20 przedstawiono metaanalizę dokładności diagnostycznej rezonansu ma-
gnetycznego w ocenie zaawansowania choroby nowotworowej. Metaanalizę wykonano
metodą efektów losowych ze względu na dodatni wynik testu na heterogeniczność badań
(p < 0,0001).
Antoch 2003 0,77 (0,67, 0,85)
Schmidt 2005 0,95 (0,82, 0,99)
Wynik metaanalizy [random] 0,86 (0,65, 0,98)
0,6 0,7 0,8 0,9 1,0
Dokładność diagnostyczna (95% przedział ufności)
147

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 20.
Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej MRI w ocenie zaawansowania choroby nowotworowej wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji
Wynik metaanalizy [random]
Obliczona w wyniku metaanalizy dwóch badań średnia dokładność diagnostyczna me-
tody MRI w ocenie stopnia zaawansowania choroby nowotworowej (cechy TNM) wynosi 75%
(95% CI: 33; 99).
W tabeli 44 przedstawiono zestawienie średnich wartości dokładności diagnostycznej obli-
czonej dla PET-CT oraz MRI w ocenie zaawansowania choroby nowotworowej (TNM).
Tabela 44.
Zestawienie średnich wartości dokładności PET-CT i MRI w ocenie zaawansowania choroby nowotworowej wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji
Parametr PET-CT MRI
Acc (95% CI) 86% (65; 98) 75% (33; 99)
Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że przy ocenie zaawansowania cho-
roby nowotworowej (TNM) dokładność diagnostyczna PET-CT jest większa w porównaniu z re-
zonansem magnetycznym (MRI).
Metaanalizę odsetka pacjentów, u których przy zastosowaniu PET-CT lub MRI ocena stop-
nia zaawansowania choroby nowotworowej była zgodna z metodą referencyjną, przedsta-
wiono na wykresie 21.
Antoch 2003 0,54 (0,44, 0,64)
Schmidt 2005 0,92 (0,79, 0,98)
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0
Dokładność diagnostyczna (95% przedział ufności)
0,75 (0,33, 0,99)
148

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 21.
Iloraz szans uzyskania zgodnej z testem referencyjnym oceny stopnia zaawansowania choroby nowotworowej
(cecha TNM) wśród pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI
Obliczony w wyniku metaanalizy iloraz szans jest równy 2,61 (95% CI: 1,46; 4,67), zatem
szansa uzyskania zgodnych z testem referencyjnym wyników w ocenie stopnia zaawansowa-
nia choroby nowotworowej jest 2,61 razy większa przy zastosowaniu metody PET-CT w porów-
naniu z MRI. Wynik jest istotny statystycznie.
Aby uzyskać jeden dodatkowy przypadek poprawnej oceny stadium zaawansowania
choroby nowotworowej, należy wykonać PET-CT zamiast MRI u 6 pacjentów; NNT = 6 (95% CI:
4; 15).
Antoch 2003 2,77 (1,44, 5,38)
Schmidt 2005 1,54 (0,17, 19,41)
Wynik metaanalizy [fixed] 2,61 (1,46, 4,67)
0,1 0,2 0,5 1 2 5 10 100
8.1.4.6 Wpływ na leczenie
Tylko w jednym badaniu włączonym do analizy (Antoch 2003) podano informację, jaki
wpływ na różnice w sposobie postępowania terapeutycznego wywarło zastosowanie PET-CT
zamiast klasycznych metod obrazowych (MRI).
Wyniki przedstawione przez autorów badania umieszczono w tabeli 45.
Tabela 45.
Wpływ porównywanych metod diagnostycznych na decyzję terapeutyczną wśród pacjentów z nowotworami
o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI
Decyzja terapeutyczna
Iloraz szans (95% przedział ufności)
PET-CT zamiast MRI
n/N (%)
MRI zamiast PET-CT
n/N (%)
Inna decyzja terapeutyczna ogółem 12/98 (12%) 2/98 (2%)
Leczenie paliatywne zamiast zabiegu leczniczego 4/98 (4%) 1/98 (1%)
149

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Zabieg leczniczy zamiast leczenia paliatywnego 5/98 (5%) 1/98 (1%)
Terapia neoadjuwantowa zamiast zabiegu
leczniczego
Ograniczony zabieg chirurgiczny zamiast rozległej
operacji chirurgicznej
1/98 (1%) 0/98 (0%)
2/98 (2%) 0/98 (0%)
Ocena zaawansowania choroby przy użyciu PET-CT zamiast MRI doprowadziła do innej re-
komendacji odnośnie dalszego leczenia w przypadku 12 pacjentów (12%), podczas gdy za-
stosowanie w tym celu rezonansu magnetycznego zamiast PET-CT spowodowało, że decyzja
terapeutyczna była inna u 2 pacjentów (2%).
8.1.4.7 Bezpieczeństwo
W żadnym z włączonych do analizy badań nie odnaleziono informacji na temat bezpie-
czeństwa stosowanych procedur diagnostycznych.
8.1.5. Wnioski
Odnaleziono dwa pierwotne badania kliniczne (Antoch 2003 i Schmidt 2005), w których
efektywność diagnostyczną PET-CT w ocenie zaawansowania klinicznego nowotworów o róż-
nej lokalizacji bezpośrednio porównywano z rezonansem magnetycznym – MRI (N = 136).
Obydwa testy weryfikowano w oparciu o metodę referencyjną, którą w tej części analizy
była ocena histopatologiczna i/lub okres obserwacji radiologicznej.
W dokonanej na podstawie wyników jednego badania ocenie efektywności wykrywania
nowotworów pierwotnych i nawracających stwierdzono, że czułość PET-CT jest większa w po-
równaniu z rezonansem magnetycznym: 100% (95% CI: 59; 100) vs 86% (95% CI: 42; 100). Swo-
istość obu metod była na poziomie 100%. Różnice między grupami nie są istotne statystycz-
nie.
Przy ocenie wielkości guza pierwotnego (cecha T) wartość dokładności diagnostycznej,
obliczona w wyniku metaanalizy dwóch badań, wynosi 89% (95% CI: 68; 100) dla PET-CT i 79%
(95% CI: 26; 99) dla MRI. Obliczony w wyniku metaanalizy iloraz szans zgodnej z testem refe-
rencyjnym oceny wielkości guza przy zastosowaniu PET-CT w porównaniu do MRI jest równy
3,29 (95% CI: 1,37; 7,90), a wynik jest istotny statystycznie; NNT = 7 (95% CI: 4; 20).
W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono, że metoda PET-CT jest dokładniejsza
w porównaniu z MRI w ocenie zajęcia węzłów chłonnych przez przerzuty nowotworowe (ce-
cha N). Obliczona w wyniku metaanalizy wartość dokładności PET-CT wynosi 94% (95% CI: 89;
97), zaś MRI: 80% (95% CI: 73; 86). Oceniono także, że szansa uzyskania zgodnej z metodą
referencyjną oceny zajęcia węzłów chłonnych przez przerzuty nowotworowe jest czterokrot-
nie większa przy zastosowaniu metody PET-CT w porównaniu z rezonansem magnetycznym,
150

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
a wynik jest znamienny statystycznie; OR = 4,00 (95% CI: 1,74; 9,19); NNT = 8 (95% CI: 5; 17).
Podana przez autorów badań czułość diagnostyczna mieści się w zakresie 95%–100% dla PET-
CT i 79% dla MRI, zaś swoistość wynosi 92%–95% dla PET-CT i 78%–95% dla MRI.
Obliczona w wyniku metaanalizy dwóch badań dokładność diagnostyczna porównywa-
nych metod w ocenie odległych przerzutów nowotworowych (cecha M) wynosi 94% (95% CI:
90; 98) w przypadku metody PET-CT i 96% (95% CI: 86; 100) dla rezonansu magnetycznego.
Szansa uzyskania zgodnej z metodą referencyjną oceny odległych przerzutów nowotworo-
wych przy użyciu metody PET-CT jest równa szansie, jaka istnieje przy zastosowaniu rezonansu
magnetycznego, OR = 1,00 (95% CI: 0,34; 2,95), a wynik nie jest istotny statystycznie. Na pod-
stawie dwóch włączonych do analizy badań stwierdzono, że czułość metody PET-CT mieści
się w zakresie 93%–100%, natomiast rezonansu magnetycznego: 90%–100%. Swoistość PET-CT
zawiera się w zakresie 95%–98%, a MRI: 95%–100%.
Analizując dokładność diagnostyczną porównywanych metod w łącznej ocenie stopnia
zaawansowania choroby nowotworowej (klasyfikacja TNM) w oparciu o metaanalizę dwóch
badań, wykazano, że jest ona większa w przypadku metody PET-CT w porównaniu z MRI i wy-
nosi odpowiednio 86% (95% CI: 65; 98) i 75% (95% CI: 33; 99). Szansa uzyskania zgodnych z te-
stem referencyjnym wyników jest 2,61 razy większa przy zastosowaniu PET-CT w porównaniu
z MRI. Wynik jest istotny statystycznie; OR = 2,61 (95% CI: 1,46; 4,67); NNT = 6 (95% CI: 4; 15).
Ocena zaawansowania choroby nowotworowej metodą PET-CT zamiast MRI doprowadzi-
ła do innej rekomendacji terapeutycznej u 12% pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji,
natomiast zastosowanie MRI zamiast PET-CT doprowadziło do innego sposobu leczenia
u 2% pacjentów.
Podsumowując, można stwierdzić, że wśród pacjentów z różną lokalizacją choroby nowo-
tworowej metoda PET-CT wykazuje większą skuteczność diagnostyczną w porównaniu z MRI
w wykrywaniu nowotworów pierwotnych oraz nawracających, jak również przy ocenie wiel-
kości guza pierwotnego (cecha T), zajęcia węzłów chłonnych (cecha N), odległych przerzu-
tów nowotworowych (cecha M) oraz łącznego stopnia zaawansowania choroby (klasyfika-
cja TNM).
8.2. Nowotwory o różnej lokalizacji – ocena klinicznego
zaawansowania choroby (PET-CT versus CT)
8.2.1. Wyniki wyszukiwania badań
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono tylko jedno pierwotne, re-
trospektywne badanie kliniczne: Antoch 2004, w którym metodę PET-CT bezpośrednio porów-
151

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
nywano z tomografią komputerową w ocenie zaawansowania klinicznego nowotworów o
różnej lokalizacji.
W badaniu Antoch 2004 obie metody weryfikowano w oparciu o test referencyjny w po-
staci oceny histologicznej i obserwacji klinicznej.
8.2.2. Opis populacji
We włączonym do analizy badaniu uczestniczyli pacjenci, u których podejrzewano wy-
stępowanie nowotworu złośliwego lub osoby z potwierdzoną chorobą nowotworową.
Pierwotnej oceny zaawansowania choroby nowotworowej (staging) dokonano u 112 pa-
cjentów (43%), zaś ponownej oceny choroby po wcześniejszym leczeniu (restaging) u 148
osób (57%).
W tabeli 46 umieszczono charakterystykę wyjściową pacjentów włączonych do badania
Antoch 2004.
Tabela 46.
Charakterystyka wyjściowa pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji włączonych do badania Antoch 2004
Typ nowotworu
(odsetek pacjentów)
Parametr Antoch 2004
Liczebność populacji 260
Średnia wieku [lat] 56
Odsetek mężczyzn 26%
nowotwory płuc 22%
nowotwory głowy i szyi 18%
nowotwory przewodu pokarmowego 17%
rak wątroby 9%
rak tarczycy 9%
nowotwory o nieznanej lokalizacji pierwotnej 8%
nowotwory dróg moczowo-płciowych 7%
nowotwory tkanek miękkich lub kości 4%
rak piersi 2%
rak nadnercza 2%
rak opłucnej 2%
152

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Z badania wykluczano pacjentów, u których nie dokonano oceny zaawansowania cho-
roby w klasyfikacji TNM lub w przypadku niewystarczającej ilości danych klinicznych, takich
jak ocena histopatologiczna guza pierwotnego lub obserwacja radiologiczna trwająca przy-
najmniej 6 miesięcy.
Spośród 400 pacjentów pierwotnie włączonych do badania z powyższych powodów wy-
kluczono 140 osób (120 z powodu niewystarczającego okresu obserwacji i 20 z powodu braku
oceny zaawansowania choroby wg klasyfikacji TNM). Do badania włączono ostatecznie 260
osób, przy czym u 55 w trakcie trwania oceny przy użyciu PET-CT lub po niej stosowano lecze-
nie. Autorzy zaznaczyli, że 123 osoby włączone do badania, u których nie stosowano lecze-
nia, miały typowe wskazania (zdefiniowane przez National Coverage Analysis, USA) do wy-
konania badania PET, refundowanego przez Centers of Medicare and Medicaid Services,
USA.
26%.
Średnia wieku wszystkich uczestników próby klinicznej wyniosła 56 lat, a odsetek mężczyzn
8.2.3. Opis interwencji
8.2.3.1 PET-CT
W badaniu Antoch 2004 do oceny zaawansowania choroby wykorzystano system Biogra-
ph wyprodukowany przez Siemens Medical Solutions (Hoffman Estates, USA), złożony z jedno-
częściowego spiralnego tomografu komputerowego i pełnopierścieniowego tomografu PET.
Skany całego ciała (od głowy do górnej części uda) przy użyciu PET-CT wykonano u 212
pacjentów (82%), zaś u pozostałych 48 osób (18%) obrazowano mniejszy obszar ciała. 60 mi-
nut przed wykonaniem testu PET-CT pacjentom podawano radiofarmaceutyk w postaci FDG
(fluorodeoksyglukozy) o aktywności 350 MBq. Przed podaniem FDG sprawdzano stężenie glu-
kozy we krwi.
Szczegółowy opis badania PET-CT przedstawiono w tabeli 47.
Tabela 47.
Opis interwencji stosowanej w badaniu Antoch 2004
Rodzaj skanera
PET-CT
Biograph
Producent skanera
PET-CT
Siemens Medical
Solutions (Hoffman
Estates, USA)
Rodzaj i sposób
podania
radiofarmaceutyka
FDG dożylnie
Zakres badania
całe ciało (82%)
mniejszy obszar
(12%)
Aktywność
radioznacznika
[MBq]
W badaniu Antoch 2004 w celu wykonania tomografii komputerowej w obrębie PET-CT
wszystkim pacjentom, u których nie było przeciwwskazań, podawano kontrast dożylny.
350
153

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Obrazy PET-CT oceniane były przez dwóch radiologów i dwóch lekarzy specjalizujących
się w medycynie nuklearnej. Analiza skanów PET-CT wykonywana była około 12 tygodni po
ocenie obrazów CT. Do oceny złośliwości nowotworów przy użyciu CT i PET-CT zastosowano
identyczne kryteria, a wszystkie osoby oceniające wyniki były w posiadaniu takiego samego
zakresu informacji na temat poszczególnych pacjentów.
8.2.3.2 Porównywany test diagnostyczny
W ocenianym w niniejszej części analizy badaniu Antoch 2004 metodę PET-CT porówny-
wano z tomografią komputerową, wykonywaną przy użyciu jednoczęściowego urządzenia
spiralnego będącego integralną częścią systemu PET-CT.
W tabeli 48 umieszczono szczegółowy opis tomografii komputerowej wykonywanej w ba-
daniu Antoch 2004.
Tabela 48.
Opis porównywanego testu diagnostycznego wykonywanego w badaniu Antoch 2004
Rodzaj skanera CT Producent skanera CT
bd
Siemens Medical
Solutions
Rodzaj i sposób
podania kontrastu
kontrast dożylnie
Zakres badania
całe ciało (82%)
mniejszy obszar (18%)
W badaniu Antoch 2003 u 82% pacjentów wykonywano skany całego ciała (od głowy do
górnej części uda), które odpowiadały obszarowi ocenianemu metodą PET-CT, zaś u pozo-
stałych 18% pacjentów skanowano mniejszy obszar ciała.
8.2.3.3 Test referencyjny
Metodą referencyjną stosowaną w badaniu Antoch 2004 była ocena histopatologiczna
i/lub obserwacja radiologiczna. Stopień zaawansowania choroby nowotworowej zgodnie
z klasyfikacją AJCC (American Joint Committee on Cancer) oceniany był przez komisję zło-
żoną z lekarza specjalizującego się w medycynie nuklearnej oraz radiologa. Komisji dostar-
czono wszystkie dane kliniczne i radiologiczne na temat poszczególnych pacjentów. Człon-
kowie komisji nie uczestniczyli w ocenie zaawansowania choroby przy użyciu ocenianych
technik obrazowych. Charakterystyka stopnia zaawansowania choroby nowotworowej opar-
ta była na ocenie histopatologicznej oraz wszystkich danych uzyskanych w czasie obserwa-
cji, w tym badaniach klinicznych, wynikach testów laboratoryjnych, procedurach radiolo-
gicznych oraz ocenie histopatologicznej uzyskanej w wyniku wykonanej w późniejszym
terminie operacji chirurgicznej.
Resekcję guza z oceną patologiczną rozmiaru guza pierwotnego (cecha T) wykonano
u 77 pacjentów (30%), stąd też oceny efektywności diagnostycznej porównywanych proce-
154

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
dur przy ocenie tego parametru dokonano tylko u tych pacjentów. Oceny stopnia zajęcia
węzłów chłonnych (cecha N) i występowania przerzutów odległych (cecha M) dokonano
w wyniku zabiegu chirurgicznego odpowiednio u 72 (28%) i 57 pacjentów (22%), niemniej
porównania metod obrazowych pod kątem tych cech dokonano u 260 uczestników bada-
nia. Średni czas obserwacji, służącej jako metoda referencyjna przy ocenie cech N i M, wy-
niósł 311 dni (SD = 125 dni). Stosunkowo krótki okres obserwacji był spowodowany śmiercią
pacjentów z powodu choroby nowotworowej.
8.2.4. Wyniki
8.2.4.1 Ocena wielkości guza pierwotnego (cecha T)
Oceny zaawansowania guza pierwotnego dokonano w oparciu o klasyfikację TNM stwo-
rzoną przez AJCC (American Joint Committee on Cancer). Wyniki metod PET-CT oraz CT we-
ryfikowano histopatologicznie. Łącznie analizowano 77 pacjentów, u których wykonano re-
sekcję guza.
Opisaną przez autorów badania Antoch 2004 zgodną z testem referencyjnym ocenę wiel-
kości guza pierwotnego porównywanych metod diagnostycznych przedstawiono w tabeli 49.
Tabela 49.
Zgodność z testem referencyjnym oceny wielkości guza pierwotnego (cecha T) wśród pacjentów z nowotworami
o różnej lokalizacji biorących udział w badaniu Antoch 2004, PET-CT vs CT
N* Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%)
PET-CT CT
Klasyfikacja niepoprawna
n (%)
Przeszacowanie
Niedoszacowanie
Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%)
Klasyfikacja niepoprawna
n (%)
Przeszacowanie
Niedoszacowanie
77 63 (82%) 6 (8%**) 8 (10%**) 51 (66%) 11 (14%**) 15 (19,5%**)
*Liczba pacjentów weryfikowanych testem referencyjnym
**Obliczono na podstawie dostępnych danych
Na podstawie wyników badania Antoch 2004 można stwierdzić, że odsetek prawidłowo
zaklasyfikowanych pacjentów był większy przy użyciu metody PET-CT w porównaniu z CT,
a wynik był istotny statystycznie (p = 0,0018). Dokładność metody PET-CT wyniosła 82%
(95% CI: 71; 90), zaś tomografii komputerowej 66% (95% CI: 55; 77). Odsetek wyników przesza-
cowanych i niedoszacowanych wyniósł odpowiednio 8% i 10% w przypadku metody PET-CT
oraz 14% i 19,5% dla metody CT.
Obliczony na podstawie powyższych danych iloraz szans uzyskania zgodnej z testem refe-
rencyjnym oceny wielkości guza pierwotnego (cecha T) wśród pacjentów z nowotworami
155

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
o różnej lokalizacji jest równy 2,29 (95% CI: 1,03; 5,25). Oznacza to, że szansa uzyskania zgod-
nej z metodą referencyjną oceny cechy T jest 2,29 razy większa przy użyciu metody PET-CT
w porównaniu z tomografią komputerową. Wynik jest istotny statystycznie.
Aby uzyskać jeden dodatkowy przypadek poprawnej oceny wielkości guza pierwotnego,
należy wykonać PET-CT zamiast CT u 7 pacjentów z chorobą nowotworową; NNT = 7 (95% CI:
4; 59).
8.2.4.2 Ocena zajęcia węzłów chłonnych (cecha N)
W badaniu Antoch 2004 oceny stopnia zajęcia węzłów chłonnych dokonano w oparciu
o system klasyfikacji raka płuca TNM ustalony przez AJCC (American Joint Committee on
Cancer).
Autorzy badania Antoch 2004 skuteczność diagnostyczną metody PET-CT w porównaniu
z CT oceniali wśród 260 pacjentów, przy czym u 72 osób wyniki weryfikowano w oparciu
o ocenę histopatologiczną, zaś u pozostałych uczestników metodę referencyjną stanowiła
obserwacja kliniczna.
Opisaną przez autorów badania zgodną z testem referencyjnym ocenę stopnia zaawan-
sowania przerzutów nowotworowych do węzłów chłonnych porównywanych metod diagno-
stycznych przedstawiono w tabeli 50.
Tabela 50.
Zgodność z testem referencyjnym oceny zajęcia węzłów chłonnych (cecha N) wśród pacjentów z nowotworami
o różnej lokalizacji biorących udział w badaniu Antoch 2004, PET-CT vs CT
N* Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%)
PET-CT CT
Klasyfikacja niepoprawna
n (%)
Przeszacowanie
Niedoszacowanie
Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%)
Klasyfikacja niepoprawna
n (%)
Przeszacowanie
Niedoszacowanie
260 240 (92%) 12 (5%**) 8 (3%**) 197 (76%) 27 (10%**) 36 (14%**)
*Liczba pacjentów weryfikowanych testem referencyjnym
**Obliczono na podstawie dostępnych danych
Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że odsetek prawidłowo zakwalifiko-
wanych pacjentów był większy przy zastosowaniu PET-CT w porównaniu z tomografią kompu-
terową (CT). Dokładność diagnostyczna PET-CT wyniosła 92% (95% CI: 88; 95), zaś CT: 76%
(95% CI: 70; 81). Odsetek wyników przeszacowanych i niedoszacowanych wyniósł odpo-
wiednio 5% i 3% dla PET-CT oraz 10% i 14% i dla CT.
Autorzy badania Antoch 2004 zaznaczyli, że różnice w dokładności pomiędzy porówny-
wanymi metodami diagnostycznymi są istotne statystycznie (p < 0,0001).
156

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Obliczony na podstawie wyników przedstawionych w badaniu Antoch 2004 iloraz szans
wynosi 3,84 (95% CI: 2,19; 6,93), zatem przy zastosowaniu procedury PET-CT szansa uzyskania
zgodnej z testem referencyjnym oceny zajęcia węzłów chłonnych jest prawie czterokrotnie
większa w porównaniu z tomografią komputerową (CT).
Aby uzyskać jedną dodatkową zgodną z testem referencyjnym ocenę zajęcia węzłów
chłonnych, należy zastosować metodę PET-CT zamiast CT u 7 pacjentów z nowotworami
o różnej lokalizacji; NNT = 7 (95% CI: 5; 10).
8.2.4.3 Ocena występowania przerzutów odległych (cecha M)
W badaniu Antoch 2004 dokonano oceny zaawansowania choroby nowotworowej
w oparciu o system TNM, pod kątem występowania odległych przerzutów nowotworowych.
Autorzy badania Antoch 2004 skuteczność diagnostyczną metody PET-CT w porównaniu
z tomografią komputerową (CT) oceniali wśród 260 pacjentów, niemniej ocenę histopatolo-
giczną wykonano u 57 pacjentów, zaś u pozostałych metodę referencyjną stanowiła obser-
wacja kliniczna.
Opisaną przez autorów poszczególnych badań zgodną z testem referencyjnym ocenę od-
ległych przerzutów nowotworowych porównywanych metod diagnostycznych przedstawio-
no w tabeli 51.
Tabela 51.
Zgodność z testem referencyjnym oceny występowania przerzutów odległych (cecha M) wśród pacjentów
z nowotworami o różnej lokalizacji uczestniczących w badaniu Antoch 2004, PET-CT vs CT
N* Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%)
PET-CT CT
Klasyfikacja niepoprawna
n (%)
Przeszacowanie
Niedoszacowanie
Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%)
Klasyfikacja niepoprawna
n (%)
Przeszacowanie
Niedoszacowanie
260 248 (95%) 4 (1,5%**) 8 (3%**) 230 (88%) 7 (3%**) 23 (9%**)
*Liczba pacjentów weryfikowanych testem referencyjnym
**Obliczono na podstawie dostępnych danych
W badaniu Antoch 2004 większą dokładność diagnostyczną odnotowano w przypadku
metody PET-CT w porównaniu z CT, a różnice były istotne statystycznie (p = 0,0001). Na pod-
stawie powyższych danych można stwierdzić, że dokładność PET-CT wyniosła 95% (95% CI: 92;
98), zaś CT: 88% (95% CI: 84; 92). Odsetek wyników przeszacowanych i niedoszacowanych
wynosił odpowiednio 1,5% i 3% dla PET-CT oraz 3% i 9% dla CT.
Obliczony na podstawie wyników pojedynczego badania iloraz szans jest równy 2,70 (95%
CI: 1,30; 5,92). Oznacza to, że szansa zgodnej z metodą referencyjną oceny występowania
157

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
odległych przerzutów nowotworowych jest 2,7 razy większa w przypadku metody PET-CT
w porównaniu z tomografią komputerową, a wynik jest istotny statystycznie.
Aby uzyskać jeden dodatkowy przypadek poprawnej oceny występowania odległych
przerzutów nowotworowych, należy wykonać PET-CT zamiast CT u 15 pacjentów; NNT = 15
(95% CI: 7; 44).
Parametry dotyczące efektywności diagnostycznej porównywanych metod (czułość, swo-
istość i dokładność), przedstawione przez autorów badania Antoch 2004, umieszczono w ta-
beli 52. Autorzy badania podali dodatkowo skuteczność obu metod dla poszczególnych
narządów ocenianych pod kątem występowania przerzutów nowotworowych.
Tabela 52.
Wyniki dotyczące skuteczności oceny przerzutów odległych przy użyciu metod PET-CT oraz CT wśród pacjentów
z nowotworami o różnej lokalizacji, uczestniczących w badaniu Antoch 2004
Parametr
Se (95% CI)
Sp (95% CI)
Acc (95% CI)
Lokalizacja
przerzutów
PET-CT CT
płuca 92% (83; 97) 83% (72; 91)
wątroba 95% (86; 99) 86% (75; 94)
kości 81% (62; 94) 48% (29; 68)
ogółem 94% (88; 97) 82% (74; 88)
płuca 93% (88; 96) 91% (85; 95)
wątroba 97% (93; 99) 95% (90; 98)
kości 99% (97; 100) 98% (95; 99)
ogółem 97% (92; 99) 95% (89; 98)
płuca 93% (bd) 89% (bd)
wątroba 97% (bd) 93% (bd)
kości 97% (bd) 93% (bd)
ogółem 95% (92; 98) 88% (84; 92)
Biorąc pod uwagę poszczególne narządy ogółem czułość metody PET-CT wyniosła 94%,
natomiast tomografii komputerowej: 82%. Swoistość PET-CT wyniosła 97%, a CT: 95%.
Na podstawie wyników badania Antoch 2004 można stwierdzić, że czułość, swoistość i do-
kładność diagnostyczna metody PET-CT jest większa w porównaniu z metodą CT, zarówno
przy ocenie przerzutów nowotworowych do płuc, wątroby, jak i kości, a także wszystkich na-
rządów ocenianych łącznie.
158

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
W badaniu Antoch 2004 przedstawiono dodatkowo parametry diagnostyczne obliczone
dla populacji pacjentów (n = 123), u których nie stosowano leczenia i którzy mieli typowe
wskazania do wykonania badania PET, refundowanego przez Centers of Medicare and Me-
dicaid Services, USA.
Tabela 53.
Parametry dotyczące skuteczności oceny diagnostycznej obecności przerzutów odległych (cecha M) przy użyciu
metod PET-CT oraz CT dla pacjentów z typowymi wskazaniami do wykonania badania PET, uczestniczących
w badaniu Antoch 2004
Parametr PET-CT CT
Istotność statystyczna
(PET-CT vs CT)
Se (95% CI) 97% (90; 100) 84% (73; 92) bd
Sp (95% CI) 96% (87; 100) 95% (85; 99) bd
Acc (95% CI) 97% (bd) 89% (bd) bd
Biorąc pod uwagę pacjentów z typowymi wskazaniami do wykonania badania PET, moż-
na stwierdzić, że zarówno czułość, swoistość, jak i dokładność diagnostyczna metody PET-CT
była większa w porównaniu z metodą CT i wynosiła odpowiednio: 97% vs 84%, 96% vs 95%,
97% vs 89%. Autorzy badania nie podali informacji na temat istotności statystycznej różnic
pomiędzy porównywanymi metodami.
8.2.4.4 Klasyfikacja TNM
W badaniu Antoch 2004 oceniano stadium zaawansowania choroby w oparciu o system
klasyfikacji TNM, stworzony przez AJCC (American Joint Committee on Cancer).
Szczegółowe wyniki dotyczące zgodności z testem referencyjnym ocenianych metod
diagnostycznych przedstawione przez autorów badania umieszczono w tabeli 54.
Tabela 54.
Zgodność z testem referencyjnym oceny zaawansowania choroby nowotworowej (cecha TNM) wśród pacjentów
z nowotworami o różnej lokalizacji, uczestniczących w badaniu Antoch 2004, PET-CT vs CT
N
Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%)
PET-CT CT
Klasyfikacja niepoprawna
n (%)
Przeszacowanie
Niedoszacowanie
Klasyfikacja
poprawna
(dokładność)
n (%)
Klasyfikacja niepoprawna
n (%)
Przeszacowanie
Niedoszacowanie
260 218 (84%) 18 (7%) 24 (9%) 163 (63%) 36 (14%) 61 (23,5%)
*Obliczono na podstawie dostępnych danych
159

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że w ocenianym badaniu odsetek
prawidłowo zakwalifikowanych pacjentów był większy przy zastosowaniu PET-CT w porówna-
niu z tomografią komputerową (CT). Dokładność PET-CT wyniosła 84% (95% CI: 79; 88), zaś CT:
63% (95% CI: 57; 69). Autorzy badania Antoch 2004 podali informacje, że różnice w dokładno-
ści diagnostycznej porównywanych testów były istotne statystycznie (p < 0,0001).
W badaniu Antoch 2003 odsetek wyników przeszacowanych i niedoszacowanych wyniósł
odpowiednio 7% i 9% dla metody PET-CT oraz 14% i 23,5% dla metody CT.
Iloraz szans obliczony na podstawie powyższych danych jest równy 3,09 (95% CI: 2,00; 4,80),
zatem szansa uzyskania zgodnych z testem referencyjnym wyników w ocenie stopnia za-
awansowania choroby nowotworowej jest ponad trzykrotnie większa przy zastosowaniu me-
tody PET-CT w porównaniu z CT. Różnica jest istotna statystycznie.
Aby uzyskać jeden dodatkowy przypadek poprawnej oceny stadium zaawansowania
choroby nowotworowej, należy wykonać PET-CT zamiast CT u 5 pacjentów; NNT = 5 (95% CI:
4; 8).
8.2.4.5 Wpływ na leczenie
W badaniu Antoch 2004 podano informację, jaki wpływ na różnice w sposobie postępo-
wania terapeutycznego wywarło zastosowanie PET-CT zamiast tomografii komputerowej (CT).
W analizowanym badaniu istotny klinicznie wpływ na leczenie pacjentów definiowano ja-
ko zmianę rekomendacji pomiędzy zabiegiem leczniczym a paliatywnym, leczniczym a neo-
adjuwantowym lub paliatywnym a neoadjuwantowym.
Wyniki przedstawione przez autorów badania Antoch 2004 umieszczono w tabeli 55.
Tabela 55.
Wpływ porównywanych metod diagnostycznych na decyzję terapeutyczną wśród pacjentów z nowotworami
o różnej lokalizacji uczestniczących w badaniu Antoch 2004, PET-CT vs CT
Decyzja terapeutyczna
PET-CT zamiast CT
n/N (%)
CT zamiast PET-CT
n/N (%)
Inna decyzja terapeutyczna ogółem 39/260 (15%*) 2/260 (0,8%*)
* Obliczono na podstawie dostępnych danych
Ocena zaawansowania choroby przy użyciu PET-CT zamiast CT doprowadziła do innej re-
komendacji odnośnie dalszego leczenia w przypadku 39 pacjentów (15%), podczas gdy za-
stosowanie w tym celu tomografii komputerowej zamiast PET-CT spowodowało, że decyzja
terapeutyczna była inna u 2 pacjentów (0,8%).
160

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
8.2.4.6 Bezpieczeństwo
W analizowanym badaniu nie odnaleziono informacji na temat bezpieczeństwa stosowa-
nych procedur diagnostycznych.
8.2.5. Wnioski
Odnaleziono jedno pierwotne badanie kliniczne (Antoch 2004), w którym efektywność
diagnostyczną PET-CT w ocenie zaawansowania klinicznego nowotworów o różnej lokalizacji
bezpośrednio porównywano z tomografią komputerową (N = 260). Obydwa testy weryfiko-
wano w oparciu o metodę referencyjną, którą była ocena histopatologiczna i/lub obserwa-
cja kliniczna pacjentów.
Przy ocenie wielkości guza pierwotnego (cecha T) wartość dokładności diagnostycznej
wynosi dla metody PET-CT 82% (95% CI: 71; 90), zaś dla tomografii komputerowej – 66% (95%
CI: 55; 77). Różnice pomiędzy ocenianymi grupami są znamienne statystycznie (p = 0,0018).
Szansa uzyskania zgodnej z metodą referencyjną oceny wielkości guza pierwotnego przy
użyciu metody PET-CT jest 2,29 razy większa w porównaniu z CT, a wynik jest istotny statystycz-
nie; OR = 2,29 (95% CI: 1,03; 5,25), NNT = 7 (95% CI: 4; 59).
W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono, że metoda PET-CT jest statystycznie istot-
nie bardziej dokładna w porównaniu z tomografią komputerową przy ocenie zajęcia węzłów
chłonnych (cecha N). Dokładność diagnostyczna metody PET-CT wynosi 92% (95% CI: 88; 95),
zaś CT: 76% (95% CI: 70; 81). Szansa uzyskania zgodnej z testem referencyjnym oceny zajęcia
węzłów chłonnych jest prawie czterokrotnie większa przy zastosowaniu procedury PET-CT w
porównaniu z CT, a wynik jest znamienny statystycznie; OR = 3,84 (95% CI: 2,19; 6,93), NNT = 7
(95% CI: 5; 10).
Dokładność diagnostyczna porównywanych metod w ocenie odległych przerzutów no-
wotworowych (cecha M) wynosi 95% (95% CI: 92; 98) w przypadku PET-CT i 88% (95% CI: 84;
92) dla metody CT, a różnice pomiędzy porównywanymi metodami są istotne statystycznie
(p = 0,0001). Szansa zgodnej z metodą referencyjną oceny występowania przerzutów odle-
głych jest 2,7 razy większa przy użyciu metody PET-CT w porównaniu z CT, a wynik jest zna-
mienny statystycznie; OR = 2,70 (95% CI: 1,30; 5,92), NNT = 15 (95% CI: 7; 44).
Czułość, swoistość i dokładność metody PET-CT jest większa w porównaniu z metodą CT,
także przy ocenie przerzutów nowotworowych do płuc, wątroby i kości, jak również wszystkich
narządów ocenianych łącznie.
Analizując dokładność diagnostyczną porównywanych metod w ocenie stopnia zaawan-
sowania klinicznego choroby nowotworowej (klasyfikacja TNM), wykazano, że jest ona więk-
sza przy zastosowaniu metody PET-CT w porównaniu z tomografią komputerową (CT). Do-
kładność PET-CT wynosi 84% (95% CI: 79; 88), zaś CT: 63% (95% CI: 57; 69). Szansa uzyskania
161

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
zgodnych z testem referencyjnym wyników w ocenie stopnia zaawansowania jest ponad
trzykrotnie większa przy zastosowaniu metody PET-CT w porównaniu z CT, a wynik jest istotny
statystycznie, OR = 3,09 (95% CI 2,00; 4,80), NNT = 5 (95% CI: 4; 8).
Ocena zaawansowania choroby przy użyciu PET-CT zamiast CT doprowadziła do innej re-
komendacji odnośnie dalszego leczenia w przypadku 15% pacjentów, podczas gdy zastoso-
wanie w tym celu tomografii komputerowej zamiast PET-CT spowodowało, że decyzja tera-
peutyczna była inna u 0,8% pacjentów.
8.3. Nowotwory o nieznanej lokalizacji – skuteczność
diagnostyczna
8.3.1. Wyniki wyszukiwania badań
Odnaleziono dwa pierwotne, retrospektywne badania kliniczne: Freudenberg 2005, Gutze-
it 2005, w których bezpośrednio porównywano efektywność diagnostyczną PET-CT z tomogra-
fią komputerową (CT) w wykrywaniu ogniska pierwotnego u pacjentów z przerzutami nowo-
tworowymi.
Porównywane metody weryfikowano w oparciu o test referencyjny w postaci oceny hi-
stopatologicznej lub obserwacji klinicznej w badaniu Freudenberg 2005 i badania histopato-
logicznego w badaniu Gutzeit 2005.
Ze względu na ten sam ośrodek przeprowadzający badanie (University Hospital Essen)
i częściowo pokrywające się okresy rekrutacji pacjentów, brano pod uwagę, że populacja
badania Freudenberg 2005 stanowi podgrupę badania Gutzeit 2005, niemniej ze względu na
przedstawione w metodyce obu badań różnice w sposobie obrazowania nowotworów oraz
w wynikach badań, ostatecznie uznano, że opisane w dwóch włączonych do analizy publi-
kacjach populacje są rozbieżne.
8.3.2. Opis populacji
We wszystkich analizowanych badaniach uczestniczyli pacjenci z przerzutami nowotwo-
rowymi z ogniska o nieznanej lokalizacji.
W badaniu Freudenberg 2005 brali udział wyłącznie pacjenci z przerzutami do szyjnych
węzłów chłonnych, podczas gdy do badania Gutzeit 2005 włączono zarówno pacjentów
z przerzutami w obrębie szyi, jak i poza nią.
Do badania Freudenberg 2005 włączono pacjentów z chorobą przerzutową potwierdzo-
ną histologicznie lub cytologicznie i tych, u których dokonano klinicznej, endoskopowej, so-
162

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
nograficznej i radiologicznej oceny zaawansowania klinicznego choroby. U żadnego z pa-
cjentów nie wykonywano wcześniej tomografii komputerowej głowy i szyi.
Wśród pacjentów włączonych do badania Gutzeit 2005 u 40% pacjentów wykryto przerzu-
ty do szyjnych węzłów chłonnych, zaś 60% populacji miało przerzuty do innych części ciała.
U wszystkich pacjentów wykonano badanie histologiczne przynajmniej jednego miejsca,
w którym wystąpił przerzut. Od wszystkich pacjentów zebrano też wywiad i wykonano do-
kładne badanie lekarskie, obszerne testy laboratoryjne, badania obrazowe i procedury en-
doskopowe.
W żadnym z ocenianych badań nie podano szczegółowych kryteriów włączenia i wyłą-
czenia pacjentów do badania.
W tabeli 56 umieszczono charakterystykę wyjściową pacjentów włączonych do poszcze-
gólnych badań.
Tabela 56.
Charakterystyka wyjściowa pacjentów włączonych do poszczególnych badań
Histologia
(odsetek pacjentów)
Parametr
Freudenberg
2005
Gutzeit
2005
Łącznie
Liczebność populacji 21 45 66
Średnia wieku [lat] 64 59 61*
Odsetek mężczyzn 76% 58% 64%
gruczolakorak 19% 56% 44%
rak płaskokomórkowy 67% 33% 44%
rak niezróżnicowany 14% 11% 12%
* średnia ważona liczebnością populacji pacjentów uczestniczących w 2 badaniach
Do próby klinicznej Freudenberg 2005 włączono 21 pacjentów, zaś do badania Gutzeit
2005 – 45 osób. Łącznie do analizy włączono 66 pacjentów, których średnia wieku zawierała
się w zakresie 59–64 lat, a odsetek mężczyzn: 58–76%. W badaniu Freudenberg 2005 u więk-
szości pacjentów zidentyfikowano raka płaskokomórkowego, podczas gdy w badaniu Gutze-
it 2005 u większości uczestników przerzuty nowotworowe miały postać gruczolakoraka.
163

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
8.3.3. Opis interwencji
8.3.3.1 PET-CT
W obydwu włączonych do analizy badaniach do oceny zaawansowania choroby wyko-
rzystano system Biograph wyprodukowany przez Siemens Medical Solutions (Hoffman Estates,
USA), złożony z dwusegmentowego spiralnego tomografu komputerowego (CT) oraz pełno-
pierścieniowego tomografu PET z detektorami BGO.
We wszystkich włączonych badaniach stosowano radiofarmaceutyk w postaci FDG (flu-
orodeoksyglukozy), którego aktywność wynosiła 350 MBq w badaniu Gutzeit 2005 i 360 MBq
w badaniu Freudenberg 2005. W obydwu badaniach radiofarmaceutyk podawano dożylnie
60 minut przed wykonaniem testu PET-CT. Przed jego podaniem pacjenci byli na czczo przy-
najmniej 4 godziny w badaniu Gutzeit 2005 i 10 godzin w badaniu Freudenberg 2005, niemniej
w obydwu badaniach upewniano się dodatkowo co do prawidłowego stężenia glukozy we
krwi.
W badaniu Gutzeit 2005 dokonywano skanu całego ciała, zaś w badaniu Freudenberg
2005 w pierwszej kolejności wykonywano skan głowy i szyi, a po 70–75 minutach dodatkowy
skan całego ciała (od klatki piersiowej do miednicy).
Szczegółowy opis badania PET-CT przedstawiono w tabeli 57.
Tabela 57.
Opis interwencji
Badanie
Freudenberg
2005
Gutzeit
2005
Rodzaj
skanera
PET-CT
Biograph
Biograph
Producent skanera PET-
CT
Siemens Medical Solutions
(Hoffman Estates,
USA)
Siemens Medical Solutions
(Hoffman Estates,
USA)
Rodzaj i sposób
podania
radiofarmaceutyka
FDG dożylnie
Zakres
badania
głowa i szyja
całe ciało
Aktywność
radioznacznika
[MBq]
360
FDG dożylnie całe ciało 350
We włączonych do analizy badaniach obrazy PET-CT oceniane były przez dwóch lekarzy
specjalizujących się w medycynie nuklearnej i dwóch radiologów, którzy byli zaślepieni pod
kątem wyników innych badań obrazowych. W badaniu Gutzeit 2005 zaznaczono, że wszyscy
oceniający wynik lekarze mieli 2 lata doświadczenia w pracy z PET-CT. W celu uniknięcia błę-
dów w rozpoznawaniu lokalizacji guza pierwotnego czas pomiędzy sesjami odczytu skanów
różnych metod obrazowych wynosił 4 tygodnie, a obrazy analizowano w kolejności losowej.
164

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
8.3.3.2 Porównywany test diagnostyczny
W dwóch ocenianych w niniejszej części analizy badaniach (Freudenberg 2005, Gutzeit
2005) metodę PET-CT porównywano z tomografią komputerową (CT).
W obydwu próbach klinicznych obrazowanie CT wykonywano w ramach badania PET-CT,
a tomograf komputerowy stanowił integralną część skanera hybrydowego. W obu bada-
niach zastosowano dwusegmentowy spiralny tomograf komputerowy Somatom Emotion wy-
produkowany przez Siemens Medical Solutions.
W tabeli 58 umieszczono szczegółowy opis tomografii komputerowej wykonanej w po-
szczególnych badaniach.
Tabela 58.
Opis porównywanego testu diagnostycznego
Badanie Rodzaj skanera CT
Freudenberg
2005
Gutzeit
2005
Somatom Emotion
Somatom Emotion
Producent
skanera CT
Siemens Medical
Solutions
Siemens Medical
Solutions
Rodzaj i sposób
podania kontrastu
kontrast Xenetix
300, dożylnie
kontrast Xenetix
300, dożylnie
Zakres badania
głowa i szyja
całe ciało
całe ciało
W obydwu badaniach w celu wykonania tomografii komputerowej w obrębie PET-CT pa-
cjentom podawano dożylnie jodowany kontrast Xenetix 300 (Guerbet GmbH, Sulzbach,
Niemcy), zawierający jod w dawce 300 mg/ml. W badaniu Gutzeit 2005 podawano 140 ml
kontrastu, zaś w badaniu Freudenberg 2005 jego objętość wynosiła 60 ml przy skanie głowy
i szyi oraz 90 ml, gdy skanowano całe ciało.
Zarys jelit osiągano w obu badaniach poprzez podawanie pacjentom 1000 ml siarczanu
baru lub 1500 ml roztworu zawierającego mączkę chleba świętojańskiego (locust bean gum)
w stężeniu 0,2% i mannitol w stężeniu 2,5%.
Analiza obrazu CT dokonywana była w obu badaniach przez dwóch radiologów zaśle-
pionych pod kątem innych badań obrazowych.
8.3.3.3 Test referencyjny
W badaniu Freudenberg 2005 metodę referencyjną stanowiła ocena histopatologiczna
lub okres obserwacji klinicznej, podczas gdy w badaniu Gutzeit 2005 wyniki badań obrazo-
wych weryfikowano histologicznie.
165

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
W badaniu Freudenberg 2005 oceny histopatologicznej dokonano u 67% pacjentów, zaś
weryfikacji wyników na podstawie okresu obserwacji klinicznej, który wynosił co najmniej
9 miesięcy, dokonano u 33% osób włączonych do badania. W trakcie okresu obserwacji
u 33% pacjentów wykonano panendoskopię z biopsją najbardziej prawdopodobnych miejsc
lokalizacji guza pierwotnego i USG, u 29% pacjentów wykonano CT i/lub MRI, a u 19% osób
dokonano diagnostycznego wycięcia migdałków (tonsylektomii) z dodatkową biopsją.
Autorzy badania Gutzeit 2005 nie podali szczegółowego opisu metody referencyjnej.
8.3.4. Wyniki
8.3.4.1 Skuteczność wykrywania nowotworów pierwotnych o nieznanej
lokalizacji
W obydwu włączonych do analizy badaniach (Freudenberg 2005, Gutzeit 2005) oceniano
skuteczność wykrywania nowotworów o nieznanej lokalizacji przy użyciu metody PET-CT
w porównaniu do tomografii komputerowej (CT) wśród pacjentów z przerzutami.
W badaniu Freudenberg 2005 lokalizację nowotworu pierwotnego potwierdzono histolo-
gicznie u 14 z 21 włączonych do badania pacjentów z przerzutami w obrębie szyi, z których
u czterech zdiagnozowano nowotwór jamy ustnej, u trzech nowotwór oskrzeli, u dwóch raka
krtani i chłoniaka nieziarniczego, zaś u pojedynczych osób stwierdzono nowotwór przełyku,
tarczycy i gruczołu ślinowego. U siedmiu pacjentów nie odnaleziono guza pierwotnego przy
użyciu żadnej z metod diagnostycznych, jak również podczas okresu obserwacji, jako że pa-
cjenci przeszli łączoną radiochemioterapię.
W badaniu Gutzeit 2005 łącznie zdiagnozowano 17 nowotworów pierwotnych: osiem no-
wotworów płuc, trzy raki piersi, dwa raki żołądka, dwa nowotwory gruczołu podżuchwowe-
go, jeden nowotwór podstawy języka i jeden rak przełyku.
W tabeli 59 przedstawiono liczby pacjentów, u których wynik PET-CT oraz CT jest prawdzi-
wie dodatni (TP), fałszywie dodatni (FP) oraz fałszywie ujemny (FN). Pacjentów, u których nie
zlokalizowano nowotworu pierwotnego zarówno przy użyciu PET-CT, jak i za pomocą metody
referencyjnej, zaliczono do wyników fałszywie ujemnych.
166

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 59.
Liczby pacjentów z przerzutami z wynikiem TP, FP, FN i TN w diagnostyce nowotworu pierwotnego przy użyciu PET-CT
oraz CT
Badanie Populacja
Freudenberg 2005
Gutzeit 2005
przerzuty
w obrębie szyi
przerzuty
w obrębie szyi
przerzuty
poza szyją
* Obliczono na podstawie dostępnych danych
PET-CT CT
TP FP FN TP FP FN
12 0 9* 5 3 13*
6 1 11 4 2 12
9 2 16 4 1 22
przerzuty ogółem 15 3 27 8 3 34
Autorzy badania Gutzeit 2005 zaznaczyli, że przyczyną trzech wyników fałszywie dodatnich
(FP) uzyskanych przy zastosowaniu PET-CT było zapalenie okrężnicy, zapalenie przełyku oraz
zawał płuca.
W tabeli 60 umieszczono wyniki czułości metody PET-CT oraz CT uzyskane w poszczegól-
nych badaniach.
Tabela 60.
Czułość metody PET-CT w porównaniu z CT w wykrywaniu nowotworów pierwotnych o nieznanej lokalizacji
Badanie Populacja
Freudenberg
2005
Gutzeit
2005
przerzuty
w obrębie szyi
przerzuty
w obrębie szyi
przerzuty
poza szyją
ogółem
* Obliczono na podstawie dostępnych danych
PET-CT CT
Se (95% CI)
n/N
57% (34; 78)*
12/21
35% (14; 62)*
6/17
36% (18; 57)*
9/25
36% (22; 52)*
15/42
Se (95% CI)
n/N
28% (10; 53)*
5/18
25% (7; 52)*
4/16
15% (4; 35)*
4/26
19% (9; 34)*
8/42
Istotność
statystyczna
(PET-CT vs
CT)
p = 0,03
NS
NS
NS
167

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Autorzy badania Freudenberg 2005 ocenili, że czułość metody PET-CT jest statystycznie
istotnie większa w porównaniu z tomografią komputerową (p = 0,03). W badaniu Gutzeit 2005
czułość PET-CT była większa w porównaniu z CT, niemniej różnice pomiędzy metodami dia-
gnostycznymi nie były znamienne statystycznie.
Na wykresie 22 przedstawiono obliczoną w wyniku metaanalizy dwóch badań czułość dia-
gnostyczną metody PET-CT dla populacji z przerzutami odległymi w obrębie szyi.
Wykres 22.
Metaanaliza czułości diagnostycznej metody PET-CT wśród pacjentów z przerzutami nowotworowymi w obrębie szyi
Freudenberg 2005 0,57 (0,34, 0,78)
Wynik metaanalizy [fixed]
Gutzeit 2005 0,35 (0,14, 0,62)
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8
Czułość diagnostyczna (95% przedział ufności)
Obliczona w wyniku metaanalizy dwóch badań czułość metody PET-CT, stosowanej wśród
pacjentów z przerzutami nowotworowymi w obrębie szyi, wynosi 47% (95% CI: 31; 64). Ozna-
cza to, że przy użyciu hybrydowego PET-CT prawdopodobieństwo wykrycia nowotworu pier-
wotnego u osób z przerzutami nowotworowymi w obrębie szyi wynosi 47%.
Na wykresie 23 przedstawiono metaanalizę czułości diagnostycznej metody CT, którą sto-
sowano u pacjentów z przerzutami nowotworowymi w obrębie szyi.
0,47 (0,31, 0,64)
168

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 23.
Metaanaliza czułości diagnostycznej metody CT wśród pacjentów z przerzutami nowotworowymi w obrębie szyi
Freudenberg 2005 0,28 (0,10, 0,53)
Wynik metaanalizy [fixed] 0,26 (0,13, 0,44)
Średnia czułość diagnostyczna tomografii komputerowej (CT) wynosi 26% (95% CI: 13; 44),
co oznacza, że przy użyciu CT prawdopodobieństwo wykrycia nowotworu pierwotnego
u osób z przerzutami w obrębie szyi jest równe 26%.
W tabeli 61 umieszczono zestawienie średnich wartości czułości diagnostycznej obliczo-
nych dla PET-CT oraz CT.
Tabela 61.
Zestawienie średnich wartości czułości diagnostycznej PET-CT i CT w wykrywaniu nowotworu pierwotnego wśród
pacjentów z przerzutami nowotworowymi w obrębie szyi
Parametr PET-CT CT
Se (95% CI) 47% (31; 64) 26% (13; 44)
Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że przy lokalizacji nowotworu pier-
wotnego wśród pacjentów z przerzutami w obrębie szyi czułość diagnostyczna PET-CT jest
blisko dwukrotnie większa w porównaniu z tomografią komputerową (CT).
Obliczony w wyniku metaanalizy iloraz szans wykrycia nowotworu pierwotnego wśród pa-
cjentów z przerzutami w obrębie szyi przy zastosowaniu metody PET-CT lub CT przedstawiono
na wykresie 24.
Gutzeit 2005 0,25 (0,07, 0,52)
0,0 0,2 0,4 0,
6
Czułość diagnostyczna (95% przedział ufności)
169

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 24.
Iloraz szans wykrycia nowotworu pierwotnego wśród pacjentów z przerzutami w obrębie szyi
Freudenberg 2005 4,27 (0,96, 20,24)
Gutzeit 2005 1,75 (0,32, 10,43)
Wynik metaanalizy [fixed] 2,87 (1,08, 7,63)
Obliczony w wyniku metaanalizy dwóch badań iloraz szans wynosi 2,87 (95% CI: 1,08;
7,63), zatem szansa określenia lokalizacji nowotworu pierwotnego wśród pacjentów z przerzu-
tami w obrębie szyi jest prawie trzykrotnie większa przy zastosowaniu metody PET-CT w porów-
naniu z samą tomografią komputerową (CT), a wynik jest istotny statystycznie.
Aby uzyskać jeden dodatkowy przypadek wykrycia lokalizacji nowotworu pierwotnego,
należy zastosować metodę PET-CT zamiast CT u 5 pacjentów z przerzutami nowotworowymi
w obrębie szyi, NNT = 5 (95% CI: 3; 35).
Na podstawie wyników badania Gutzeit 2005 można stwierdzić, że wśród pacjentów
z przerzutami nowotworowymi poza szyją czułość metody PET-CT jest równa 36% (95% CI: 18;
57), zaś czułość metody CT jest mniejsza i wynosi 15% (95% CI: 4; 35).
Obliczony na podstawie wyników pojedynczego badania iloraz szans wykrycia nowotworu
pierwotnego wśród pacjentów z przerzutami nowotworowymi poza szyją jest równy 3,09 (95%
CI: 0,69; 15,93). Oznacza to, że przy zastosowaniu metody PET-CT szansa wykrycia nowotworu
pierwotnego jest ponad trzykrotnie większa w porównaniu z tomografią komputerową., nie-
mniej wynik nie jest istotny statystycznie.
Na podstawie wyników pojedynczego badania można także stwierdzić, że przy lokalizacji
ogniska nowotworu pierwotnego wśród łącznej populacji pacjentów z przerzutami nowotwo-
rowymi zarówno w obrębie szyi, jak i poza nią, czułość diagnostyczna metody PET-CT była
większa w porównaniu z tomografią komputerową (CT) i wyniosła 36% (95% CI: 22; 52) vs 19%
(95% CI: 9; 34).
0,2 0,5 1 2 5 10 100
Iloraz szans (95% przedział ufności)
170

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
8.3.4.2 Bezpieczeństwo
W żadnym z włączonych do analizy badań nie odnaleziono informacji na temat bezpie-
czeństwa stosowanych procedur diagnostycznych.
8.3.5. Wnioski
Odnaleziono dwa pierwotne badania kliniczne bezpośrednio porównujące efektywność
diagnostyczną metody PET-CT z tomografią komputerową (CT) w lokalizacji nowotworu pier-
wotnego wśród pacjentów z chorobą przerzutową. Obydwa testy weryfikowano w oparciu
o metodę referencyjną, w postaci oceny histopatologicznej i/lub obserwacji klinicznej.
Na podstawie przeprowadzonej metaanalizy można stwierdzić, że wśród pacjentów
z przerzutami nowotworowymi w obrębie szyi czułość diagnostyczna metody PET-CT jest więk-
sza w porównaniu z wartościami obliczonymi dla tomografii komputerowej: 47% (95% CI: 31;
64) vs 26% (95% CI: 13; 44). Na podstawie innej metaanalizy wykazano, że szansa określenia
lokalizacji nowotworu pierwotnego wśród populacji pacjentów z przerzutami w obrębie szyi
jest prawie trzykrotnie większa przy zastosowaniu metody PET-CT w porównaniu z CT, a wynik
jest istotny statystycznie; OR = 2,87 (95% CI: 1,08; 7,63), NNT = 5 (95% CI: 3; 35).
Analizując na podstawie pojedynczego badania skuteczność diagnostyczną porówny-
wanych metod przy ocenie umiejscowienia guza pierwotnego wśród pacjentów z przerzuta-
mi nowotworowymi poza szyją, nie wykazano statystycznie istotnych różnic pomiędzy metodą
PET-CT a CT. Czułość diagnostyczna metody PET-CT była większa w porównaniu z CT i wynio-
sła 36% (95% CI: 18; 57) vs 15% (95% CI: 4; 35).
Na podstawie wyników pojedynczego badania można także stwierdzić, że przy lokalizacji
ogniska nowotworu pierwotnego wśród łącznej populacji pacjentów z przerzutami nowotwo-
rowymi zarówno w obrębie szyi, jak i poza nią, czułość diagnostyczna metody PET-CT była
większa w porównaniu z tomografią komputerową (CT) i wyniosła 36% (95% CI: 22; 52) vs 19%
(95% CI: 9; 34).
171

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
9. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKTYWNOŚCI PET-CT Z CT W
OCENIE ZAAWANSOWANIA KLINICZNEGO CHŁONIAKA
9.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono dwa pierwotne badania:
Freudenberg 2003 i Schaefer 2004, spełniające kryterium włączenia, bezpośrednio porównu-
jące skuteczność diagnostyczną PET-CT z CT w przebiegu diagnostyki zaawansowania klinicz-
nego chłoniaków.
9.2. Opis populacji
Populację docelową stanowili chorzy z potwierdzonym histologicznie bądź też cytologicz-
nie chłoniakiem. W obu przypadkach były to badania retrospektywne.
W przypadku badania Freudenberg 2003 – włączono pacjentów, którzy przeszli leczenie
chłoniaka w celu ponownej oceny zaawansowania choroby (restaging).
W badaniu Schaefer 2004 głównym celem była ocena skuteczności diagnostycznej
w pierwotnej i wtórnej diagnostyce (staging i restaging). W badaniu tym kryterium włączenia
stanowiło wykonanie u pacjentów PET-CT oraz badania CT z kontrastem, przy założeniu, że
między tymi badaniami upłynęły nie więcej niż 24 dni oraz, że w międzyczasie nie zostało
wdrożone żadne leczenie.
Charakterystykę wyjściową pacjentów przedstawia tabela 62.
Tabela 62.
Charakterystyka wyjściowa pacjentów z chłoniakiem
Parametr Freudenberg 2003 Schaefer 2004
Liczba chorych włączonych do badania 27 60
Liczba chorych (kobiety/mężczyźni) 18
Choroba
Hodgkina Stadium zaawansowania choroby
wg klasyfikacji Ann Arbor
Brak danych
Liczba pacjentów (kobiety/mężczyźni) 9
Chłoniaki
nieziarnicze Wyjściowe stadium zaawansowania choroby
wg klasyfikacji Ann Arbor
Brak danych
42
(15/27)
I – 9
II – 24
III – 7
IV – 2
18
(8/10)
I – 8
II – 5
III – 0
IV – 5
Kobiety 11 23
Mężczyźni 16 37
Wiek (lat)
Średnia wieku:
46 (17–70)
Średnia wieku:
39,6±17,1
172

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
9.3. Opis interwencji
9.3.1. Obrazowanie PET-CT
W obu badaniach diagnostyka obrazowa była przeprowadzona za pomocą aparatu PET-
CT z hybrydową głowicą. Również w obu badaniach radiofarmaceutykiem podawanym w
celu uzyskania obrazu PET było 18-FDG (18-fluorodeoksyglukoza).
W przypadku badania Freudenberg 2003 zastosowany został aparat Biograph firmy Sie-
mens Medical. Badanie PET było wykonywane około 1 godziny po podaniu 360 ± 20 MBq 18-
FDG. Badania były oceniane następująco: obraz PET niezależnie przez dwóch doświadczo-
nych lekarzy medycyny nuklearnej, podczas gdy obraz CT przez dwóch doświadczonych
radiologów. Badacze nie wiedzieli wzajemnie o wynikach ocenianych przez siebie obrazów.
Następnie połączony obraz FDG-PET i CT był oceniany przez jednego lekarza.
W badaniu Schaefer 2004 zastosowano aparat Discovery LS firmy GE Medical Systems
(Wukesha, Wis.). Podano 370 MBq fluorodeoksyglukozy. Autorzy tego badania nie udzielili
informacji odnośnie sposobu oceny wyników PET-CT.
Szczegółowy opis badania PET-CT przedstawiono w tabeli 63.
Tabela 63.
Opis obrazowania PET-CT w poszczególnych badaniach
Badanie
Rodzaj
skanera
PET-CT
Freudenberg 2003 Biograph
Schaefer 2004
Discovery
LS
Producent
skanera PET-
CT
Siemens Medical
Solutions
(Hoffman Estates,
III)
Ge Medical
Systems
(Milwaukee)
Rodzaj
radioznacznika
9.3.2. Porównywany test diagnostyczny
Zakres
badania
Aktywność
radioznacznika
(MBq)
FDG-PET dożylnie Całe ciało 360± 20
FDG-PET dożylnie Całe ciało 370
We wszystkich włączonych do analizy badaniach, PET-CT porównywano z tomografią
komputerową (CT) z kontrastem.
W przypadku badania Schaefer 2004 spiralna tomografia komputerowa była przeprowa-
dzana w kilku szpitalach. We wszystkich badaniach zastosowano kontrast dożylny (ok. 120 do
220 ml kontrastu). Badanie było przeprowadzane do 24 dni od wykonania PET-CT (średnio
9,1± 7,0 dnia).
W przypadku badania Freudenberg 2003 użyto standardowego protokołu. Do badania
użyto kontrastu doustnego lub dożylnego.
173

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
9.3.3. Test referencyjny
W przypadku chłoniaków testem potwierdzającym obecność choroby (złoty standard)
jest biopsja węzła chłonnego podejrzanego o zmianę nowotworową, a w przypadku lokali-
zacji pozawęzłowej – biopsja narządu podejrzanego o zmianę.
W obydwu badaniach test ten nie był wykonywany u wszystkich pacjentów. Oprócz biop-
sji wraz z towarzyszącą obserwacją kliniczną autorzy badań podają jako testy referencyjne
następujące metody:
• konwencjonalną ocenę choroby za pomocą badania klinicznego, badań laborato-
ryjnych diagnostyki oraz USG, MRI, scyntygrafii,
• obserwację kliniczną.
Zestawienie zastosowanych w badaniach metod referencyjnych przedstawia tabela 64.
Tabela 64.
Zestawienie referencyjnych testów diagnostycznych
Badanie Freudenberg 2003 Schaefer 2004
Test referencyjny
9.4. Wyniki
1. Biopsja – w przypadku 7 pacjentów
2. Inne badania obrazowe 8/27
pacjentów
3. Obserwacja kliniczna
4. USG 23/27
5. PET
1. Biopsja – brak danych na temat liczby pacjentów
z przeprowadzoną biopsją
2. Kliniczna obserwacja
3. Inne metody diagnostyczne, takie jak: MRI,
scyntygrafia, badania laboratoryjne
9.4.1. Zdolność diagnostyczna testu w ocenie zaawansowania
choroby
We wszystkich włączonych do analizy badaniach oceniano stadium zaawansowania cho-
roby według klasyfikacji Ann Arbor.
W przypadku badania Schaefer 2004 oceniano zdolność do wykrywania chłoniaków
w lokalizacji węzłowej oraz pozawęzłowej.
9.4.1.1 Lokalizacja węzłowa
Tabela 65 przedstawia wyniki badania określające skuteczność diagnostyczną testu w wy-
krywaniu zmian nowotworowych w lokalizacji węzłowej.
174

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 65.
Wyniki skuteczności diagnostycznej testu w ocenie lokalizacji węzłowej
Wyniki /
parametry Pierwotna
diagnostyka
TP prawdziwie
dodatni
PET-CT CT
Wtórna
diagnostyka
Pierwotna
diagnostyka
Wtórna
diagnostyka
19 11 19 9
FP fałszywie dodatni 0 0 0 4
TN prawdziwie
ujemny
0 28 0 24
FN fałszywie ujemny 0 2 0 4
SE czułość
100%
(82; 100)
SP swoistość -
LR+ -
LR- -
ACC
100%
(82; 100)
DOR -
85%
(55; 98)
100%
(88; 100)
47,64
(3,02; 751,73)
0,18
(0,06; 0,56)
95%
(83; 99)
262,20
(11,66; 5 894,2)
100%
(82; 100)
-
-
-
100%
(82; 100)
-
69%
(39; 91)
86%
(67; 96)
4,85
(1,82; 12,87)
0,36
(0,16; 0,82)
80%
(65; 91)
13,50
(2,77; 65,78)
W przypadku pierwotnej diagnostyki zmian chorobowych zarówno czułość, jak i dokład-
ność PET-CT i CT wyniosła 100%.
Dla diagnostyki wtórnej czułość badania PET-CT wyniosła: 85% (95% CI: 55; 98) – 11 na 13
pacjentów, swoistość 100% (95% CI: 88; 100) – 28 na 28 pacjentów i była wyższa od tych pa-
rametrów dla badania CT – czułość 69% (95% CI: 39; 91), swoistość 86% (95% CI: 67; 96).
Dokładność badań w diagnostyce wtórnej wyniosła: 95% (95% CI: 83; 99) dla PET-CT oraz
80% (95% CI: 65; 91) dla CT.
175

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
9.4.1.2 Lokalizacja pozawęzłowa
Tabela 66.
Wyniki skuteczności diagnostycznej testu w ocenie lokalizacji pozawęzłowej
Wyniki /
parametry Pierwotna
diagnostyka
TP prawdziwie
dodatni
FP fałszywie
dodatni
TN prawdziwie
ujemny
FN fałszywie
ujemny
SE czułość
SP swoistość
LR+
LR-
ACC
DOR
PET-CT CT
Wtórna
diagnostyka
Pierwotna
diagnostyka
Wtórna diagnostyka
3 4 1 3
0 0 0 5
15 37 15 32
1 0 3 1
75%
(19; 99)
100%
(78; 100)
22,40
(95% CI: 1,38;
363,91)
0,31
(95% CI: 0,08; 1,19)
95%
(95% CI: 74; 100)
72,33
(95% CI: 2,40;
2176,8)
100%
(40; 100)
100%
(91; 100)
68,40
(95% CI: 4,29; 1090,5)
0,10
(95% CI: 0,01; 1,41)
100%
(95% CI: 90; 100)
675,0
(95% CI: 11,88;
38359,8)
25%
(1; 81)
100%
(78; 100)
9,60
(95% CI: 0,46; 200,49)
0,72
(95% CI: 0,40; 1,29)
84%
(95% CI: 60; 97)
13,29
(95% CI: 0,44; 399,82)
75%
(19; 99)
86%
(71; 95)
5,55
(95% CI: 2,06; 14,97)
0,29
(95% CI: 0,05; 1,59)
85%
(95% CI: 71; 94)
19,20
(95% CI: 1,65; 222,85)
Czułość i swoistość wykrywania zmian chorobowych w lokalizacji pozawęzłowej w diagno-
styce pierwotnej wyniosły odpowiednio 75% (3 na 4 pacjentów) i 100% (15 na 15 pacjentów)
dla PET-CT, a dla diagnostyki wtórnej odpowiednio: 100% (4 na 4 pacjentów) i 100% (37 na 37
pacjentów). Dla CT wyniki te wynosiły odpowiednio: czułość 25% (1 na 4 pacjentów) oraz
swoistość 100% (15 na 15 pacjentów) dla diagnostyki pierwotnej oraz 75% (3 na 4 pacjentów)
i 86% (32 na 37 pacjentów) dla diagnostyki wtórnej.
Zarówno w diagnostyce wstępnej, jak i wtórnej badanie PET-CT wykazało się większą do-
kładnością (95% dla diagnostyki wstępnej oraz 100% dla diagnostyki wtórnej). Dla badania CT
dokładność ta wyniosła 84% dla diagnostyki pierwotnej oraz 85% dla diagnostyki wtórnej.
Test McNemara przeprowadzony łącznie dla diagnostyki pierwotnej i wtórnej wykazał
istotną statystycznie różnicę w ocenie swoistości na korzyść PET-CT (p = 0,004), natomiast
w ocenie różnicy czułości nie stwierdzono znamiennych różnic (p = 0,11).
176

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
9.4.1.3 Wyniki łączne
W tabeli 67 przedstawiono wyniki łącznie dla wstępnej i wtórnej diagnostyki, a także dla lo-
kalizacji węzłowej i pozawęzłowej w badaniu Schaefer 2004 oraz dla badania Freudenberg
2003.
Tabela 67.
Wyniki skuteczności diagnostycznej wykrywania chłoniaków w lokalizacji węzłowej oraz pozawęzłowej
Badanie
PET-CT CT
TP FP TN FN TP FP TN FN
Schaefer 2004 37 0 80 3 32 9 71 8
Freudenberg
2003
9.4.1.3.1 Czułość
13 0 13 1 11 6 7 3
Na wykresie 25 przedstawiono zmetaanalizowany wynik czułości badania PET-CT.
Wykres 25.
Czułość badania PET-CT
Schaeffer 2004
Wynik metaanalizy
0,5 1
Czułość badania PET-CT wyniosła 93% (95% CI: 80; 98) w badaniu Schaefer 2004 oraz 93%
(95% CI: 66; 100) w badaniu Freudenberg 2003. Zmetaanalizowany łączny wynik dla czułości
badania PET-CT wyniósł 93% (95% CI: 82; 98).
Czułość (95% przedział ufności)
0,93 (0,80, 0,98)
Freudenberg 2003 0,93 (0,66, 1,00)
0,93 (0,82, 0,98)
Zmetaanalizowany wynik czułości obrazowania metodą CT przedstawia wykres 26.
177

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 26.
Czułość badania CT
Schaeffer 2004
Czułość dla obrazowania CT wyniosła 80% (95% CI: 64; 91) w badaniu Schaefer 2004 oraz
79% (95% CI: 49; 95) w badaniu Freudenberg 2003. Zmetaanalizowany wynik czułości bada-
nia CT wyniósł 80% (95% CI: 66; 89). Nie stwierdzono heterogeniczności.
9.4.1.3.2 Swoistość
Na wykresie 27 przedstawiono zmetaanalizowany wynik swoistości dla badania PET-CT.
Wykres 27.
Swoistość badania PET-CT
Freudenberg 2003
0,2 0,5 1
Czułość (95% przedział ufności)
Schaeffer 2004 1,00 (0,95, 1,00)
Wynik metaanalizy 1,00 (0,96, 1,00)
0,5 1
Swoistość (95% przedział ufności)
0,80 (0,64, 0,91)
Freudenberg 2003 0,79 (0,49, 0,95)
Wynik metaanalizy 0,80 (0,66, 0,89)
1,00 (0,75, 1,00)
178

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Swoistość badania PET-CT wyniosła 100% (95% CI: 95; 100) w badaniu Schaefer 2004 oraz
100% (95% CI: 75; 100) w badaniu Freudenberg 2003. Zmetaanalizowany wynik swoistości ba-
dania PET-CT wyniósł 100% (95% CI: 96; 100). W metaanalizie nie stwierdzono heterogeniczno-
ści badań.
Zmetaanalizowany wynik swoistości badania CT przedstawia wykres 28.
Wykres 28.
Swoistość badania CT
Schaeffer 2004 0,89 (0,80, 0,95)
Freudenberg 2003
Wynik metaanalizy
Swoistość obrazowania CT wyniosła 89% (95% CI: 80; 95) w badaniu Schaefer 2004 oraz
54% (95% CI: 25; 81) w badaniu Freudenberg 2003. Zmetaanalizowany łączny wynik dla swo-
istości badania CT wyniósł 84% (95% CI: 75; 91). Zaobserwowano istotną heterogeniczność
wyników (p = 0,0048).
0,0 0,2 0,4 0,6 1,0
Swoistość (95% przedział ufności)
0,54 (0,25, 0,81)
0,84 (0,75, 0,91)
179

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
9.4.1.3.3 Wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego
Wykres 29 przedstawia wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego badania PET-CT.
Wykres 29.
Wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego badania PET-CT
Schaeffer 2004 148,17 (9,33, 2352,41)
Freudenberg 2003 25,20 (1,65, 385,27)
Wynik metaanalizy 60,37 (8,66, 420,73)
Uzyskany w metaanalizie wynik dla wskaźnika wiarygodności wyniku dodatniego (LR+) wy-
niósł 60,37 (95% CI: 8,66; 420,73), co oznacza, że prawdopodobieństwo uzyskania wyniku do-
datniego za pomocą badania PET-CT w grupie pacjentów ze zmianami w węzłach chłon-
nych i w lokalizacji pozawęzłowej jest ponad 60 razy większe od prawdopodobieństwa
w grupie pacjentów bez tych zmian.
1 2 5 10 100 1000 1,00E+05
Dodatni LR (95% przedział ufności)
180

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
CT.
Na wykresie 30 przedstawiono wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego dla badania
Wykres 30.
Wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego dla CT
Uzyskany w metaanalizie wynik dla wskaźnika wiarygodności wyniku dodatniego (LR+) wy-
niósł 3,48 (95% CI: 0,81; 15,01), co oznacza, że prawdopodobieństwo uzyskania wyniku do-
datniego za pomocą badania CT w grupie pacjentów ze zmianami w węzłach chłonnych
lub pozawęzłowymi stanowi 348% tego prawdopodobieństwa w grupie pacjentów bez tych
zmian.
Schaefer 2004 7,11 (3,77, 13,41)
Freudenberg 2003 1,70 (0,89, 3,25)
Wynik metaanalizy 3,48 (0,81, 15,01)
0,5 1 2 5 10 100
Dodatni LR (95% przedział ufności)
181

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
CT.
9.4.1.3.4 Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego
Na wykresie 31 przedstawiono wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego dla badania PET-
Wykres 31.
Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego dla badania PET-CT
Schaefer 2004
Freudenberg 2003
Wynik metaanalizy 0,09 (0,04, 0,21)
Uzyskany w metaanalizie wynik dla wskaźnika wiarygodności wyniku ujemnego (LR-) wy-
niósł 0,09 (95% CI: 0,04; 0,21), co oznacza, że prawdopodobieństwo uzyskania wyniku ujem-
nego za pomocą badania PET-CT w grupie pacjentów ze zmianami w węzłach chłonnych
lub pozawęzłowymi stanowi 9% tego prawdopodobieństwa w grupie pacjentów bez tych
zmian.
0,01 0,1 0,2 0,5
Ujemny LR (95% przedział ufności)
0,09 (0,03, 0,23)
0,10 (0,02, 0,47)
182

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego dla badania CT przedstawiono na wykresie 32.
Wykres 32.
Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego dla badania CT
Schaefer 2004
Freudenberg 2003
Wynik metaanalizy
0,1 0,2 0,5 1 2
Ujemny LR (95% przedział ufności)
0,23 (0,12, 0,42)
0,40 (0,13, 1,22)
0,26 (0,15, 0,44)
Uzyskany w metaanalizie wynik dla wskaźnika wiarygodności wyniku ujemnego (LR-) wy-
niósł 0,26 (95% CI: 0,15; 0,44), co oznacza, że prawdopodobieństwo uzyskania wyniku ujem-
nego za pomocą badania CT w grupie pacjentów z zajętymi węzłami lub narządami poza-
węzłowymi stanowi 26% tego prawdopodobieństwa w grupie pacjentów bez tych zmian.
183

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
9.4.1.3.5 Diagnostyczny iloraz szans
Na wykresie 33 przedstawiono diagnostyczny iloraz szans dla badania PET-CT.
Wykres 33.
Diagnostyczny iloraz szans dla PET-CT
Schaefer 2004 1725,00 (86,88, 34248,86)
Freudenberg 2003 234,00 (9,07, 6511,88)
Wynik metaanalizy 710,84 (77,86, 6490,00)
5 10 100 1000 1,00E+05
Diagnostyczny iloraz szans (95% przedział ufności)
Uzyskany w metaanalizie wynik dla diagnostycznego ilorazu szans wyniósł 710,84 (95% CI:
77,86; 6490,00), co oznacza, że szansa uzyskania wyniku dodatniego za pomocą badania CT
w grupie pacjentów z zajętymi węzłami lub narządami pozawęzłowymi jest około 710 razy
większa od tej szansy w grupie pacjentów bez tych zmian.
Wykres 34 przedstawia diagnostyczny iloraz szans dla badania CT.
184

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 34.
Diagnostyczny iloraz szans dla CT
Schaefer 2004 31,56 (11,16, 89,26)
Freudenberg 2003 4,28 (0,80, 22,93)
Wynik metaanalizy 13,01 (1,85, 91,34)
0,5 1 2 5 10 100
Uzyskany w metaanalizie wynik dla diagnostycznego ilorazu szans wyniósł 13,01 (95% CI:
1,85; 91,34), co oznacza, że szansa uzyskania wyniku dodatniego za pomocą badania CT
w grupie pacjentów z zajętymi węzłami lub narządami pozawęzłowymi jest ponad 13 razy
większa od tej szansy w grupie pacjentów bez tych zmian.
9.4.1.3.6 Dokładność diagnostyczna
Diagnostyczny iloraz szans (95% przedział ufności)
Na wykresie 35 przedstawiono dokładność diagnostyczną dla badania PET-CT.
185

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 35.
Dokładność dla PET-CT
Schaefer 2004
Freudenberg 2003
Wynik metaanalizy
Zmetaanalizowany wynik dokładności dla badania PET-CT wynosi 97% (95% CI: 93; 99).
Dokładność diagnostyczną dla badania CT przedstawiono na wykresie 36.
Wykres 36.
Dokładność dla CT
Schaefer 2004
Wynik metaanalizy
0,5 1
Metaanaliza dokładności (95% przedział ufności)
Freudenberg 2003 0,67 (0,46, 0,83)
0,2 0,5 1
Metaanaliza dokładności (95% przedział ufności)
0,98 (0,93, 0,99)
0,96 (0,81, 1,00)
0,97 (0,93, 0,99)
0,86 (0,78, 0,92)
0,78 (0,57, 0,93)
Zmetanalizowany wynik dokładności dla badania CT wynosi 78% (95% CI: 57; 93).
186

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
9.4.1.3.7 Wnioski
Tabela 68.
Skuteczność diagnostyczna w wykrywaniu chłoniaków
Se[%]
Sp[%]
LR-
LR+
DOR
Acc
Schaefer 2004 Freudenberg 2003 Wynik łączny
PET-CT CT PET-CT CT PET-CT CT
93%
(95% CI: 80; 98)
100%
(95% CI: 95;
100)
0,09
(95% CI: 0,03;
0,23)
148,17
(95% CI: 9,33;
2352,41)
1725,00
(95% CI: 86,88;
34248,86)
98%
(95% CI: 93; 99)
80%
(95% CI: 64; 91)
89%
(95% CI: 80; 95)
0,23
(95% CI: 0,12;
0,42)
7,11
(95% CI: 3,77;
13,41)
31,56
(95% CI: 11,16;
89,26)
86%
(95% CI: 78; 92)
93%
(95% CI: 66;
100)
100%
(95% CI: 75;
100)
0,10
(95% CI: 0,02;
0,47)
25,20
(95% CI: 1,65;
385,27)
234,00
(95% CI: 9,07;
6511,88)
96%
(95% CI: 81;
100)
79%
(95% CI: 49; 95)
54%
(95% CI: 25; 81)
0,40
(95% CI: 0,13;
1,22)
1,70
(95% CI: 0,89;
3,25)
4,28
(95% CI: 0,80;
22,93)
67%
(95% CI: 46; 83)
93%
(95% CI: 82; 98)
100%
(95% CI: 96;
100)
0,09
(95% CI: 0,04;
0,21)
60,37
(95% CI: 8,66;
420,73)
710,84
(95% CI: 77,86;
6490,0)
97%
(95% CI: 93; 99)
9.4.2. Poprawność oceny stopnia zaawansowania klinicznego
w klasyfikacji Ann Arbor (staging)
80%
(95% CI: 66; 89)
84%
(95% CI: 75; 91)
0,26
(95% CI: 0,15;
0,44)
3,48
(95% CI: 0,81;
15,01)
13.01
(95% CI: 1,85;
91,34)
78%
(95% CI: 57; 93)
Porównanie przydatności testów diagnostycznych do ustalania stopnia zawansowania kli-
nicznego zgodnie ze skalą Ann Arbor przeprowadzone zostało w badaniu Freudenberg 2003.
W badaniu Freudenberg 2003 stopień zaawansowania został prawidłowo określony za
pomocą CT u 13 pacjentów (48%) oraz u 26 (96%) dzięki PET-CT. Różnica pomiędzy PET-CT i CT
jest statystycznie istotna (p = 0,002).
Badanie PET-CT pozwoliło na prawidłowe ustalenie wyższego stopnia zaawansowania
w stosunku do stwierdzonego za pomocą CT u 6 pacjentów (26%) oraz prawidłowe obniżenie
oceny stopnia zaawansowania u 7 pacjentów (26%).
Tabela 69 przedstawia wyniki stopnia zaawansowania chłoniaków ocenione za pomocą
PET-CT w porównaniu do samego CT w badaniu Freudenberg 2003.
187

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 69.
Wyniki oceny stopnia zaawansowania chłoniaków za pomocą PET-CT w stosunku do samego CT
Freudenberg 2003
Prawidłowa ocena
zaawansowania
klinicznego w PET-CT
96%
(95% CI: 81; 100)
Prawidłowa ocena
zaawansowania
klinicznego w CT
48%
(95% CI: 29; 68)
Istotność
statystyczna
W tabeli 70 przedstawiono iloraz szansy prawidłowego oszacowania klinicznego chłonia-
ków w skali Ann Arbor dla porównania PET-CT vs CT.
Tabela 70.
Iloraz szans prawidłowego oszacowania zaawansowania klinicznego chłoniaków – PET-CT vs CT
PET-CT vs CT
OR NNT
28,00
(95% CI: 3,35; 1227,94)
0,002
3
(95% CI: 2; 4)
Obliczony iloraz szans jest równy 28,00 (95% CI: 3,35; 1227,94). Oznacza to, że szansa uzy-
skania poprawnej oceny zaawansowania chłoniaka w skali Ann Arbor w wyniku zastosowa-
nia metody PET-CT jest 28 razy większa w porównaniu do szansy w przypadku obrazowania
CT. Różnica jest istotna statystycznie.
Aby uzyskać jeden dodatkowy przypadek poprawnej oceny stadium zaawansowania
chłoniaka, należy wykonać PET-CT zamiast CT u 3 pacjentów z rakiem przełyku; NNT = 3 (95%
CI: 2; 4).
9.4.3. Bezpieczeństwo
Autorzy nie stwierdzili działań niepożądanych związanych z zastosowaniem opisywanych
metod diagnostycznych.
9.5. Wnioski
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono dwa pierwotne badania:
Freudenberg 2003 (N = 27) i Schaefer 2004 (N = 60), bezpośrednio porównujące efektywność
diagnostyczną PET-CT z CT w ocenie zaawansowania klinicznego chłoniaków (staging i re-
staging). Test referencyjny stanowiło badanie histopatologiczne, obserwacja kliniczna i kon-
wencjonalna ocena choroby (badania kliniczne, laboratoryjne, USG, MRI, scyntygrafia).
W wyniku przeprowadzonej analizy skuteczności diagnostycznej odnotowano różnice na
korzyść PET-CT w porównaniu z obrazowaniem za pomocą CT zarówno oddzielnie dla lokali-
zacji węzłowej oraz pozawęzłowej choroby, jak i dla całej kohorty łącznie.
188

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
W pierwotnej diagnostyce zmian chorobowych o lokalizacji węzłowej czułość i dokład-
ność zarówno PET-CT, jak i CT wyniosła 100% (95% CI: 82; 100).
W przypadku diagnostyki wtórnej czułość badania PET-CT wyniosła 85% (95% CI: 55; 98);
swoistość – 100% (95% CI: 88; 100) i były wyższe od tych parametrów dla badania CT – czu-
łość – 69% (95% CI: 39; 91); swoistość – 86% (95% CI: 67; 96). Dokładność diagnostyczna oce-
nianych testów wyniosła 95% (95% CI: 83; 99) dla PET-CT oraz 80% (95% CI: 65; 91) dla CT.
Czułość i swoistość PET-CT w wykrywania zmian chorobowych o lokalizacji pozawęzłowej
w diagnostyce pierwotnej wyniosły odpowiednio 75% (95% CI: 19; 99) i 100% (95% CI: 78; 100).
Dla diagnostyki wtórnej zarówno czułość, jak i swoistość wyniosła 100%. W przypadku obra-
zowania za pomocą CT wyniki te wynosiły: czułość – 25% (95% CI: 1; 81); swoistość – 100%
(95% CI: 78; 100) dla diagnostyki pierwotnej oraz odpowiednio 75% (95% CI: 19; 99) i 86% (95%
CI: 71; 95) dla diagnostyki wtórnej. Badanie PET-CT wykazało się większą dokładnością (95%
dla diagnostyki pierwotnej oraz 100% dla diagnostyki wtórnej) w porównaniu do CT (wartości
odpowiednio: 84% i 85%).
W wyniku metaanalizy włączonych badań stwierdzono, że PET-CT charakteryzuje się wyż-
szą czułością i swoistością w porównaniu z metodą obrazowania za pomocą CT w ocenie
stopnia zaawansowania choroby u pacjentów z chłoniakiem. Czułość badania PET-CT wyno-
si 93% (95% CI: 82; 98), natomiast CT – 80% (95% CI: 66; 89). Wartości swoistości ocenianych
metod diagnostycznych wynoszą odpowiednio: 100% (95% CI: 96; 100) i 84% (95% CI: 75; 91).
PET-CT charakteryzuje się wyższą dokładnością, która wynosi 97% (95% CI: 93; 99) w po-
równaniu do CT: 78% (95% CI: 57; 93).
W badaniu Freudenberg 2003 analizowano zgodność z testem referencyjnym oceny za-
awansowania klinicznego zgodnie ze skalą Ann Arbor. Stopień zaawansowania został prawi-
dłowo określony za pomocą PET-CT u 26 (96%) pacjentów, a u 13 pacjentów (48%) w przy-
padku CT. Różnica pomiędzy PET-CT i CT była statystycznie istotna (p = 0,002). Szansa
uzyskania poprawnej oceny zaawansowania klinicznego w przypadku PET-CT jest 28 razy wyż-
sza od tej szansy w CT: OR = 28 (95% CI: 3,35; 1227,94); NNT = 3 (95% CI: 2; 4).
Obrazowanie PET-CT charakteryzuje się wyższą skutecznością diagnostyczną od CT
w ocenie zaawansowania klinicznego chłoniaków.
189

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
10. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKTYWNOŚCI PET-CT Z CT
I EUS W OCENIE ZAAWANSOWANIA KLINICZNEGO RAKA
PRZEŁYKU
10.1. Ocena zaawansowania klinicznego
10.1.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono jedno pierwotne bada-
nie: Cerfolio 2005, spełniające kryterium włączenia, bezpośrednio porównujące skuteczność
diagnostyczną pozytonowej tomografii emisyjnej sprzężonej z tomografią komputerową
z innymi metodami przy ponownej ocenie stopnia zaawansowania nowotworu (restaging).
10.1.2. Opis populacji
Celem badania Cerfolio 2005 była prospektywna ocena dokładności 3 testów w ponow-
nej ocenie stopnia zaawansowania klinicznego pacjentów z rakiem przełyku po przebytej
terapii neoadjuwantowej (restaging). Ocenianymi testami były: PET-CT, biopsja przezprzeły-
kowa pod kontrolą USG oraz tomografia komputerowa.
Pacjenci zostali wyłączeni z badania, jeśli nie mieli wykonanych wszystkich z wyżej wymie-
nionych trzech badań przed zabiegiem operacyjnym. Po wstępnej ocenie zaawansowania
klinicznego, wszyscy pacjenci mieli przeprowadzoną chemioterapię neoadjuwantową ze
współtowarzyszącą radioterapią. Po przebytym leczeniu pacjenci byli ponownie poddawani
ocenie zaawansowania klinicznego nowotworu (TNM). Uzyskane wyniki badań wprowadzane
były do bazy danych przez zaślepionego badacza.
Wstępnie do badania zostało włączonych 67 pacjentów. Z grupy tej 4 pacjentów odmó-
wiło udziału w badaniu. Po przebyciu terapii neoadjuwantowej wystąpiły u nich objawy pro-
gresji choroby, mimo to odmówili poddania się biopsji. Kolejnych 2 pacjentów nie mogło
mieć wykonanego badania PET-CT (autorzy nie podali przyczyn). U 4 następnych ciężki stan
zdrowia nie pozwolił na poddanie się zabiegowi lub pacjenci nie zgodzili się na jego prze-
prowadzenie. Do badania włączono ostatecznie 48 pacjentów, z czego 41 przeszło zabieg
resekcji żołądka i przełyku metodą Igor Lewis (ezofagogastrektomii), z towarzyszącą limfade-
nektomią.
Charakterystykę włączonych pacjentów przedstawia tabela 71.
190

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 71.
Charakterystyka pacjentów w badaniu Cerfolio 2005
Parametr Cerfolio 2005
Liczba chorych włączonych do badania 48
Stopień
zaawansowania
choroby wg TNM
Przed leczeniem Po leczeniu
I 0 15 (31%)
IIa 22 (46%) 5 (10%)
IIb 5 (10%) 10 (22%)
III 15 (33%) 2 (4%)
T4 2 (4%) 1 (2%)
IV (M1a) 3 (6%) 5 (10%)
IV (M1b) 1 (2%) 6 (13%)
Kobiety 7 (15%)
Mężczyźni 41 (85%)
Wiek (lat) 68 (średnio 48–76) lat
Wyniki badania histopatologicznego
10.1.3. Opis interwencji
10.1.3.1 Obrazowanie PET-CT
Gruczolakorak 43 osoby
(85%)
Rak płaskonabłonkowy 5 osób
(15%)
W badaniu diagnostyka obrazowa była przeprowadzona za pomocą aparatu PET-CT
z hybrydową głowicą. Zastosowanym radiofarmaceutykiem PET był FDG (F-18 fluorodeoksy-
glukoza), którego podano około 555 MBq dożylnie. Obraz PET-CT uzyskano za pomocą apa-
ratu Ge Discovery LS PET-CT Scanner (GE, Milwaukee, Wis). Oceniający badanie naukowiec
miał możliwość wglądu w obraz badania CT, ale nie znał wyników badania EUS-FNA.
Tabela 72.
Obrazowanie PET-CT Cerfolio 2005
Badanie
Rodzaj skanera
PET-CT
Cerfolio 2005 Ge Discovery LS
Producent
skanera PET-CT
Ge Medical
Systems
(Milwaukee)
Rodzaj
radioznacznika
Aktywność
radioznacznika
(MBq)
FDG dożylnie 555
Zakres
badania
Klatka
piersiowa,
brzuch,
miednica
191

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
10.1.3.2 Porównywany test diagnostyczny
Skuteczność diagnostyczną badania PET-CT porównywano z tomografią komputerową
(CT) oraz biopsją przezprzełykową pod kontrolą USG.
Endoskopowa biopsja pod kontrolą USG była wykonywana w znieczuleniu i oceniana była
przez jednego doświadczonego ultrasonografistę, który nie znał wyników badania CT ani PET-
CT. Badanie obejmowało uwidocznienie narządów wewnętrznych jamy brzusznej w celu lo-
kalizacji guza, wraz z towarzyszącym zajęciem okolicznych węzłów chłonnych. Badanie wy-
konywano początkowo za pomocą aparatu GF-UM130, a w przypadku zlokalizowania zmian
wprowadzano endoskop Olympus UC-30P lub VTC 140 celem przeprowadzenia biopsji cien-
koigłowej. W przypadku węzłów chłonnych okołonowotworowych odstępowano od biopsji
ze względu na możliwość aspiracji materiału z guza. Jeżeli niemożliwe było pobranie węzłów
chłonnych regionalnych, doświadczony ultrasonografista oceniał zajęcie węzłów chłonnych
jako dodatnie bądź też ujemne.
Badanie CT musiało być wykonane co najmniej aparatem trzeciej generacji. Obejmowa-
ło obrazy klatki piersiowej, jamy brzusznej oraz miednicy. Uzyskiwane obrazy były oceniane
przez jednego z czterech radiologów doświadczonych w zakresie narządów klatki piersiowej.
10.1.3.3 Test referencyjny
W przypadku raka przełyku testem potwierdzającym obecność choroby jest badanie hi-
stopatologiczne.
W badaniu Cerfolio 2005 u 41 pacjentów wykonano zabieg resekcji żołądka i przełyku me-
todą Igor Lewis (ezofagogastrektomii), z towarzyszącą limfadenektomią, a następnie bada-
nie histopatologiczne.
10.1.4. Wyniki
10.1.4.1 Zdolność diagnostyczna testu
W badaniu Cerfolio 2005 oceniano zdolność diagnostyczną testów na podstawie zdefi-
niowanych punktów końcowych:
zdolność testu do oceny:
• prawidłowego rozpoznania stopnia zaawansowania choroby:
o Cecha T (wielkości guza),
o Cecha N (zajęcia węzłów chłonnych),
o Cecha M (obecności przerzutów),
• odpowiedzi całkowitej na leczenie.
192

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
10.1.4.1.1 Ocena zaawansowania guza pierwotnego (cecha T)
Dokładność każdego z badanych testów diagnostycznych była oceniana poprzez jego
zdolność do odróżniania stanu T1–T3 od T0 i T4 (ze względu na to, że badanie PET nie pozwala
różnicować stadiów T1, T2, T3).
W tabeli 73 przedstawiono wyniki oceny zaawansowania choroby dla analizowanych me-
tod diagnostycznych w porównaniu do metody referencyjnej.
Tabela 73.
Wyniki oceny zaawansowania guza pierwotnego (cecha T) przez poszczególne metody diagnostyczne
w porównaniu do testu referencyjnego (badanie Cerfolio 2005)
T0
T1–T3
T4
TP FP FN TN
PET 13 4 3 21
EUS 3 1 13 24
CT 4 4 12 21
PET 18 4 4 15
EUS 20 16 2 3
CT 18 14 4 5
PET 2 0 1 38
EUS 0 1 3 37
CT 1 0 2 38
W tabeli 74 przedstawiono parametry opisujące skuteczność diagnostyczną testów
w zależności od stopnia zaawansowania choroby.
Tabela 74.
Skuteczność diagnostyczna PET-CT, EUS-FNA oraz CT w ponownej ocenie guza pierwotnego (restaging)
Se
(95% CI)
Sp
(95% CI)
Acc
(95% CI)
PET-CT
EUS
CT
PET-CT
EUS
CT
PET-CT
EUS
CT
T0 T1–T3 T4
81%
(54; 96)
19%
(4; 46)
25%
(7; 52)
84%
(64; 96)
96%
(80; 100)
84%
(64; 96)
83%
(68; 93)
66%
(49; 80)
61%
(45; 76)
82%
(60; 95)
91%
(71; 99)
82%
(60; 95)
79%
(54; 94)
16%
(3; 40)
26%
(9; 51)
80%
(65; 91)
56%
(40; 72)
56%
(40; 72)
67%
(9; 99)
0%
(0; 71)
33%
(1; 91)
100%
(91; 100)
97%
(86; 100)
100%
(91; 100)
98%
(87; 100)
90%
(77; 97)
95%
(83; 99)
193

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
LR+
(95% CI)
LR-
(95% CI)
DOR
(95% CI)
PET-CT
5,08
(2,01; 12,85)
EUS 4,69
(0,53; 41,24)
CT
PET-CT
EUS
CT
PET-CT
EUS
CT
1,56
(0,45; 5,38)
0,22
(0,08; 0,63)
0,85
(0,66; 1,09)
0,89
(0,64; 1,24)
22,75
(4,37; 118,34)
5,54
(0,52; 58,76)
1,75
(0,37; 8,30)
3,89
(1,59; 9,49)
1,08
(0,85; 1,37)
1,11
(0,80; 1,55)
0,23
(0,09; 0,58)
0,58
(0,11; 3,09)
0,69
(0,22; 2,21)
16,88
(3,60; 79,19)
1,88
(0,28; 12,61)
1,61
(0,36; 7,12)
48,75
(2,80; 848,44)
3,25
(0,16; 67,31)
29,25
(1,41; 605,81)
0,38
(0,11; 13)
0,91
(0,63; 1,33)
0,63
(0,30; 1,35)
128,33
(4,09; 4029,60)
3,57
(0,12; 105,20)
46,20
(1,47; 1450,60)
Biorąc pod uwagę skuteczność testów w prawidłowym rozpoznawaniu stopnia zaawan-
sowania T0, dokładność PET-CT wynosi 83% (95% CI: 68; 93), podczas gdy dla badania CT –
61% (95% CI: 45; 76) i 66% (95% CI: 49; 80) dla EUS.
W przypadku stopnia zaawansowania T1–T3 dokładność wynosi odpowiednio 80% (95% CI:
65; 91) dla PET-CT, 56% (95% CI: 40; 72) dla CT oraz 56% (95% CI: 40; 72) dla EUS.
W przypadku rozpoznawania stopnia zaawansowania T4 najwyższą dokładnością wykazał
się PET-CT – 98% (95% CI: 87; 100), podczas gdy dla pozostałych analizowanych badań do-
kładność wynosiła odpowiednio: 90% (95% CI: 77; 97) dla EUS, oraz 95% (95% CI: 83; 99) dla
CT.
W każdym przypadku dokładność badania PET-CT była wyższa niż technologii porówny-
wanych.
W tabeli 75 przedstawiono odsetki pacjentów, u których stopień zaawansowania guza
pierwotnego został prawidłowo oceniony, niedoszacowany lub przeszacowany dla porów-
nywanych metod PET-CT, EUS oraz CT.
Tabela 75.
Odsetek pacjentów ocenionych prawidłowo, niedoszacowanych oraz przeszacowanych w analizowanych
metodach diagnostycznych.
Prawidłowe
oszacowanie
PET-CT EUS CT
0,80 0,56 0,56
Niedoszacowanie 0,12 0,10 0,15
Przeszacowanie 0,07 0,34 0,29
194

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Badanie PET-CT pozwoliło prawidłowo określić stopień zaawansowania guza pierwotnego
u 80% pacjentów (95% CI: 65; 91), podczas gdy zarówno CT, jak i EUS u 56% pacjentów (95%
CI: 40; 72).
Dla analizowanych metod diagnostycznych obliczono także iloraz szans prawidłowego
oszacowania stopnia zaawansowania guza oraz NNT. Tabela 76 przedstawia uzyskane wyniki.
Tabela 76.
Iloraz szans prawidłowego oszacowania stopnia zaawansowania guza oraz NNT dla analizowanych metod
diagnostycznych: PET-CT vs EUS oraz PET-CT vs CT
PET-CT vs EUS
PET-CT vs CT
OR NNT
3,23
(1,09; 10,00)
3,23
(1,09; 10,00)
5
(3; 24)
5
(3; 24)
Obliczony iloraz szans zarówno dla porównania PET-CT vs EUS, jak i PET-CT vs CT jest równy
3,23 (95% CI: 1,09;10,00). Oznacza to, że szansa uzyskania poprawnej oceny stadium zaawan-
sowania guza pierwotnego, w wyniku zastosowania metody PET-CT, jest 3,23 razy większa
w porównaniu z samym CT oraz w porównaniu z EUS.
Aby uzyskać jeden dodatkowy przypadek poprawnej oceny stadium zaawansowania gu-
za pierwotnego, należy wykonać PET-CT zamiast CT lub EUS u 5 pacjentów z rakiem przełyku;
NNT = 5 (95% CI: 3; 24).
10.1.4.1.2 Ocena zajęcia węzłów chłonnych (cecha N)
Za pomocą porównywanych badań oceniano zajęcie węzłów chłonnych. Ten stopień
klasyfikacji nie był oceniany u 7 pacjentów ze względu na brak pełnych wyników histopato-
logicznych.
Tabela 77.
Skuteczność diagnostyczna PET-CT, EUS-FNA, CT w ocenie zajęcia węzłów chłonnych
Parametry PET-CT CT EUS-FNA Istotność statystyczna*
TP 5 1 1 -
FP 0 2 2 -
TN 33 31 31 -
FN 3 7 7 -
SE
SP
LR+
63%
(24; 91)
100%
(89; 100)
41,55
(2,53; 683,56)
13%
(0,3; 53)
94%
(80; 99)
2,06
(0,39; 176,84)
13%
(0,3; 53)
94%
(80; 99)
2,06
(0,39; 176,84)
p = 0,12
p = 0,98
-
195

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
LR-
ACC
0,39
(0,17; 0,90)
93%
(80; 98)
0,63
(0,71; 1,23)
78%
(62; 80)
* Istotność statystyczna dla porównania PET-CT vs EUS-FNA
0,63
(0,71; 1,23)
78%
(62; 80)
-
p = 0,04
Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że czułość testu PET-CT wynosi 63%
(95% CI: 24; 91), natomiast w przypadku CT oraz EUS wynosi 13% (95% CI: 0,3; 53), co oznacza,
że prawdopodobieństwo wystąpienia wyniku dodatniego u osób z przerzutami do węzłów
chłonnych jest wyższe przy zastosowaniu metody PET-CT w porównaniu do CT oraz EUS.
Swoistość PET-CT wynosi 100% (95% CI: 89; 100), tomografii komputerowej i badania EUS –
94% (95% CI: 80; 99). Oznacza to, że prawdopodobieństwo wystąpienia wyniku ujemnego
wśród osób, u których test referencyjny nie wykazał obecności przerzutów nowotworowych
w obrębie węzłów chłonnych, stanowi odpowiednio 100%, 94% i 94%.
Obliczony dla PET-CT wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego wynosi 41,55, zatem
prawdopodobieństwo uzyskania wyniku dodatniego u osób z przerzutami nowotworowymi
w obrębie węzłów chłonnych jest 41,55 razy większe od tego prawdopodobieństwa u osób
bez przerzutów. Obliczony dla tomografii komputerowej wskaźnik wiarygodności wyniku do-
datniego jest równy 2,06 (95% CI: 0,39; 176,84). Oznacza to, że prawdopodobieństwo uzyska-
nia wyniku dodatniego wśród pacjentów z przerzutami do węzłów chłonnych stanowi 2,06
prawdopodobieństwa, jakie istnieje u osób, u których nie wykazano ich obecności w ocenie
histopatologicznej. Obliczony dla EUS-FNA wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego jest
równy 2,06 (95% CI: 0,39; 176,84). Oznacza to, że prawdopodobieństwo uzyskania wyniku do-
datniego wśród pacjentów z przerzutami do węzłów chłonnych stanowi 2,06 prawdopodo-
bieństwa, jakie istnieje u osób, u których nie wykazano ich obecności w ocenie histopatolo-
gicznej.
Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego, obliczony dla metody PET-CT wynosi 0,39 (95%
CI: 0,17; 0,90), co oznacza, że prawdopodobieństwo uzyskania wyniku ujemnego u osób
z przerzutami nowotworowymi do węzłów chłonnych stanowi 0,39 prawdopodobieństwa,
jakie istnieje u osób bez tego typu przerzutów. Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego ob-
liczony dla tomografii komputerowej jest równy 0,63 (0,71; 1,23), zatem prawdopodobieństwo
uzyskania wyniku ujemnego wśród pacjentów z przerzutami do węzłów chłonnych stanowi
0,63 tego prawdopodobieństwa u osób bez przerzutów. Wskaźnik wiarygodności wyniku
ujemnego obliczony dla EUS-FNA także jest równy 0,63 (0,71; 1,23), zatem prawdopodobień-
stwo uzyskania wyniku ujemnego wśród pacjentów z przerzutami do węzłów chłonnych sta-
nowi 0,63 tego prawdopodobieństwa u osób bez przerzutów.
196

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Dokładność diagnostycznej oceny cechy N dla badania PET-CT wynosi 93% (95% CI: 80;
98) oraz 78% (95% CI: 62; 80) zarówno dla badania CT, jak i EUS-FNA. Różnice pomiędzy PET-CT
a EUS-FNA i CT osiągnęły znamienność statystyczną (p = 0,04).
W ocenie zajęcia węzłów chłonnych największą czułością, swoistością, wartością predyk-
cyjną dodatnią i ujemną oraz dokładnością wykazał się PET-CT.
10.1.4.1.3 Ocena wystąpienia przerzutów (cecha M)
Autorzy badania Cerfolio 2005 oddzielnie oceniają skuteczność diagnostyczną PET-CT vs
CT vs EUS w ocenie wystąpienia przerzutów odległych dla stopnia M1a oraz M1b.
Oceny zdolności do rozpoznawania przerzutów za pomocą analizowanych metod dia-
gnostycznych przedstawiają tabele 78 i 79.
Tabela 78.
Skuteczność diagnostyczna PET-CT, EUS-FNA, CT w ocenie obecności przerzutów dla stadium M1a
PET-CT CT EUS
Istotność
statystyczna*
TP 2 0 2 -
FP 1 0 0 -
TN 41 42 42 -
FN 4 6 4 -
Se
(95% CI)
Sp
(95% CI)
LR+
(95% CI)
LR-
(95% CI)
DOR
(95% CI)
Acc
(95% CI)
33%
(4; 78)
98%
(87; 100)
0%
(0; 46)
100%
(92; 100)
- -
- -
- -
90%
(77; 97)
88%
(75; 95)
* Istotność statystyczna dla porównania PET-CT vs EUS-FNA
33%
(4; 78)
100%
(92; 100)
0,56
(0,03; 10,02)
1,05
(0,78; 1,42)
0,53
(0,02; 12,83)
92%
(80; 98)
p = 1,00
p = 1,00
-
-
-
p = 0,76
Największą dokładnością w ocenie zaawansowania przerzutów w stadium M1a cechuje
się EUS – 92% (95% CI: 80; 98), dokładność PET-CT wynosi 90% (95% CI: 77; 97), podczas gdy
badania CT – 88% (95% CI: 75; 95). Różnice między grupami są statystycznie nieznamienne.
Czułość badań PET-CT oraz EUS wynosi 33% (95% CI: 4; 78), a w przypadku obrazowania CT
czułość wynosi 0%, ponieważ nie odnotowano wyników prawdziwie dodatnich.
100%.
Swoistość dla PET-CT wynosi 98% (95% CI: 87; 100), podczas gdy dla obrazowania CT i EUS –
197

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
i CT.
Stopień zaawansowania M1b był oceniany dla dwóch testów diagnostycznych: PET-CT
Tabela 79.
Skuteczność diagnostyczna PET-CT oraz CT w ocenie obecności przerzutów dla stadium M1b
PET-CT CT
TP 4 3
FP 4 3
TN - -
FN 2 3
Se
(95% CI)
67%
(22; 96)
50%
(12; 88)
Czułość badania PET-CT jest większa od czułości badania CT i wynosi 67% (95% CI: 22; 96),
podczas gdy dla obrazowania CT wynosi ona 50% (95% CI: 12; 88). Różnica nie jest istotna
statystycznie.
10.1.4.1.4 CR – odpowiedź całkowita
Odpowiedź całkowita wystąpiła u 15 (31%) pacjentów. Tabela 80 przedstawia zdolność
wykrycia odpowiedzi całkowitej za pomocą porównywanych metod diagnostycznych.
Tabela 80.
Skuteczność diagnostyczna PET-CT, EUS-FNA, CT w ocenie odpowiedzi całkowitej
Parametry PET-CT CT EUS-FNA
Istotność
statystyczna *
TP 13 4 3 -
FP 4 3 2 -
TN 29 30 31 -
FN 2 11 12 -
SE
SP
LR+
LR-
ACC
87%
(60; 98)
88%
(72; 97)
7,15
(2,79; 18,30)
0,15
(0,04; 0,56)
88%
(95% CI: 75; 95)
27%
(8; 55)
91%
(76; 98)
2,93
(0,75; 11,51)
0,80
(0,58; 1,12)
71%
(95% CI: 56; 83)
20%
(4; 48)
94%
(80; 99)
3,30
(0,61; 17,74)
0,85
(0,65; 1,11)
71%
(95% CI: 56; 83)
*Istotność statystyczna różnicy skuteczności diagnostycznej PET-CT vs EUS w ocenie odpowiedzi całkowitej.
p = 0,01
p = 0,60
p = 0,045
W ocenie występowania całkowitej odpowiedzi na leczenie największą czułością wykaza-
ło się badanie PET-CT – 87% (95% CI: 60; 98) w porównaniu do CT – 27% (95% CI: 8; 55) i EUS –
198

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
20% (95% CI: 4; 48). Różnice między PET-CT a badaniami standardowymi są istotne statystycz-
nie (p = 0,01 dla porównania z EUS-FNA).
Swoistość badania PET-CT wyniosła 88% (95% CI: 72; 97), swoistość badania CT wyniosła
91% (95% CI: 76; 98), a w przypadku EUS-FNA – 94% (95% CI: 80; 99). Różnice nie są istotne sta-
tystycznie.
Największą dokładnością wykazał się PET-CT – 88% (95% CI: 75; 95) w porównaniu do 71%
(95% CI: 56; 83) dla CT i 71% (95% CI: 56; 83) dla EUS-FNA. Różnice pomiędzy PET-CT a bada-
niami standardowymi są statystycznie znamienne (p = 0,045 dla porównania z EUS-FNA,
p = 0,05 dla porównania z CT).
10.1.4.2 Bezpieczeństwo
Autorzy nie stwierdzili działań niepożądanych związanych z zastosowaniem opisywanych
metod diagnostycznych.
10.1.5. Wnioski
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono jedno pierwotne badanie
(Cerfolio 2005) oceniające efektywność diagnostyczną PET-CT w porównaniu do CT oraz
biopsji przezprzełykowej pod kontrolą USG (EUS) we wtórnej ocenie zaawansowania klinicz-
nego raka przełyku (restaging) i ocenie odpowiedzi na leczenie.
W diagnostyce wielkości guza pierwotnego (cecha T) największą dokładnością diagno-
styczną wykazał się PET-CT – odpowiednio 83% (95% CI: 68; 93) w stopniu T0, 80% (95% CI: 65;
91) w stopniu T1–T3 oraz 98% (95% CI: 87; 100) w stopniu T4. W innych ocenianych testach do-
kładność wyniosła odpowiednio dla CT – 61% (95% CI: 45; 76), 56% (95% CI: 40; 72) oraz 95%
(95% CI: 83; 99), natomiast dla EUS: 66% (95% CI: 49; 80), 56% (95% CI: 40; 72) oraz 90% (95% CI:
77; 97).
Badanie PET-CT pozwoliło prawidłowo (zgodnie z testem referencyjnym) oszacować sto-
pień zaawansowania guza pierwotnego u 80% pacjentów, natomiast zarówno CT, jak i EUS –
u 56% chorych.
Szansa uzyskania poprawnej oceny zaawansowania guza pierwotnego w wyniku zastoso-
wania metody PET-CT jest 3,23 razy większa w porównaniu z samym CT, jak również z EUS;
OR = 3,23 (95% CI: 1,09; 10,00) zarówno dla porównania PET-CT vs EUS, jak i vs CT; NNT = 5 (95%
CI: 3; 24).
W ocenie zajęcia węzłów chłonnych (cecha N) największą dokładnością diagnostyczną
wykazał się PET-CT – 93% (95% CI: 80; 98) w porównaniu do 78% (95% CI: 62; 80) dla CT oraz
78% (95% CI: 62; 80) dla EUS. Różnica osiągnęła znamienność statystyczną (p = 0,04).
199

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Skuteczność diagnostyczna testów w ocenie wystąpienia przerzutów odległych oceniana
była oddzielnie dla stopni M1a oraz M1b.
Największą dokładnością w ocenie występowania przerzutów w stadium M1a cechuje się
EUS – 92% (95% CI: 80; 98), dokładność PET-CT wynosi 90% (95% CI: 77; 97), podczas gdy ba-
dania CT – 88% (95% CI: 75; 95). Różnice pomiędzy grupami są statystycznie nieznamienne.
Czułość badań PET-CT oraz EUS wynosi 33% (95% CI: 4; 78), a w przypadku obrazowania CT –
0% (95% CI: 0; 40). Swoistość PET-CT wynosi 98% (95% CI: 87; 100), podczas gdy obrazowania
CT i EUS – 100%.
W diagnostyce przerzutów w stadium M1b czułość badania PET-CT wynosi 67% (95% CI: 22;
96) i jest większa od czułości badania CT: 50% (95% CI: 12; 88).
W ocenie występowania całkowitej odpowiedzi na leczenie największą czułością charak-
teryzuje się badanie PET-CT – 87% (95% CI: 60; 98). Czułość CT wyniosła 27% (95% CI: 8; 55),
a w przypadku badania EUS – 20% (95% CI: 4; 48). Różnice między badaniem PET-CT a meto-
dami porównywanymi są statystycznie istotne. Swoistość badania PET-CT wyniosła 88% (95%
CI: 72; 97), badania CT – 91% (95% CI: 76; 98), a w przypadku EUS-FNA – 94% (95% CI: 80; 99).
Największą dokładnością wykazał się PET-CT – 88% (95% CI: 75; 95) vs CT – 71% (95% CI: 56; 83)
vs EUS – 71% (95% CI: 56; 83); różnice pomiędzy PET-CT a metodami porównywanymi są staty-
stycznie istotne (p = 0,045 dla porównania z EUS-FNA, p = 0,05 dla porównania z CT).
Podsumowując, obrazowanie PET-CT we wtórnej ocenie zaawansowania klinicznego raka
przełyku (restaging), a także diagnostyce wystąpienia całkowitej odpowiedzi na leczenie
cechuje się wyższą skutecznością diagnostyczną od CT oraz biopsji przezprzełykowej pod
kontrolą USG (EUS).
10.2. Diagnostyka pierwotnego guza przełyku
10.2.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono jedno pierwotne bada-
nie: Kula 2005, spełniające kryterium włączenia, bezpośrednio porównujące skuteczność
diagnostyczną PET-CT z innymi metodami diagnostyki w ocenie występowania raka przełyku.
10.2.2. Opis populacji
Populację docelową stanowili chorzy z potwierdzonym histologicznie bądź cytologicznie
rakiem przełyku, jak również osoby z podejrzeniem nawrotu raka przełyku.
200

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Celem pracy była próba oceny przydatności badania PET-CT w ustaleniu stopnia zaawan-
sowania raka przełyku. Badaniem tym objęto 12 mężczyzn w wieku od 36 do 78 lat (średnio
59 lat) po przebytym leczeniu.
Warunkiem włączenia do badania było rozpoznanie raka przełyku na podstawie badania
endoskopowego i histopatologicznego wycinków z guza oraz ocena stopnia zaawansowa-
nia choroby nowotworowej w badaniu CT klatki piersiowej z użyciem kontrastu.
Charakterystykę wyjściową pacjentów przedstawia tabela 81.
Tabela 81.
Charakterystyka wyjściowa pacjentów – badanie Kula 2005
Parametr Kula 2005
Liczba chorych włączonych do badania 12
Stopień zaawansowania choroby
wg TNM
I 1
IIa 1
IIb 0
III 2
T4 2
IV(M1a) 3
IV(M1b) 3
Przebyte leczenie: chemioterapia 1
Przebyte leczenie:
chemio-radioterapia
Resekcja – chemioterapia 2
Operacja 3
Radioterapia 2
Brak leczenia – operacje zwiadowcze 2
Kobiety 0
Mężczyźni 12
Wiek (lat)
10.2.3. Opis interwencji
10.2.3.1 Obrazowanie PET-CT
2
36–78
(średnio 59,1)
W badaniu diagnostyka obrazowa była przeprowadzona za pomocą aparatu PET-CT
z hybrydową głowicą. Badanie PET-CT wykonano aparatem Biograph firmy Siemens Medical,
około 60–90 minut po podaniu 370–480 MBq FDG. Warunkiem podania radioznacznika było
stężenie glukozy we krwi pacjenta poniżej 8,4 mmol/l.
201

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 82.
Charakterystyka badania PET-CT
Badanie
Rodzaj
skanera
PET-CT
Kula 2005 Biograph
Producent
skanera PET-
CT
Siemens Medical
Solutions
(Hoffman Estates,
III)
10.2.3.2 Porównywany test diagnostyczny
Rodzaj
radioznacznika
Aktywność
radioznacznika
(MBq)
FDG-PET dożylnie 370–480
Badanie PET-CT porównywano z tomografią komputerową (CT).
Zakres
badania
Od poziomu
oczodołów do
okolicy poniżej
pośladków
W badaniu Kula 2005 brak jest danych odnośnie używanych w badaniu aparatów CT. Nie
określono również dokładnego sposobu oceny uzyskanych wyników.
10.2.3.3 Test referencyjny
W badaniu Kula 2005 obecność raka przełyku u wszystkich chorych oceniono histopato-
logicznie lub cytologicznie.
10.2.4. Bezpieczeństwo
Autorzy nie stwierdzili działań niepożądanych związanych z zastosowaniem opisywanych
metod diagnostycznych.
10.2.5. Wyniki
Stwierdzono pierwotnego raka przełyku u wszystkich 12 chorych na podstawie obrazu PET-
CT. Nie stwierdzono wyników fałszywie dodatnich w badaniu za pomocą PET-CT. Pierwotny
rak przełyku został wykryty tylko u 11 pacjentów z pierwotnym rakiem przełyku za pomocą
badania CT. W jednym przypadku stwierdzono za pomocą badania PET-CT przerzut do płuc,
którego nie można było zobrazować za pomocą badania CT.
Na tej podstawie można stwierdzić, że czułość PET-CT wyniosła 100% (95% CI: 74; 100),
podczas gdy czułość CT wyniosła 92% (95% CI: 62; 100).
Analiza pozostałych danych była niemożliwa ze względu na niejasny opis wyników lub
brak danych dla metody porównywanej (CT).
10.2.6. Wnioski
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono jedno pierwotne badanie
(Kula 2005), porównujące skuteczność diagnostyczną PET-CT z CT w ocenie występowania
raka przełyku (N = 12). Testem referencyjnym była ocena histopatologiczna lub cytologiczna.
202

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Na podstawie analizy dostępnych badań można stwierdzić, że badanie PET-CT charakte-
ryzuje się wyższą czułością (100%) w porównaniu do badania CT (92%) w wykrywaniu raka
przełyku.
203

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
11. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKTYWNOŚCI PET-CT
Z KONWENCJONALNYMI METODAMI OBRAZOWANIA
(CT, MRI, USG) W OCENIE ZAAWANSOWANIA
KLINICZNEGO I WYKRYWANIU NAWROTÓW
NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH KOBIECYCH NARZĄDÓW
PŁCIOWYCH
11.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych
W wyniku przeszukiwania baz informacji medycznych odnaleziono jedno pierwotne,
prospektywne badanie kliniczne (Grisaru 2004), porównujące skuteczność diagnostyczną
pozytonowej emisyjnej tomografii sprzężonej z komputerową tomografią rentgenowską
w porównaniu z konwencjonalnymi metodami obrazowania (komputerową tomografią rent-
genowską, tomografią rezonansu magnetycznego i ultrasonografią) w ocenie zaawansowa-
nia i wykrywaniu nawrotu złośliwych nowotworów narządu płciowego kobiety.
11.2. Opis populacji
Populację odnalezionego badania stanowiły 53 pacjentki z rozpoznaniem nowotworu zło-
śliwego w obrębie narządów płciowych (rak szyjki macicy, rak trzonu macicy, rak jajnika, rak
sromu, pochwy, jajowodu, złośliwa choroba trofoblastyczna). Wskazanie do diagnostyki przy
użyciu PET-CT w przypadku 18 pacjentek stanowiła pierwotna ocena zaawansowania klinicz-
nego choroby, a u 35 pacjentek – podejrzenie nawrotu nowotworu po przebytym uprzednio
leczeniu.
Charakterystykę wyjściową badanej populacji przedstawia tabela 83.
Tabela 83.
Charakterystyka pacjentek z rozpoznaniem nowotworu złośliwego kobiecego narządu płciowego włączonych do
badania Grisaru 2004
PARAMETR POPULACJA
Liczba pacjentek 53
Średnia wieku w latach (SD) 56 (15)
Średni wiek badanej kohorty wynosił 56 lat (SD = 15). U 21 (40%) pacjentek stwierdzono ra-
ka szyjki macicy, u 8 (15%) – raka trzonu macicy, u 19 (36%) – raka jajnika, pozostałe pacjentki
miały rozpoznane inne nowotwory narządów płciowych.
204

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Badanie PET-CT zostało zaplanowane w celu dokonania pierwotnej oceny zaawansowa-
nia choroby u 34% pacjentek; u pozostałych 66% pacjentek badanie wykonywano w celu
wykrycia nawrotu choroby.
11.3. Opis interwencji
11.3.1. Obrazowanie PET-CT
Badanie PET-CT wykonywano przy użyciu systemu PET-CT Discovery LS (GE Medical Systems,
Milwaukee, WI, USA). Jako znacznika używano deoksyglukozy znakowanej fluorem-18. Pa-
cjenci zostali pouczeni o konieczności powstrzymania się od spożywania pokarmów przez
4 godziny przed wykonaniem badania. W trakcie akwizycji skanów CT zalecano im zatrzyma-
nie oddechu. Badanie PET wykonywano bezpośrednio po wykonaniu badania CT, bez zmia-
ny pozycji ciała pacjenta. Rejestrowano skany od czaszki do środkowej części uda, w 5–8
pozycjach łóżka; czas akwizycji dla pojedynczego skanu wynosił 5 minut.
Tabela 84.
Charakterystyka zastosowanego skanera i sposobu wykonywania badania PET-CT
Rodzaj skanera
PET-CT
Skaner PET-CT
Discovery LS
Rodzaj
radioznacznika
Aktywność
radioznacznika
[MBq]
F 18-deoksyglukoza 370–666
Rodzaj kontrastu
CT
nie
stosowano
Oceny dokonywał doświadczony lekarz bez wiedzy o wynikach innych badań.
11.3.2. Porównywany test diagnostyczny
Zakres badania
całe ciało
Każda z pacjentek miała przed włączeniem do badania wykonane obrazowanie narządu
płciowego przy zastosowaniu standardowych metod diagnostycznych (badanie CT, MRI
i badanie ultrasonograficzne). Autorzy nie podają danych na temat odstępu czasu pomiędzy
badaniem metodami konwencjonalnymi a badaniem PET-CT.
11.3.3. Test referencyjny
Celem weryfikacji wyników badań obrazowych przeprowadzono badanie histopatolo-
giczne materiału usuniętego w czasie zabiegu operacyjnego lub uzyskanego w czasie biopsji
celowanej. Wszystkie ujemne wyniki badania histopatologicznego zostały potwierdzone
w czasie dalszej obserwacji klinicznej i wykonywanych badań radiologicznych. Autorzy ba-
dania nie podają czasu trwania okresu obserwacji w badanej populacji.
205

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
11.4. Wyniki
11.4.1. Pierwotna ocena zaawansowania nowotworu
Dla celów tego opracowania obliczono parametry EBM oceniające skuteczność diagno-
styczną (czułość, swoistość, dokładność, wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego, wskaź-
nik wiarygodności wyniku ujemnego i diagnostyczny iloraz szans) testów oddzielnie dla grupy
pacjentek, u których dokonywano pierwotnej oceny zaawansowania klinicznego choroby
i dla grupy pacjentek z podejrzeniem nawrotu choroby. W obu przypadkach oceniono po-
ziom istotności statystycznej różnic czułości i swoistości porównywanych metod.
W tabeli 85 przedstawiono liczbę pacjentek z prawdziwie dodatnim, fałszywie dodatnim,
fałszywie ujemnym i prawdziwie ujemnym wynikiem badania PET-CT i obrazowania konwen-
cjonalnego w grupie, w której dokonywano pierwotnej oceny zaawansowania klinicznego
choroby. Wyniki badania konwencjonalnego dla dwóch pacjentek, zakwalifikowane w pu-
blikacji jako nierozstrzygające (+/-), zostały uznane za prawdziwie dodatnie.
Tabela 85.
Liczby pacjentek z wynikiem TP, FP, FN i TN w grupie, w której dokonywano pierwotnej oceny zaawansowania choroby,
PET-CT vs metody konwencjonalne (CT, MRI i USG)
Badanie
PET-CT
Metoda konwencjonalna
(CT, MRI i USG)
TP FP FN TN TP FP FN TN
Grisaru 2004 9 0 0 9 5 2 4 7
W tabeli 86 przedstawiono parametry oceniające zdolność diagnostyczną badania PET-CT
i konwencjonalnych metod obrazowania (CT, MRI i USG) w grupie pacjentek, u których do-
konywano tych badań w celu pierwotnej oceny zaawansowania klinicznego choroby.
Tabela 86.
Parametry EBM opisujące skuteczność diagnostyczną porównywanych metod w pierwotnej ocenie zaawansowania
choroby, PET-CT vs metody konwencjonalne (CT, MRI i USG)
Parametr
Se
(95% CI)
Sp
(95% CI)
PET-CT
100%
(66; 100)
100%
(66; 100)
Metoda diagnostyczna
Obrazowanie
konwencjonalne
(CT, MRI i USG)
56%
(21; 86)
78%
(40; 97)
Istotność statystyczna
różnicy między
porównywanymi
grupami *
p = 0,13
p = 0,48
206

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Acc
(95% CI)
LR+
(95% CI)
LR-
(95% CI)
DOR
(95% CI)
100%
(81; 100)
19,0
(1,3; 284,2)
0,05
(0,004; 0,8)
361,0
(6,5; 20143,8)
* wartość p dla testu chi-kwadrat (McNemara) z korektą Yatesa
67%
(41; 87)
2,5
(0,6; 9,7)
0,6
(0,2; 1,3)
4,4
(0,6; 33,9)
p = 0,04
Czułość badania PET-CT w pierwotnej ocenie zaawansowania klinicznego nowotworu zło-
śliwego wynosi 100% (95% CI: 66; 100) i jest wyższa niż czułość konwencjonalnych metod ob-
razowania (CT, MRI i USG) – 56% (95% CI: 21; 86). Oznacza to, że prawdopodobieństwo wy-
stąpienia dodatniego wyniku u pacjentki, u której stwierdzono obecność przerzutów
nowotworu złośliwego narządu płciowego w przypadku badania PET-CT wynosi 100%, nato-
miast w przypadku zastosowania konwencjonalnych metod obrazowania wynosi 56%. Różni-
ca nie jest istotna statystycznie (p = 0,13).
Swoistość badania PET-CT w pierwotnej ocenie zaawansowania klinicznego choroby
w grupie z różnymi nowotworami kobiecego narządu płciowego wynosi 100% (95% CI: 66;
100) i jest wyższa niż swoistość konwencjonalnych metod obrazowania – 78% (95% CI: 40; 97).
Oznacza to, że prawdopodobieństwo prawidłowego oszacowania zaawansowania klinicz-
nego choroby u pacjentki bez przerzutów nowotworowych wynosi dla badania PET-CT 100%
i jest wyższe, niż w przypadku konwencjonalnych metod obrazowania (78%). Różnica nie jest
istotna statystycznie (p = 0,48).
Dokładność badania PET-CT wynosi 100% (95% CI: 81; 100) i jest wyższa niż dokładność
konwencjonalnych metod obrazowania – 67% (95% CI: 41; 87). Oznacza to, że prawdopodo-
bieństwo prawidłowego oszacowania zaawansowania klinicznego choroby wynosi dla ba-
dania PET-CT 100% i jest wyższe, niż w przypadku konwencjonalnych metod obrazowania
(67%). Różnica jest istotna statystycznie (p = 0,04).
Wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego w przypadku badania PET-CT wynosi 19,0 (95%
CI: 1,3; 284,2) i jest wyższy niż w przypadku metod konwencjonalnych – 2,5 (95% CI: 0,6; 9,7). W
przypadku zastosowania badania PET-CT prawdopodobieństwo uzyskania dodatniego wyni-
ku testu u pacjentki, u której stwierdzono obecność przerzutów nowotworu złośliwego narzą-
du płciowego, jest 19 razy większe od prawdopodobieństwa uzyskania dodatniego wyniku
testu u pacjentki, u której nie stwierdzono obecności przerzutów nowotworu złośliwego na-
rządu płciowego.
W przypadku zastosowania metod konwencjonalnych prawdopodobieństwo uzyskania
dodatniego wyniku badania u pacjentki, u której stwierdzono obecność przerzutów nowo-
-
-
-
207

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
tworu złośliwego narządu płciowego, jest 2,5 razy większe od tego prawdopodobieństwa
u pacjentki, u której nie stwierdzono obecności przerzutów nowotworu złośliwego narządu
płciowego.
Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego w przypadku badania PET-CT wynosi 0,05 (95%
CI: 0,004; 0,8) i jest niższy niż w przypadku metod konwencjonalnych – 0,6 (95% CI: 0,2; 1,3).
W przypadku zastosowania badania PET-CT prawdopodobieństwo uzyskania ujemnego wyni-
ku testu u pacjentki, u której stwierdzono obecność przerzutów nowotworu złośliwego narzą-
du płciowego, stanowi 5% prawdopodobieństwa uzyskania ujemnego wyniku testu
u pacjentki, u której nie stwierdzono obecności przerzutów nowotworu złośliwego narządu
płciowego.
W przypadku zastosowania metod konwencjonalnych prawdopodobieństwo uzyskania
ujemnego wyniku badania u pacjentki, u której stwierdzono obecność przerzutów nowotworu
złośliwego narządu płciowego, stanowi 60% tego prawdopodobieństwa u pacjentki, u której
nie stwierdzono obecności przerzutów nowotworu złośliwego narządu płciowego.
Diagnostyczny iloraz szans dla badania PET-CT w pierwotnej ocenie zaawansowania kli-
nicznego choroby w grupie z różnymi nowotworami kobiecego narządu płciowego wynosi
361,0 (95% CI: 6,5; 20143,8) i jest wyższy niż diagnostyczny iloraz szans dla konwencjonalnych
metod obrazowania, który wynosi 4,4 (95% CI: 0,4; 33,9).
11.4.2. Ocena nawrotu choroby
Liczbę pacjentek z prawdziwie dodatnim, fałszywie dodatnim, fałszywie ujemnym i praw-
dziwie ujemnym wynikiem badania PET-CT i obrazowania konwencjonalnego w grupie,
w której dokonywano oceny nawrotu choroby, zawiera tabela 87. W tabeli nie uwzględniono
wyniku badania metodą konwencjonalną jednej z pacjentek, u której nie wykonano bada-
nia CT z powodu wystąpienia reakcji anafilaktycznej na podany dożylnie kontrast; badanie
PET-CT u tej pacjentki dało wynik dodatni, a test referencyjny potwierdził nawrót choroby.
Wyniki badania konwencjonalnego dla dwóch pacjentek, zakwalifikowane w publikacji jako
nierozstrzygające (+/-), zostały uznane za prawdziwie dodatnie.
Tabela 87.
Liczby pacjentek z wynikiem TP, FP, FN i TN w grupie, w której dokonywano oceny nawrotu choroby, PET-CT vs metody
konwencjonalne (CT, MRI i USG)
Badanie
PET-CT
Metoda konwencjonalna
(CT, MRI i USG)
TP FP FN TN TP FP FN TN
Grisaru 2004 25 1 1 8 9 4 16 5
208

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 88 przedstawia parametry EBM porównywanych metod diagnostycznych w grupie
pacjentek z podejrzeniem nawrotu choroby.
Tabela 88.
Parametry EBM opisujące skuteczność diagnostyczną porównywanych metod w ocenie nawrotu choroby, PET-CT vs
metody konwencjonalne (CT, MRI i USG)
Parametr
(95% CI)
Se
(95% CI)
Sp
(95% CI)
Acc
(95% CI)
LR+
(95% CI)
LR-
(95% CI)
DOR
(95% CI)
PET-CT
96%
(80; 100)
89%
(52; 100)
94%
(81; 99)
8,7
(1,4; 55,0)
0,04
(0,006; 0,3)
200,0
(11,2; 3576,7)
Metoda diagnostyczna
* wartość p dla testu chi-kwadrat (McNemara) z korektą Yatesa
Obrazowanie
konwencjonalne
(CT, MRI, USG)
36%
(18; 57)
56%
(21; 86)
41%
(25; 59)
0,8
(0,3; 2,0)
1,2
(0,6; 2,2)
0,7
(0,1; 3,3)
Istotność
statystyczna
różnicy między
porównywanymi
grupami *
p < 0,01
p = 0,37
p < 0,01
Czułość badania PET-CT w wykrywaniu nawrotu choroby wynosi 96% (95% CI: 80; 100) i jest
wyższa niż czułość konwencjonalnych metod obrazowania – 36% (95% CI: 18; 57). Prawdopo-
dobieństwo wystąpienia dodatniego wyniku badania u pacjentki, u której stwierdzono na-
wrót choroby w przypadku badania PET-CT, jest o 60 p.p. wyższe niż w przypadku metod
konwencjonalnych. Różnica na korzyść badania PET-CT jest istotna statystycznie
(p < 0,01).
Zaobserwowano również różnicę na korzyść PET-CT w odniesieniu do swoistości testu. Swo-
istość badania PET-CT wynosi 89% (95% CI: 52; 100) i jest wyższa niż swoistość konwencjonal-
nych metod obrazowania, która wynosi 56% (95% CI: 21; 86). Oznacza to, że prawdopodo-
bieństwo stwierdzenia ujemnego wyniku badania PET-CT u pacjentki bez nawrotu choroby
wynosi 89% i jest o 33 p.p. większe od tego prawdopodobieństwa w przypadku zastosowania
metod konwencjonalnych. Różnica nie jest istotna statystycznie (p = 0,37).
Dokładność badania PET-CT w wykrywaniu nawrotu choroby wynosi 94% (95% CI: 81; 99)
i jest wyższa niż dokładność metod konwencjonalnych (CT, MRI i USG), która wynosi 41% (95%
CI: 25; 59). Różnica jest istotna statystycznie na korzyść badania PET-CT (p < 0,01).
Wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego w przypadku badania PET-CT wynosi 8,7 (95%
CI: 1,4; 55,0) i jest wyższy niż w przypadku metod konwencjonalnych – 0,8 (95% CI: 0,3; 2,0).
-
-
-
209

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Prawdopodobieństwo uzyskania dodatniego wyniku testu w przypadku zastosowania bada-
nia PET-CT u pacjentki, u której wykryto nawrót choroby, jest prawie 9 razy większe od praw-
dopodobieństwa uzyskania dodatniego wyniku testu u pacjentki, u której nie wykryto nawro-
tu choroby.
Prawdopodobieństwo uzyskania dodatniego wyniku badania u pacjentki, u której wykryto
nawrót choroby, wynosi w przypadku zastosowania metod konwencjonalnych 80% tego
prawdopodobieństwa u pacjentki, u której nie wykryto nawrotu choroby.
Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego w przypadku badania PET-CT wynosi 0,04 (95%
CI: 0,006; 0,3) i jest niższy niż w przypadku metod konwencjonalnych – 1,2 (95% CI: 0,6; 2,2).
W przypadku zastosowania badania PET-CT prawdopodobieństwo uzyskania ujemnego wyni-
ku testu u pacjentki, u której wykryto nawrót choroby, stanowi 4% prawdopodobieństwa uzy-
skania ujemnego wyniku testu u pacjentki, u której nie wykryto nawrotu choroby.
W przypadku zastosowania metod konwencjonalnych prawdopodobieństwo uzyskania
ujemnego wyniku badania u pacjentki, u której wykryto nawrót choroby, stanowi 110% tego
prawdopodobieństwa u pacjentki, u której nie wykryto nawrotu choroby.
Diagnostyczny iloraz szans dla badania PET-CT dla wykrywania nawrotu choroby w grupie
z różnymi nowotworami kobiecego narządu płciowego wynosi 200,0 (95% CI: 11,2; 3576,7)
i jest wyższy niż diagnostyczny iloraz szans dla konwencjonalnych metod obrazowania – 0,7
(95% CI: 0,1; 3,3).
11.4.3. Ocena zbiorcza
W badaniu Grisaru 2004 autorzy przedstawili czułość, swoistość, wartość predykcyjną wyni-
ku dodatniego i wartość predykcyjną wyniku ujemnego badania PET-CT i metod konwencjo-
nalnych (CT, MRI i USG) dla obu grup pacjentek łącznie.
W tabeli 89 przedstawiono liczbę pacjentek z poszczególnymi wynikami określającymi
zdolność diagnostyczną testu w populacji pacjentek, u których dokonywano pierwotnej
oceny zaawansowania choroby i oceny nawrotu choroby łącznie. W zestawieniu wyników
dla metod konwencjonalnych nie uwzględniono danych jednej pacjentki, u której nie wyko-
nano badania CT z powodu wystąpienia reakcji anafilaktycznej na podany dożylnie kontrast;
u tej pacjentki badanie PET-CT dało wynik dodatni, a test referencyjny potwierdził obecność
nawrotu choroby.
210

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 89.
Liczby pacjentek z wynikiem TP, FP, FN i TN, PET-CT vs metody konwencjonalne (CT, MRI i USG)
Badanie
PET-CT
Metoda konwencjonalna
(CT, MRI i USG)
TP FP FN TN TP FP FN TN
Grisaru 2004 34 1 1 17 14 6 20 12
Czułość i swoistość podaną przez autorów badania oraz dodatkowe obliczone parametry
EBM dla obu porównywanych metod obrazowania przedstawia tabela 90.
Tabela 90.
Parametry EBM opisujące zdolność diagnostyczną porównywanych metod w ocenie zaawansowania i nawrotu
choroby, PET-CT vs metody konwencjonalne (CT, MRI i USG)
Parametr
(95% CI)
Se
(95% CI)
Sp
(95% CI)
Acc
(95% CI)
LR+
(95% CI)
LR-
(95% CI)
DOR
(95% CI)
PET-CT
97%
(85; 100)
94%
(73; 100)
96%
(87; 100)
17,5
(2,6; 117,6)
0,03
(0,004; 0,2)
578,0
(34,0; 9817,0)
Metoda diagnostyczna
* wartość p dla testu chi-kwadrat (McNemara) z korektą Yatesa
Obrazowanie
konwencjonalne
(CT, MRI, USG)
41%
(25; 59)
67%
(41; 87)
50%
(36; 64)
1,2
(0,6; 2,7)
0,9
(0,6; 1,4)
1,4
(0,4; 4,6)
Istotność statystyczna
różnicy
między porównywanymi
grupami*
p < 0,01
p = 0,13
p < 0,01
PET-CT charakteryzuje się wyższą czułością i swoistością w porównaniu z konwencjonalnymi
metodami obrazowania (CT, MRI i USG) w ocenie stopnia zaawansowania i wykrywaniu na-
wrotu choroby w złośliwych nowotworach kobiecych narządów płciowych.
Czułość badania PET-CT wynosi 97% (95% CI: 85; 100) i jest wyższa niż czułość konwencjo-
nalnych metod obrazowania – 41% (95% CI: 25; 59). Oznacza to, że prawdopodobieństwo
wystąpienia dodatniego wyniku badania PET-CT u pacjentki, u której stwierdzono obecność
przerzutów nowotworu złośliwego narządu płciowego lub wykryto nawrót choroby,
w przypadku badania PET-CT wynosi 97%, natomiast w przypadku metod konwencjonalnych
-
-
-
211

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
(CT, MRI i USG) prawdopodobieństwo to wynosi 41%. Różnica wynosi 56 p.p. i jest istotna sta-
tystycznie (p < 0,01).
Swoistość badania PET-CT w ocenie stopnia zaawansowania i wykrywaniu nawrotu choro-
by wynosi 94% (95% CI: 73; 100) i jest wyższa niż swoistość metod konwencjonalnych, która
wynosi 67% (95% CI: 41; 87). Prawdopodobieństwo uzyskania ujemnego wyniku badania
u pacjentki, u której nie stwierdzono obecności przerzutów nowotworu złośliwego narządu
płciowego lub nawrotu choroby, wynosi dla badania PET-CT 94% i jest o 27 p.p. wyższe niż
w przypadku konwencjonalnych metod obrazowania (67%). Różnica nie jest istotna staty-
stycznie (p = 0,13).
Dokładność badania PET-CT wynosi 96% (95% CI: 87; 100) i jest wyższa niż dokładność me-
tod konwencjonalnych (CT, MRI i USG), która wynosi 50% (95% CI: 36; 64). Prawdopodobień-
stwo prawidłowej oceny metodą PET-CT wynosi 96% i jest o 46 p.p. wyższe niż w przypadku
metody konwencjonalnej. Różnica pomiędzy grupami jest istotna statystycznie (p < 0,01).
Na podstawie danych dostępnych w artykule obliczono dodatkowe parametry oceny
skuteczności diagnostycznej: wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego, wskaźnik wiary-
godności wyniku ujemnego oraz diagnostyczny iloraz szans.
Wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego w przypadku badania PET-CT wynosi 17,5 (95%
CI: 2,6; 117,6) i jest wyższy niż w przypadku metod konwencjonalnych – 1,2 (95% CI: 0,6; 2,7). W
przypadku zastosowania badania PET-CT prawdopodobieństwo uzyskania dodatniego wyni-
ku testu u pacjentki, u której stwierdzono obecność przerzutów nowotworu złośliwego narzą-
du płciowego lub wykryto nawrót choroby, jest ponad 17 razy większe od prawdopodobień-
stwa uzyskania dodatniego wyniku testu u pacjentki, u której nie stwierdzono obecności
przerzutów nowotworu złośliwego narządu płciowego lub nie wykryto nawrotu choroby.
W przypadku zastosowania metod konwencjonalnych prawdopodobieństwo uzyskania
dodatniego wyniku badania u pacjentki, u której stwierdzono obecność przerzutów nowo-
tworu złośliwego narządu płciowego lub wykryto nawrót choroby, wynosi 120% tego praw-
dopodobieństwa u pacjentki, u której nie stwierdzono obecności przerzutów nowotworu zło-
śliwego narządu płciowego lub nie wykryto nawrotu choroby.
Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego w przypadku badania PET-CT wynosi 0,03 (95%
CI: 0,004; 0,2) i jest niższy niż w przypadku metod konwencjonalnych – 0,9 (95% CI: 0,6; 1,4).
W przypadku zastosowania badania PET-CT prawdopodobieństwo uzyskania ujemnego wyni-
ku testu u pacjentki, u której stwierdzono obecność przerzutów nowotworu złośliwego narzą-
du płciowego lub wykryto nawrót choroby, stanowi 3% prawdopodobieństwa uzyskania
ujemnego wyniku testu u pacjentki, u której nie stwierdzono obecności przerzutów nowotworu
złośliwego narządu płciowego lub nie wykryto nawrotu choroby.
212

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
W przypadku zastosowania metod konwencjonalnych prawdopodobieństwo uzyskania
ujemnego wyniku badania u pacjentki, u której stwierdzono obecność przerzutów nowotworu
złośliwego narządu płciowego lub wykryto nawrót choroby, stanowi 90% tego prawdopodo-
bieństwa u pacjentki, u której nie stwierdzono obecności przerzutów nowotworu złośliwego
narządu płciowego lub nie wykryto nawrotu choroby.
Diagnostyczny iloraz szans dla badania PET-CT w pierwotnej ocenie zaawansowania kli-
nicznego choroby i wykrywaniu nawrotu choroby w grupie z różnymi nowotworami kobiece-
go narządu płciowego wynosi 578,0 (95% CI: 34,0; 9817,0) i jest wyższy niż diagnostyczny iloraz
szans dla konwencjonalnych metod obrazowania – 1,4 (95% CI: 0,4; 4,6).
11.5. Wnioski
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono jedno pierwotne badanie
kliniczne (Grisaru 2004), bezpośrednio porównujące efektywność diagnostyczną PET-CT z kon-
wencjonalnymi metodami obrazowania (tomografią komputerową, rezonansem magne-
tycznym i ultrasonografią) w diagnostyce nowotworów złośliwych kobiecych narządów
płciowych (N = 53). Dodatnie wyniki badań obrazowych potwierdzano przy pomocy bada-
nia histopatologicznego materiału usuniętego w czasie zabiegu operacyjnego lub uzyskane-
go w wyniku biopsji celowanej; wyniki ujemne weryfikowano w oparciu o długotrwałą obser-
wację kliniczną i powtarzane badania obrazowe.
Ocena skuteczności diagnostycznej porównywanych metod obrazowania obejmowała
zarówno pierwotną ocenę zaawansowania, jak i wykrywanie nawrotu choroby.
Czułość badania PET-CT w pierwotnej ocenie zaawansowania klinicznego choroby jest
większa niż czułość konwencjonalnych metod obrazowania – 100% (95% CI: 66; 100) vs 56%
(95% CI: 21; 86); różnica nie jest istotna statystycznie (p = 0,13). Swoistość badania PET-CT wy-
nosi 100% (95% CI: 66; 100), natomiast CT, MRI i USG – 78% (95% CI: 40; 97). Różnica nie jest
istotna statystycznie (p = 0,48). Dokładność diagnostyczna PET-CT w pierwotnej ocenie za-
awansowania choroby wynosi 100% (95% CI: 81; 100) i jest wyższa niż dokładność konwencjo-
nalnych metod obrazowania – 67% (95% CI: 41; 87); różnica jest istotna statystycznie
(p = 0,04).
Czułość badania PET-CT w wykrywaniu nawrotu choroby wynosi 96% (95% CI: 80; 100) i jest
wyższa niż czułość konwencjonalnych metod obrazowania – 36% (95% CI: 18; 57). Różnica jest
istotna statystycznie na korzyść badania PET-CT (p < 0,01). Badanie PET-CT ma większą swo-
istość niż konwencjonalne metody obrazowania; obliczone wartości wynoszą odpowiednio
89% (95% CI: 52; 100) vs 56% (95% CI: 21; 86). Różnica nie jest istotna statystycznie (p = 0,37).
Dokładność diagnostyczna badania PET-CT w wykrywaniu nawrotu choroby jest ponad dwu-
213

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
krotnie większa niż CT, MRI i USG. Obliczone wartości wynoszą odpowiednio 94% (95% CI: 81;
99) vs 41% (95% CI: 25; 59); różnica jest istotna statystycznie (p < 0,01).
Czułość badania PET-CT oceniana łącznie dla całej badanej kohorty jest większa niż czu-
łość konwencjonalnych metod obrazowania; obliczone wartości wynoszą odpowiednio 97%
(95% CI: 85; 100) vs 41% (95% CI: 25; 59). Różnica jest istotna statystycznie (p < 0,01). Natomiast
swoistość badania PET-CT wynosi 94% (95% CI: 73; 100), a klasycznych metod obrazowania –
67% (95% CI: 41; 87). Różnice nie są istotne statystycznie (p = 0,13).
Biorąc pod uwagę dokładność diagnostyczną porównywanych metod w pierwotnej oce-
nie zaawansowania klinicznego choroby i wykrywaniu nawrotu nowotworu złośliwego kobie-
cego narządu płciowego, zaobserwowano istotną statystycznie różnicę na korzyść badania
PET-CT w porównaniu z metodami konwencjonalnymi – 96% (95% CI: 87; 100) vs 50% (95% CI:
36; 64); p < 0,01.
214

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
12. PORÓWNAWCZA OCENA EFEKTYWNOŚCI PET-CT Z CT
W DIAGNOSTYCE NAWROTÓW RAKA JAJNIKA
12.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono dwa pierwotne badania
(Hauth 2005 i Makhija 2001) spełniające kryteria włączenia, bezpośrednio porównujące sku-
teczność diagnostyczną PET-CT z tomografią komputerową w ocenie nawrotów raka jajnika.
12.2. Opis populacji
Badanie Hauth 2005 jest prospektywną próbą kliniczną, do której włączono 19 pacjentek
po zabiegu chirurgicznego usunięcia raka jajnika z podejrzeniem nawrotu choroby. Mediana
czasu od rozpoznania choroby do badania PET-CT = 1 rok (zakres 0,5–4 lata).
Makhija 2001 jest badaniem retrospektywnym. Populację badaną stanowiły pacjentki
z nawrotem gruczolakoraka jajnika lub jajowodu potwierdzonym w badaniu histopatologicz-
nym po zabiegu chirurgicznym. 6 pacjentek miało raka jajnika, 2 – raka jajowodu.
Wyjściową charakterystykę analizowanych populacji przedstawiono w tabeli 91.
Tabela 91.
Charakterystyka populacji włączonej do analizy skuteczności diagnostycznej PET-CT w ocenie nawrotów raka
jajnika
Parametr Hauth 2005 Makhija 2001 Łącznie
Liczebność populacji 19 8 27
Średni wiek (zakres) [lat] 67 (49–80) 55 (50–73) 63,5*
Pierwotny stopień
zaawansowania w skali
FIGO [osób]
I IA - 1 1
II
III
IIA 1
* średnia ważona liczebnością populacji pacjentów uczestniczących w badaniach
IIC
3
IIIA 1
IIIC
13
IV IVB 3 1 4
1
3
5
17
215

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
12.3. Opis interwencji
12.3.1. Obrazowanie PET-CT
Hauth 2005
Badanie PET-CT przeprowadzono za pomocą aparatu Biograph TM (Siemens Medical Solu-
tions). Badanie wykonano po 60 min od podania 350 MBq FDG. Korekta atenuacji dokonana
została za pomocą CT. Obrazowano całe ciało. Obrazy PET wykonano w sześciu pozycjach
stołu po 4 min każda. Obraz PET oceniało dwóch specjalistów medycyny nuklearnej, obrazy
CT oceniało dwóch specjalistów radiologów, obraz PET-CT oceniali w ramach konsensusu
wszyscy wymienieni specjaliści.
Makhija 2001
Badanie PET-CT zostało przeprowadzone za pomocą prototypowego kombinowanego
skanera składającego się z ECAT ART PET (CTI PET Systems) oraz Somatom AR.SP CT (Siemens
Medical Systems). Obrazowania miednicy i jamy brzusznej dokonano 1 godzinę po dożylnym
podaniu 6–8 mCi FDG. W składowej CT badania u 2 pacjentek wykorzystano kontrast doust-
ny, a u 4 dynamiczną iniekcję dożylną kontrastu. Korekta atenuacji dokonana została za po-
mocą składowej CT. Oceny obrazów PET-CT dokonała grupa specjalistów radiologów i spe-
cjalistów medycyny nuklearnej. Zmiany o wartości SUV ≥ 2,5 zostały uznane za podejrzane
o złośliwość. Badacze oceniający obrazy PET-CT mieli dostęp do danych klinicznych.
12.3.2. Porównywany test diagnostyczny
Hauth 2005
Badanie CT wykonano przy użyciu Somatom Emotion (Siemens Medical Solutions). Pa-
cjentkom podano dożylnie i doustnie środki kontrastujące. Obrazy oceniało dwóch specjali-
stów radiologów. Brak danych na temat zaślepienia badaczy.
Makhija 2001
Badanie CT. Brak danych na temat sposobu przeprowadzenia badania i użytego sprzętu
oraz sposobu oceny wyników.
12.3.3. Test referencyjny
W badaniu Hauth 2005 u 5 z 11 pacjentek z nawrotem choroby wykonano badanie histo-
patologiczne po zabiegu operacyjnym, które stanowiło test referencyjny. Pozostałe chore
poddane zostały 6-miesięcznej obserwacji, obejmującej wszystkie dostępne dane kliniczne
216

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
(badanie lekarskie, komplet badań laboratoryjnych łącznie z antygenem CA 125 oraz bada-
nia PET-CT i CT).
W badaniu Makhija 2001 testem referencyjnym była ocena histopatologiczna po zabiegu
chirurgicznym.
12.4. Wyniki
12.4.1. Skuteczność diagnostyczna
Wyniki obrazowania całego ciała badaniami PET-CT i CT z kontrastem w badaniu Hauth
2005 były następujące:
• PET-CT dało dodatni wynik we wszystkich potwierdzonych przypadkach wystąpienia
raka – 11 pacjentów; we wszystkich przypadkach ujemnego wyniku badania PET-CT
nie stwierdzono testem referencyjnym obecności nawrotu choroby;
• CT z kontrastem wykryło nowotwór u 8 z 11 rzeczywiście chorych; wynik ujemny bada-
nia CT był prawdziwy u 8 pacjentów i fałszywy u 3.
Tabela 92.
Liczby pacjentów z wynikiem TP, FP, FN i TN w badaniu Hauth 2005
Badanie
PET-CT CT
TP FP FN TN TP FP FN TN
Hauth 2005 11 0 0 8 8 0 3 8
W tabeli 93 przedstawiono obliczone parametry, opisujące skuteczność diagnostyczną
PET-CT oraz CT w wykrywaniu nawrotu raka jajnika.
Tabela 93.
Wyniki dotyczące skuteczności diagnostyki PET-CT oraz CT w ocenie nawrotów raka jajnika
Wyniki / parametry
PET-CT CT
Istotność statystyczna różnicy
między grupami*
Se (95% CI) 100% (72; 100) 73% (39; 94) p = 0,25
Sp (95% CI) 100% (63; 100) 100,0% (63; 100) NS
Acc (95% CI) 100% (82; 100) 84% (60; 97) p = 0,25
LR+ (95% CI) 17,25 (1,16; 255,73) 12,75 (0,84; 193,18) -
LR- (95% CI) 0,04 (0,003; 0,67) 0,31 (0,13; 0,76) -
DOR (95% CI) 391,00 (7,03; 21756,1) 41,29 (1,84; 927,50) -
* wartość p dla testu chi-kwadrat (McNemara) z korektą Yatesa
217

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Czułość badania PET-CT wyniosła 100% (95% CI: 72; 100), a badania CT 73% (95% CI: 39;
94). Oznacza to, że PET-CT prawidłowo wykryło nawrót raka we wszystkich przypadkach, na-
tomiast CT wykryło zmiany jedynie u 73% wszystkich pacjentów, u których wystąpił nawrót.
Swoistość PET-CT i CT wyniosła 100% (95% CI: 63; 100). Oznacza to, że u wszystkich pacjen-
tów bez nawrotu wynik zarówno PET-CT, jak i CT był ujemny.
Dokładność PET-CT wyniosła 100% (95% CI: 82; 100), co oznacza, że wszyscy pacjenci zo-
stali prawidłowo zdiagnozowani. Dokładność badania CT wyniosła 84% (95% CI: 60; 97), co
oznacza, że diagnoza była trafna u 84% pacjentów.
Różnice między grupami dla powyższych parametrów nie były istotne statystycznie.
Obliczony dla PET-CT wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego wynosi 17,25 (95% CI:
1,16; 255,73), zatem prawdopodobieństwo uzyskania wyniku dodatniego u osób z nawrotem
choroby jest 17,25 razy większe niż prawdopodobieństwo u osób bez nawrotu. Obliczony dla
tomografii komputerowej wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego jest równy 12,75 (95%
CI: 0,84; 193,18). Oznacza to, że prawdopodobieństwo uzyskania wyniku dodatniego wśród
pacjentów z nawrotem choroby jest 12,75 razy większe od prawdopodobieństwa, jakie istnie-
je u osób, u których nie wystąpił nawrót choroby.
Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego obliczony dla metody PET-CT wynosi 0,04 (95%
CI: 0,003; 0,67), co oznacza, że prawdopodobieństwo uzyskania wyniku ujemnego u osób
z nawrotem raka jajnika stanowi 0,04 prawdopodobieństwa, jakie istnieje u osób bez nawro-
tu. Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego obliczony dla tomografii komputerowej jest
równy 0,31 (95% CI: 0,13; 0,76), zatem prawdopodobieństwo uzyskania wyniku ujemnego
wśród pacjentów z nawrotem raka odpowiada 0,31 tego prawdopodobieństwa u osób bez
nawrotu.
Diagnostyczny iloraz szans obliczony dla metody PET-CT wyniósł 391,00 (95% CI: 7,03;
21756,1). Oznacza to, że szansa wystąpienia wyniku dodatniego jest 391 razy większa wśród
pacjentów z nawrotem raka w porównaniu z szansą, jaka istnieje w grupie osób, u których nie
wykryto nawrotu przy użyciu testu referencyjnego. Diagnostyczny iloraz szans w przypadku CT
jest równy 41,29 (95% CI: 1,84; 927,50), co oznacza, że szansa wystąpienia wyniku dodatniego
wśród pacjentów, u których na podstawie testu referencyjnego stwierdzono nawrót raka, jest
41,29 razy większa niż szansa wśród pacjentów, którzy nie mieli nawrotu choroby.
Badanie CT wykryło raka jajnika w 12 lokalizacjach, natomiast PET-CT w 18. W czterech
z sześciu przypadków wznowy miejscowej lub zajęcia węzłów chłonnych miednicy, wykrytych
w PET-CT, badanie CT było ujemne. Ponadto CT nie wykryła przerzutów zlokalizowanych
w ścianie klatki piersiowej i przeponie, które zostały odnalezione za pomocą PET-CT.
218

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 94.
Lokalizacje zmian wykrytych w PET-CT i CT – badanie Hauth 2005
Lokalizacja guza PET-CT CT
Miejscowa wznowa 3 1
Przerzuty do węzłów chłonnych
miednicy
Przerzuty do okołoaortalnych,
śródpiersiowych i szyjnych
węzłów chłonnych
3 1
6 6
Przerzuty odległe 4 2
Nacieczenie otrzewnej 2 2
Suma 18 12
W badaniu Makhija 2001 obrazowaniem PET-CT wykryto nowotwór u 5 pacjentek. Nato-
miast CT pozwoliło na wykrycie u jednej pacjentki raka jajnika oraz przypadkowo u innej pa-
cjentki torbieli wątroby bez związku z nowotworem.
Zgodnie z testem referencyjnym wszyscy badani pacjenci mieli nawrót raka. Metoda PET-
CT nie wykryła 3 z 8 przypadków raka, natomiast CT nie wykryło 7 z 8 nawrotów.
Tabela 95.
Liczby pacjentów z wynikiem TP, FP, FN i TN w badaniu Makhija 2001
Badanie
PET-CT CT
TP FP FN TN TP FP FN TN
Makhija 2001 5 0 3 0 1 0 7 0
Na podstawie danych dotyczących liczby prawidłowo i nieprawidłowo zdiagnozowanych
pacjentów obliczono czułość testów diagnostycznych.
Tabela 96.
Wyniki czułości PET-CT i CT w badaniu Makhija 2001
Parametr PET-CT CT
Istotność statystyczna
różnicy między grupami*
Se (95% CI) 63% (24; 91) 13% (0; 53) p = 0,22
* wartość p dla testu chi-kwadrat (McNemara) z korektą Yatesa
219

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Dla badania PET-CT czułość wyniosła 63% (95% CI: 24; 91), dla badania CT – 13% (95% CI:
0; 53). Oznacza to, że PET-CT wykryło 63% spośród osób z nowotworem, a CT zaledwie 13%.
Różnica w czułości PET-CT i CT, zgodnie z testem McNemara, ze względu na niewielką li-
czebność badanej populacji, nie była statystycznie istotna (p = 0,22).
Na wykresie 37 przedstawiono wyniki metaanalizy czułości testów (jedyny możliwy do zme-
taanalizowania parametr ze względu na brak pozostałych danych w badaniu Makhija 2001).
Wykres 37.
Metaanaliza czułości badania PET-CT w wykrywaniu nawrotów raka jajnika
Wynik metaanalizy czułości dla badania PET-CT wyniósł 84% (95% CI: 60; 97). Oznacza to,
że 84% pacjentek z nawrotem raka zostało prawidłowo zdiagnozowanych za pomocą PET-
CT.
Hauth 2005
Makhija 2001 0,63 (0,24, 0,91)
Wynik metaanalizy 0,84 (0,60, 0,97)
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0
Czułość (95% przedział ufności)
1,00 (0,72, 1,00)
220

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 38.
Metaanaliza czułości badania CT w wykrywaniu nawrotów raka jajnika
Hauth 2005 0,73 (0,39, 0,94)
Makhija 2001 0,13 (0,00, 0,53)
Wynik metaanalizy
Wynik metaanalizy czułości dla badania CT wyniósł 47% (95% CI: 24; 71). Oznacza to, że
47% pacjentek z nawrotem raka zostało prawidłowo zdiagnozowane za pomocą CT.
Zestawienie wyników metaanalizy czułości w badaniach PET-CT i CT zostało umieszczone
w tabeli 97.
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0
Tabela 97.
Metaanaliza czułości PET-CT i CT w wykrywaniu nawrotów raka jajnika
Wyniki / parametry PET-CT CT
Se (95% CI) 84% (60; 97) 47% (24; 71)
Czułość badania PET-CT w diagnostyce nawrotów raka jajnika wynosi 84% (95% CI: 60; 97),
a czułość CT – 47% (95% CI: 24; 71).
Jak widać czułość badania PET-CT w diagnostyce nawrotów raka jajnika jest znacznie
większa niż badania CT. Duża heterogeniczność wyników badań oraz niewielka liczebność
badanych populacji obniża jednak wiarygodność ostatecznych wyników.
12.4.2. Bezpieczeństwo
Czułość (95% przedział ufności)
W żadnym z włączonych do analizy badań nie odnaleziono informacji na temat bezpie-
czeństwa stosowanych procedur diagnostycznych.
0,47 (0,24, 0,71)
221

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
12.5. Wnioski
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono dwa pierwotne badania
kliniczne (Hauth 2005 i Makhija 2001), bezpośrednio porównujące efektywność diagnostyczną
PET-CT z CT w ocenie nawrotów raka jajnika (N = 27). Testem referencyjnym było badanie
histopatologiczne lub – w przypadku braku jego dostępności – obserwacja kliniczna.
Badanie PET-CT charakteryzuje się wyższą czułością niż CT z kontrastem. Czułość badania
PET-CT jest równa 84% (95% CI: 60; 97), natomiast czułość badania CT – 47% (95% CI: 24; 71).
Swoistość badanych metod, oceniana tylko w badaniu Hauth 2005, wyniosła zarówno dla
badania PET-CT, jak i CT 100% (95% CI: 63; 100). Oznacza to, że oceniane metody obrazowa-
nia we wszystkich przypadkach rzeczywistego braku nawrotu nowotworu prawidłowo dały
wynik ujemny.
Dostępne dane wskazują na wyższość diagnostyki PET-CT nad obrazowaniem za pomocą
CT z kontrastem. Mała liczebność populacji w badaniach źródłowych wpływa na obniżenie
wiarygodności analizy.
222

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
13. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKTYWNOŚCI PET-CT
Z KONWENCJONALNYMI METODAMI OBRAZOWANIA
W OCENIE RAKA TARCZYCY
13.1. Porównawcza analiza efektywności klinicznej PET-CT
z konwencjonalnymi metodami obrazowania (CT/MRI
i scyntygrafią całego ciała z użyciem I 131) w diagnostyce
nawrotu raka tarczycy
13.1.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych
W wyniku przeszukiwania baz informacji medycznych odnaleziono 2 pierwotne badania
kliniczne, porównujące efektywność diagnostyczną badania PET-CT z innymi metodami obra-
zowania (CT/MRI i scyntygrafią całego ciała z użyciem I 131 ) w diagnostyce nawrotów raka
tarczycy (Zimmer 2003, Nahas 2005). Badanie Zimmer 2003 było badaniem prospektywnym,
natomiast badanie Nahas 2005 polegało na retrospektywnej analizie wpływu dodatkowych
informacji uzyskanych w wyniku wykonania badania PET-CT na zmianę wcześniejszego planu
leczenia u pacjentów obserwowanych w kierunku nawrotu raka tarczycy.
13.1.2. Opis populacji
Do obu badań włączono dorosłych pacjentów z potwierdzonym histologicznie zróżnico-
wanym rakiem tarczycy. Wszyscy pacjenci pozostawali w obserwacji po uprzednim standar-
dowym leczeniu (tyreoidektomia i ablacja tarczycy przy użyciu jodu 131). U większości pa-
cjentów (88%) w badaniu Zimmer 2003 i u wszystkich pacjentów w badaniu Nahas 2005
stwierdzono raka brodawkowatego; w badaniu Zimmer 2003 uczestniczyli również pacjenci
z rakiem pęcherzykowym i rdzeniastym tarczycy. U wszystkich pacjentów biorących udział
w badaniu Zimmer 2003 podejrzewano nawrót raka tarczycy z powodu narastającego lub
przekraczającego górną granicę normy stężenia tyreoglobuliny lub aktywności kalcytoniny
we krwi, pomimo ujemnego wyniku scyntygrafii całego ciała z użyciem I 131 . Za górną granicę
normy przyjęto stężenie tyreoglobuliny we krwi 1,0 ng/mL (u pacjentów leczonych supresyj-
nymi dawkami hormonów tarczycy) lub 10 ng/mL (gdy nie stosowano supresyjnych dawek
hormonów tarczycy), lub aktywność kalcytoniny w osoczu >4 pg/ml.
W badaniu Nahas 2005 autorzy nie podali wartości granicznych dla markerów nawrotu,
w badaniu tym podejrzenie nawrotu ustalano na podstawie całokształtu obrazu klinicznego
i badań dodatkowych.
W tabeli 98 przedstawiono charakterystykę wyjściową pacjentów włączonych do po-
szczególnych badań.
223

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 98.
Charakterystyka wyjściowa pacjentów włączonych do badań
Parametr Zimmer 2003 Nahas 2005
Liczebność populacji 8 33
Średnia wieku (zakres)
53,6
(SD 20,7)
43,8
(12–72)
Odsetek mężczyzn 12,5% 39,4%
Odsetek pacjentów leczonych
operacyjnie z powodu nawrotu
raka tarczycy
Średnia liczba zabiegów
operacyjnych w przeliczeniu na
pacjenta przed wykonaniem
PET-CT
Odsetek pacjentów z ujemnym
wynikiem scyntygrafii tarczycy
Odsetek pacjentów leczonych
supresyjnymi dawkami
hormonów tarczycy
Średnie stężenie tyreoglobuliny
w surowicy krwi, ng/ml (zakres)
bd 66,7%
bd 1,5
bd 75,7%
Bd 67%
95,2*
(2,5–747)
70,0**
(1,2–629)
* wartość obliczona dla 7 pacjentów ze zróżnicowanym rakiem tarczycy, pominięto jednego pacjenta z rakiem
rdzeniastym tarczycy
** wartość obliczona dla 26 pacjentów; u 5 pacjentów tyreoglobulina nieoznaczalna, u 2 – obecne przeciwciała
przeciw tyreoglobulinie
Liczebność populacji w badaniu Zimmer 2003 wynosiła 8 pacjentów, a w badaniu Nahas
2005 – 33 pacjentów. Średnia wieku w badaniu Zimmer 2003 była nieco wyższa niż w badaniu
Nahas 2005 – 53,6 (SD 20,7) vs 43,8 (zakres 12–72) roku. Odsetek mężczyzn w badaniu Zimmer
2003 wynosił 12,5%, a w badaniu Nahas 2005 – 39,4%. W badaniu Nahas 2005 67% pacjentów
było w trakcie wykonywania badania PET-CT leczonych supresyjnymi dawkami hormonów
tarczycy, natomiast autorzy badania Zimmer 2003 podają, że wszyscy badani pacjenci byli
w stanie eutyreozy.
13.1.3. Opis interwencji
13.1.3.1 Obrazowanie PET-CT
W badaniu Zimmer 2003 PET-CT wykonywano przy użyciu prototypowego skanera PET-CT
składającego się ze spiralnego tomografu komputerowego AR.SP (Siemens Medical Systems,
Erlanger, Germany) i skanera PET ECAT ART (CTI, Knoxville, TN). W badaniu Nahas 2005 użyto
urządzenia Discovery LS wyprodukowanego przez firmę General Electric.
224

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
W obu badaniach w charakterze znacznika stosowano deoksyglukozę znakowaną radio-
aktywnym fluorem F 18 . W badaniu Zimmer 2003 aktywność radioznacznika wynosiła 260 MBq,
a zakres badania obejmował szyję i klatkę piersiową. W badaniu Nahas 2005 autorzy nie po-
dają danych na temat aktywności podawanego znacznika i zakresu badania.
Badanie wykonywano około godziny po podaniu doustnym FDG. W żadnym z włączo-
nych badań nie stosowano jodowanego kontrastu dożylnie. Najpierw wykonywano badanie
CT, a następnie PET. W przypadku badania PET wykorzystywano wizualizację dwuwymiarową
(2D).
Szczegółowe dane na temat rodzaju zastosowanego w poszczególnych badaniach ska-
nera i sposobu wykonywania badania zawiera tabela 99.
Tabela 99.
Charakterystyka zastosowanego skanera i sposobu wykonywania badania PET-CT
Badanie
Zimmer 2003
Rodzaj
skanera PET-CT
skaner
prototypowy
Nahas 2005 Discovery LS
Producent
skanera PET-CT
Rodzaj
radioznacznika
- FDG dożylnie
General
Electric
Zakres
badania
szyja i klatka
piersiowa
Aktywność
radioznacznika
[MBq]
260
FDG dożylnie bd bd
Ocena badania PET-CT w obu włączonych badaniach była dokonywana przez do-
świadczonych specjalistów bez wiedzy o stanie klinicznym pacjentów i o wynikach innych
badań. Zespół składający się ze specjalistów medycyny nuklearnej i radiologii uzgadniał wy-
nik na drodze konsensusu. Wychwyt znacznika przez miąższ tarczycy oceniano wizualnie i ilo-
ściowo.
W badaniu Zimmer 2003 pacjenci z ujemnym wynikiem badania PET-CT byli obserwowani
pod kątem nawrotu; wykonywano kontrolne, seryjne badania PET-CT i scyntygrafię całego
ciała.
Autorzy badań nie podają danych na temat czasu trwania okresu obserwacji.
13.1.3.2 Porównywany test diagnostyczny
13.1.3.2.1 CT/MRI
Autorzy badania Zimmer 2003 nie podają danych dotyczących sposobu wykonywania
tomografii komputerowej (CT) i tomografii rezonansu magnetycznego (MRI) ani rodzaju uży-
tego skanera i odstępu czasu do wykonania badania PET-CT.
225

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
13.1.3.2.2 Scyntygrafia całego ciała z użyciem I 131 (I 131 WBS)
Autorzy włączonych badań nie podają danych na temat sposobu wykonywania scynty-
grafii całego ciała z użyciem I 131 (I 131 WBS) i odstępu czasu pomiędzy tym badaniem a PET-CT.
13.1.3.3 Test referencyjny
W obu włączonych badaniach weryfikacja dodatnich wyników badania PET-CT była do-
konywana w oparciu o badanie histopatologiczne materiału uzyskanego w czasie zabiegu
operacyjnego. W badaniu Zimmer 2003 zabiegowi operacyjnemu zostało poddanych
3 (37,5%), a w badaniu Nahas 2005 – 20 (61%) pacjentów.
Pozostali pacjenci zostali poddani długotrwałej obserwacji klinicznej w celu potwierdzenia
ujemnego wyniku badania PET-CT; wykonywano u nich scyntygrafię całego ciała z jodem
131 i badanie PET-CT. W żadnym z badań autorzy nie podają czasu trwania obserwacji dla
badanej kohorty.
13.1.4. Wyniki
W badaniu Zimmer 2003 autorzy oceniali skuteczność diagnostyczną obrazowania PET-CT
w wykrywaniu nawrotu choroby w grupie 8 pacjentów z potwierdzonym histologicznie rakiem
tarczycy. U 4 pacjentów wykonano przed badaniem PET-CT obrazowanie CT, które wykazało
asymetrię tkanek miękkich sugerującą nawrót choroby.
W badaniu PET-CT u 3 pacjentów z rakiem brodawkowatym tarczycy i u 1 pacjenta z ra-
kiem rdzeniastym stwierdzono 11 ognisk wzmożonego wychwytu znacznika. U 3 pacjentów,
u których dokonano weryfikacji histopatologicznej materiału uzyskanego w czasie operacji,
stwierdzono w sumie 7 ognisk wzmożonego wychwytu znacznika, 1 pacjent nie był operowa-
ny – został na podstawie wyniku badania PET-CT zakwalifikowany do chemioterapii.
W materiale pooperacyjnym w 6 spośród 8 zmian stwierdzono cechy świadczące o na-
wrocie nowotworu. Autorzy nie podają danych na temat obecności lub braku nawrotu w po-
zostałych 2 zmianach.
U pozostałych 4 pacjentów nie stwierdzono zmian patologicznych w badaniu PET-CT. Wy-
niki zostały potwierdzone w trakcie długotrwałej obserwacji klinicznej.
Liczbę pacjentów z prawdziwie dodatnim, fałszywie dodatnim, fałszywie ujemnym i praw-
dziwie ujemnym wynikiem badania PET-CT i CT/MRI w grupie pacjentów z podejrzeniem na-
wrotu raka tarczycy włączonych do badania Zimmer 2003 zawiera tabela 100. W tabeli nie
uwzględniono jednego pacjenta, u którego nie można było wykonać CT/MRI.
226

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 100.
Liczby pacjentów z wynikiem TP, FP, FN i TN w badaniu Zimmer 2003, PET-CT vs CT/MRI
Badanie
PET-CT CT/MRI
TP FP FN TN TP FP FN TN
Zimmer 2003 4 0 0 3 2 2 2 1
Parametry EBM opisujące skuteczność diagnostyczną porównywanych metod obrazowa-
nia w wykrywaniu nawrotu raka tarczycy przedstawia tabela 101.
Tabela 101.
Parametry EBM opisujące skuteczność diagnostyczną porównywanych metod obrazowania w ocenie nawrotu
choroby, PET-CT vs CT/MRI
Parametr
Se
(95% CI)
Sp
(95% CI)
LR+
(95% CI)
LR-
(95% CI)
Acc
(95% CI)
DOR
(95% CI)
Metoda diagnostyczna
PET-CT CT/MRI
100%
(40; 100)
100%
(29; 100)
7,2
(0,5; 97,8)
0,1
(0,008; 1,6)
100%
(59; 100)
63,0
(1,0; 4042,1)
* wartość p dla testu chi-kwadrat (McNemara) z korektą Yatesa
50%
(7; 93)
33%
(1; 91)
0,7
(0,2; 2,7)
1,5
(0,2; 9,8)
43%
(10; 82)
0,5
(0,02; 11,1)
Istotność statystyczna
różnicy
między porównywanymi
grupami*
p = 0,48
p = 0,48
-
-
p = 0,13
Czułość badania PET-CT w wykrywaniu nawrotu raka tarczycy wynosi 100% (95% CI: 40;
100) i jest większa niż czułość CT/MRI, która wynosi 50% (95% CI: 7; 93). Oznacza to, że praw-
dopodobieństwo wystąpienia dodatniego wyniku badania PET-CT u pacjenta, u którego
stwierdzono nawrót raka tarczycy, jest w przypadku badania PET-CT dwukrotnie większe niż
w przypadku CT/MRI i wynosi 100%. Różnica nie jest istotna statystycznie (p = 0,48).
Swoistość badania PET-CT w wykrywaniu nawrotu raka tarczycy wynosi 100% (95% CI: 29;
100) i jest większa niż swoistość badania scyntygraficznego całego ciała, która wynosi 33%
(95% CI: 1; 91). Oznacza to, że prawdopodobieństwo stwierdzenia ujemnego wyniku w przy-
padku obrazowania PET-CT u pacjenta bez nawrotu raka tarczycy wynosi 100% i jest trzykrot-
nie większe, niż prawdopodobieństwo stwierdzenia ujemnego wyniku przy użyciu CT/MRI.
Różnica nie jest istotna statystycznie (p = 0,48).
-
227

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego w przypadku badania PET-CT wynosi 7,2 (95%
CI: 0,5; 97,8) i jest wyższy niż w przypadku obrazowania CT/MRI –- 0,7 (95% CI: 0,2; 2,7). Praw-
dopodobieństwo uzyskania dodatniego wyniku testu w przypadku zastosowania badania
PET-CT u pacjenta, u którego wykryto nawrót raka tarczycy, jest ponad 7 razy większe od
prawdopodobieństwa uzyskania dodatniego wyniku testu u pacjenta, u którego nie wykryto
nawrotu raka tarczycy. W przypadku CT/MRI prawdopodobieństwo uzyskania dodatniego
wyniku obrazowania PET-CT u pacjenta, u którego wykryto nawrót raka tarczycy, stanowi 70%
tego prawdopodobieństwa, jakie stwierdzono u pacjenta, u którego nie wykryto nawrotu
raka tarczycy.
Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego w przypadku badania PET-CT wynosi 0,1 (95%
CI: 0,008; 1,6) i jest niższy niż w przypadku obrazowania CT/MRI – 1,5 (95% CI: 0,2; 9,8). W przy-
padku zastosowania badania PET-CT prawdopodobieństwo uzyskania ujemnego wyniku te-
stu u pacjenta, u którego wykryto nawrót raka tarczycy, stanowi 10% prawdopodobieństwa
uzyskania ujemnego wyniku testu u pacjenta, u którego nie wykryto nawrotu choroby.
W przypadku zastosowania CT/MRI prawdopodobieństwo uzyskania ujemnego wyniku ba-
dania u pacjenta, u którego stwierdzono nawrót raka tarczycy, stanowi 150% tego prawdo-
podobieństwa u pacjenta, u którego nie wykryto nawrotu raka tarczycy.
Dokładność badania PET-CT w wykrywaniu nawrotu raka tarczycy wynosi 100% (95% CI:
59; 100) i jest wyższa niż dokładność CT/MRI, która wynosi 43% (95% CI: 10; 82). Odsetek osób
(zarówno chorych, jak i bez stwierdzonego stanu chorobowego) prawidłowo ocenionych
badanym testem w przypadku badania PET-CT wynosi 100% i jest ponad 2 razy wyższy niż
w przypadku obrazowania CT/MRI, jednak zaobserwowana różnica, oceniana testem Mc-
Nemara, nie jest istotna statystycznie (p = 0,13).
Diagnostyczny iloraz szans dla badania PET-CT wynosi 63,0 (95% CI: 1,0; 4042,1) i jest wyższy
niż diagnostyczny iloraz szans dla obrazowania CT/MRI, który wynosi 0,5 (95% CI: 0,02; 11,1).
Oznacza to, że szansa występowania raka tarczycy u pacjenta z dodatnim wynikiem bada-
nia PET-CT jest 63 razy większa od szansy występowania choroby u pacjenta z ujemnym wyni-
kiem testu. Natomiast szansa występowania raka tarczycy u pacjenta z dodatnim wynikiem
CT/MRI stanowi 50% szansy, jaka istnieje u pacjenta z ujemnym wynikiem obrazowania
CT/MRI.
W badaniach Zimmer 2003 i Nahas 2005 porównywano skuteczność PET-CT ze scyntygrafią
całego ciała z jodem 131 w wykrywaniu nawrotu raka tarczycy. Do badania Zimmer 2003 włą-
czano pacjentów z ujemnym wynikiem scyntygrafii całego ciała z I 131 i podwyższonym stęże-
niem markerów raka tarczycy (tyreoglobulina, kalcytonina) w surowicy krwi. W badaniu Na-
has 2005 seryjne badania obrazowe i biochemiczne były wykonywane u wszystkich
włączonych pacjentów w czasie obserwacji po typowym leczeniu raka tarczycy. W badaniu
tym 20 pacjentów (61%) zakwalifikowano na podstawie całokształtu obrazu klinicznego i ba-
228

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
dań dodatkowych do zabiegu operacyjnego. Weryfikacji materiału pooperacyjnego doko-
nywał doświadczony histopatolog. Określono 36 lokalizacji anatomicznych, które zostały
ocenione przy użyciu rutynowego badania histopatologicznego. Były one zlokalizowane
głównie w łożu tarczycy i w bocznej okolicy szyi. Ponieważ autorzy badania podali wyniki
weryfikacji histopatologicznej poszczególnych zmian jedynie dla badania PET-CT, bez wy-
szczególnienia ich charakteru w badaniu scyntygraficznym, dla celów niniejszego opraco-
wania przedstawiono wyniki prawdziwie dodatnie, fałszywie dodatnie, fałszywie ujemne
i prawdziwie ujemne dla poszczególnych pacjentów.
Liczbę pacjentów przypisanych do tych grup w obu włączonych badaniach przedstawio-
no w tabeli 102.
Tabela 102.
Liczba pacjentów z wynikiem TP, FP, FN i TN we włączonych badaniach, PET-CT vs scyntygrafia całego ciała z I 131
Badanie
PET-CT Scyntygrafia całego ciała z I 131
TP FP FN TN TP FP FN TN
Zimmer 2003 4 0 0 4 0 0 4 4
Nahas 2005 16 0 3 1 4 0 15 1
W tabeli 103 przedstawiono czułość obliczoną dla porównywanych metod w poszczegól-
nych badaniach (PET-CT oraz scyntygrafia całego ciała z I 131 ).
Tabela 103.
Czułość porównywanych metod obrazowania obliczona oddzielnie dla każdego z włączonych badań, PET-CT vs
scyntygrafia całego ciała z I 131
Badanie
Se
(95% CI)
PET-CT Scyntygrafia całego ciała z I 131
Zimmer 2003 100% 0%
Nahas 2005
84%
(60; 97)
21%
(6; 46)
Czułość badania PET-CT w wykrywaniu nawrotu raka tarczycy jest w obu badaniach więk-
sza niż czułość badania scyntygraficznego całego ciała. Ze względu na charakter dostęp-
nych danych nie jest możliwe obliczenie przedziału ufności dla wyników scyntygrafii w bada-
niu Zimmer 2003.
229

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Na wykresie 39 przedstawiono metaanalizę czułości badania PET-CT w wykrywaniu nawro-
tu raka tarczycy w obu włączonych do porównania badaniach.
Wykres 39.
Metaanaliza czułości badania PET-CT w wykrywaniu nawrotu raka tarczycy
Obliczona czułość badania PET-CT wynosi 87% (95% CI: 66; 97). Prawdopodobieństwo wy-
stąpienia dodatniego wyniku badania u pacjentki, u której stwierdzono nawrót choroby,
w przypadku badania PET-CT wynosi 87%.
W tabeli 104 zebrano dane dotyczące czułości obu porównywanych metod w ocenie
nawrotów choroby.
Nahas 2005 0,84 (0,60, 0,97)
Zimmer 2003 1,00 (0,60, 1,00)
Wynik metaanalizy [fixed] 0,87 (0,66, 0,97)
Tabela 104.
Czułość porównywanych metod w ocenie nawrotu choroby, PET-CT vs scyntygrafia całego ciała z I 131
Badanie
Se
(95% CI)
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0
Metoda diagnostyczna
PET-CT Scyntygrafia całego ciała z I 131
87%
(66; 97)
0–21%
Czułość badania PET-CT wynosi 87% (95% CI: 66; 97). Prawdopodobieństwo wystąpienia
dodatniego wyniku badania PET-CT u pacjenta, u którego stwierdzono nawrót choroby, wy-
nosi 87%. Czułość scyntygrafii całego ciała z I 131 , obliczona dla każdego z włączonych badań
oddzielnie, mieści się w zakresie od 0 do 20%.
Czułość (95% przedział ufności)
230

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
W tabeli 105 przedstawiono swoistość porównywanych metod obliczoną oddzielnie dla
każdego z włączonych badań (PET-CT vs scyntygrafia całego ciała z I 131 ).
Tabela 105.
Swoistość porównywanych metod w poszczególnych badaniach, PET-CT vs scyntygrafia całego ciała z I 131
Badanie
Zimmer 2003
Nahas 2005
Sp
(95% CI)
PET-CT Scyntygrafia całego ciała z I 131
100%
(40; 100)
100%
(3; 100)
100%
(40; 100)
100%
(3; 100)
Swoistość badania PET-CT w wykrywaniu nawrotu raka tarczycy jest w obu badaniach po-
równywalna ze swoistością badania scyntygraficznego całego ciała.
Prawdopodobieństwo stwierdzenia ujemnego wyniku w przypadku każdej z porównywa-
nych metod obrazowania u pacjenta bez nawrotu raka tarczycy wynosi 100%.
Tabela 106 przedstawia dokładność diagnostyczną obliczoną dla porównywanych metod
w poszczególnych badaniach (PET-CT oraz scyntygrafia całego ciała z I 131 ).
Tabela 106.
Dokładność diagnostyczna porównywanych metod obrazowania obliczona oddzielnie dla każdego z włączonych
badań, PET-CT vs scyntygrafia całego ciała z I 131
Badanie
Zimmer 2003
Nahas 2005
Acc
(95% CI)
PET-CT Scyntygrafia całego ciała z I 131
100%
(63; 100)
85%
(62; 97)
50%
(16; 84)
25%
(9; 49)
Dokładność diagnostyczna badania PET-CT jest w obu badaniach większa niż dokładność
diagnostyczna badania scyntygraficznego całego ciała.
Na wykresie 40 umieszczono obliczoną w wyniku metaanalizy dwóch badań dokładność
diagnostyczną obrazowania PET-CT w ocenie nawrotu choroby.
231

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 40.
Metaanaliza dokładności diagnostycznej badania PET-CT
Zimmer 2003 1,00 (0,63, 1,00)
Nahas 2005 0,85 (0,62, 0,97)
Wynik metaanalizy [fixed] 0,89 (0,75, 0,97)
0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0
Dokładność diagnostyczna (95% przedział ufności)
Metaanalizę dokładności diagnostycznej badania scyntygraficznego całego ciała z I 131
w wykrywaniu nawrotu raka tarczycy umieszczono na wykresie 41.
Wykres 41.
Metaanaliza dokładności diagnostycznej badania scyntygraficznego całego ciała z I 131
Zimmer 2003 0,50 (0,16, 0,84)
Nahas 2005 0,25 (0,09, 0,49)
Wynik metaanalizy
[fixed]
0,0 0,3 0,6 0,9
Dokładność diagnostyczna (95% przedział ufności)
0,33 (0,18, 0,50)
232

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
W tabeli 107 przedstawiono dokładność diagnostyczną porównywanych metod diagno-
stycznych, obliczoną w wyniku zmetaanalizowania danych z obu włączonych badań (PET-CT
vs scyntygrafia całego ciała z I 131 ).
Tabela 107.
Dokładność diagnostyczna porównywanych metod w ocenie nawrotu choroby, PET-CT vs scyntygrafia całego ciała
z I 131
Badanie
Acc
(95% CI)
Metoda diagnostyczna
PET-CT Scyntygrafia całego ciała z I 131
89%
(75; 97)
33%
(18; 50)
Zmetaanalizowana dokładność diagnostyczna badania PET-CT w wykrywaniu nawrotu ra-
ka tarczycy wynosi 89% (95% CI: 75; 97) i jest wyższa niż dokładność scyntygrafii, która wynosi
33% (95% CI: 18; 50). Odsetek osób (zarówno chorych, jak i bez stwierdzonego stanu choro-
bowego) prawidłowo ocenionych badanym testem jest o 56 p.p. wyższy w przypadku bada-
nia PET-CT niż w przypadku scyntygrafii całego ciała z I 131 .
Tabela 108 przedstawia pozostałe parametry EBM opisujące skuteczność diagnostyczną
porównywanych metod obrazowania, obliczone w wyniku zmetaanalizowania danych z obu
włączonych badań (PET-CT vs scyntygrafia całego ciała z I 131 ).
Tabela 108.
Parametry EBM opisujące skuteczność porównywanych metod obrazowania, PET-CT vs scyntygrafia całego ciała
z I 131
Parametr
LR+
(95% CI)
LR-
(95% CI)
DOR
(95% CI)
Metoda diagnostyczna
PET-CT Scyntygrafia całego ciała z I 131
5,2
(0,9; 30,9)
0,2
(0,1; 0,6)
28,6
(2,1; 395,7)
1,4
(0,2; 9,5)
0,9
(0,6; 1,4)
1,6
(0,14; 17,7)
Wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego w przypadku badania PET-CT wynosi 5,2 (95%
CI: 0,9; 30,9) i jest wyższy niż w przypadku scyntygrafii całego ciała z I 131 – 1,4 (95% CI: 0,2; 9,5).
Prawdopodobieństwo uzyskania dodatniego wyniku testu w przypadku zastosowania bada-
nia PET-CT u pacjenta, u którego wykryto nawrót raka tarczycy, jest ponad 5 razy większe od
prawdopodobieństwa uzyskania dodatniego wyniku testu u pacjenta, u którego nie wykryto
nawrotu raka tarczycy. W przypadku scyntygrafii całego ciała prawdopodobieństwo uzyska-
233

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
nia dodatniego wyniku badania u pacjenta, u którego wykryto nawrót raka tarczycy, jest
prawie 1,5 raza większe od tego prawdopodobieństwa u pacjenta, u którego nie wykryto
nawrotu raka tarczycy.
Obliczony wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego w przypadku badania PET-CT wynosi
0,2 (95% CI: 0,1; 0,6) i jest niższy niż w przypadku badania scyntygraficznego całego ciała –
0,9 (95% CI: 0,6; 1,4). W przypadku zastosowania badania PET-CT prawdopodobieństwo uzy-
skania ujemnego wyniku testu u pacjenta, u którego wykryto nawrót raka tarczycy, stanowi
20% tego prawdopodobieństwa, jakie istnieje u pacjenta, u którego nie wykryto nawrotu cho-
roby. W przypadku zastosowania scyntygrafii prawdopodobieństwo uzyskania ujemnego wy-
niku badania u pacjenta, u którego stwierdzono nawrót raka tarczycy, stanowi 90% tego
prawdopodobieństwa u pacjenta, u którego nie wykryto nawrotu raka tarczycy.
Diagnostyczny iloraz szans dla badania PET-CT wynosi 28,6 (95% CI: 2,1; 395,7) i jest wyższy
niż diagnostyczny iloraz szans dla obrazowania scyntygraficznego całego ciała, który wynosi
1,6 (95% CI: 0,14; 17,7). Oznacza to, że szansa występowania raka tarczycy u pacjenta z do-
datnim wynikiem badania PET-CT jest ponad 28 razy większa od szansy występowania choro-
by u pacjenta z ujemnym wynikiem testu. Natomiast szansa występowania raka tarczycy
u pacjenta z dodatnim wynikiem badania PET-CT jest ponad 1,5 raza większa od szansy wy-
stępowania choroby u pacjenta z ujemnym wynikiem scyntygrafii całego ciała z I 131 .
13.1.4.1 Bezpieczeństwo
Autorzy włączonych badań nie podają danych dotyczących występowania działań nie-
pożądanych związanych z zastosowaniem obrazowania PET-CT w badanej populacji.
13.1.5. Zmiana sposobu leczenia
Autorzy badania Nahas 2005 analizowali wpływ wyniku badania PET-CT na zmianę wcze-
śniejszego planu leczenia u 33 pacjentów, którzy znajdowali się w obserwacji po standardo-
wym leczeniu brodawkowatego raka tarczycy. Celem wykrycia nawrotu wykonywano po-
wtarzane badanie fizykalne głowy i szyi ze szczególnym uwzględnieniem badania
palpacyjnego, oceny ruchomości strun głosowych oraz badania nerwów czaszkowych.
Wykonanie badania PET-CT wpłynęło na zmianę wcześniejszego planu leczenia u 13 pa-
cjentów i potwierdziło przyjęty plan leczenia u 9 pacjentów. Łącznie u 22 (67%) pacjentów
wykonanie badania PET-CT dostarczyło dodatkowych informacji, które miały wpływ na spo-
sób leczenia. Autorzy badania nie precyzują, jakie zmiany w planie leczenia spowodowało
uwzględnienie wyniku badania PET-CT u tych pacjentów.
234

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
13.1.6. Wnioski
W wyniku przeszukiwania baz informacji medycznej odnaleziono dwa pierwotne badania
kliniczne (Zimmer 2003, Nahas 2005), w których metodę PET-CT porównywano z konwencjo-
nalnymi metodami diagnostycznymi (CT/MRI i scyntygrafią całego ciała z zastosowaniem
jodu 131–WBS) w wykrywaniu nawrotu raka tarczycy (N = 41). Porównywane metody obrazo-
wania weryfikowano na podstawie oceny histopatologicznej, a w przypadku wyniku ujem-
nego – w oparciu o długoterminową obserwację kliniczną i seryjnie wykonywane badania
obrazowe.
Czułość badania PET-CT w wykrywaniu nawrotu raka tarczycy wynosi 100% (95% CI: 40;
100) i jest dwukrotnie większa niż czułość CT/MRI – 50% (95% CI: 7; 93). Różnica nie jest istotna
statystycznie (p = 0,48). Badanie PET-CT charakteryzuje się większą swoistością niż obrazowa-
nie CT i MRI w wykrywaniu nawrotu raka tarczycy; obliczone wartości wynoszą odpowiednio
100% (95% CI: 29; 100) vs 33% (95% CI: 1; 91). Różnica nie jest istotna statystycznie (p = 0,48).
Dokładność diagnostyczna badania PET-CT jest wyższa niż CT/MRI; wartości wynoszą odpo-
wiednio 100% (95% CI: 59; 100) vs 43% (95% CI: 10; 82). Różnica nie jest istotna statystycznie
(p = 0,13).
Porównując PET-CT ze scyntygrafią całego ciała z jodem 131 (I 131 WBS) można stwierdzić, że
czułość obrazowania PET-CT jest większa niż badania scyntygraficznego; obliczone wartości
wynoszą 87% (95% CI: 66; 97) dla PET-CT, natomiast w przypadku I 131 WBS mieszczą się w zakre-
sie od 0 do 21%. Swoistość PET-CT w wykrywaniu nawrotu raka tarczycy jest identyczna jak
badania scyntygraficznego całego ciała i wynosi 100%. Podobnie dokładność diagnostycz-
na badania PET-CT w wykrywaniu nawrotu raka tarczycy wynosi 89% (95% CI: 75; 97) i jest wyż-
sza niż w przypadku I 131 WBS, gdzie wynosi 33% (95% CI: 18; 50).
W jednym z włączonych badań autorzy odnotowali, że badanie PET-CT pozwoliło na
wcześniejszą zmianę planu leczenia u 22 (67%) pacjentów, którzy znajdowali się w obserwacji
po standardowym leczeniu raka tarczycy. Ponadto u części pacjentów informacje uzyskane
na podstawie badania PET-CT pozwoliły potwierdzić przyjęty plan leczenia.
Podsumowując, można stwierdzić, że metoda PET-CT charakteryzuje się wyższą skuteczno-
ścią diagnostyczną niż konwencjonalne metody obrazowania w wykrywaniu nawrotu raka
tarczycy.
235

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
13.2. Porównawcza analiza efektywności diagnostyki I 124 PET-CT
z konwencjonalnymi metodami obrazowania (CT, scyntygrafią
całego ciała z użyciem I 131 i USG) w pierwotnej
ocenie zaawansowania klinicznego zróżnicowanego raka
tarczycy
13.2.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych
W wyniku przeszukiwania baz informacji medycznych odnaleziono jedno pierwotne, pro-
spektywne badanie kliniczne (Freudenberg 2004), porównujące skuteczność diagnostyczną
badania PET-CT z innymi metodami obrazowania (komputerową tomografią rentgenowską,
scyntygrafią całego ciała z użyciem I 131 i badaniem ultrasonograficznym) w pierwotnej oce-
nie zaawansowania klinicznego zróżnicowanego raka tarczycy.
13.2.2. Opis populacji
Do badania Freudenberg 2004 włączono 12 pacjentów ze zróżnicowanym rakiem tarczy-
cy, którzy zostali zakwalifikowani do ablacji tarczycy przy użyciu radioaktywnego jodu 131.
Średnia wieku pacjentów wynosiła 59 (zakres 31–76) lat; odsetek mężczyzn – 58,3%. U 3 pa-
cjentów potwierdzono histologicznie raka pęcherzykowego tarczycy, u 9 – raka brodawko-
watego tarczycy. 11 pacjentów było ocenianych w fazie pooperacyjnej po tyreoidektomii
w warunkach maksymalnej stymulacji TSH (średnia aktywność hormonu we krwi 52 mU/l, SD
21). Jeden pacjent, u którego stwierdzono przerzut do płuca, był oceniany po egzogennej
stymulacji rekombinowanym ludzkim TSH. Stwierdzono, że u wszystkich pacjentów wydzielanie
jodu z moczem utrzymuje się w granicach fizjologicznych (128 µg/l, SD 50). U 6 pacjentów
stężenie tyreoglobuliny we krwi było podwyższone; u żadnego nie stwierdzono podwyższone-
go stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych.
nia.
W tabeli 109 przedstawiono charakterystykę wyjściową pacjentów włączonych do bada-
Tabela 109.
Charakterystyka wyjściowa pacjentów włączonych do poszczególnych badań
Parametr Freudenberg 2004
Liczebność populacji 12
Średnia wieku (zakres)
59
(31–76)
Odsetek mężczyzn 58,3%
236

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Odsetek pacjentów po tyreoidektomii 100%
Odsetek pacjentów z podwyższonym stężeniem
tyreoglobuliny
Stężenie tyreoglobuliny w surowicy krwi, ng/ml
(zakres)
Odsetek pacjentów diagnozowanych
w warunkach maksymalnej stymulacji TSH
Odsetek pacjentów z cechą pT1/ pT2/ pT3/ pT4**
wg klasyfikacji AJCC
50%
27,9*
(0,4–122)
91,6%
0/33%/17%/50%
* wartość obliczona dla 11 pacjentów
** pT1 – guz

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Ocena badania PET-CT była dokonywana przez doświadczonych specjalistów bez wiedzy
o stanie klinicznym pacjentów i o wynikach innych badań. Zespół 2 lekarzy medycyny nukle-
arnej i 2 radiologów uzgadniał wynik na drodze konsensusu. Wychwyt znacznika przez miąższ
tarczycy oceniano wzrokowo i ilościowo.
Walidacja wyników badania PET-CT nie była możliwa dla wszystkich przypadków, ponie-
waż większość zmian nie była poddawana biopsji. W związku z tym przyjęto, że intensywna
ogniskowa akumulacja znacznika, przekraczająca normalny wychwyt 5 razy lub więcej, sta-
nowi wskaźnik obecności guza lub przetrwałej tkanki tarczycy. To kryterium zostało potwier-
dzone badaniem histopatologicznym w 6 przypadkach (na 69 wszystkich zmian).
13.2.3.2 Porównywany test diagnostyczny
Autorzy badania podają, że wszystkie badania obrazowe wykonywane w celu oceny za-
awansowania choroby przeprowadzono w ciągu 2 tygodni. Oceny badań dokonywało
2 doświadczonych radiologów, którzy uzgadniali wynik na drodze konsensusu.
13.2.3.2.1 Tomografia komputerowa
Tomografię komputerową wykonywano w typowy sposób; nie stosowano jodowanego
kontrastu dożylnie. Autorzy nie podają danych na temat rodzaju użytego do badania skane-
ra CT.
13.2.3.2.2 Scyntygrafia całego ciała z użyciem I 131
Wysokodawkową scyntygrafię całego ciała z użyciem I 131 (I 131 WBS) wykonywano przy uży-
ciu dwugłowicowej gamma-kamery. Do wykonania badania użyto urządzenia Bodyscan
wyprodukowanego przez firmę Siemens (Erlangen, Germany). Badanie wykonano w ciągu 5–
8 dni po podaniu jodu 131; aktywność radioznacznika wynosiła 3000 MBq.
13.2.3.2.3 Badanie ultrasonograficzne szyi
Badanie ultrasonograficzne wykonywano przy użyciu ultrasonografu Ultrasound Sonoline
Elegra (Siemens, Erlangen, Germany). Do oceny zajęcia węzłów stosowano kryteria Görgesa,
które obejmują Solbiati-Index (stosunek największego do najmniejszego wymiaru węzła), struk-
turę wewnętrzną węzła oraz schemat unaczynienia.
13.2.3.3 Metoda referencyjna
Do weryfikacji wyników badań w przypadku 6 (8,6%) zmian wykorzystano badanie histopa-
tologiczne. W przypadku gdy takie dane nie były dostępne, zespół składający się z doświad-
czonych specjalistów (2 radiologów i 2 lekarzy medycyny nuklearnej) opracowywał konsen-
sus oparty na wszystkich dostępnych danych klinicznych i wynikach badań obrazowych
(włączając wyniki I 131 WBS i USG). Był on opracowywany oddzielnie dla każdego pacjenta
z uwzględnieniem obecności lub braku choroby i ilości oraz lokalizacji zmian.
238

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
13.2.4. Wyniki
W badaniu Freudenberg 2004 autorzy przedstawili dane dotyczące skuteczności porów-
nywanych metod obrazowania w odniesieniu do oceny stopnia zaawansowania choroby.
Oceniano liczbę wykrytych zmian w poszczególnych lokalizacjach i skuteczność diagno-
styczną w porównaniu z metodą referencyjną.
W tabeli 111 przedstawiono liczbę zmian wykrytych przy użyciu poszczególnych metod
obrazowania z wynikami określającymi efektywność diagnostyczną testów.
Tabela 111.
Liczba zmian wykrytych za pomocą porównywanych metod obrazowania i testu referencyjnego w przypadku
poszczególnych cech kwalifikacji TNM
Parametr
Guz
pierwotny (T)
Przerzuty do
węzłów
chłonnych
(N)
Przerzuty
odległe (M)
I 124 PET-CT I 131 WBS CT USG
TP FP FN TN TP FP FN TN TP FP FN TN TP FP FN TN
17 0 0 - 17 0 0 - 6 1 11 - 8 0 9 - 17
6 0 0 - 5 0 1 - 3 1 3 - 2 0 4 - 6
46 1 0 - 35 2 11 - 30 2 16 - - - - - 46
Łącznie 69 1 0 - 57 2 12 - 39 4 30 - - - - - 69
* Re – metoda referencyjna
Na podstawie dostępnych danych obliczono czułość poszczególnych metod obrazowa-
nia w ocenie zmian dla każdej cechy oraz łącznie. Dane te zostały zebrane w tabeli 112.
Tabela 112.
Czułość metod diagnostycznych w wykrywaniu zmian w przypadku poszczególnych cech kwalifikacji TNM, I 124 PET-
CT vs metody konwencjonalne (CT, I 131 WBS, USG)
Metoda
obrazowania
I 124 PET-CT
I 131 WBS
CT
USG
Czułość metody w ocenie zmian
w poszczególnych lokalizacjach (95% CI)
T N M
100%
(80; 100)
100%
(80; 100)
35%
(14; 62)
47%
(23; 72)
100%
(54; 100)
83%
(36; 100)
50%
(12; 88)
33%
(4; 78)
* wartość p dla testu chi-kwadrat (McNemara) z korektą Yatesa
100%
(92; 100)
76%
(61; 87)
65%
(50; 79)
-
Czułość
metody
w ocenie
zmian
niezależnie od
lokalizacji
100%
(94; 100)
83%
(72; 91)
57%
(44; 68)
43%
(23; 66)
Re
*
Istotność statystycznaróżnicy:
PET-CT vs
metoda porównywana*
(ocena zmian
niezależnie od
lokalizacji)
-
p < 0,01
p < 0,01
p < 0,01
239

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Czułość I 124 PET-CT w ocenie guza pierwotnego wynosi 100% (95% CI: 80; 100) i jest taka
sama, jak czułość I 131 WBS. Prawdopodobieństwo wykrycia guza pierwotnego przy użyciu ba-
dania I 124 PET-CT wynosi 100% i jest większe niż w przypadku CT i USG; czułości dla tych badań
wynoszą odpowiednio 35% (95% CI: 14; 62) i 47% (95% CI: 23; 72).
Czułość I 124 PET-CT w ocenie zmian w węzłach chłonnych wynosi 100% (95% CI: 54; 100)
i jest większa niż czułość metod konwencjonalnych; czułość I 131 WBS, CT i USG wynosi odpo-
wiednio 83% (95% CI: 36; 100), 50% (95% CI: 12; 88) i 33% (95% CI: 4; 78). Oznacza to, że praw-
dopodobieństwo wykrycia zmiany w tej lokalizacji za pomocą I 124 PET-CT wynosi 100%, nato-
miast przy zastosowaniu I 131 WBS, CT lub USG – odpowiednio 83%, 50% i 33%.
I 124 PET-CT charakteryzuje się większą czułością w wykrywaniu przerzutów odległych niż I 131
WBS i USG; prawdopodobieństwo wykrycia przerzutów odległych za pomocą I 124 PET-CT wy-
nosi 100% (95% CI: 92; 100), natomiast w przypadku I 131 WBS i CT czułość wynosi odpowiednio
76% (95% CI: 61; 87) i 65% (95% CI: 50; 79).
Stwierdzono również ogólnie większą czułość I 124 PET-CT w porównaniu z metodami kon-
wencjonalnymi (I 131 WBS, CT i USG) w ocenie zaawansowania klinicznego raka tarczycy.
Prawdopodobieństwo wykrycia zmiany potwierdzonej testem referencyjnym za pomocą
I 124 PET-CT niezależnie od lokalizacji wynosi 100% (95% CI: 94; 100) i jest większe niż w przypadku
I 131 WBS, CT i USG; wartości czułości obliczone dla tych metod wynoszą odpowiednio: 83%
(95% CI: 72; 91), 57% (95% CI: 44; 68) i 43% (95% CI: 23; 66). W każdym przypadku różnice mię-
dzy PET-CT a badaniem porównywanym są istotne statystycznie (p < 0,01; test McNemara).
13.2.4.1 Bezpieczeństwo
Autorzy badania nie podają danych na temat występowania działań niepożądanych
w związku z zastosowaniem obrazowania PET-CT w badanej kohorcie.
13.2.5. Wnioski
W wyniku przeszukiwania baz informacji medycznej odnaleziono jedno pierwotne, pro-
spektywne badanie kliniczne (Freudenberg 2004), porównujące efektywność diagnostyczną
badania PET-CT z użyciem I 124 z konwencjonalnymi metodami diagnostycznymi (CT, scynty-
grafią całego ciała z użyciem I 131 i badaniem ultrasonograficznym) w ocenie zaawansowa-
nia klinicznego raka tarczycy (N = 12). Wszystkie testy weryfikowano w oparciu o ocenę histo-
patologiczną i konsensus opracowany na podstawie wykonanych badań obrazowych.
Czułość I 124 PET-CT w ocenie guza pierwotnego (cecha T) wynosi 100% (95% CI: 80; 100)
i jest taka sama, jak czułość scyntygrafii całego ciała z użyciem I 131 (I 131 WBS), wyższa nato-
miast w porównaniu z obrazowaniem CT i badaniem USG – odpowiednio 35% (95% CI: 14; 62)
i 47% (95% CI: 23; 72).
240

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Biorąc pod uwagę ocenę zajęcia węzłów chłonnych (cecha N), stwierdzono, że I 124 PET-
CT charakteryzuje się najwyższą czułością. Wartości te wynoszą dla PET-CT – 100% (95% CI: 54;
100), dla I 131 WBS – 83% (95% CI: 36; 100), dla CT – 50% (95% CI: 12; 88) i dla USG – 33% (95% CI:
4; 78).
Badanie I 124 PET-CT charakteryzuje się wyższą czułością w wykrywaniu przerzutów odle-
głych (cecha M) niż I 131 WBS i USG; obliczone wartości wynoszą odpowiednio 100% (95% CI:
92; 100), 76% (95% CI: 61; 87) i 65% (95% CI: 50; 79).
Łącznie czułość obrazowania PET-CT w ocenie zaawansowania klinicznego raka tarczycy,
niezależnie od lokalizacji, wynosi 100% (95% CI: 94; 100) i jest większa niż w przypadku I 131 WBS,
CT i USG; wartości obliczone dla tych metod wynoszą odpowiednio 83% (95% CI: 72; 91), 57%
(95% CI: 44; 68) i 43% (95% CI: 23; 66). Różnice między PET-CT a badaniem porównywanym są
w każdym przypadku istotne statystycznie (p < 0,01).
Podsumowując, można stwierdzić, że metoda I 124 PET-CT charakteryzuje się wyższą sku-
tecznością diagnostyczną niż konwencjonalne metody obrazowania w pierwotnej ocenie
zaawansowania klinicznego zróżnicowanego raka tarczycy.
241

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
14. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKYWNOŚCI PET-CT
Z INNYMI METODAMI DIAGNOSTYCZNYMI W OCENIE
NOWOTWORÓW GŁOWY I SZYI
14.1. Diagnostyka nowotworów złośliwych głowy i szyi
(zmian pierwotnych, nawrotów po leczeniu, przerzutów
do szyjnych węzłów chłonnych z nieznanego ogniska
pierwotnego)
14.1.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono jedno pierwotne badanie
(Branstetter 2005), bezpośrednio porównujące skuteczność diagnostyczną PET-CT z CT w przy-
padku diagnostyki nowotworów złośliwych głowy i szyi (zmian pierwotnych, nawrotów
po leczeniu, przerzutów do szyjnych węzłów chłonnych z nieznanego ogniska pierwotnego).
14.1.2. Opis populacji
Badanie Branstetter 2005 jest prospektywną próbą kliniczną, którą stanowiło 65 kolejnych
pacjentów, u których dokonano badania PET-CT głowy i szyi. Chorzy skierowani zostali na
badanie w celach:
a. oceny stopnia zaawansowania znanego nowotworu (11 osób),
b. wykrycia nawrotów nowotworu w trakcie leczenia (46 osób),
c. lokalizacji nieznanego ogniska pierwotnego u chorych z zajęciem węzłów chłonnych
(8 osób).
Tabela 113 przedstawia charakterystykę badanej populacji.
Tabela 113.
Charakterystyka populacji w badaniu Branstetter 2005
Kobiety
Mężczyźni
Cel badania [osób]
Parametr Branstetter 2005
Liczebność populacji 65
Średni wiek (zakres) [lat] 63 (43–83)
Liczba [osób] 23
Średni wiek (zakres) [lat] 61 (43–83)
Liczba [osób] 42
Średni wiek (zakres) [lat] 64 (46–82)
Ocena stopnia zaawansowania 11
Wykrycie nawrotu 46
Wykrycie ogniska pierwotnego 8
242

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
14.1.3. Opis interwencji
14.1.3.1 Obrazowanie PET-CT
Badanie PET-CT zostało przeprowadzone za pomocą dwóch kombinowanych skanerów:
EXACT HR+ (CPS Innovations) i Somatom Emotion (Siemens Medical Solutions); Reveal (CTI
Medical Systems). Badanie PET-CT od podstawy czaszki do podbrzusza wykonywano 1 godzi-
nę po dożylnym podaniu 8–15 mCi (296–555 MBq) FDG. W składowej CT badania wykorzysta-
no dożylny kontrast u wszystkich pacjentów bez przeciwwskazań. Korekta atenuacji dokona-
na została za pomocą składowej CT.
Oceny obrazów PET i CT dokonały oddzielnie grupy specjalistów radiologów i specjalistów
medycyny nuklearnej zaślepione na wyniki drugiego sposobu obrazowania. Badacze ocenia-
jący łącznie obrazy PET-CT mieli dostęp do pełnych danych.
Lokalizacja została uznana za radiologicznie nieprawidłową, jeśli wystąpiło podejrzenie
guza lub niemożliwe było jego racjonalne wykluczenie.
14.1.3.2 Porównywany test diagnostyczny
Obraz CT pochodzący z badania PET-CT przeprowadzonego za pomocą dwóch kombi-
nowanych skanerów: EXACT HR+ (CPS Innovations) i Somatom Emotion (Siemens Medical
Solutions); Reveal (CTI Medical Systems). W składowej CT badania wykorzystano dożylny kon-
trast u wszystkich pacjentów bez przeciwwskazań.
14.1.3.3 Test referencyjny
Test referencyjny obejmował:
• biopsję,
• badania obrazowe (CT, PET-CT),
• obserwację kliniczną przez co najmniej 6 miesięcy; średni okres obserwacji wyniósł 8,9
miesiąca (od 6 do 12 miesięcy).
U wszystkich chorych z guzem rozpoznanie zostało potwierdzone badaniem histopatolo-
gicznym.
Obserwacja możliwa była u 64 chorych. Jeden pacjent z powodu braku odpowiedniego
okresu obserwacji został wyeliminowany z badania.
14.1.4. Wyniki
14.1.4.1 Skuteczność diagnostyczna
W badaniu Branstetter 2005 – 125 zmian zostało zidentyfikowanych u 58 pacjentów (91%).
Spośród tych 125 zmian – 20 zostało potwierdzone biopsją, 15 za pomocą dodatkowych ba-
dań obrazowych i 90 – klinicznie. Na postawie obserwacji nie wykryto żadnych dodatkowych
243

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
zmian poza tymi, które zobrazowało badanie PET-CT. Zarówno pod względem prawidłowej
diagnostyki zmian, jak i pacjentów PET-CT okazało się być statystycznie istotnie skuteczniejsze
od CT (p < 0,5); wyniki na podstawie porównania pól pod krzywymi ROC.
Tabela 114.
Wyniki obrazowania porównywanymi metodami w stosunku do testu referencyjnego – badanie Branstetter 2005 –
w przeliczeniu na liczbę zmian
Badanie
PET-CT CT
TP FP FN TN TP FP FN TN
Branstetter 2005 45 6 1 73 34 20 12 59
Tabela 115 przedstawia wyniki dotyczące skuteczności porównywanych testów w wykry-
waniu zmian (w przeliczeniu na liczbę zmian, n = 125).
Tabela 115.
Parametry skuteczności diagnostyki za pomocą porównywanych testów w badaniu Branstetter 2005 w przeliczeniu
na liczbę zmian
Parametr
Se
(95% CI)
Sp
(95% CI)
LR+
(95% CI)
LR-
(95% CI)
Acc
(95% CI)
DOR
(95% CI)
Branstetter 2005
PET-CT CT
98%
(88; 100)
92%
(84; 97)
12,88
(5,96; 27,83)
0,02
(0,003; 0,16)
94%
(89; 98)
547,50
(63,82; 4697,20)
74%
(59; 86)
75%
(64; 84)
2,92
(1,93; 4,43)
0,35
(0,21; 0,58)
74%
(66; 82)
8,36
(3,64; 19,18)
Czułość badania PET-CT wyniosła 98% (95% CI: 88; 100) a badania CT – 74% (95% CI: 59;
86). Oznacza to, że PET-CT prawidłowo wykryło zmiany w 98% przypadków, natomiast CT wy-
kryło jedynie 74% wszystkich zmian nowotworowych.
Swoistość PET-CT wyniosła 92% (95% CI: 84; 97), a CT – 75% (95% CI: 64; 84). Oznacza to, że
wynik badania PET-CT był ujemny w 92% przypadków wolnych od nowotworu. Wyniki bada-
nia CT były ujemne tylko w 75% w przypadku braku nowotworu.
244

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Dokładność PET-CT wyniosła 94% (95% CI: 89; 98), co oznacza, że 94% zmian zostało pra-
widłowo zdiagnozowanych. Dokładność badania CT wyniosła 74% (95% CI: 66; 82), co ozna-
cza, że diagnoza była trafna w przypadku 74% zmian. Różnica jest istotna statystycznie
(p < 0,05; test McNemara).
Obliczony dla PET-CT wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego wynosi 12,88 (95% CI:
5,96; 27,83), zatem prawdopodobieństwo uzyskania wyniku dodatniego w przypadku wystę-
powania ogniska nowotworu jest 12,88 razy większe niż prawdopodobieństwo wyniku dodat-
niego przy braku zmiany nowotworowej. Obliczony dla tomografii komputerowej wskaźnik
wiarygodności wyniku dodatniego jest równy 2,92 (95% CI: 1,93; 4,43). Oznacza to, że praw-
dopodobieństwo uzyskania wyniku dodatniego w przypadku występowania ogniska nowo-
tworu jest 2,92 razy większe od prawdopodobieństwa, jakie istnieje w przypadku braku zmian
nowotworowych.
Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego, obliczony dla metody PET-CT, wynosi 0,02 (95%
CI: 0,003; 0,16), co oznacza, że prawdopodobieństwo uzyskania wyniku ujemnego w przy-
padku występowania zmian nowotworowych stanowi 0,02 prawdopodobieństwa, jakie istnie-
je, kiedy brak jest ogniska nowotworu. Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego, obliczony
dla tomografii komputerowej, jest równy 0,35 (95% CI: 0,21; 0,58), zatem prawdopodobień-
stwo uzyskania wyniku ujemnego w przypadku występowania zmian nowotworowych odpo-
wiada 0,35 tego prawdopodobieństwa przy braku zmian.
Diagnostyczny iloraz szans obliczony dla metody PET-CT wyniósł 547,5 (95% CI: 63,82;
4697,20). Oznacza to, że szansa wystąpienia wyniku dodatniego jest 547,5 razy większa
w przypadku występowania zmiany nowotworowej w porównaniu z szansą, jaka istnieje
w grupie osób, u których nie wykryto zmiany przy użyciu testu referencyjnego. Diagnostyczny
iloraz szans w przypadku CT jest równy 8,36 (95% CI: 3,64; 19,18), co oznacza, że szansa wy-
stąpienia wyniku dodatniego, w przypadku kiedy wykryto zmiany na podstawie testu referen-
cyjnego, jest 8,36 razy większa niż szansa wśród pacjentów, którzy nie mieli ogniska choroby.
W badaniu nie podano wyników w przeliczeniu na pacjentów.
14.1.4.2 Bezpieczeństwo
We włączonym do analizy badaniu nie odnaleziono informacji na temat bezpieczeństwa
stosowanych procedur diagnostycznych.
14.1.5. Wnioski
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono jedno pierwotne badanie
(Branstetter 2005), bezpośrednio porównujące efektywność diagnostyczną PET-CT z CT
w przypadku diagnostyki nowotworów złośliwych głowy i szyi (zmian pierwotnych, nawrotów
245

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
po leczeniu, przerzutów do szyjnych węzłów chłonnych z nieznanego ogniska pierwotnego;
N = 65). Test referencyjny stanowiła biopsja podejrzanej zmiany oraz obserwacja kliniczna
i dodatkowe badania obrazowe.
Czułość i swoistość badania PET-CT wyniosły odpowiednio 98% (95% CI: 88; 100) i 92% (95%
CI: 84; 97), a badania CT – 74% (95% CI: 59; 86) i 75% (95% CI: 64; 84). Dokładność PET-CT wy-
niosła 94% (95% CI: 89; 98), a dokładność badania CT – 74% (95% CI: 66; 82). Różnica jest
istotna statystycznie.
14.2. Wykrywanie zajęcia kości przez raka jamy ustnej
14.2.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono jedno pierwotne badanie
(Goerres 2005), bezpośrednio porównujące skuteczność diagnostyczną PET-CT z tomografią
komputerową oraz SPECT/CT w wykrywaniu naciekania kości przez raka jamy ustnej.
14.2.2. Opis populacji
Badanie Goerres 2005 jest badaniem prospektywnym, przeprowadzonym na populacji 34
kolejnych pacjentów z rakiem jamy ustnej, u których podejrzewano na podstawie obrazu
klinicznego nacieczenie żuchwy lub kości szczęki górnej.
Wszyscy chorzy poddani zostali leczeniu chirurgicznemu, wzmocnionemu kontrastem ba-
daniu CT i SPECT/CT głowy i szyi oraz scyntygrafii kości i PET-CT wykonanym od głowy do po-
ziomu dna miednicy lub obejmującym kończyny dolne.
Odstęp pomiędzy badaniem PET-CT i SPECT/CT wynosił 0–10 dni (średnio 2,7 dnia; SD 2,4
dnia; mediana 2 dni). Różnica w czasie wykonania badania PET-CT i CT wyniosła 0–24 dni
(średnio 5 dni; SD 5,2 dnia; mediana 4 dni).
Tabela 116 przedstawia charakterystykę badanej populacji.
Tabela 116.
Charakterystyka populacji w badaniu Goerres 2005
Parametr Goerres 2005
Liczebność populacji 34
Średni wiek (zakres) [lat] 64,2 (46,0–84,6)
Kobiety [osób] 17
Mężczyźni [osób] 17
246

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Lokalizacja pierwotnego ogniska [osób]
14.2.3. Opis interwencji
14.2.3.1 Obrazowanie PET-CT
Dolny wyrostek zębodołowy 28
Górny wyrostek zębodołowy 4
Dziąsło górne w przestrzeni
zatrzonowej
Badanie PET-CT wykonano za pomocą urządzenia Discovery LS (GE Medical Systems). Po
4 godzinach głodzenia podawano pacjentom dożylnie 370 MBq FDG. Obrazowania doko-
nano 1 godzinę po podaniu FDG. Chorym podano ponadto kontrast doustny. Korekty ate-
nuacji dokonano w oparciu o obraz CT. Interpretacja obrazów dokonana została przez ba-
daczy specjalistów radiologii i medycyny nuklearnej.
14.2.3.2 Porównywany test diagnostyczny
Obrazowanie CT wykonano za pomocą aparatu Somatom VolumeZoom (Siemens). Ba-
danie wykonano od podstawy czaszki do poziomu obojczyków u chorego w pozycji na
wznak. Bezpośrednio przed rozpoczęciem badania podano dożylnie środek kontrastujący.
Scyntygrafia kości została wykonana w technice SPECT/CT przy użyciu następujących
środków obrazujących i aparatów:
• 3 godziny przed wykonaniem badania podano dożylnie środek kontrastujący Teceos
(Schering) zawierający technet 99m o aktywności 650 MBq;
• wstępne obrazowanie całego ciała wykonano za pomocą aparatu Bodyscan (Sie-
mens);
• ostatecznego obrazowania SPECT/CT dokonano na przyrządzie Hawkeye Millenium
VG8 (GE Medical Systems).
Obraz CT został wykorzystany w celu korekty atenuacji.
14.2.3.3 Test referencyjny
W badaniu Goerres 2005 wszyscy pacjenci poddani zostali zabiegowi chirurgicznej resekcji
guza oraz ocenie histopatologicznej. Zabieg obejmujący kości wykonywano tylko w przypad-
ku, kiedy jeden ze sposobów obrazowania sugerował ich zajęcie lub powstało takie podej-
rzenie podczas resekcji guza.
2
247

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
14.2.4. Wyniki
14.2.4.1 Skuteczność diagnostyczna
W badaniu Goerres 2005 oceniano skuteczność PET-CT i CT z kontrastem w wykrywaniu
naciekania kości przez nowotwory jamy ustnej. U dwóch badanych pacjentów uzyskano fał-
szywie dodatnie wyniki w badaniu PET-CT. Badanie SPECT/CT dało trzy fałszywie dodatnie
wyniki i jeden fałszywie ujemny. U jednego pacjenta wynik był fałszywie dodatni w badaniu
CT z kontrastem.
Tabela 117.
Wyniki obrazowania porównywanymi metodami w stosunku do testu referencyjnego – badanie Goerres 2005 –
w przeliczeniu na pacjentów
Badanie
PET-CT SPECT/CT CT
TP FP FN TN TP FP FN TN TP FP FN TN
Goerres 2005 12 2 0 20 11 3 1 19 11 0 1 22
W tabeli 118 przedstawiono obliczone parametry, opisujące skuteczność diagnostyczną
PET-CT, SPECT/CT oraz CT.
Tabela 118.
Parametry skuteczności diagnostyki za pomocą porównywanych testów w badaniu Goerres 2005 w przeliczeniu na
pacjentów
Parametr
Se
(95% CI)
Sp
(95% CI)
LR+
(95% CI)
LR-
(95% CI)
Acc
(95% CI)
DOR
(95% CI)
Goerres 2005
PET-CT SPECT/CT CT
100%
(74; 100)
91%
(71; 99)
8,85
(2,73; 28,65)
0,04
(0,003; 0,66)
94%
(80; 99)
205,00
(9,08; 4627,50)
92%
(62; 100)
86%
(65; 97)
6,72
(2,32; 19,51)
0,10
(0,02; 0,64)
88%
(73; 97)
69,67
(6,44; 754,16)
92%
(62; 100)
100%
(85; 100)
40,69
(2,61; 635,61)
0,12
(0,03; 0,53)
97%
(85; 100)
345,00
(13,00; 9155,10)
Czułość badania PET-CT wyniosła 100% (95% CI: 74; 100), badania SPECT/CT – 92% (95% CI:
62; 100), a badania CT – 92% (95% CI: 62; 100). Oznacza to, że PET-CT prawidłowo wykryło
248

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
naciekanie kości we wszystkich przypadkach, natomiast CT i SPECT/CT wykryły zmiany u 92%
pacjentów z naciekaniem kości. Różnice pomiędzy grupami nie są istotne statystycznie.
Swoistość PET-CT wyniosła 91% (95% CI: 71; 99), SPECT/CT – 86% (95% CI: 65; 97), natomiast
CT – 100% (95% CI: 85; 100). Oznacza to, że u wszystkich pacjentów bez zajęcia kości wynik CT
był ujemny, a w przypadku badań PET-CT i SPECT/CT odpowiednio u 91% i 86% pacjentów
bez zmian w kościach uzyskano wyniki ujemne. Różnice pomiędzy grupami nie są istotne sta-
tystycznie.
Dokładność PET-CT wyniosła 94% (95% CI: 80; 99), SPECT/CT – 88% (95% CI: 73; 97), nato-
miast CT – 97% (95% CI: 85; 100), co oznacza, że odsetki prawidłowo zdiagnozowanych pa-
cjentów wyniosły w badaniach PET-CT, SPECT/CT i CT odpowiednio 94%, 88% i 97%. Różnice
pomiędzy grupami nie są istotne statystycznie.
Obliczony dla PET-CT wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego wynosi 8,85 (95% CI: 2,73;
28,65), zatem prawdopodobieństwo uzyskania wyniku dodatniego u osób z naciekaniem
kości jest 8,85 razy większe niż prawdopodobieństwo u osób bez naciekania. Wskaźnik wiary-
godności wyniku dodatniego dla SPECT/CT wynosi 6,72 (95% CI: 2,32; 19,51), co oznacza, że
prawdopodobieństwo uzyskania wyniku dodatniego u osób z inwazją kości jest 6,72 razy
większe niż prawdopodobieństwo wyniku dodatniego u osób bez naciekania kości. Obliczony
dla tomografii komputerowej wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego jest równy 40,69
(95% CI: 2,61; 635,61). Oznacza to, że prawdopodobieństwo uzyskania wyniku dodatniego
wśród pacjentów z zajęciem kości jest 40,69 razy większe od prawdopodobieństwa, jakie ist-
nieje u osób, u których nie wystąpiło nacieczenie kości.
Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego obliczony dla metody PET-CT wynosi 0,04 (95%
CI: 0,003; 0,66), co oznacza, że prawdopodobieństwo uzyskania wyniku ujemnego u osób
z zajęciem kości stanowi 0,04 prawdopodobieństwa, jakie istnieje u osób bez zajęcia kości
przez raka jamy ustnej. Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego obliczony dla SPECT/CT jest
równy 0,10 (95% CI: 0,02; 0,64), zatem prawdopodobieństwo uzyskania wyniku ujemnego
wśród pacjentów z naciekaniem kości odpowiada 0,10 tego prawdopodobieństwa u osób
bez naciekania. Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego obliczony dla tomografii kompu-
terowej jest równy 0,12 (95% CI: 0,03; 0,53), zatem prawdopodobieństwo uzyskania wyniku
ujemnego wśród pacjentów z naciekaniem kości odpowiada 0,12 tego prawdopodobień-
stwa u osób bez naciekania.
Diagnostyczny iloraz szans obliczony dla metody PET-CT wyniósł 205,00 (95% CI: 9,08;
4627,5). Oznacza to, że szansa wystąpienia wyniku dodatniego jest 205 razy większa wśród
pacjentów z zajęciem kości w porównaniu z szansą, jaka istnieje w grupie osób, u których nie
wykryto naciekania kości przy użyciu testu referencyjnego. Diagnostyczny iloraz szans w przy-
padku SPECT/CT jest równy 69,67 (95% CI: 6,44; 754,16), co oznacza, że szansa wystąpienia
249

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
wyniku dodatniego wśród pacjentów, u których na podstawie testu referencyjnego stwier-
dzono zajęcie kości, jest 69,67 razy większa niż szansa wśród pacjentów, którzy nie mieli inwazji
kości. Diagnostyczny iloraz szans w przypadku CT jest równy 345,00 (95% CI: 13,00; 9155,10), co
oznacza, że szansa wystąpienia wyniku dodatniego wśród pacjentów, u których na podsta-
wie testu referencyjnego stwierdzono zajęcie kości, jest 345 razy większa niż szansa wśród pa-
cjentów, którzy nie mieli inwazji kości.
14.2.4.2 Bezpieczeństwo
W włączonym do analizy badaniu nie odnaleziono informacji na temat bezpieczeństwa
stosowanych procedur diagnostycznych.
14.2.5. Wnioski
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono jedno pierwotne badanie
(Goerres 2005), bezpośrednio porównujące skuteczność diagnostyczną PET-CT ze SPECT/CT
i CT w wykrywaniu naciekania kości przez raka jamy ustnej (N = 34). Testem referencyjnym
było badanie histopatologiczne po zabiegu chirurgicznym.
Czułość badania PET-CT była najwyższa i wyniosła 100% (95% CI: 74; 100), czułość badania
SPECT/CT wyniosła 92% (95% CI: 62; 100), a badania CT – 92% (95% CI: 62; 100). Swoistość PET-
CT wyniosła 91% (95% CI: 71; 99), SPECT/CT – 86% (95% CI: 65; 97), natomiast CT – 100% (95%
CI: 85; 100).
Dokładność PET-CT wyniosła 94% (95% CI: 80; 99), natomiast SPECT/CT – 88% (95% CI: 73;
97), a CT – 97% (95% CI: 85; 100), co oznacza, że odsetki prawidłowo zdiagnozowanych pa-
cjentów wyniosły w badaniach PET-CT, SPECT/CT i CT odpowiednio 94%, 88% i 97%. Różnice
w dokładności, czułości i swoistości pomiędzy badaniem PET-CT i badaniem CT oraz bada-
niem SPECT/CT w diagnostyce miejscowego zajęcia kości przez nowotwory jamy ustnej nie są
istotne statystycznie.
14.3. Wpływ diagnostyki PET-CT na zmianę schematu leczenia
14.3.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono dwa pierwotne badania
(Koshy 2005, Wild 2005), bezpośrednio porównujące skuteczność diagnostyczną badania PET-
CT z klasycznymi metodami oceny klinicznej lub obrazowej w diagnostyce raka głowy i szyi.
250

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
14.3.2. Opis populacji
Do retrospektywnego badania Wild 2005 włączono 21 kolejnych pacjentów z rakiem jamy
nosa, zatok obocznych nosa, oczodołu, dołu skrzydłowo-podniebiennego lub podskronio-
wego. Pacjenci z nowotworami w obrębie dołów podskroniowego i skrzydłowo-
podniebiennego, poddani ponownej ocenie zaawansowania klinicznego (restaging), zostali
włączeni do badania tylko, jeśli pierwotnie guz znajdował się zatokach obocznych nosa lub
w jamie nosowej. Wszystkie nowotwory zostały histologicznie potwierdzone przed wykona-
niem badań obrazowych. PET-CT było wykonywane jako dodatkowe badanie oprócz CT lub
MRI. Włączano tylko tych pacjentów, u których dostępne były, poza informacjami z badań
obrazowych, dane z obserwacji umożliwiające ocenę kliniczną. Badanie PET-CT i CT lub MRI
nie mogły być rozdzielone procedurami leczniczymi. U pacjentów wykonano 26 badań
w celu pierwotnej lub ponownej oceny zaawansowania klinicznego. 9 badań wykonano dla
pierwotnej oceny zaawansowania klinicznego, a u 15 pacjentów przeprowadzono 17 badań
dla ponownej oceny (restaging). Okres pomiędzy obrazowaniem konwencjonalnym i PET-CT
wynosił poniżej 2 tygodni. U pięciu chorych badanie PET-CT wykonano dwukrotnie.
W badaniu Koshy 2005 oceniano kolejnych 36 pacjentów z nieleczonym wcześniej rakiem
płaskonabłonkowym głowy i szyi, u których wykonano radioterapię. U wszystkich pacjentów
wykonano badanie PET-CT w ramach planowania radioterapii tego samego dnia lub w cią-
gu tygodnia od badania CT. Wszyscy pacjenci (z jednym wyjątkiem) mieli świeżo zdiagnozo-
waną chorobę nowotworową głowy i szyi. Pacjentów poddano rutynowym procedurom
obejmującym badanie lekarskie, CT z kontrastem głowy i szyi, rtg klatki piersiowej. U chorych
z przerzutami z nieznanego pierwotnego ogniska wykonano biopsje endoskopowe lub tonsil-
lektomię. Pacjenci z guzami nosogardzieli i zatok przynosowych poddani zostali badaniu MRI
głowy i szyi. Chorzy z podejrzeniem przerzutów do płuc w badaniu rtg mieli wykonane bada-
nie CT klatki piersiowej.
W tabeli 119 przedstawiono charakterystykę analizowanej populacji.
Tabela 119.
Charakterystyka populacji
Parametr Koshy 2005 Wild 2005
Liczebność populacji 36 21
Średni wiek +/-SD (zakres) [lat] 56 (32–80)
59,1+/-16,4
(16–87)
Kobiety [osób] 8 6
Mężczyźni [osób] 28 15
251

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Lokalizacja pierwotnego
ogniska [osób]
14.3.3. Opis interwencji
14.3.3.1 Obrazowanie PET-CT
Zatoka szczękowa - 9
Zatoka klinowa - 3
Oczodół lub oczodół
i zatoka sitowa
- 2
Zatoki okołonosowe 3 -
Nosogardziel 5 -
Jama nosowa - 3
Część ustna gardła 17 -
Krtań 4 -
Jama ustna 2 -
Dolna część gardła 2 -
Nieznane ognisko
pierwotne
Doły podskroniowy
i skrzydłowopodniebienny
(restaging)
3 -
- 4
Obrazowania PET-CT dokonano w badaniu Wild 2005 na skanerze Discovery LS (GE Medi-
cal Systems). Po 4 godzinach głodzenia pacjenci otrzymywali dożylnie 370 MBq FDG. Obra-
zowania dokonywano 1 godzinę po podaniu kontrastu. Obrazowanie wykonywano od głowy
do poziomu dna miednicy. Obraz CT służył do korekty atenuacji.
Skanowanie PET-CT w badaniu Koshy 2005 wykonano za pomocą Discovery LS (GE Medi-
cal Systems), po 4 godzinach głodzenia, 45 do 60 minut po podaniu dożylnie 370–440 MBq
FDG u unieruchomionych za pomocą maski pacjentów. Korekty atenuacji dokonano za po-
mocą obrazu CT. Obrazy PET-CT interpretowane były z wykorzystaniem wszelkich dostępnych
informacji klinicznych zarówno przez specjalistę radiologa, jak i specjalistę medycyny nuklear-
nej. Obrazowanie obejmowało całe ciało.
14.3.3.2 Porównywany test diagnostyczny
W badaniu Wild 2005 badania CT wykonywane były za pomocą skanera Somatom Volu-
meZoom (Siemens) z zastosowaniem dożylnego kontrastu na obszarze od podstawy czaszki
do obojczyków.
252

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wszystkie badania MRI wykonano za pomocą przyrządu 1,5 T GE Signa po podaniu dożyl-
nie kontrastu.
W badaniu Koshy 2005 badanie CT wykonano za pomocą GE light speed scanner (Gene-
ral Electric) po podaniu dożylnie kontrastu u pacjentów unieruchomionych za pomocą maski.
Standardowo badanie obejmowało głowę i szyję, jedynie u pacjentów z podejrzeniem prze-
rzutów do płuc w rtg klatki piersiowej wykonywano CT klatki piersiowej.
Ponadto pacjenci poddawani byli badaniu lekarskiemu oraz, w przypadku guzów noso-
gardzieli i zatok obocznych nosa, badaniu MRI głowy i szyi (brak danych na temat sprzętu).
14.3.3.3 Test referencyjny
W badaniu Wild 2005 u wszystkich pacjentów, u których wykryto zmiany, dokonano oceny
histopatologicznej.
W badaniu Koshy 2005 testem referencyjnym, w przypadku podejrzenia przerzutów odle-
głych lub guzów synchronicznych, było badanie histopatologiczne lub kombinacja dodat-
kowych badań obrazujących i klinicznej obserwacji. Brak danych na temat testu referencyj-
nego u pozostałych pacjentów.
14.3.4. Wyniki
14.3.4.1 Wpływ na leczenie
Tabela 120 zawiera szczegółowe zestawienie zmian w leczeniu raka głowy i szyi dokona-
nych pod wpływem informacji pochodzących z badania PET-CT.
Tabela 120.
Wpływ badania PET-CT na zmianę leczenia w raku głowy i szyi
Zmiana strategii leczenia
po badaniu PET-CT
Chemioterapia
zamiast planowanej
radioterapii i interwencji
chirurgicznej
Dodatkowa lecznicza
interwencja chirurgiczna
Paliatywna radioterapia
z dodatkową
chemioterapią zamiast
leczniczej radioterapii
Dodatkowa interwencja
chirurgiczna
Koshy 2005 Wild 2005
- 1
- 1
- 1
1 1
253

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Chemioterapia zamiast
interwencji chirurgicznej
Dodatkowa
chemioterapia
Zaniechanie
chemioterapii
Zmiana schematu
chemioterapii
Dopasowanie obszaru
napromieniania
Dopasowanie dawki
promieniowania
- 2
- 1
1 -
2 -
5 2
4 -
W badaniu Wild 2005 u 2 pacjentów dopasowano obszar napromieniania zgodnie
z wynikami PET-CT. 2 pacjentów poddano chemioterapii zamiast leczeniu chirurgicznemu,
1 pacjenta leczono chemioterapią zamiast planowanej radioterapii i zabiegu chirurgicznego.
U 2 pacjentów chirurgicznie usunięto wykryte PET-CT zmiany. 1 chory leczony był chemiotera-
pią zamiast braku leczenia. 1 osoba poddana została paliatywnej chemio-radioterapii za-
miast leczniczej radioterapii.
W badaniu Koshy 2005 na podstawie obrazowania PET-CT dokonano następujących mo-
dyfikacji schematu leczenia: u 5 pacjentów dopasowano obszar napromieniania; u 4 pacjen-
tów dopasowano dawkę promieniowania; u 1 pacjenta nie podano planowanej chemiote-
rapii; u 1 pacjenta wykonano zabieg chirurgiczny obok radiochemioterapii. U pacjentów ze
zmianą schematu leczenia zwiększenie stopnia zaawansowania klinicznego w skali TNM na-
stąpiło u 5 osób, u 1 osoby stopień zaawansowania był niższy, u 3 osób nie uległ zmianie.
Tabela 121 zawiera zestawienie wyników dotyczących zmiany w schemacie leczenia
u chorych z rakiem głowy i szyi.
Tabela 121.
Zmiana w leczeniu raka głowy i szyi pod wpływem PET-CT
Badanie (N) Zmiana leczenia Potwierdzenie leczenia
Wild 2005 (21) 9 12
Koshy 2005 (36) 9 27
Zmiana strategii leczenia dokonana na podstawie wyników badania PET-CT nastąpiła
u 43% badanych pacjentów w badaniu Wild 2005 i u 25% w badaniu Koshy 2005.
254

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Na wykresie 42 przedstawiono wyniki metaanalizy danych z badań Wild 2005 i Koshy 2005
dotyczących zmiany w leczeniu.
Wykres 42.
Metaanaliza (model efektów stałych) proporcji chorych ze zmianą leczenia raka głowy i szyi po wykonaniu badania
PET-CT
Dzięki badaniu PET-CT, zastosowanemu oprócz standardowej diagnostyki, nastąpiła zmia-
na leczenia u 32% (95% CI: 21; 44) chorych z rakiem głowy i szyi. Dzięki zmienionemu leczeniu
uzyskano dodatkowe efekty zdrowotne oraz uniknięto wykonywania niepotrzebnie obciąża-
jących procedur.
Wild 2005 0,43 (0,22, 0,66)
Koshy 2005 0,25 (0,12, 0,42)
Wynik metaanalizy
14.3.4.2 Bezpieczeństwo
W żadnym z włączonych do analizy badań nie odnaleziono informacji na temat bezpie-
czeństwa stosowanych procedur diagnostycznych.
14.3.5. Wnioski
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono dwa pierwotne badania
(Wild 2005, Koshy 2005), bezpośrednio porównujące wpływ badania PET-CT na decyzję tera-
peutyczną w porównaniu ze standardowymi metodami diagnostyki w ocenie raka głowy
i szyi (CT, MRI, badanie lekarskie; N = 57).
Odsetek pacjentów ze zmianą leczenia (95% przedział ufności)
0,32 (0,21, 0,44)
W badaniu Wild 2005 testem referencyjnym była ocena histopatologiczna, natomiast
w badaniu Koshy 2005, w przypadku podejrzenia przerzutów odległych lub guzów synchro-
nicznych, wykonywano badanie histopatologiczne lub kombinację dodatkowych badań
255

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
obrazujących i klinicznej obserwacji (brak danych na temat testu referencyjnego u pozosta-
łych pacjentów).
Wynik badania PET-CT wpłynął na zmianę sposobu leczenia, w porównaniu do schematu
proponowanego po obrazowaniu konwencjonalnym, u 43% uczestników w badaniu Wild
2005 i u 25% pacjentów w badaniu Koshy 2005, łącznie w 32% (95% CI: 21; 44) przypadków.
256

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
15. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKTYWNOŚCI PET-CT
Z KONWENCJONALNYMI METODAMI OBRAZOWANIA
W DIAGNOSTYCE RAKA TRZUSTKI
15.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych
W wyniku przeszukiwania baz informacji medycznych odnaleziono jedno pierwotne, pro-
spektywne badanie kliniczne (Heinrich 2005), porównujące skuteczność diagnostyczną PET-
CT z obrazowaniem konwencjonalnym (CT z kontrastem, ERCP, MRI, EUS, diagnostyczna lapa-
roskopia) w diagnostyce raka trzustki.
15.2. Opis populacji
Do badania włączono 59 pacjentów z podejrzeniem raka trzustki. Ocena skuteczności
diagnostycznej porównywanych metod obrazowania obejmowała zarówno wykrywanie
ogniska pierwotnego raka trzustki, jak i pierwotną ocenę zaawansowania choroby.
Charakterystykę wyjściową badanej populacji przedstawia tabela 122.
Tabela 122.
Charakterystyka pacjentów włączonych do badania Heinrich 2005
PARAMETR POPULACJA
Liczba pacjentów 59
Średnia wieku w latach (zakres)
61
(40–80)
Odsetek mężczyzn (%) 50,8%
Odsetek pacjentów, u których zmiana pierwotna
była zlokalizowana w głowie trzustki
Odsetek pacjentów, u których zmiana pierwotna
była zlokalizowana w ogonie trzustki
Odsetek pacjentów, u których zweryfikowano
wyniki badań w oparciu o badanie
histopatologiczne
Odsetek pacjentów, u których stwierdzono zmiany
złośliwe
Odsetek pacjentów, u których stwierdzono zmiany
łagodne
86,4%
13,6%
88,1%
81,3%
10,2%
257

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Średni wiek badanej kohorty wynosił 61 (zakres 40–80) lat. W badaniu uczestniczyło 30
(50,8%) mężczyzn i 29 (49,2%) kobiet. U 51 (86,4%) pacjentów nowotwór zajmował głowę
trzustki, u 8 (13,6%) – ogon trzustki.
15.3. Opis interwencji
15.3.1. Obrazowanie PET-CT
Badanie PET-CT wykonywano przy użyciu systemu skanera PET-CT Discovery LS (General
Electric Medical Systems, Waukesha, WI), składającego się ze spiralnego tomografu kompu-
terowego Light Speed Plus i skanera PET Advanced NXi. Pacjenci zostali pouczeni o koniecz-
ności powstrzymania się od spożywania pokarmów przez 4–6 godzin przed wykonaniem ba-
dania. Skany wykonywano po podaniu kontrastu doustnie; nie stosowano jodowanego
kontrastu dożylnie. Jako znacznika używano deoksyglukozy znakowanej fluorem-18 o aktyw-
ności od 350 do 450 MBq. Jako pierwsze przeprowadzano badanie CT, wykonując skany
w fazie wydechu, od szczytu głowy do dna miednicy. Badanie PET wykonywano bezpośred-
nio po wykonaniu badania CT, stosując taki sam schemat badania jak w przypadku badania
CT. Czas akwizycji dla pojedynczego skanu wynosił 4 minuty.
Tabela 123 zawiera charakterystykę zastosowanego skanera PET-CT oraz sposobu wyko-
nania badania.
Tabela 123.
Charakterystyka zastosowanego skanera i sposobu wykonywania badania PET-CT
Rodzaj skanera
PET-CT
Rodzaj radioznacznika
PET
Discovery LS F 18 -deoksyglukoza
Rodzaj kontrastu
CT
podawano
kontrast doustny;
nie stosowano
kontrastu dożylnie
Zakres badania
od szczytu głowy
do dna miednicy
Aktywność radioznacznika
[MBq]
350–450 MBq
Ocena danych z badania CT była dokonywana jednocześnie przez 2 lub więcej do-
świadczonych lekarzy medycyny nuklearnej i radiologów. Autorzy badania nie podają da-
nych na temat zaślepienia badających względem danych uzyskanych w wyniku standardo-
wego obrazowania.
Interpretacja wyniku badania opierała się na zlokalizowaniu obszarów charakteryzujących
się zwiększonym wychwytem znacznika oraz na ustaleniu ich obrysu na podstawie zintegro-
wanego obrazu PET-CT. Ponadto oceniano oddzielnie obrazy CT w celu zidentyfikowania
dodatkowych zmian niewykazujących wychwytu znacznika.
258

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
15.3.2. Porównywany test diagnostyczny
Wyniki badania PET-CT porównywano z wynikami uzyskanymi przy użyciu metod konwen-
cjonalnych.
Wykonywano następujące badania: CT z kontrastem (przekroje o grubości 1–3 mm), zdję-
cie rentgenowskie klatki piersiowej, endoskopowe badanie ultrasonograficzne z biopsją aspi-
racyjną cienkoigłową (BAC) guza pierwotnego i ognisk przerzutowych, endoskopową
wsteczną cholangiopankreatografię (ERCP), seryjne oznaczenia CA 19-9 w surowicy krwi oraz
diagnostyczną laparoskopię.
Ocena zaawansowania klinicznego choroby była dokonywana w kilku etapach; na po-
czątku każdy pacjent miał wykonane zarówno CT z kontrastem, jak i badanie PET-CT. Jeśli na
podstawie tych badań został zakwalifikowany do zabiegu operacyjnego, wykonywano
w następnej kolejności pozostałe badania służące do oceny zaawansowania klinicznego
raka trzustki (endoskopowe badanie ultrasonograficzne, oznaczenia poziomu CA 19-9 we
krwi oraz diagnostyczną laparoskopię).
Mediana okresu pomiędzy wykonaniem CT z kontrastem a PET-CT wynosiła 10 dni.
15.3.3. Test referencyjny
Weryfikację wyników badań obrazowych przeprowadzono na podstawie obserwacji do-
konanych w czasie zabiegu operacyjnego i badania histopatologicznego usuniętego mate-
riału lub bioptatów.
Negatywny wynik badania u pacjenta, u którego nie wykonywano zabiegu operacyjne-
go, był potwierdzony na podstawie długoterminowej obserwacji klinicznej. Autorzy badania
podają, że mediana długości okresu obserwacji u 7 pacjentów, u których nie udało się zwe-
ryfikować histologicznie zmian w trzustce, wynosiła 15 miesięcy (zakres 6–18 miesięcy). W tym
okresie powtarzano endoskopowe badanie ultrasonograficzne z biopsją aspiracyjną cienko-
igłową i wykonywano seryjne badania CT lub MRI, potwierdzając w każdym przypadku ła-
godny charakter zmian.
15.4. Wyniki
15.4.1. Wykrywanie i ocena charakteru guza pierwotnego
Spośród 59 pacjentów, u których wykonano badanie PET-CT, u 52 udało się zweryfiko-
wać histopatologicznie wyniki metod obrazowych.
259

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Liczbę pacjentów z prawdziwie dodatnim, fałszywie dodatnim, fałszywie ujemnym i praw-
dziwie ujemnym wynikiem badania PET-CT i CT z kontrastem w grupie pacjentów z podejrze-
niem raka trzustki zawiera tabela 124.
Tabela 124.
Liczby pacjentów z wynikiem TP, FP, FN i TN w badaniu Heinrich 2005, PET-CT vs CT z kontrastem
Badanie
PET-CT CT z kontrastem
TP FP FN TN TP FP FN TN
Heinrich 2005 41 4 5 9 bd bd bd bd
Na podstawie powyższych danych obliczono parametry skuteczności diagnostycznej cha-
rakteryzujące PET-CT, które wraz z podanymi przez autorów parametrami dla CT z kontrastem
zostały przedstawione w tabeli 125.
Tabela 125.
Parametry opisujące skuteczność diagnostyczną porównywanych metod obrazowania, PET-CT vs CT z kontrastem
Parametr
(95% CI)
Se
(95% CI)
Sp
(95% CI)
Acc
(95% CI)
Metoda diagnostyczna
PET-CT CT z kontrastem
89%
(76; 96)
69%
(39; 91)
85%
(73; 93)
Istotność statystyczna
różnicy
między porównywanymi
grupami
93% p = 0,69
21% p = 0,07
bd NS
Czułość badania PET-CT w wykrywaniu guza pierwotnego wynosi 89% (95% CI: 76; 96) i jest
mniejsza niż czułość CT z kontrastem, która wynosi 93%. Różnica nie jest istotna statystycznie
(p = 0,69). Oznacza to, że prawdopodobieństwo wystąpienia dodatniego wyniku badania
PET-CT u pacjenta, u którego stwierdzono raka trzustki, jest w przypadku badania PET-CT
o 4 p.p. mniejsze niż w przypadku CT z kontrastem.
Swoistość badania PET-CT w wykrywaniu guza pierwotnego wynosi 69% (95% CI: 39; 91)
i jest wyższa niż swoistość CT z kontrastem – 21%. Oznacza to, że prawdopodobieństwo uzy-
skania ujemnego wyniku badania u pacjenta, u którego nie wykryto raka trzustki, wynosi dla
badania PET-CT 69% i jest ponad trzykrotnie wyższe niż w przypadku CT z kontrastem (21%).
Różnica nie jest istotna statystycznie (p = 0,07).
260

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Dokładność badania PET-CT w wykrywaniu guza pierwotnego wynosi 85% (95% CI: 73; 93).
Różnica między grupami również nie jest istotna statystycznie.
15.4.2. Ocena zaawansowania klinicznego
Autorzy badania Heinrich 2005 oceniali skuteczność diagnostyczną obrazowania PET-CT
w ocenie zaawansowania klinicznego raka trzustki.
W grupie 25 pacjentów z gruczolakorakiem trzustki, którzy zostali poddani zabiegowi ope-
racyjnemu, u 14 pacjentów stwierdzono przerzuty do węzłów chłonnych. Liczba wyników
prawdziwie dodatnich dla badania PET-CT wyniosła 3. Obliczona czułość badania PET-CT
w wykrywaniu przerzutów do węzłów chłonnych wynosi 21,4% (95% CI: 4,7; 50,8).
W grupie 46 pacjentów z potwierdzonym histologicznie rakiem trzustki u 16 pacjentów wy-
kryto przerzuty odległe, które zostały w każdym przypadku potwierdzone histologicznie.
Obrazowanie PET-CT wykazało obecność przerzutów odległych u 13 pacjentów; u 5 z nich
PET-CT było jedyną metodą, która pozwoliła wykryć obecność przerzutów odległych. W tym
przypadku przerzuty były zlokalizowane w wątrobie i węzłach chłonnych zaotrzewnowych,
ścianie jamy brzusznej, węzłach chłonnych szyjnych i płucach. U 12 pacjentów przerzuty od-
ległe wykazywały wzmożony wychwyt znacznika, w jednym przypadku stwierdzono obec-
ność zmian FDG-ujemnych w płucach, a w jednym – obecność zarówno zmian FDG-
dodatnich, jak i zmian FDG-ujemnych w płucach. U trzech pacjentów nie udało się wykryć
zmian przy użyciu PET-CT. Nie było wyników fałszywie dodatnich.
Przy zastosowaniu metod konwencjonalnych udało się wykryć zmiany u 9 pacjentów,
w 2 przypadkach przerzuty do wątroby zostały nieprawidłowo zdiagnozowane (u jednego
pacjenta z przewlekłym zapaleniem trzustki i u jednego z gruczolakiem trzustki), u 2 pacjen-
tów zmiany zostały wykryte tylko przy użyciu laparoskopii diagnostycznej, natomiast w 5 przy-
padkach zmiany udało się zdiagnozować tylko przy użyciu PET-CT.
Liczbę pacjentów z prawdziwie dodatnim, fałszywie dodatnim, fałszywie ujemnym i praw-
dziwie ujemnym wynikiem badania PET-CT i CT z kontrastem w grupie pacjentów z przerzuta-
mi odległymi raka trzustki zawiera tabela 126.
Tabela 126.
Liczby pacjentów z wynikiem TP, FP, FN i TN w ocenie obecności przerzutów odległych, PET-CT vs metody
konwencjonalne
Badanie
PET-CT Metody konwencjonalne
TP FP FN TN TP FP FN TN
Heinrich 2005 13 0 3 43 9 2 7 41
261

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 127 przedstawia parametry EBM obliczone dla porównywanych metod diagno-
stycznych w grupie pacjentów z przerzutami odległymi raka trzustki.
Tabela 127.
Parametry EBM opisujące skuteczność diagnostyczną porównywanych metod diagnostycznych, PET-CT vs metody
konwencjonalne
Parametr
Se
(95% CI)
Sp
(95% CI)
LR+
(95% CI)
LR-
(95% CI)
Acc
(95% CI)
DOR
(95% CI)
Metoda diagnostyczna
PET-CT Metody konwencjonalne
81%
(54; 96)
100%
(92; 100)
69,9
(4,4; 1111,5)
0,2
(0,1; 0,5)
95%
(86; 99)
335,6
(16,3; 6913,9)
56%
(30; 80)
95%
(84; 99)
12,1
(2,9; 50,1)
0,46
(0,3; 0,8)
85%
(73; 93)
26,4
(4,7; 148,5)
Istotność statystyczna
różnicy
między porównywanymi
grupami
p = 0,22
p = 0,48
-
-
p = 0,08
Czułość badania PET-CT w wykrywaniu przerzutów odległych wynosi 81% (95% CI: 54; 96)
i jest wyższa niż czułość konwencjonalnych metod obrazowania – 56% (95% CI: 30; 80). Praw-
dopodobieństwo wystąpienia dodatniego wyniku badania u pacjenta, u którego stwierdzo-
no przerzuty odległe w przypadku badania PET-CT jest o 25 p.p. większe niż w przypadku me-
tod konwencjonalnych. Różnica na korzyść badania PET-CT nie jest istotna statystycznie
(p = 0,22).
Zaobserwowano również różnicę na korzyść PET-CT w odniesieniu do swoistości testu. Swo-
istość badania PET-CT wynosi 100% (95% CI: 92; 100) i jest wyższa niż swoistość konwencjonal-
nych metod obrazowania, która wynosi 95% (95% CI: 84; 99). Oznacza to, że prawdopodo-
bieństwo stwierdzenia ujemnego wyniku badania PET-CT u pacjenta bez przerzutów
odległych wynosi 100% i jest o 5 p.p. większe od tego prawdopodobieństwa w przypadku
zastosowania metod konwencjonalnych. Różnice nie są istotne statystycznie (p = 0,48).
Wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego w przypadku badania PET-CT wynosi 69,9 (95%
CI: 4,4; 1111,5) i jest wyższy niż w przypadku metod konwencjonalnych – 12,1 (95% CI: 2,9;
50,1). Prawdopodobieństwo uzyskania dodatniego wyniku testu w przypadku zastosowania
badania PET-CT u pacjenta, u którego wykryto przerzuty odległe, jest prawie 70 razy większe
od prawdopodobieństwa uzyskania dodatniego wyniku testu u pacjenta, u którego nie wy-
kryto przerzutów odległych.
-
262

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
W przypadku metod konwencjonalnych prawdopodobieństwo uzyskania dodatniego wy-
niku badania u pacjenta, u którego wykryto przerzuty odległe, jest ponad 12 razy większe od
tego prawdopodobieństwa u pacjenta, u którego nie wykryto przerzutów odległych.
Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego w przypadku badania PET-CT wynosi 0,2 (95%
CI: 0,1; 0,5) i jest niższy niż w przypadku metod konwencjonalnych – 0,46 (95% CI: 0,3; 0,8).
W przypadku zastosowania badania PET-CT prawdopodobieństwo uzyskania ujemnego wyni-
ku testu u pacjenta, u którego wykryto przerzuty odległe raka trzustki, stanowi 20% prawdo-
podobieństwa uzyskania ujemnego wyniku testu u pacjenta, u którego nie wykryto przerzu-
tów odległych.
W przypadku zastosowania metod konwencjonalnych prawdopodobieństwo uzyskania
ujemnego wyniku badania u pacjenta, u którego stwierdzono przerzuty odległe, stanowi 46%
tego prawdopodobieństwa u pacjenta, u którego nie wykryto przerzutów odległych.
Dokładność badania PET-CT w wykrywaniu przerzutów odległych wynosi 95% (95% CI: 86;
99) i jest wyższa niż dokładność metod konwencjonalnych (CT, MRI i USG), która wynosi 85%
(95% CI: 73; 93). Różnica nie osiągnęła jednak istotności statystycznej (p = 0,08).
Diagnostyczny iloraz szans dla badania PET-CT przy wykrywaniu przerzutów odległych raka
trzustki wynosi 335,6 (95% CI: 16,3; 6913,9) i jest wyższy niż diagnostyczny iloraz szans dla kon-
wencjonalnych metod obrazowania – 26,4 (95% CI: 4,7; 148,5).
Autorzy badania podają, że wykonanie badania PET-CT po uprzednim zastosowaniu me-
tod konwencjonalnych do wykrywania przerzutów odległych raka trzustki podnosi czułość
diagnostyki do 88%. Różnica nie jest istotna statystycznie (p = 0,06).
15.4.3. Zmiana postępowania onkologicznego
Autorzy badania odnotowali, że u 2 pacjentów uczestniczących w badaniu dzięki zasto-
sowaniu PET-CT wykryto synchronicznego raka zgięcia esiczo-odbytniczego. Przeprowadzono
radykalną resekcję esiczo-odbytniczą u pacjenta, u którego nie wykryto przerzutów odle-
głych raka trzustki oraz jedną resekcję paliatywną synchronicznego raka odbytnicy u pacjen-
ta z przerzutem raka trzustki do ściany jamy brzusznej. Żaden z wyżej wymienionych pacjen-
tów nie miał objawów klinicznych wywołanych przez raka odbytnicy; u żadnego nie było
zmian w badaniach fizykalnych związanych z obecnością guza.
Biorąc pod uwagę tych pacjentów oraz 5 pacjentów, u których PET-CT było jedyną meto-
dą, która pozwoliła wykryć obecność przerzutów odległych, zmiana postępowania onkolo-
gicznego nastąpiła u 6 (16%; 95% CI: 6; 32) z 37 pacjentów, u których zmiany w trzustce zosta-
ły uznane za resekcyjne.
263

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
W tabeli 128 przedstawiono wpływ obu porównywanych metod na zmianę postępowania
onkologicznego u pacjentów z rakiem trzustki (ocena zaawansowania klinicznego).
Tabela 128.
Prawdopodobieństwo wystąpienia zmiany postępowania onkologicznego u pacjentów diagnozowanych
za pomocą porównywanych metod, PET-CT vs metody konwencjonalne
Parametr
Prawdopodobieństwo
zmiany
(95% CI)
Metoda diagnostyczna
PET-CT Metody konwencjonalne
33%
(20; 48)
20%
(9; 34)
Istotność statystyczna
różnicy między
porównywanymi
grupami
p = 0,03
Prawdopodobieństwo zmiany postępowania onkologicznego u pacjentów z rakiem trzust-
ki w przypadku zastosowania do oceny zaawansowania klinicznego badania PET-CT wynosi
33% (95% CI: 20; 48) i jest o 13 p.p. większe niż w przypadku zastosowania metod konwencjo-
nalnych. Różnica na korzyść badania PET-CT jest istotna statystycznie (p = 0,03).
Ponadto PET-CT charakteryzuje się większą skutecznością w określaniu charakteru zmiany
w związku z dokładnym anatomicznym odwzorowaniem jej obrysu.
15.4.4. Bezpieczeństwo
Autorzy badania nie podają danych dotyczących występowania działań niepożądanych
u pacjentów diagnozowanych przy zastosowaniu PET-CT i metod konwencjonalnych.
15.5. Wnioski
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono jedno pierwotne badanie
kliniczne (Heinrich 2005), bezpośrednio porównujące efektywność diagnostyczną PET-CT
z konwencjonalnymi metodami obrazowania (CT z kontrastem, ERCP, MRI, EUS, diagnostycz-
na laparoskopia) w diagnostyce ogniska pierwotnego i zaawansowania raka trzustki (N = 59).
Porównywane metody obrazowania weryfikowano w oparciu o ocenę histopatologiczną
materiału usuniętego w czasie zabiegu operacyjnego lub bioptatów, a w przypadku pozo-
stałych pacjentów – długoterminową obserwację kliniczną.
Czułość badania PET-CT w wykrywaniu ogniska pierwotnego raka trzustki wynosi 89% (95%
CI: 76; 96) i jest mniejsza niż czułość CT z kontrastem, która wynosi 93%. Badanie PET-CT ma
natomiast większą swoistość niż CT z kontrastem w wykrywaniu raka trzustki; obliczone warto-
ści wynoszą odpowiednio 69% (95% CI: 39; 91) vs 21%. Dokładność badania PET-CT wynosi
85% (95% CI: 73; 93). Nie zaobserwowano istotnych statystycznie różnic między grupami
w żadnym z omawianych parametrów skuteczności.
264

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Badanie PET-CT charakteryzuje się wyższą czułością niż konwencjonalne metody obrazo-
wania w wykrywaniu przerzutów odległych; obliczone wartości wynoszą odpowiednio 81%
(95% CI: 54; 96) vs 56% (95% CI: 30; 80). Różnica na korzyść badania PET-CT nie jest istotna sta-
tystycznie (p = 0,22). Biorąc pod uwagę swoistość porównywanych metod, zaobserwowano
różnicę na korzyść badania PET-CT w porównaniu z metodami konwencjonalnym – 100% (95%
CI: 92; 100) vs 95% (95% CI: 84; 99). Dokładność badania PET-CT w wykrywaniu przerzutów
odległych wynosi 95% (95% CI: 86; 99) i jest wyższa niż dokładność metod konwencjonalnych
(CT, NMR i USG), która wynosi 85% (95% CI: 73; 93). Różnica, choć bliska granicy istotności, nie
osiągnęła znamienności statystycznej (p = 0,08).
Zmiana postępowania onkologicznego w wyniku wykonania badania PET-CT nastąpiła
u 16% (95% CI: 6; 32) pacjentów z resekcyjnym rakiem trzustki. Prawdopodobieństwo zmiany
postępowania leczniczego jest większe w przypadku zastosowania do oceny zaawansowa-
nia klinicznego badania PET-CT niż w przypadku metod konwencjonalnych; obliczone warto-
ści wynoszą odpowiednio 33% (95% CI: 20; 48) vs 20% (9; 34). Różnica na korzyść badania PET-
CT jest istotna statystycznie (p = 0,03).
265

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
16. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKTYWNOŚCI PET-CT Z CT
W OCENIE ZAAWANSOWANIA KLINICZNEGO
I ODPOWIEDZI NA LECZENIE MIĘSAKA PODŚCIELISKA
PRZEWODU POKARMOWEGO
16.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych
W wyniku przeszukiwania baz informacji medycznych odnaleziono jedno pierwotne bada-
nie kliniczne (Antoch 2004), oceniające skuteczność diagnostyczną pozytonowej emisyjnej
tomografii sprzężonej z komputerową tomografią rentgenowską w wykrywaniu mięsaków
podścieliska przewodu pokarmowego (GIST – gastrointestinal stromal tumor).
16.2. Opis populacji
Do badania włączono 20 pacjentów z potwierdzonym klinicznie mięsakiem podścieliska
przewodu pokarmowego. Pacjenci zostali zakwalifikowani do badań po potwierdzeniu obec-
ności GITS na podstawie badania histologicznego guza pierwotnego lub przerzutów.
Średni wiek pacjentów wynosił 60 lat (zakres 39–77 lat). Odsetek mężczyzn wynosił 55%.
Odsetek pacjentów z ogniskiem pierwotnym zlokalizowanym w żołądku wynosił 60%, w jelicie
cienkim – 35%, a w krezce – 5%.
Wskazaniem do diagnozowania była ocena wyjściowa zaawansowania nowotworu,
a następnie analiza odpowiedzi na leczenie imatynibem w okresie 6 miesięcy.
Obrazowanie przeprowadzono przed rozpoczęciem terapii oraz następnie w pierwszym,
trzecim i szóstym miesiącu.
Procedury obrazowania nie były dostępne dla wszystkich pacjentów w jednym czasie.
Całkowita liczba badań wynosiła 20 wyjściowo, 20 w pierwszym miesiącu, 10 w trzecim mie-
siącu, 9 w szóstym miesiącu i 20 dla okresu obserwacji klinicznej stosowanego jako test refe-
rencyjny w połączeniu z danymi klinicznymi. W ten sposób analiza była oparta na 79 bada-
niach.
16.3. Opis interwencji
16.3.1. Obrazowanie PET-CT
Obrazowanie PET-CT przeprowadzono za pomocą skanera Biograph (Siemens Medical So-
lutions), który składa się ze skanera CT (Somatom Emotion; Siemens) oraz skanera PET (ECAT
HR+; Siemens).
266

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Biograph dostarczył dwa osobne obrazy CT i PET, które były oceniane oddzielnie oraz po
ich fuzji, w celu ocenienia skuteczności przeprowadzonej terapii. Jako znacznika używano
deoksyglukozy znakowanej fluorem-18 (FDG).
Obrazowanie PET przeprowadzono 60 minut po podaniu średniej dawki 358 MBq 18 F-FDG
(±42 MBq). Pacjenci byli proszeni o pozostanie na czczo minimum 4 godziny przed badania-
mi. Potwierdzenie prawidłowego poziomu glukozy we krwi oraz próbki krwi były pobierane
przed podaniem znacznika. Czas trwania PET był dostosowany do wagi pacjenta. Dla pa-
cjentów z wagą < 65 kg czas emisji wynosił 3 minuty, 65–85 kg – 4 minuty, a dla pacjentów >
85 kg – 5 minut. Aby zdiagnozować mięsaka podścieliska przewodu pokarmowego wykona-
no PET-CT całego ciała u wszystkich pacjentów. Obrazowanie obejmujące przebieg kliniczny
było ograniczone do miejsc, gdzie udowodniono obecność guza, niemniej w celu wykrycia
nowych, odległych przerzutów, przeprowadzano badanie całego ciała co 3 miesiące.
Tabela 129.
Zestawienie danych dla PET-CT
Rodzaj
skanera
PET-CT
Biograph
Producent skanera PET-
CT
Siemens Medical Solutions
(Hoffman Estates,
USA)
Rodzaj
radiofarmaceutyka
Zakres badania
Aktywność radioznacznika
[MBq]
FDG całe ciało 358
Obrazy PET były oceniane przez dwóch lekarzy medycyny nuklearnej, a dane CT przez
dwóch radiologów. Osoby oceniające nie były powiadomione o wynikach innych metod
obrazowych. Wyniki fuzji PET-CT były zgodnie rozpatrzone przez tych samych lekarzy.
16.3.2. Porównywany test diagnostyczny
Wynik badania PET-CT porównywano z wynikiem CT (części składowej PET-CT). CT prze-
prowadzono za pomocą skanera CT Somatom Emotion; Siemens, który wchodzi w skład ska-
nera PET-CT Biograph (Siemens Medical Solutions).
Tabela 130.
Zestawienie danych dla CT
Rodzaj skanera CT Producent skanera CT
Rodzaj i sposób podania
kontrastu
skaner CT Somatom Emotion Siemens Medical Solutions kontrast dożylnie i doustnie
267

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
CT wykonane w celu oceny skuteczności podjętej terapii było klasyfikowane według wy-
tycznych World Health Organization (WHO) oraz The Response Evaluation Criteria in Solid Tu-
mors (RECIST).
16.3.3. Test referencyjny
Jako metody referencyjne zastosowano obserwację kliniczną pacjentów po zakończeniu
6-miesięcznego okresu leczenia i oceny odpowiedzi. Średni czas obserwacji wynosił 381 (SD
134) dni. W tym czasie zgromadzono wszystkie dostępne dane kliniczne, włączając badania
fizyczne, testy laboratoryjne, procedury obrazowania radiologicznego (CT, MRI, PET-CT). Ba-
danie PET-CT całego ciała zostało wykonane u każdego pacjenta.
Wszyscy uczestnicy zostali podzielni na grupę pacjentów, u której wystąpiła odpowiedź na
leczenie, oraz grupę, gdzie nie doszło do wystąpienia odpowiedzi. Oceny dokonywał zespół
składający się z lekarza medycyny nuklearnej, radiologa i onkologa. Dysponowali oni wszyst-
kimi danymi klinicznymi i radiologicznymi. Osoby te nie brały udziału we wcześniejszej ocenie
badań obrazowych.
Pacjenci byli charakteryzowani jako odpowiadający lub nie odpowiadający na leczenie
według kryteriów WHO, RECIST, jak również EORTC (European Organisation for Research and
Treatment of Cancer).
16.4. Wyniki
16.4.1. Pierwotna ocena zaawansowania klinicznego (staging)
W ocenie wyjściowej zaawansowania nowotworu za pomocą PET-CT u 20 pacjentów zlo-
kalizowano 282 zmian nowotworowych, natomiast stosując CT z kontrastem – 249. Różnice
pomiędzy metodami diagnostycznymi były statystycznie istotne (p < 0,0001).
Badanie CT wyjściowo nie wykryło żadnych zmian u 2 pacjentów (10%), zatem w przypad-
ku tej metody ocena odpowiedzi na leczenie została ograniczona do 18 osób.
16.4.2. Ocena odpowiedzi na leczenie
Autorzy badania analizowali zgodność wyników PET-CT oraz CT oceny odpowiedzi na le-
czenie w porównaniu do metody referencyjnej. W przypadku obrazowania PET-CT wyniki były
zgodne na poziomie istotności statystycznej po 1, 3 i 6 miesiącach z testem referencyjnym.
W żadnym z tych okresów nie odnotowano znamiennej zgodności w przypadku obrazowania
CT. Szczegółowe dane przedstawiono w tabeli 131.
268

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 131.
Zgodność danej metody obrazowania z testem referencyjnym
Sposób obrazowania
CT (WHO)
CT (RECIST)
PET-CT
Czas obrazowania (w miesiącach)
po zakończeniu terapii
Wartość p
1 NS
3 NS
6 NS
1 NS
3 NS
6 NS
1 < 0,001
3 0,001
6 0,005
W badaniu oceniono także poprawność oceny odpowiedzi na leczenie w 1, 3 i 6 miesią-
cu. Dane przedstawiono w tabeli 132.
Tabela 132.
Poprawność oceny odpowiedzi na leczenie
Okres PET-CT (N = 20) CT (N = 18)
Istotność statystyczna
różnicy między testami
1 miesiąc 95% 44% p = 0,001
3 miesiąc 100% 60% NS
6 miesiąc 100% 57% NS
Za pomocą PET-CT prawidłowo oceniono odpowiedź na leczenie u większej liczby pacjen-
tów w porównaniu do CT w każdym okresie obserwacji, a zaobserwowane różnice były staty-
stycznie istotne w 1 miesiącu.
16.4.3. Bezpieczeństwo
Autorzy nie opisali przypadków działań niepożądanych związanych z zastosowaniem oce-
nianych technik diagnostycznych.
16.5. Wnioski
Odnaleziono jedno badanie kliniczne (Antoch 2004) porównujące efektywność diagno-
styczną PET-CT z CT w ocenie zaawansowania klinicznego i odpowiedzi na leczenie u pacjen-
tów z mięsakiem podścieliska przewodu pokarmowego (N = 20). Metodą referencyjną była
długotrwała obserwacja kliniczna.
269

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Obrazowanie PET-CT jest skuteczniejszą metodą diagnostyczną od CT w pierwotnej ocenie
zaawansowania choroby. Różnica pomiędzy porównywanymi metodami diagnostycznymi
jest statystycznie znamienna (p < 0,0001). W przypadku oceny odpowiedzi na leczenie tylko
w odniesieniu do PET-CT zaobserwowano znamienną zgodność wyników z testem referencyj-
nym. Za pomocą badania PET-CT poprawnie zdiagnozowano odpowiedź na leczenie u 95%,
100% i 100% pacjentów w odpowiednio: 1, 3 i 6-miesięcznym okresie obserwacji. Dla CT pa-
rametry te wynosiły: 44%, 60% i 57%. Różnica pomiędzy metodami diagnostycznymi osiągnęła
istotność statystyczną w 1 miesiącu (p = 0,001).
270

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
17. PORÓWNAWCZA ANALIZA EFEKTYWNOŚCI PET-CT Z CT
W OCENIE ZMIAN RESZTKOWYCH W PRZERZUTACH RAKA
JELITA GRUBEGO DO WĄTROBY
17.1. Wyniki wyszukiwania badań pierwotnych
W wyniku przeszukiwania baz informacji medycznych odnaleziono jedno pierwotne, pro-
spektywne badanie kliniczne, porównujące skuteczność diagnostyczną pozytonowej emisyj-
nej tomografii sprzężonej z komputerową tomografią rentgenowską w wykrywaniu zmian
resztkowych po leczeniu ablacją prądem o wysokiej częstotliwości przerzutów raka jelita gru-
bego do wątroby (Veit 2006).
17.2. Opis populacji
Do badania włączono 13 pacjentów (11 mężczyzn, 2 kobiety) w wieku od 55 do 71 lat
(średnia 63 lata) z potwierdzonym histologicznie rakiem jelita grubego i przerzutami do wątro-
by, którzy z powodu przeciwwskazań do zabiegu operacyjnego zostali zakwalifikowani do
zabiegu przezskórnej ablacji prądem o wysokiej częstotliwości. U włączonych do badania
pacjentów stwierdzono przeciwwskazania do operacyjnego usunięcia przerzutów (nawraca-
jące przerzuty do wątroby po hepatektomii, przeciwwskazania kardiologiczne do operacji,
nieprawidłową czynność wątroby, usytuowanie przerzutów w pobliżu naczynia krwionośne-
go, uniemożliwiające przeprowadzenie zabiegu operacyjnego).
17.3. Opis interwencji
17.3.1. Obrazowanie PET-CT
Badanie PET-CT wykonywano przy użyciu systemu PET-CT Biograph (Siemens Medical Solu-
tions, Hoffman Estates, IL, USA), składającego się z tomografu komputerowego o konfiguracji
dual-slice i tomografu PET. Skany CT były wykonywane na początku badania. Przed bada-
niem całego ciała podawano 140 ml jodowanego kontrastu dożylnie oraz ujemny kontrast
w postaci 0,2% wodnego roztworu mączki chleba świętojańskiego (locust bean gum) oraz
2,5% mannitolu doustnie. Przed badaniem celowanym na wątrobę podawano 100 ml jodo-
wanego kontrastu dożylnie.
Skany PET wykonywano po przeprowadzeniu badania CT. Jako znacznik stosowano deok-
syglukozę znakowaną fluorem-18, aktywność jednej dawki radioznacznika wynosiła 350 MBq.
Czas akwizycji dla pojedynczego skanu był dostosowywany do masy ciała pacjenta i wynosił
3 minuty dla jednej pozycji łóżka u pacjenta o masie ciała poniżej 65 kg, 4 minuty – dla pa-
271

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
cjentów o masie ciała 65–85 kg oraz 5 minut dla jednej pozycji łóżka dla pacjentów o masie
ciała powyżej 85 kg.
Charakterystykę sprzętu używanego do badania PET-CT przedstawiono w tabeli 133.
Tabela 133.
Charakterystyka zastosowanego skanera i sposobu wykonywania badania PET-CT
Rodzaj skanera
PET-CT
System PET-CT
Biograph
Rodzaj znacznika
PET
Aktywność
radioznacznika
[MBq]
F 18-deoksyglukoza 350
Rodzaj kontrastu
CT
dożylnie kontrast
jodowany;
doustnie kontrast
dający negatywne
wzmocnienie
w obrębie jelita
cienkiego
Uwagi
badanie całego ciała
przed zabiegiem ablacji;
badanie celowane na
wątrobę w ciągu 2 dni
po ablacji
U wszystkich włączonych pacjentów wykonywano badanie PET-CT całego ciała (od cza-
szki do górnej części ud) dzień przed ablacją; kontrolne badanie celowane wątroby wyko-
nywano u wszystkich pacjentów w ciągu 2 dni po zabiegu. U pacjentów, którzy zostali wyklu-
czeni z badania w ciągu 2 dni po zabiegu ablacji, kontrolne badania PET-CT miały taki sam
zakres jak badanie wykonywano przed zabiegiem ablacji (badanie całego ciała).
Analizowano obraz, który uzyskano w wyniku fuzji skanów PET i CT. Ocena badania PET-CT
była dokonywana przez 2 doświadczonych lekarzy medycyny nuklearnej; w razie niezgodno-
ści opinii zespół uzgadniał wynik badania w drodze konsensusu. Lekarze mieli dostęp do da-
nych klinicznych badanych pacjentów, z wyjątkiem wyników badania CT.
Celem wykrycia zmian resztkowych porównywano obraz uzyskany przy użyciu każdej z me-
tod obrazowania przed i po wykonaniu ablacji.
Obecność ognisk wzmożonego metabolizmu glukozy, przylegających do obszaru martwi-
cy powstałej w wyniku ablacji w badaniu PET-CT, uznawano za wynik wskazujący na obec-
ność zmian resztkowych. Dokonywano również oceny jakościowej i ilościowej ognisk wzmożo-
nego wychwytu glukozy.
17.3.2. Porównywany test diagnostyczny
Wyniki badania PET-CT porównywano z wynikami wzmocnionej kontrastem rentgenowskiej
tomografii komputerowej, uzyskanym w czasie wykonywania badania PET-CT. Ocena danych
z badania CT była dokonywana przez 2 doświadczonych radiologów; w przypadku rozbież-
ności opinii wynik uzgadniano na drodze konsensusu. Radiolodzy wykonujący ablację nie
uczestniczyli w ocenie badań CT.
272

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Przyjmowano, że obecność nieregularnego obwodowego wzmocnienia kontrastowego
i wieloguzkowy kształt brzegu zmiany świadczy o obecności zmian resztkowych. W przypadku
stwierdzenia obecności zmian resztkowych, powtarzano ablację w czasie tej samej sesji.
17.3.3. Test referencyjny
Wyniki badań obrazowych weryfikowano w oparciu o wyniki badań obrazowych wątroby
(CT, PET-CT, MRI), wykonanych u wszystkich pacjentów w okresie po wykonaniu ablacji, wyniki
badań laboratoryjnych i obserwację kliniczną. U dwóch pacjentów dostępne były wyniki
badań histopatologicznych materiału uzyskanego w wyniku biopsji celowanej, a u 6 stwier-
dzono podwyższone stężenie markerów nowotworu jelita grubego.
W przypadku nawrotu guza w okresie obserwacji dokonywano ponownej ablacji miejsca
wznowy pod kontrolą badania CT.
Średnia okresu obserwacji wynosiła 393 (zakres 205–720) dni.
17.4. Wyniki
Ablację wykonano u trzynastu pacjentów z przerzutami raka jelita grubego do wątroby;
u jedenastu z nich wykonano badanie PET-CT bezpośrednio po ablacji. U dwóch pacjentów
(każdy z nich z jednym przerzutem i po jednym zabiegu ablacji prądem o wysokiej częstotli-
wości) nie zostały wykonane kontrolne badania PET-CT bezpośrednio po ablacji z powodu
złego stanu ogólnego; dla tych pacjentów dostępne były jedynie wyniki badań CT i MRI.
U 11 pacjentów, u których stwierdzono 16 przerzutów, wykonano 19 sesji ablacji (włącza-
jąc ponowne zabiegi ablacji). U tych pacjentów przeprowadzono 15 badań PET-CT w ciągu
2 dni po zabiegu; pozostałe 4 badania wykonano w celu oceny skutków leczenia w okresie
obserwacji, którego mediana wynosiła 58 dni. Łącznie przeprowadzono 32 kontrolne bada-
nia PET-CT (włączając wspomniane wyżej 19 badań).
Autorzy badania podają czułość i dokładność obu metod w ocenie zmian resztkowych
po leczeniu ablacją prądem o wysokiej częstotliwości przerzutów raka jelita grubego do wą-
troby.
Wyniki przedstawia tabela 134.
273

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 134.
Czułość i dokładność porównywanych metod diagnostycznych w wykrywaniu zmian resztkowych po leczeniu ablacją
przerzutów raka jelita grubego do wątroby, PET-CT vs CT
Parametr
Metoda diagnostyczna
PET-CT CT
Czułość 65% 44%
Dokładność
68%
Czułość badania PET-CT w wykrywaniu zmian resztkowych po leczeniu ablacją prądem
o wysokiej częstotliwości przerzutów raka jelita grubego do wątroby wynosi 65% i jest wyższa
niż czułość badania CT – 44%. Oznacza to, że prawdopodobieństwo wystąpienia dodatniego
wyniku badania u pacjenta, u którego stwierdzono obecność zmian resztkowych w wątrobie
po leczeniu ablacją, w przypadku badania PET-CT wynosi 65%, natomiast w przypadku zasto-
sowania tomografii komputerowej z kontrastem – 44%. Autorzy nie podają danych na temat
istotności statystycznej różnicy.
Dokładność badania PET-CT wynosi 68% i jest wyższa niż w przypadku konwencjonalnych
metod obrazowania CT – 47%.
U czterech pacjentów (u których stwierdzono pięć przerzutów) wykazano obecność zmian
resztkowych przy użyciu badania PET-CT w ciągu dalszej obserwacji, podczas gdy wynik ba-
dania CT był ujemny. Wykonano u nich ponownie zabieg ablacji. U tych pacjentów zastoso-
wanie PET-CT pozwoliło na wcześniejszą zmianę sposobu leczenia z korzyścią dla tych pacjen-
tów w postaci dłuższego wolnego od choroby przeżycia.
17.5. Wnioski
W wyniku przeszukania baz informacji medycznych odnaleziono jedno pierwotne, pro-
spektywne badanie kliniczne (Veit 2006), bezpośrednio porównujące efektywność diagno-
styczną badania PET-CT z obrazowaniem CT w ocenie zmian resztkowych przerzutów raka
jelita grubego do wątroby po leczeniu ablacją prądem o wysokiej częstotliwości (N = 13).
Czułość badania PET-CT w wykrywaniu zmian resztkowych wynosi 65% i jest wyższa niż czu-
łość CT – 44%. Autorzy nie podają danych na temat istotności statystycznej wyników.
Dokładność badania PET-CT w wykrywaniu zmian resztkowych wynosi 68% i jest wyższa niż
dokładność CT – 47%.
47%
274

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Analiza ocenianych metod obrazowania wskazuje na wyższą skuteczność diagnostyczną
badania PET-CT w porównaniu z obrazowaniem CT w wykrywaniu zmian resztkowych przerzu-
tów raka jelita grubego do wątroby po ablacji prądem o wysokiej częstotliwości.
275

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
18. ZAŁĄCZNIKI
18.1. Formularze oceny wiarygodności badań
Tabela 135.
Ocena badania Antoch 2003 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych w codziennej
praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
Odpowiedź
tak nie
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
276

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 136.
Ocena badania Lardinois 2003 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych w codziennej
praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
Odpowiedź
tak nie
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
277

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 137.
Ocena badania Cerfolio 2005 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych w codziennej
praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
Odpowiedź
tak nie
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
+
278

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 138.
Ocena badania Shim 2005 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych w codziennej
praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
Odpowiedź
tak nie
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
+
+
279

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 139.
Ocena badania Antoch 2004 w skali QUADAS (mieszane)
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
Odpowiedź
tak nie
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
+
+
280

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 140.
Ocena badania Antoch 2003 w skali QUADAS (mieszane)
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
Odpowiedź
tak nie
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
281

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 141.
Ocena badania Schmidt 2005 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
Odpowiedź
tak nie
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
282

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 142.
Ocena badania Freudenberg 2005 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
Odpowiedź
tak nie
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
+
283

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 143.
Ocena badania Gutzeit 2005 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
Odpowiedź
tak nie
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
+
+
284

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 144.
Ocena badania Freudenberg 2003 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne?
Odpowiedź
tak nie
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
+
+
285

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 145.
Ocena badania Schaefer 2004 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne?
Odpowiedź
tak nie
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
+
+
+
286

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 146.
Ocena badania Cerfolio 2005 w skali QUADAS (rak przełyku i żołądka)
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne?
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
Odpowiedź
tak nie
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
287

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 147.
Ocena badania Kula 2005 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne?
Odpowiedź
tak nie
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
+
+
+
+
288

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 148.
Ocena badania Grisaru 2004 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
Odpowiedź
tak nie
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne?
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
289

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 149.
Ocena badania Hauth 2005 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych w codziennej
praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
Odpowiedź
tak nie
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
290

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 150.
Ocena badania Makhija 2001 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych w codziennej
praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
Odpowiedź
tak nie
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
291

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 151.
Ocena badania Nahas 2005 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne?
Odpowiedź
tak nie
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
292

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 152.
Ocena badania Freudenberg 2004 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
Odpowiedź
tak nie
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
293

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 153.
Ocena badania Zimmer 2003 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
Odpowiedź
tak nie
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
+
294

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 154.
Ocena badania Wild 2006 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
Odpowiedź
tak nie
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
295

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 155.
Ocena badania Branstetter 2005 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
Odpowiedź
tak nie
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
+
296

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 156.
Ocena badania Goerres 2005 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
Odpowiedź
tak nie
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
+
297

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 157.
Ocena badania Koshy 2005 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
Odpowiedź
tak nie
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
+
+
298

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 158.
Ocena badania Heinrich 2005 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
Odpowiedź
tak nie
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
+
299

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 159.
Ocena badania Antoch 2004 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
Odpowiedź
tak nie
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
300

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 160.
Ocena badania Veit 2006 w skali QUADAS
1
Kryteria wiarygodności
Czy spektrum pacjentów włączonych do badania było reprezentatywne
dla docelowej grupy pacjentów badanych
w codziennej praktyce klinicznej?
2 Czy kryteria selekcji zostały jasno zdefiniowane? +
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Czy test referencyjny może w prawidłowy sposób zdiagnozować
oceniany stan pacjenta?
Czy czas między wykonaniem testu referencyjnego i badanego
jest odpowiedni, aby jednoznacznie stwierdzić, że stan chorobowy
pacjenta nie uległ zmianie?
Czy wyniki badania całej populacji włączonej do badania lub
randomizowanej części populacji zostały zweryfikowane za pomocą
testu referencyjnego?
Czy test referencyjny był jednakowy dla wszystkich pacjentów
niezależnie od wyników testu badanego?
Czy test referencyjny był niezależny od testu badanego (np. czy
test badany nie był częścią testu referencyjnego)?
Czy przeprowadzenie testu badanego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy przeprowadzenie testu referencyjnego jest opisane wystarczająco
szczegółowo, pozwalając na jego odtworzenie?
Czy wyniki testu badanego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu referencyjnego?
Czy wyniki testu referencyjnego były interpretowane bez wcześniejszego
poznania wyników testu badanego?
Czy w czasie interpretacji wyników testu posługiwano się takimi
samymi danymi klinicznymi, jakie byłyby dostępne w czasie jego
praktycznego zastosowania?
Odpowiedź
tak nie
13 Czy odnotowano wyniki pośrednie i niejednoznaczne? +
14 Czy podano przyczyny wycofania pacjentów z badania? +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
niewiadomo
301

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
18.2. Szczegółowe wyniki wyszukiwania
Tabela 161.
Wyniki wyszukiwania w bazie Cochrane
ID Strategia wyszukiwania
Wynik wyszukiwania
#1 MeSH descriptor Positron-Emission Tomography, this term only in MeSH products 122
#2 MeSH descriptor Tomography, Emission-Computed, this term only in MeSH products 673
#3 PET OR positron emission tomography in All Fields in all products 1288
#4 (#1 OR #2 OR #3) 1407
#5 MeSH descriptor Tomography, X-Ray Computed, this term only in MeSH products 1571
#6 MeSH descriptor Tomography, Spiral Computed, this term only in MeSH products 66
#7 CT OR computed tomography in All Fields in all products 17330
#8 (#5 OR #6 OR #7) 17330
#9
dual OR integral OR integration OR combination OR combined OR fusion OR fused
OR hybrid OR coincidental OR combining OR coincidence OR coregistered in All
Fields in all products
#10 (#4 AND #8) 271
#11 (#4 AND #9) 257
#12 (#10 OR #11) 421
83610
#13 MeSH descriptor Neoplasms, this term only in MeSH products 2707
#14 MeSH descriptor Medical Oncology, this term only in MeSH products 74
#15 (#13 OR #14) 2750
#16 (#12 AND #15) 22
302

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 162.
Wyniki wyszukiwania w bazie Pubmed
ID Strategia wyszukiwania
#1
"Positron-Emission Tomography"[MeSH] OR "Tomography, Emission-
Computed"[MeSH]
Wynik wyszukiwania
39914
#2 PET OR positron emission tomography 29430
#3 (#1 OR #2) 50482
#4
("Tomography, Spiral Computed"[MeSH] OR "Tomography, X-Ray Computed"[MeSH])
167516
#5 CT OR computed tomography 243809
#6 (#4 OR #5) 243809
#7
dual OR integral OR integration OR combination OR combined OR fusion OR
fused OR hybrid OR coincidental OR combining OR coincidence OR coregistered
1061412
#8 (#3 AND #6) 12708
#9 (#3 AND #7) 6428
#10 (#8 OR #9) 16819
#11 #8 OR #9 Limits: Humans 15079
#12 #8 OR #9 Limits: English, Polish, Humans 12889
#13 #8 OR #9 Limits: English, Polish, Publication Date from 1998/01/01, Humans 7786
#14
"Neoplasms"[MeSH] Limits: English, Polish, Publication Date from 1998/01/01, Humans
418359
#15 "Neoplasms"[MeSH] 1744479
#16 "Medical Oncology"[MeSH] 6670
#17 (#15 OR #16) 1747280
#18 (#10 AND #17) 5240
#19 #10 AND #17 Limits: English, Polish, Publication Date from 1998/01/01, Humans 3233
303

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 163.
Wyniki wyszukiwania w bazie Embase
ID Strategia wyszukiwania
Wynik wyszukiwania
1 positron emission tomography.mp. OR exp Positron Emission Tomography 27340
2
Emission Computed Tomography.mp. OR exp Computer Assisted Emission Tomography
3 PET.mp. 19613
4 (1 OR 2 OR 3) 36988
5
(dual OR integral OR integration OR combination OR combined OR fusion OR
fused OR hybrid OR coincidental OR combining OR coincidence OR coregistered).mp.
[mp=title, abstract, subject headings, heading word, drug trade
name, original title, device manufacturer, drug manufacturer name]
6301
615862
6 (4 AND 5) 4268
7 exp Computer Assisted Tomography 183410
8 CT.mp 82030
9 (7 OR 8) 205988
10 (4 AND 9) 13380
11 (6 OR 10) 15661
12 limit 11 to human 13700
13 limit 12 to yr="1999 - 2006" 9119
14 exp NEOPLASM 990525
15 (11 AND 14) 5231
16 limit 15 to (human and yr="1998 - 2006") 4213
304

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
19. PIŚMIENNICTWO WYKORZYSTANE W ANALIZIE
19.1. Rak płuc
1. Antoch G, Stattaus J, Nemat AT, Marnitz S, Beyer T, Kuehl H, Bockisch A, Debatin JF, Freudenberg
LS. Non-Small Cell Lung Cancer: Dual-Modality PET-CT in Preoperative Staging. Radiology
2003; Vol. 229 (2): pp 526–533.
2. Lardinois D, Weder W, Hany TF, Kamel EM, Korom S, Seifert B, von Schulthess GK, Steinert HC.
Staging of non-small-cell lung cancer with integrated positron-emission tomography and computed
tomography. N Engl J Med 2003; 348: pp 2500–2507.
3. Cerfolio RJ, Bryant AS, Ojha B, Eloubeidi M. Improving the inaccuracies of clinical staging of patients
with NSCLC: A prospective trial. Ann Thora Surg 2005; Vol. 80 (4): pp 1207–1214.
4. Shim SS, Lee KS, Kim BT, Chung MJ, Lee EJ, Han J, Choi JY, Kwon OJ, Shim YM, Kim S. Non-small
cell lung cancer: prospective comparison of integrated FDG PET-CT and CT alone for preoperative
staging. Radiology 2005 Sep; 236 (3): pp 1011–1019. Epub 2005 Jul 12.
19.2. Nowotwory mieszane
1. Antoch G, Saoudi N, Kuehl H, Dahmen G, Mueller SP, Beyer T, Bockisch A, Debatin JF, Freudenberg
LS. Accuracy of whole-body dual-modality fluorine-18-2-fluoro-2-deoxy-D-glucose positron
emission tomography and computed tomography (FDG-PET-CT) for tumor staging in solid tumors:
comparison with CT and PET. J Clin Oncol 2004; Vol. 1; 22 (21): pp 4357–4368.
2. Antoch G, Vogt FM, Freudenberg LS, Nazaradeh F, Goehde SC, Barkhausen J, Dahmen G,
Bockisch A, Debatin JF, Ruehm SG. Whole-body dual-modality PET-CT and whole-body MRI for
tumor staging in oncology. JAMA 2003; Vol. 24; 290 (24): pp 3199–3206.
3. Schmidt GP, Baur-Melnyk A, Herzog P, Schmid R, Tiling R, Schmidt M, Reiser MF, Schoenberg SO.
High-resolution whole-body magnetic resonance image tumor staging with the use of parallel
imaging versus dual-modality positron emission tomography-computed tomography: experience
on a 32-channel system. Invest Radiol 2005; Vol. 40 (12): pp 743–753.
4. Freudenberg LS, Fischer M, Antoch G, Jentzen W, Gutzeit A, Rosenbaum SJ, Bockisch A, Egelhof
T. Dual modality of 18F-fluorodeoxyglucose-positron emission tomography/computed tomography
in patients with cervical carcinoma of unknown primary. Med Princ Pract 2005; Vol. 14
(3): pp 155–160.
5. Gutzeit A, Antoch G, Kuhl H, Egelhof T, Fischer M, Hauth E, Goehde S, Bockisch A, Debatin J,
Freudenberg L. Unknown primary tumors: detection with dual-modality PET-CT – initial experience.
Radiology 2005; Vol. 234 (1): pp 227–234. Epub 2004 Nov 24.
19.3. Chłoniaki
1. Freudenberg LS, Antoch G, Schütt P, Beyer T, Jentzen W, Müller SP, Görges R, Nowrousian MR,
Bockisch A, Debatin JF. FDG-PET-CT in re-staging of patients with lymphoma. Eur J Nucl Med Mol
Imaging 2004; 31 (3): pp 325–329.
2. Schaefer NG, Hany TF, Taverna C, Seifert B, Stumpe KD, von Schulthess GK, Goerres GW. Non-
Hodgkin lymphoma and Hodgkin disease: coregistered FDG PET and CT at staging and restaging
– do we need contrast-enhanced CT? Radiology 2004 Sep; 232 (3): pp 823–829.
19.4. Rak przełyku
1. Cerfolio RJ, Bryant AS, Ohja B, Bartolucci AA, Eloubeidi MA. The accuracy of endoscopic ultrasonography
with fine-needle aspiration, integrated positron emission tomography with computed
tomography, and computed tomography in restaging patients with esophageal cancer
305

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
after neoadjuvant chemoradiotherapy. J Thorac Cardiovasc Surg 2005; Vol. 129 (6): pp 1232–
1241.
2. Kula Z, Pietrzak T, Kobus-Błachnio K, Zuchora Z. Combined positron emission tomography and
computed tomography (PET-CT) imaging in staging esophageal cancer – analysis of 12 casas.
Współczesna Onkologia 2005; vol. 9 (8): pp 336–341.
19.5. Rak kobiecych narządów płciowych
1. Grisaru D, Almog B, Levine C, Metser U, Fishman A, Lerman H, Lessing JB, Even-Sapir E. The diagnostic
accuracy of 18F-fluorodeoxyglucose PET-CT in patients with gynecological malignancies.
Gynecol Oncol 2004 Sep; 94 (3): pp 680–684.
19.6. Rak jajnika
1. Hauth EA, Antoch G, Stattaus J, Kuehl H, Veit P. Evaulation of integrated whole-body PET/ CT in
detection of recurrent ovarian cancer. Eur J Radiol 2005 Nov; 56 (2): pp 263–268.
2. Makhija S, Howden N, Edwards R, Kelley J, Townsed DW, Meltzer CC. Positron emission tomography/computed
tomography imaging for the detection of recurrent ovarian and fallopian
tube carcinoma; a retrospective review. Gynecol Oncol 2002 Apr; 85 (1): pp 53–58.
19.7. Rak tarczycy
1. Nahas Z, Goldenberg D, Fakhry C, Ewertz M, Zeiger M, Ladenson PW, Wahl R, Tufano RP. The role
of positron emission tomography/computed tomography in the management of recurrent papillary
thyroid carcinoma. Laryngoscope 2005 Feb; 115 (2): pp 237–243.
2. Freudenberg LS, Antoch G, Jentzen W, Pink R, Knust J, Gorges R, Muller SP, Bockisch A, Debatin
JF, Brandau W. Value of 124I -PET-CT in staging of patients with differentiated thyroid cancer. Eur
Radiol 2004; Vol. 14 (11): pp 2092–2098.
3. Zimmer LA, McCook B, Meltzer C, Fukui M, Bascom D, Snyderman C, Townsend DW, Johnson JT.
Combined positron emission tomography/computed tomography imaging of recurrent thyroid
cancer. Otolaryngology – Head & Neck Surgery 2003; Vol. 128 (2): pp 178–184. Date of Publication:
01 FEB 2003.
19.8. Rak głowy i szyi
1. Wild D, Eyrich GK, Ciernik IF, Stoeckli SJ, Schuknecht B, Goerres GW. In-line 18Ffluorodeoxyglucose
positron emission tomography with computed tomography (PET-CT) in patients
with carcinoma of the sinus/nasal area and orbit. Journal of Cranio-Maxillo-Facial Surgery
2006; Vol. 34 (1): pp 9–16.
2. Branstetter IV BF, Blodgett TM, Zimmer LA, Snyderman CH, Johnson JT, Raman S, Meltzer CC.
Head and neck malignancy: Is PET-CT more accurate than PET or CT alone?. Radiology 2005;
Vol. 235 (2): pp 580–586.
3. Goerres GW, Schmid DT, Schuknecht B, Eyrich GK. Bone invasion in patients with oral cavity
cancer: Comparison of conventional CT with PET-CT and SPECT/CT. Radiology 2005; Vol. 237 (1):
pp 281–287.
4. Koshy M, Paulino AC, Howell R, Schuster D, Halkar R, Davis LW. F-18 FDG PET-CT fusion in radiotherapy
treatment planning for head and neck cancer. Head & Neck 2005; Vol. 27 (6): pp 494–
502.
306

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
19.9. Rak trzustki
1. Heinrich S, Goerres GW, Schafer M, Sagmeister M, Bauerfeind P, Pestalozzi BC, Hany TF, von
Schulthess GK, Clavien P. Positron emission tomography/computed tomography influences on
the management of resectable pancreatic cancer and its cost-effectiveness. Ann Surg 2005;
Vol. 242 (2): pp 235-243.
19.10. Mięsaki
1. Antoch G, Kanja J, Bauer S, Kuehl H, Renzing-Koehler K, Schuette J, Bockisch A, Debatin JF,
Freudenberg LS. Comparison of PET, CT, and dual-modality PET-CT imaging for monitoring of
imatinib (STI571) therapy in patients with gastrointestinal stromal tumors. J Nucl Med 2004 Mar;
45 (3): pp 357–365.
19.11. Rak jelita grubego
1. Veit P, Antoch G, Stergar H, Bockisch A, Forsting M, Kuehl H. Detection of residual tumor after
radiofrequency ablation of liver metastasis with dual-modality PET-CT: Initial results. Eur Radiol
2006; Vol. 16 (1): pp 80–87.
307

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
20. BADANIA WYKLUCZONE Z PORÓWNANIA
1. Abe K, Sasaki M, Kuwabara Y, Koga H, Baba S, Hayashi K, Takahashi N, Honda H. Comparison of
18 FDG-PET with 99m Tc-HMDP scintigraphy for the detection of bone metastases in patients with breast
cancer. Ann Nucl Med 2005; Vol. 19 (7): pp 573–579. (brak ocenianej interwencji)
2. Aberle DR, Chiles C, Gatsonis C, Hillman BJ, Johnson CD, McClennan BL, Mitchell DG, Pisano ED,
Schnall MD, Sorensen AG. Imaging and cancer: research strategy of the American College of Radiology
Imaging Network. Radiology 2005; Vol. 235 (3): pp 741–751. (badanie wtórne)
3. Acker MR, Burrell SC. Utility of 18F-FDG PET in evaluating cancers of lung. J Nucl Med Technol 2005
Jun; 33 (2): pp 69–74; quiz 75–77. (badanie wtórne)
4. Aigner RM, Schultes G, Wolf G, Yamashita Y, Sorantin E, Karcher H. F-18-FDG PET: early postoperative
period of oro-maxillo-facial flaps. Nuclearmedizin 2003; Vol. (42): pp 210–214. (nieadekwatna populacja)
5. Aizer-Dannon A, Bar-Am A, Ron IG, Flusser G, Even-Sapir E. Fused functional-anatomic images of
metastatic cancer of cervix obtained by a combined gamma camera and an X-ray tube hybrid
system with an illustrative case and review of the 18 F-fluorodeoxyglukose literature. Gynecol Oncol
2003 Aug; 90 (2): pp 453–457. (opis kazuistyczny)
6. Akeboshi M, Yamakado K, Nakatsuka A, Hataji O, Taguchi O, Takao M, Takeda K. Percutaneous
radiofrequency ablation of lung neoplasms: initial therapeutic response. J Vasc Interv Radiol 2004
May; 15 (5): pp 463–470. (brak ocenianej interwencji)
7. Alavi A, Lakhani P, Mavi A, Kung JW, Zhuang H. PET: A revolution in medical imaging. Radiol Clin
N Am 2004; Vol. 42 (6): pp 983–1001. (badanie wtórne)
8. Allen-Auerbach M, Quon A, Weber WA, Obrzut S, Crawford T, Silverman DH, Ratib O, Phelps ME,
Czernin J. Comparison between 2-deoxy-2-[18F]fluoro-D-glucose positron emission tomography and
positron emission tomography/computed tomography hardware fusion for staging of patients with
lymphoma. Mol Imaging Biol 2004 Nov-Dec; 6 (6): pp 411–416. (brak ocenianej interwencji)
9. Ambrosini V, Rubello D, Nanni C, Farsad M, Castellucci P, Franchi R, Fabbri M, Rampin L, Crepaldi G,
Al-Nahhas A, Fanti S. Additional value of hybrid PET-CT fusion imaging vs. conventional CT scan
alone in the staging and management of patients with malignant pleural mesothelioma. Nucl Med
Rev 2005; Vol. 8 (2): pp 111–115. (brak metody referencyjnej)
10. Amit A, Beck D, Lowenstein L, Lavie O, Bar Shalom R, Kedar Z, Israel O. The role of hybrid PET-CT in
the evaluation of patients with cervical cancer. Gynecol Oncol 2006; Vol. 100 (1): pp 65–69. (brak
klasycznej metody do porównania)
11. An Y-S, Yoon J-K, Lee M-H, Joh C-W, Yoon S-N. False negative F-18 FDG PET-CT in nonsmall cell lung
cancer bone metastases. J Nucl Med 2005; Vol. 30 (3): pp 203–204. (opis kazuistyczny)
12. Anderson GS, Brinkmann F, Soulen MC, Alavi A, Zhuang H. FDG positron emission tomography in the
surveillance of hepatic tumors treated with radiofrequency ablation. Clin Nucl Med 2003 Mar; 28
(3): pp 192–197. (brak ocenianej interwencji)
13. Annovazzi A, Peeters M, Maenhout A, Signore A, Dierckx R, Van de Wiele C. 18-Fluorodeoxyglucose
positron emission tomography in nonendocrine neoplastic disorders of the gastrointestinal tract.
Gastroenterology 2003; Vol. 125 (4): pp 1235–1245. (badanie wtórne)
14. Anonymous. Recent advances and future perspectives in the management of lung cancer. Curr
Probl Surg 2005; Vol. 42 (8): pp 548–610. (badanie wtórne)
15. Antoch G, Freudenberg LS, Beyer T, Bockisch A, Debatin JF. To enhance or not to enhance? 18F-
FDG and CT contrast agents in dual-modality. J Nucl Med 2004 Jan; 45 (Suppl 1): pp 56S–65S.
(badanie wtórne)
16. Aquino SL, Asmuth JC, Moore RH, Weise SB, Fischman AJ. Improved image interpretation with registered
thoracic CT and positron emission tomography data sets. AJR Am J Roentgenol 2002 Apr; 178
(4): pp 939–944. (brak ocenianej interwencji)
17. Bachaud JM, Marre D, Dygai I, Caselles O, Hamelin D, Begue M, Laprie A, Zerdoud S, Gancel M,
Courbon F. The impact of 18F-fluorodeoxyglucose positron emission tomography on the 3D confor-
308

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
mal radiotherapy planning in patients with non-small cell lung cancer. Cancer Radiotherapie 2005;
Vol. 9 (8): pp 602–609. (artykuł w języku francuskim)
18. Bagheri B, Maurer AH, Cone L, Doss M, Adler L. Characterization of the normal adrenal gland with
18F-FDG PET-CT. J Nucl Med 2004 Aug; 45 (8): pp 1340–1343. (brak ocenianej interwencji)
19. Bar-Shalom R, Gaitini D, Keidar Z, Israel O. Non-malignant FDG uptake in infradiaphragmatic adipose
tissue: a new site of physiological tracer biodistribution characterised by PET-CT. Eur J Nucl
Med Mol Imaging 2004 Aug; 31 (8): pp 1105–1113. Epub 2004 Mar 9. (brak ocenianej interwencji)
20. Bar-Shalom R, Guralnik L, Tsalic M, Leiderman M, Frenkel A, Gaitini D, Ben-Nun A, Keidar Z, Israel O.
The additional value of PET-CT over PET in FDG imaging of oesophageal cancer. European Eur
J Nucl Med Mol Imaging 2005; Vol. 32 (8): pp 918–924. (brak ocenianej interwencji)
21. Bar-Shalom R, Yefremov N, Guralnik L, Gaitini D, Frenkel A, Kuten A, Altman H, Keidar Z, Israel O.
Clinical performance of PET-CT in evaluation of cancer: additional value for diagnostic imaging
and patient management. J Nucl Med 2003; Vol. 44 (8): pp 1200–1209. (brak porównywanego testu
diagnostycznego)
22. Belohlavek O, Klener J, Vymazal J, Dbaly V, Tovarys F. The diagnostics of recurrent gliomas using
FDG-PET: Still questionable. Nuclear Medicine Review 2002; Vol. 5 (2): pp 127–130. (brak ocenianej
interwencji)
23. Benchaou M, Lehmann W, Slosman DO, Becker M, Lemoine R, Rufenacht D, Donath A. The role of
FDG-PET in the preoperative assessment of N-staging in head and neck cancer. Acta Otoaryngol
1996; Vol. 116 (2): pp 332–335. (brak ocenianej interwencji)
24. Berlangieri SU, Brizel DM. Scher RL, Schifter T, Hawk TC, Hamblen S, Coleman RE, Hoffman JM. Pilot
study of positron emission tomography in patients with advanced head and neck cancer receiving
radiotherapy and chemotherapy. Head & Neck 1994; Vol. 16 (4): pp 340–346. (brak ocenianej interwencji)
25. Berthelsen AK, Holm S, Loft A, Klausen TL, Andersen F, Hojgaard L. PET-CT with intravenous contrast
can be used for PET attenuation correction in cancer patients. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2005;
Vol. 32 (10): pp 1167–1175. (brak metody referencyjnej)
26. Beyer T, Townsend DW, Brun T, Kinahan PE, Charron M, Roddy R, Jerin J, Young J, Byars L, Nutt R.
A combined PET-CT scanner for clinical oncology. J Nucl Med 2000; Vol. 41 (8): pp 1369–1379. (brak
ocenianej interwencji)
27. Bienert M, McCook B, Carr BI, Geller DA, Sheetz M, Tutor C, Amesur N, Avril N. 90 Y microsphere
treatment of unresectable liver metastases: Changes in 18 F-FDG uptake and tumour size on PET-CT.
Eur J Nucl Med Mol Imaging 2005; Vol. 32 (7): pp 778–787. (brak ocenianych punktów końcowych)
28. Blake MA, Slattery JMA, Kalra MK, Halpern EF, Fischman AJ, Mueller PR, Boland GW. Adrenal lesions:
Characterization with fused PET-CT image in patients with proved or suspected malignancy – Initial
experience. Radiology 2006; Vol. 238 (3): pp 970–977. (brak metody do porównania)
29. Blake MA, Sweeney AT, Kalra MK, Maher MM. Collision adrenal tumors on PET/ CT. AJR Am J Roentgenol
2004; Vol. 183 (3): pp 864–865. (opis kazuistyczny)
30. Blomqvist L, Torkzad MR. Whole-Body Imaging with MRI or PET-CT: The Future for Single-Modality Imaging
in Oncology. J Am Med Association 2003; Vol. 290 (24): pp 3248–3249. Date of Publication: 24
DEC 2003. (badanie wtórne)
31. Bockisch A, Brandt-Mainz K, Gorges R, Muller St, Stattaus J, Antoch G. Diagnosis in medullary thyroid
cancer with [ 18 F] FDG-PET and improvement using a combined PET-CT scanner. Acta Medica Austriaca
2003; Vol. 30 (1): pp 22–25. (badanie wtórne)
32. Bradley JD, Dehdashti F, Mintun MA, Govindan R, Trinkaus K, Siegel BA. Positron emission tomography
in limited-stage small-cell lung cancer: a prospective study. J Clin Oncol 2004 Aug 15; 22 (16):
pp 3248–3254. (brak ocenianej interwencji)
33. Bradley JD, Perez CA, Dehdashti F, Siegel BA. Implementing biologic target volumes in radiation
treatment planning for non-small cell lung cancer. J Nucl Med 2004 Jan; 45 Suppl 1: pp 96S–101S.
(badanie wtórne)
34. Braun V, Dempf S, Weller R, Reske S-N, Schachenmayr W, Richter HP. Cranial neuronavigation with
direct integration of 11 C methionine positron emission tomography (PET) data – Results of a pilot
study in 32 surgical cases. Acta Neurochirurgica 2002; Vol. 144 (8): pp 777–782. (brak ocenianej interwencji)
309

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
35. Brianzoni E, Rossi G, Ancidei S, Berbellini A, Capoccetti F, Cidda C, D'Avenia P, Fattori S, Montini GC,
Valentini G, Proietti A. Radiotherapy planning: PET-CT scanner performances in the definition of
gross tumour volume and clinical target volume. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2005; Vol. 32 (12): pp
1392–1399. (brak porównywanego testu diagnostycznego)
36. Brink I, Klenzner Th, Krause Th, Mix M, Ross UH, Moser E, Nitzsche EU. Lymph node staging in extracranial
head and neck cancer with FDG PET – Appropriate uptake period and size-dependence of the
results. Nuklearmedizin 2002; Vol. 41 (2): pp 108–113. (brak ocenianej metody diagnostycznej)
37. Bristow RE, del Carmen MG, Pannu HYK, Cohade C, Zhurak ML, Fishman EK, Wahl RL, Montz FJ. Clinically
occult recurrent ovarian cancer: patient selection for secondary cytoreductive surgery using
combined PET-CT. Gynecol Oncol 2003 Sep; 90 (3): pp 519–528. (brak porównywanej metody diagnostycznej)
38. Brun E, Kjellen E, Tennvall J, Ohlsson T, Sandell A, Perfekt R, Wennerberg J, Strand SE. FDG PET studies
during treatment: Prediction of therapy outcome in head and neck squamous cell carcinoma. Head
& Neck 2002; Vol. 24 (2): pp 127–135. (brak ocenianej interwencji)
39. Buell U, Wieres FJ, Schneider W, Reinartz P. 18 FDG-PET in 733 consecutive patients with or without
side-by-side CT evaluation: Analysis of 921 lesions. Nuklearmedizin 2004; Vol. 43 (6): pp 210–216.
(brak ocenianej interwencji)
40. Caldwell CB, Mah K, Skinner M, Danjoux CE. Can PET provide the 3D extent of tumor motion for individualized
internal target volumes? A phantom study of the limitations of CT and the promise of PET.
Int J Radiat Oncol Biol Phys 2003 Apr 1; 55 (5): pp 1381–1393. (nieadekwatna populacja)
41. Calvo FA, Domper M, Matute R, Martinez-Lazaro R, Arranz JA, Desco M, Alvarez E, Carreras JL. 18F-
FDG positron emission tomography staging and restaging in rectal cancer treated with preoperative
chemoradiation. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2004 Feb 1; 58 (2): pp 528–535. (brak ocenianej interwencji)
42. Castillo E, Lawler LP. Diagnostic radiology and nuclear medicine. J Surg Oncol 2005 Dec 1; 92 (3):
pp 191–202. (badanie wtórne)
43. Cerfolio RJ, Ojha B, Bryant AS, Raghuveer V, Mountz JM, Bartolucci AA. The accuracy of integrated
PET-CT compared with dedicated PET alone for the staging of patients with nonsmall cell lung cancer.
Ann Thorac Surg 2004 Sep; 78 (3): pp 1017–1023. (brak ocenianej interwencji)
44. Chaiken L, Rege S, Hoh C, Choi Y, Jabour B, Juillard G, Hawkins R, Parker R. Positron emission tomography
with fluorodeoxyglucose to evaluate tumor response and control after radiation therapy. Int
J Radiat Oncol Biol Phys 1993; Vol. 27 (2): pp 455–464. (brak ocenianej metody diagnostycznej)
45. Chander S, Ergun EL. Positron Emission Tomographic-Computed Tomographic imaging of uterine
sarcoma. Clin Nucl Med 2003; Vol. 28 (5): pp 443–444. (badanie wtórne)
46. Charron M, Beyer T, Bohnen NN, Kinahan PE, Dachille M. Jerin J, Nutt R, Meltzer CC, Villemagne V,
Townsend DW. Image analysis in patients with cancer studied with a combined PET and CT scanner.
Clin Nucl Med 2000; Vol. 25 (11): pp 905–910. (brak ocenianej interwencji)
47. Chen J, Cheong JH, Yun MJ, Kim J, Lim JS, Hyung WJ, Noh SH. Improvement in preoperative staging
of gastric adenocarcinoma with positron emission tomography. Cancer 2005 Jun 1; 103 (11): pp
2383–2390. (brak ocenianej interwencji)
48. Chen Y-K, Ding H-J, Su C-T, Shen Y-Y, Chen L-K, Liao AC, Hung T-Z, Hu F-L, Kao C-H. Application of
PET and PET-CT imaging for cancer screening. Anticancer Research 2004; Vol. 24 (6): pp 4103–4108.
(tylko niewielki odsetek pacjentów miał wykonywany PET-CT i w jego obrębie brak testu referencyjnego)
49. Cheng EY. Surgical management of sarcomas. Hematol Oncol Clin N Am 2005; Vol. 19 (3): pp 451–
470. (badanie wtórne)
50. Chessin DB, Kiran RP, Akhurst T, Guillem JG. The emerging role of 18F-fluorodeoxyglucose positron
emission tomography in the management of primary and recurrent rectal cancer. J Am Coll Surg
2005 Dec; 201 (6): pp 948–956. (badanie wtórne)
51. Chin BB, Chang PPL. Gastrointestinal malignancies evaluated with 18 F-fluoro-2-deoxyglucose positron
emission tomography. Best Practice & Research in Clinical Gastroenterology 2006; Vol. 20 (1):
pp 3–21. (badanie wtórne)
310

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
52. Cho D, Kocher O, Parker JA, Halmos B. Multiple positron-emission tomography false positives in
a patient with malignant melanoma. Clinical Oncology (Royal College of Radiologists) 2006; Vol. 18
(1): pp 87–88. (opis kazuistyczny)
53. Cho Sm, Ha HK, Byun JY, Lee JM. Usefulness of FDG PET for assessemant of early recurrent eithelial
ovarian cancer. AJR Am J Roentgenol 2002 Aug; 179 (2): pp 391–395. (brak ocenianej interwencji)
54. Choi JY, Lee KS, Kwon OJ, Shim YM, Baek CH, Park K, Lee KH, Kim BT. Improved detection of second
primary cancer using integrated [18F] fluorodeoxyglucose positron emission tomography and computed
tomography for initial tumor staging. J Clin Oncol 2005; Vol. 20; 23 (30): pp 7654–7659. (brak
porównywanego testu diagnostycznego)
55. Choi MY, Lee KM, Chung JK, Lee DS, Jeong JM, Park JG, Kim JH, Lee MC. Correlation between serum
CEA level and metabolic volume as determined by FDG PET in postoperative patients with recurrent
colorectal cancer. Ann Nucl Med 2005 Apr; 19 (2): pp 123–129. (brak ocenianej interwencji)
56. Ciernik IF, Dizendorf E, Baumert BG, Reiner B, Burger C, Davis JB, Lutolf UM, Steinert HC, Von Schulthess
GK. Radiation treatment planning with an integrated positron emission and computer tomography
(PET-CT): a feasibility study. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2003; Vol. 1; 57 (3): pp 853–863. (brak
metody referencyjnej)
57. Civantos FJ, Gomez C, Duque C, Pedroso F, Goodwin WJ, Weed DT, Arnold D, Moffat F. Sentinel
node biopsy in oral cavity cancer: correlation with PET scan and immunohistochemistry. Head Neck
2003 Jan; 25 (1): pp 1–9. (brak ocenianej interwencji)
58. Cohade C, Osman M, Leal J, Wahl RL. Direct comparison of 18 F-FDG PET and PET-CT in patients with
colorectal carcinoma. J Nucl Med 2003; Vol. 44 (11): pp 1797–1803. (brak klasycznej metody do porównania)
59. Cohade C, Osman M, Marshall L, Wahl R. PET-CT: accuracy of PET and CT spatial registration of lung
lesions. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2003; Vol. 30 (5): pp 721–726. Epub 2003 Mar 1. (brak testu
referencyjnego)
60. Cohade C, Osman M, Nakamoto Y, Marshall L, Links J, Fishman E, Wahl R. Initial experience with oral
contrast in PET-CT: phantom and clinical studies. J Nucl Med 2003; Vol. 44: pp 412–416. (nieadekwatna
populacja)
61. Cohade C, Wahl RL. Applications of positron emission tomography/computed tomography image
fusion in clinical positron emission tomography-clinical use, interpretation methods, diagnostic improvements.
Semin Nucl Med 2003 Jul; 33 (3): pp 228–237. (badanie wtórne)
62. Collins BT, Gardner LJ, Verma AK, Lowe VJ, Dunphy FR, Boyd JH. Correlation of fine needle aspiration
biopsy and fluoride-18 fluorodeoxyglucose positron emission tomography in the assessment of
locally recurrent and metastatic head and neck neoplasia. Acta Cytologica 1998; Vol. 42 (6): pp
1325–1329. (brak ocenianej interwencji)
63. Comans EF, Miles KA, Schirrmeister H. Staging of non-small-cell lung cancer with integrated PET and
CT. N Engl J Med 2003 Sep 18; 349 (12): pp 1188–1190; author reply pp 1188–1190. (listy)
64. D'Amico TA, Wong TZ, Harpole DH, Brown SD, Coleman RE. Impact of computed tomographypositron
emission tomography fusion in staging patients with thoracic malignancies. Ann Thorac
Surg 2002; Vol. 74 (1): pp 160–163. (brak klasycznej metody diagnostycznej)
65. Dehdashti F, Siegel BA. Neoplasms of the esophagus and stomach. Semin Nucl Med 2004; Vol. 34
(3): pp 198–208. (badanie wtórne)
66. Delbeke D, Martin WH. PET and PET-CT for evaluation of colorectal carcinoma. Semin Nucl Med
2004; Vol. 34 (3): pp 209–223. (badanie wtórne)
67. Deniaud-Alexandre E, Touboul E, Lerouge D, Grahek D, Foulquier JN, Petegnief Y, Gres B, El Balaa H,
Keraudy K, Kerrou K, Montravers F, Milleron B, Lebeau B, Talbot JN. Impact of computed tomography
and 18F-deoxyglucose coincidence detection emission tomography image fusion for optimization
of conformal radiotherapy in non-small-cell lung cancer. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2005 Dec
1; 63 (5): pp 1432–1441. Epub 2005 Aug 25. (brak ocenianej interwencji)
68. Desai DC, Zervos EE, Arnold MW, Burak WE Jr, Mantil J, Martin EW Jr. Positron emission tomography
affects surgical management in recurrent colorectal cancer patients. Ann Surg Oncol 2003 Jan-
Feb; 10 (1): pp 59–64. (brak ocenianej interwencji)
69. Di Martino E, Nowak B, Krombach GA, Sellhaus B, Hausmann R, Cremerius U, Bull U, Westhofen M.
Results of pretherapeutic lymph node diagnosis in head and neck cancer: Clinical value of 18-
311

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
fluorodeoxyglucose positron emission tomography (PET). Laryngo- Rhino- Otol 2000; Vol. 79 (4): pp
201–206. (artykuł w języku niemieckim)
70. Diaz-Montes TP, Jacene HA, Wahl RL, Bristow RE. Combined FDG-positron emission tomography and
computed tomography for the detection of ovarian cancer recurrence in an inguinal hernia sac.
Gynecol Oncol 2005; Vol. 98 (3): pp 510–512. (opis kazuistyczny)
71. Dos Santos DT, Pereira Lima EN, Chojniak R, Cavalcanti MG. Topographic metabolic map of head
and neck squamous cell carcinoma using 18F-FDG PET and CT image fusion. Oral Surg Oral Med
Oral Pathol Oral Radiol Endod 2005; Vol. 100 (5): pp 619–625. (brak klasycznej metody do porównania)
72. Dresel S, Grammerstorff J, Schwenzer K, Brinkbaumer K, Schmid R, Pfluger T, Hahn K. [18F] FDG imaging
of head and neck tumours: comparison of hybrid PET and morphological methods. Eur J Nucl
Med Mol Imaging 2003 Jul; 30 (7): pp 995–1003. Epub 2003 May 9. (brak ocenianej metody diagnostycznej)
73. Dresell S, Schwenzer K, Brinkbaumer K, Schmid R, Szeimies U, Popperl G, Hahn K. [F-18] FDG imaging
of head and neck tumors: Comparison of Hybrid PET, dedicated PET and CT. Nuklearmedizin 2001;
Vol. 40 (5): pp 172–178. (artykuł w języku niemieckim)
74. Eary JF, O'Sullivan F, Powitan Y, Chandhury KR, Vernon C, Bruckner JD, Conrad EU. Sarcoma tumor
FDG uptake measured by PET and patient outcome: a retrospective analysis. Eur J Nucl Med Mol
Imaging 2002 Sep; 29 (9): pp 1149–1154. Epub 2002 Jun 19. (brak ocenianej interwencji)
75. Eifel PJ. Accurate diagnosis of regional metastasis from cervical cancer: Is PET the answer?. Int J Radiat
Oncol Biol Phys 2004; Vol. 59 (3): pp 637–638. Date of Publication: 01 JUL 2004. (badanie wtórne)
76. Ell PJ. PET-CT in oncology: A major technology for cancer care. Chang Gung Med J 2005; Vol. 28
(5): pp 274–283. (badanie wtórne)
77. Erasmus JJ, Truong MT, Smythe WR, Munden RF, Marom EM, Rice DC, Vaporciyan AA, Walsh GL,
Sabloff BS, Broemeling LD, Stevens CW, Pisters KM, Podoloff DA, Macapinlac HA. Integrated computed
tomography-positron emission tomography in patients with potentially resectable malignant
pleural mesothelioma: Staging implications. J Thorac Cardiovasc Surg 2005; Vol. 129 (6): pp 1364–
1370. (brak metody do porównania)
78. Erdi YE, Nehmeh SA, Pan T, Pevsner A, Rosenzweig KE, Mageras G, Yorke ED, Schoder H, Hsiao W,
Squire OD, Vernon P, Ashman JB, Mostafavi H, Larson SM, Humm JL. The CT motion quantitation of
lung lesions and its impact on PET-measured SUVs. J Nucl Med 2004 Aug; 45 (8): pp 1287–1292. (brak
punktów końcowych oceny skuteczności diagnostycznej)
79. Erdi YE, Rosenzweig K, Erdi AK, Macapinlac HA, Hu Y-C, Braban LE, Humm JL, Squire OD, Chui C-S,
Larson SM, Yorke ED. Radiotherapy treatment planning for patients with non-small cell lung cancer
using positron emission tomography (PET). Radiother Oncol 2002 Jan; 62 (1): pp 51–60. (fuzja
obrazów PET-CT)
80. Eschmann SM, Bitzer M, Paulsen F, Friedel G, Besenfelder H, Horger M, Reimold M, Dittmann H, Pfannenberg
AC, Bares R. The benefit of functional-anatomical imaging with [18F] fluorodeoxyglucose
utilizing a dual-head coincidence gamma camera with an integrated X-ray transmission system
in non-small cell lung cancer. Nucl Med Commun 2004 Sep; 25 (9): pp 909–915. (brak ocenianej
interwencji)
81. Eubank WB, Mankoff DA, Schmiedl UP, Winter TC 3rd, Fisher ER, Olshen AB, Graham MM, Eary JF.
Imaging of oncologic patients: benefit of combined CT and FDG PET in the diagnosis of malignancy.
AJR Am J Roentgenol 1998; Vol. 171 (4): pp 1103–1110. (brak ocenianej interwencji)
82. Even-Sapir E, Metser U, Flusser G, Zuriel L, Kollender Y, Lerman H, Lievshitz G, Ron I, Mishani E. Assessment
of malignant skeletal disease: initial experience with 18F-fluoride PET-CT and comparison between
18F-fluoride PET and 18F-fluoride PET-CT. J Nucl Med 2004; Vol. 45 (2): pp 272–278. (brak klasycznej
metody do porównania)
83. Even-Sapir E, Parag Y, Lerman H, Gutman M, Levine C, Rabau M, Figer A, Metser U. Detection of
recurrence in patients with rectal cancer: PET-CT after abdominoperineal or anterior resection. Radiology
2004; Vol. 232 (3): pp 815–822. Epub 2004 Jul 23. (brak klasycznej metody do porównania)
84. Farsad M, Schiavina R, Castellucci P, Nanni C, Corti B, Martorana G, Canini R, Grigioni W, Boschi S,
Marengo M, Pettinato C, Salizzoni E, Monetti N, Franchi R, Fanti S. Detection and localization of prostate
cancer: correlation of (11)C-choline PET-CT with histopathologic step-section analysis. J Nucl
Med 2005; Vol. 46 (10): pp 1642–1649. (brak porównywanego testu diagnostycznego)
312

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
85. Ferris RL, Branstetter BF, Nayak JV. Diagnostic utility of positron emission tomography-computed
tomography for predicting malignancy in cystic neck masses in adults. Laryngoscope 2005; Vol. 115
(11): pp 1979–1982. (opis kazuistyczny)
86. Finger PT, Kuril M, Reddy S, Tena LB, Pavlick AC. Whole body PET-CT for initial staging of choroidal
melanoma. Br J Ophthalmol 2005; Vol. 89 (10): pp 1270–1274. (brak klasycznej metody do porównania)
87. Finger PT, Kurli M, Wesley P, Tena LB, Kerr KR, Pavlick AC. Whole body PET-CT imaging for detection
of metastatic choroidal melanoma. Br J Ophthalmol 2004; Vol. 88 (8): pp 1095–1097. (opis kazuistyczny)
88. Fogarty GB, Peters LJ, Stewart J, Scott C, Rischin D, Hicks RJ. The usefulness of fluorine 18-labelled
deoxyglucose positron emission tomography in the investigation of patients with cervical lymphadenopathy
from an unknown primary tumor. Head & Neck 2003; Vol. 25 (2): pp 138–145. Date of
Publication: 01 FEB 2003. (brak ocenianej interwencji)
89. Francis DL, Visvikis D, Costa DC, Arulampalam TH, Townsend C, Luthra SK, Taylor I, Ell PJ. Potential
impact of [18F]3'-deoxy-3'-fluorothymidine versus [18F] fluoro-2-deoxy-D-glucose in positron emission
tomography for colorectal cancer. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2003 Jul; 30 (7): pp 988–994. Epub
2003 May 9. (brak klasycznej metody do porównania)
90. Frank SJ, Chao KS, Schwartz DL, Weber RS, Apisarnthanarax S, Macapinlac HA. Technology insight:
PET and PET-CT in head and neck tumor staging and radiation therapy planning. Nat Clin Pract Oncol
2005; Vol. 2 (10): pp 526–533. (badanie wtórne)
91. Freudenberg LS, Antoch G, Görges R, Knust EJ, Beyer T, Brandau W, Bockisch A, Debatin JF. 124 I-PET-
CT in metastatic follicular thyroid carcinoma. Eur J Nucl Med 2002; Vol. 29: p 1106. (opis kazuistyczny)
92. Freudenberg LS, Antoch G, Görges R, Knust EJ, Beyer T, Debatin JF. Combined PET-CT with Iodine-
124 in Diagnosis of Mediastinal Micrometastases in Thyroid Carcinoma. Int J Radiol 2002; Vol. 2
Number 2. (opis kazuistyczny)
93. Freudenberg LS, Antoch G, Görges R, Knust EJ, Pink R, Jentzen W, Debatin JF, Brandau W, Bockisch
A, Stattaus J. Combined PET-CT with iodine-124 in diagnosis of spread metastatic thyroid carcinoma:
a case report. Eur Radiol 2003 Dec; 13 (Suppl 4): pp L19–23. (opis kazuistyczny)
94. Freudenberg LS, Schueler AO, Beyer T, Antoch G, Kuhl H, Bornfeld N, Bockisch A, Egelhof T. Wholebody
fluorine-18 fluordeoxyglucose positron emission tomography/computed tomography (FDG-
PET-CT) in staging of advanced uveal melanoma. Surv Ophthalmol 2004; Vol. 49 (5): pp 537–540.
(opis kazuistyczny)
95. Fukui MB, Blodgett TM, Meltzer CC. PET-CT imaging in recurrent head and neck cancer. Semin Ultrasound
CT MR 2003; Vol. 24 (3): pp 157–163. (badanie wtórne)
96. Fukunaga H, Sekimoto M, Tatsumi M, Ikenaga M, Ohue M, Seshimo I, Higuchi I, Takayama O, Yasui
M, Ikeda M, Yamamoto H, Monden M. Clinical relevance of fusion images using (18)F-2-fluoro-2deoxy-D-glucose
positron emission tomography in local recurrence of rectal cancer. Int J Oncol
2002 Apr; 20 (4): pp 691–695. (brak ocenianej interwencji)
97. Goerres GW, Burger C, Kamel E, Seifert B, Kaim AH, Buck A, Buehler TC, von Schulthess GK. Respiration-induced
attenuation artifact at PET-CT: technical considerations. Radiology 2003 Mar; 226 (3):
pp 906–10. (brak poszukiwanych punktów końcowych)
98. Goerres GW, Haenggeli CA, Allaoua M, Albrecht SR, Dulguerov P, Becker M, Allal AS, Lehmann W,
Slosman DO. Directcomparison off-18-FDG PET and ultrasound in the follow-up of patients with
squamous cell cancer of the head and neck. Nuklearmedizin 2000; Vol. 39 (8): pp 246–250. (brak
ocenianej metody diagnostycznej)
99. Goerres GW, Kamel E, Heidelberg T-N, Schwitter MR, Burger C, von Schulthess GK. PET-CT image coregistration
in the thorax: influence of respiration. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2002 Mar; 29 (3): pp
351–360. (brak punktów końcowych oceny skuteczności diagnostycznej)
100. Goerres GW, Kamel E, Seifert B, Burger C, Buck A, Hany T, von Schulthess GK. Accuracy of image
coregistration of pulmonary lesions in patients with non-small cell lung cancer using an integrated
PET-CT system. J Nucl Med 2002 Nov; 43 (11): pp 1469–1575. (brak punktów końcowych oceny skuteczności
diagnostycznej)
313

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
101. Goerres GW, Schmid DT, Gratz KW, von Schulthess GK, Eyrich GK. Impact of whole body positron
emission tomography on initial staging and therapy in patients with squamous cell carcinoma of the
oral cavity. Oral Oncol 2003 Sep; 39 (6): pp 547–551. (łączna ocena wyników PET i PET-CT)
102. Goerres GW, Stoeckli SJ, von Schulthess GK, Steinert HC. FDG PET for mucosal malignant melanoma
of the head and neck. Laryngoscope 2002 Feb; 112 (2): pp 381–385. (brak ocenianej interwencji)
103. Goerres GW, Stupp R, Barghouth G, Hany TF, Pestalozzi B, Dizendorf E, Schnyder P, Luthi F, von Schulthess
GK, Leyvraz S. The value of PET, CT and in-line PET-CT in patients with gastrointestinal stromal
tumours: long-term outcome of treatment with imatinib mesylate. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2005
Feb; 32 (2): pp 153–162. Epub 2004 Sep 4. (brak poszukiwanych punktów końcowych)
104. Goerres GW, von Schulthess GK, Steinert HC. Why most PET of lung and head-and-neck cancer will
be PET-CT. J Nucl Med 2004 Jan; 45 Suppl 1: pp 66S-71S. (badanie przeglądowe)
105. Green D, Johnson IR. Magnetic resonance imaging for gynaecological masses. Reviews in Gynaecological
Practice 2004; Vol. 4 (2): pp 132–140. (badanie wtórne)
106. Greven KM, Williams III DW, McGuirt WF Sr, Harkness BA, D'Agostino RB Jr, Keyes JW Jr, Watson NE Jr.
Serial positron emission tomography scans following radiation therapy of patients with head and
neck cancer. Head & Neck 2001; Vol. 23 (11): pp 942–946. (brak ocenianej interwencji)
107. Grigsby PW, Siegel BA, Dehdashti F. Lymph node staging by positron emission tomography in patients
with carcinoma of the cervix. Journal of Clinical Oncology 2002; Vol. 19 (17): pp 3745–3749.
Date of Publication: 01 SEP 2001. (brak ocenianej interwencji)
108. Grisaru D, Almog B, Levine C, Metser U, Fishman A, Lerman H, Lessing JB, Even-Sapir E. The diagnostic
accuracy of 18 F-Fluorodeoxyglucose PET-CT in patients with gynecological malignancies. Gynecol
Oncol 2004; Vol. 94 (3): pp 680–684.
109. Grosu A-L, Lachner R, Wiedenmann N, Stark S, Thamm R, Kneschaurek P, Schwaiger M, Molls M,
Weber WA. Validation of a method for automatic image fusion (BrainLAB System) of CT data and
11 C-methionine-PET data for stereotactic radiotherapy using a LINAC: First clinical experience. Int J
Radiat Oncol Biol Phys 2003; Vol. 56 (5): pp 1450–1463. Date of Publication: 01 AUG 2003. (brak ocenianej
interwencji)
110. Gulec SA, Beller M, Edwards K, Lizotte P, O'Day S. Case 3. Positron emission tomography-computed
tomography diagnosis of metastatic melanoma with intussusception. J Clin Oncol 2004; Vol. 22 (23):
pp 4802–4803. (opis kazuistyczny)
111. Gutman F, Alberini JL, Wartski M, Vilain D, Le Stanc E, Sarandi F, Corone C, Tainturier C, Pecking AP.
Incidental colonic focal lesions detected by FDG PET-CT. AJR Am J Roentgenol 2005 Aug; 185 (2):
pp 495–500. (brak klasycznej metody do porównania)
112. Ha PK, Hdeib A, Goldenberg D, Jacene H, Patel P, Koch W, Califano J, Cummings CW, Flint PW,
Wahl R, Tufano RP. The role of positron emission tomography and computed tomography fusion in
the management of early-stage and advanced-stage primary head and neck squamous cell carcinoma.
Arch Otolaryngol Head Neck Surg 2006 Jan; 132 (1): pp 12–16. (brak metody referencyjnej)
113. Haberkorn U, Strauss LG, Dimitrakopoulou A, Seiffert E, Oberdorfer F, Ziegler S, Reisser C, Doll J, Helus
F, Van Kaick G. Fluorodeoxyglucose imaging of advanced head and neck cancer after chemotherapy.
J Nucl Med 1993; Vol. 34 (1): pp 12–17. (brak ocenianej interwencji)
114. Haberkorn U, Strauss LG, Reisser C, Haag D, Dimitrakopoulou A, Ziegler S, Oberdorfer F, Rudat V, Van
Kaick G. Glucose uptake, perfusion and cell proliferation in head and neck tumors: relation of positron
emission tomography to flow cytomery. J Nucl Med 1991; Vol. 32 (8): pp 1548–1555. (brak ocenianej
interwencji)
115. Halfpenny W, Hain SF, Biassoni L, Maisey MN, Sherman JA, McGurk M. FDG-PET. A possible prognostic
factor in head and neck cancer. Br J Cancer 2002; Vol. 86 (4): pp 512–516. Date of Publication: 12
FEB 2002. (brak ocenianej metody diagnostycznej)
116. Halpern BS, Schiepers C, Weber WA, Crawford TL, Fueger BJ, Phelps ME, Czernin J. Presurgical staging
of non-small cell lung cancer: Positron emission tomography, integrated positron emission tomography/CT,
and software image fusion. Chest 2005; Vol. 128 (4): pp 2289–2297. (brak porównywanej
metody diagnostycznej)
117. Hany TF, Heuberger J, von Schulthess GK. Iatrogenic FDG foci in the lungs: a pitfall of PET image
interpretation. Eur Radiol 2003 Sep; 13 (9): pp 2122–2127. Epub 2002 Oct 17. (opis kazuistyczny)
314

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
118. Hany TF, Steinert HC, Goerres GW, Buck A, von Schulthess GK. PET diagnostic accuracy: improvement
with in-line PET-CT system: initial results. Radiology 2002 Nov; 225 (2): pp 575–581. (brak
klasycznej metody do porównania)
119. Havrilesky LJ, Kulasingam SL, Matchar DB, Myers ER. FDG-PET for management of cervical and ovarian
cancer. Gynecol Oncol 2005; Vol. 97 (1): pp 183–191. (brak ocenianej interwencji)
120. Hayashi K, Abe K, Yano F, Watanabe S, Iwasaki Y, Kosuda S. Should mediastinoscopy actually be
incorporated into the FDG PET strategy for patients with non-small cell lung carcinoma?. Ann Nucl
Med 2005 Jul; 19 (5): pp 393–398. (brak ocenianej interwencji)
121. Heller MT, Meltzer C, Fukui M, Rosen C, Chander S, Martinelli M, Townsend DW. Superphysiologic FDG
uptake in the non-paralyzed vocal cord: resolution of a false-positive PET result with combined PET-
CT imaging. Clin Pos Imag 2000; Vol. 3 (5): pp 207–211. (opis kazuistyczny)
122. Hensing TA. Clinical evaluation and staging of patients who have lung cancer. Hematol Oncol Clin
N Am 2005; Vol. 19 (2): pp 219–235. (badanie wtórne)
123. Heron DE, Andrade RS, Flickinger J, Johnson J, Agarwala SS, Wu A, Kalnicki S, Avril N. Hybrid PET-CT
simulation for radiation treatment planning in head-and-neck cancers: a brief technical report. Int J
Radiat Oncol Biol Phys 2004 Dec 1; 60 (5): pp 1419–1424. (brak ocenianej interwencji)
124. Hicks RJ, Mac Manus MP, Seymour JF. Initial staging of lymphoma with positron emission tomography
and computed tomography. Semin Nucl Med 2005 Jul; 35 (3): pp 165–175. (badanie wtórne)
125. Ho CL. Clinical PET imaging – An asian perspective. Ann Acad Med Singapore 2004; Vol. 33 (2): pp
155–165. (badanie wtórne)
126. Ho YH, Ooi LLPJ. Recent advances in the total management of colorectal cancer. Ann Acad Med
Singapore 2003; Vol. 32 (2): pp 143–144. (badanie wtórne)
127. Hoskin PJ. PET in lymphoma: what are the oncologist's needs?. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2003
Jun; 30 (Suppl 1): pp S37–41. Epub 2003 Apr 4. (badanie wtórne)
128. Hosten N, Lemke AJ, Wiedenmann B, Bohmig M, Rosewicz S. Combined imaging techniques for
pancreatic cancer. Lancet 2000; Vol. 9; 356 (9233): pp 909–910. (badanie wtórne)
129. Hustinx R. PET imaging in assessing gastrointestinal tumors. Radiol Clin N Am 2004; Vol. 42 (6): pp
1123–1139. (badanie wtórne)
130. Ioannidis JP, Lau J. 18 F-FDG PET for the diagnosis and grading of soft-tissue sarcoma: a meta-analysis.
J Nucl Med 2003 May; 44 (5): pp 717–724. (brak ocenianej interwencji)
131. Ishimori T, Patel PV, Wahl RL. Detection of unexpected additional primary malignancies with PET-CT.
J Nucl Med 2005; Vol. 46 (5): pp 752–757. (brak porównywanego testu diagnostycznego)
132. Israel O, Mor M, Gaitini D, Keidar Z, Guralnik L, Engel A, Frenkel A, Bar-Shalom R, Kuten A. Combined
functional and structural evaluation of cancer patients with a hybrid camera-based PET-CT system
using 18 F-FDG. J Nucl Med 2002; Vol. 43 (9): pp 1129–1136. (brak łącznych wyników dla PET-CT)
133. Israel O, Mor M, Guralnik L, Hermoni N, Gaitini D, Bar-Shalom R, Keidar Z, Epelbaum R. Is 18F-FDG PET-
CT useful for imaging and management of patients with suspected occult recurrence of cancer. J
Nucl Med 2004; Vol. 45 (12): pp 2045–2051. (brak klasycznej metody do porównania)
134. Israel O, Yefremov N, Bar-Shalom R, Kagana O, Frenkel A, Keidar Z, Fischer D. PET-CT detection of
unexpected gastrointestinal foci of 18F-FDG uptake: incidence, localization patterns, and clinical
significance. J Nucl Med 2005 Vol. 46 (5): pp 758–762. (brak porównywanego testu diagnostycznego)
135. Jadvar H, Alavi A, Mavi A, Shulkin BL. PET in pediatric diseases. Radiol Clin N Am 2005; Vol. 43 (1): pp
135–152. (badanie wtórne)
136. Jadvar H, Conti PS. The reproductive tract. Semin Nucl Med 2004; Vol. 34 (4): pp 262–273. (badanie
wtórne)
137. Jadvar H, Gamie S, Ramanna L, Conti PS. Musculoskeletal system. Semin Nucl Med 2004 Oct; 34 (4):
pp 254–261. (badanie wtórne)
138. Jana S, Zhang T, Milstein DM, Isasi CR, Blaufox MD. FDG-PET and CT characterization of adrenal lesions
in cancer patients. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2006; Vol. 33 (1): pp 29–35. (łączna ocena wyników
PET i PET-CT)
315

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
139. Jaskowiak CJ, Bianco JA, Perlman SB, Fine JP. Influence of reconstruction iterations on 18 F-FDG PET-
CT standardized uptake values. J Nucl Med 2005; Vol. 46 (3): pp 424–428. (brak porównywanego
testu diagnostycznego)
140. Jerusalem G, Hustinx R, Beguin Y, Fillet G. The value of positron emission tomography (PET) imaging
in disease staging and therapy assessment. Ann Oncol 2002; Vol. 13 (Suppl. 4): pp 227–234.
(badanie wtórne)
141. Kalff V, Hicks RJ, Ware RE, Hogg A, Binns D, McKenzie AF. The clinical impact of (18)F-FDG PET in
patients with suspected or confirmed recurrence of colorectal cancer: a prospective study. J Nucl
Med 2002 Apr; 43 (4): pp 492–499. (brak ocenianej interwencji)
142. Kalra MK, Maher MM, Boland GW, Saini S, Fischman AJ. Correlation of positron emission tomography
and CT in evaluating pancreatic tumors: Technical and clinical implications. AJR Am J Roentgenol
2003; Vol. 181 (2): pp 387–393. Date of Publication: 01 AUG 2003. (badanie wtórne)
143. Kamel EM, Goerres GW, Burger C, von Schulthess GK, Steinert HC. Recurrent laryngeal nerve palsy in
patients with lung cancer: Detection with PET-CT image fusion – Report of six cases. Radiology 2002;
Vol. 224 (1): 153–156. (fuzja obrazów PET-CT u 4 pacjentów)
144. Kamel EM, Hany TF, Burger C, Treyer V, Lonn AHR, Von Schulthess GK, Buck A. CT vs 68 Ge attenuation
correction in a combined PET-CT system: Evaluation of the effect of lowering the CT tube current.
Eur J Nucl Med 2002; Vol. 29 (3): pp 346–350. (brak porównywanego testu diagnostycznego)
145. Kamel EM, Thumshirn M, Truninger K, Schiesser M, Fried M, Padberg B, Schneiter D, Stoeckli SJ, von
Schulthess GK, Stumpe KD. Significance of incidental 18F-FDG accumulations in the gastrointestinal
tract in PET-CT: correlation with endoscopic and histopathologic results. J Nucl Med 2004 Nov; 45
(11): pp 1804–1810. (brak klasycznej metody do porównania)
146. Kamel EM, Zwahlen D, Wyss MT, Stumpe KD, von Schulthess GK, Steinert HC. Whole-body 18 F-FDG PET
improves the management of patients with small cell lung cancer. Source. J Nucl Med 2003; Vol. 44
(12): pp 1911–1917. (brak ocenianej interwencji)
147. Kamel IR, Cohade C, Neyman E, Fishman EK, Wahl RL. Incremental value of CT in PET-CT of patients
with colorectal carcinoma. Abdominal Imaging 2004; Vol. 29 (6): pp 663–668. (brak klasycznej metody
do porównania)
148. Kapoor V, Fukui MB, McCook BM. Role of 18FFDG PET-CT in the treatment of head and neck cancers:
principles, technique, normal distribution, and initial staging. AJR Am J Roentgenol 2005 Feb;
184 (2): pp 579–587. (badanie wtórne)
149. Kaste SC. Issues specific to implementing PET-CT for pediatric oncology: What we have learned
along the way. Pediatr Radiol 2004; Vol. 34 (3): pp 205–213. (badanie wtórne)
150. Kato H, Miyazaki T, Nakajima M, Fukuchi M, Manda R, Kuwano H. Value of positron emission tomography
in the diagnosis of recurrent oesophageal carcinoma. Br J Surg 2004; Vol. 91 (8): pp 1004–
1009. (brak ocenianej interwencji)
151. Kato H, Miyazaki T, Nakajima M, Takita J, Kimura H, Faried A, Sohda M, Fukai Y, Masuda N, Fukuchi
M, Manda R, Ojima H, Tsukada K, Kuwano H, Oriuchi N, Endo K. The incremental effect of positron
emission tomography on diagnostic accuracy in the initial staging of esophageal carcinoma. Cancer
2005; Vol. 103 (1): pp 148–156. (brak ocenianej interwencji)
152. Katzel JA, Heiba SI. PET-CT F-18 FDG scan accurately identifies osteoporotic fractures in a patient
with known metastatic colorectal cancer. Clin Nucl Med 2005; Vol. 30 (10): pp 651–654. (opis kazuistyczny)
153. Kayani I, Groves AM, Ell PJ, George PJ, Bomanji J. Imaging bronchial carcinoma in situ: possible roles
for combined positron emission tomography (PET)-CT. Lancet Oncol 2005 Mar; 6 (3): p 190. (opis kazuistyczny)
154. Kayani I, Groves AM, Syed R, Bomanji J. Combined F-18 FDG positron emission tomography
/computed tomography in the diagnosis of colonic polyps: The potential and limitations of the
technique. Clin Nucl Med 2005; Vol. 30 (2): pp 116–117. (opis kazuistyczny)
155. Keidar Z, Haim N, Guralnik L, Wollner M, Bar-Shalom R, Ben-Nun A, Israel O. PET-CT using 18F-FDG in
suspected lung cancer recurrence: diagnostic value and impact on patient management. J Nucl
Med 2004 Oct; 45 (10): pp 1640–1646. (brak porównywanego testu diagnostycznego)
316

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
156. Keyes JW, Chen MYM, Watson NE, Greven KM, McGuirt WF, Williams III DW. FDG pet evaluation of
head and neck cancer: Value of imaging the thorax. Head & Neck 2000; Vol. 22 (2): pp 105–110.
(brak ocenianej interwencji)
157. Kim J-H, Czernin J, Allen-Auerbach MS, Halpern BS, Fueger BJ, Hecht JR, Ratib O, Phelps ME, Weber
WA. Comparison between 18 F-FDG PET, in-line PET-CT, and software fusion for restaging of recurrent
colorectal cancer. J Nucl Med 2005; Vol. 46 (4): pp 587–595. (brak klasycznej metody do porównania)
158. Kinahan P, Townsend D, Beyer T, Sashin D. Attenuation correction for a combined 3D PET-CT scanner.
Med Phys 1998; Vol. 25 (10): pp 2046–2053. (brak ocenianej interwencji)
159. Kluetz PG, Meltzer CC, Villemagne VL, Kinahan PE, Chander S, Martinelli MA, Townsend DW. Combined
PET-CT Imaging in Oncology: Impact on Patient Management. Clin Positron Imaging 2000;
Vol. 3, No. 6: pp 223–230. (opis kazuistyczny)
160. Kole AC, Plukker JT, Nieweg OE, Vaalburg W. Positron emission tomography for staging of oesophageal
and gastroesophageal malignancy. Br J Cancer 1998 Aug; 78 (4): pp 521–527. (brak ocenianej
interwencji)
161. Konski A, Doss M, Milestone B, Haluszka O, Hanlon A, Freedman G, Adler L. The integration of 18fluoro-deoxy-glucose
positron emission tomography and endoscopic ultrasound in the treatmentplanning
process for esophageal carcinoma. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2005; Vol. 61 (4): pp 1123–
1128. (brak ocenianej interwencji)
162. Kostakoglu L, Goldsmith SJ. 18F-FDG PET evaluation of the response to therapy for lymphoma and
for breast, lung, and colorectal carcinoma. J Nucl Med 2003 Feb; 44 (2): pp 224–239. (badanie
wtórne)
163. Koyama K, Okamura T, Kawabe J, Ozawa N, Torii K, Umesaki N, Miyama M, Ochi H, Yamada R.
Evaluation of 18 F-FDG PET with bladder irrigation in patients with uterine and ovarian tumors. J Nucl
Med 2003; Vol. 44 (3): pp 353–358. (brak ocenianej interwencji)
164. Kresnik E, Kogler D, Gallowitsch H-J, Mikosch P, Wieser S, Igerc I, Gomez I, Kumnig G, Lind P. Head
and neck tumors. Current evaluation with 18 F-FDG-PET compared with conventional methods. Internistische
Praxis 2003; Vol. 43 (2): pp 301–309. (artykuł w języku niemieckim)
165. Krishnasetty V, Fischman AJ, Halpern EL, Aquino SL. Comparison of alignment of computerregistered
data sets: combined PET-CT versus independent PET and CT of the thorax. Radiology
2005; Vol. 237 (2): pp 635–639. (nieadekwatna populacja)
166. Kuhnel G, Horn L-C, Fischer U, Hesse S, Seese A, Georgi P, Kluge R. 18 F-FDG-Positron-Emission-
Tomography in patients with uterine cervical cancer: Preliminary results. Zentralblatt fur Gynakologie
2001; Vol. 123 (4): pp 229–235. (artykuł w języku niemieckim)
167. Kula Z, Szefer J, Pietrzak T, Zuchora Z. An attempt at assessing the efficacy of combined positron
emision tomography and computed tomography (PET-CT) imaging in the diagnosis of pancreatic
carcinoma – Own experiences. Nowotwory 2005; Vol. 55 (5): pp 373–379. (brak jednoznacznych
wyników)
168. Kula Z, Szefer J, Pietrzak T, Zuchora Z. Our first experience with combined positron emission tomography
and computed tomography (PET-CT) in patients with gastric cancer. Współczesna Onkologia
2005; Vol. 9 (4): pp 213–217. (brak ocenianej interwencji)
169. Kumar R, Alavi A. PET imaging in gynecologic malignancies. Radiol Clin N Am 2004; Vol. 42 (6): pp
1155–1167. (badanie wtórne)
170. Kunkler I. Cure, palliation, and cost in cancer care. Lancet Oncol 2004; Vol. 5 (12): p 709. (badanie
wtórne)
171. Kurli M, Reddy S, Tena LB, Pavlick AC, Finger PT. Whole body positron emission tomography/computed
tomography staging of metastatic choroidal melanoma. Am J Ophthalmol 2005
Aug; 140 (2): pp 193–199. (brak wyników przy zastosowaniu metody referencyjnej)
172. Kwon RS, Sahani DV, Brugge WR. Gastrointestinal cancer imaging: Deeper than the eye can see.
Gastroenterology 2005; Vol. 128 (6): pp 1538–1553. (badanie wtórne)
173. Ladabaum U. Positron emission tomography: The gastroenterologists's perspective. Gastrointestinal
Endoscopy 2002; Vol. 55 (7 II): pp S64–S66. (badanie wtórne)
317

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
174. Lamoreaux WT, Grigsby PW, Dehdashti FD, Zoberi I, Powell MA, Gibb RK, Rader JS, Mutch DG, Siegel
BA. FDG-PET evaluation of vaginal carcinoma. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2005; Vol. 62 (3): pp 733–
737. (brak rozdzielnych wyników dla PET i PET-CT)
175. Lardinois D, Weder W, Roudas M, von Schulthess GK, Tutic M, Moch H, Stahel RA, Steinert HC. Etiology
of solitary extrapulmonary positron emission tomography and computed tomography findings
in patients with lung cancer. J Clin Oncol 2005 Oct 1; 23 (28): pp 6846–6853. (brak porównywanego
testu diagnostycznego)
176. Larson SM, Nehmeh SA, Erdi YE, Humm JL. PET-CT in non-small-cell lung cancer: Value of respiratorygated
PET. Chang Gung Med J 2005; Vol. 28 (5): pp 306–314. (badanie wtórne)
177. Lau WF, Binns DS, Ware RE, Ramdave S, Cachin F, Pitman AG, Hicks RJ. Clinical experience with the
first combined positron emission tomography/computed tomography scanner in Australia. Med J
Aust 2005; Vol. 21; 182 (4): pp172–176. (badanie wtórne)
178. Lavrenkov K, Partridge M, Cook G, Brada M. Positron emission tomography for target volume definition
in the treatment of non-small cell lung cancer. Radiother Oncol 2005; Vol. 77 (1): pp 1–4.
(badanie wtórne)
179. Lejeune C, Bismuth MJ, Conroy T, Zanni C, Bey P, Bedenne L, Faivre J, Arveux P, Guillemin F. Use of
a decision analysis model to assess the cost-effectiveness of 18F-FDG PET in the management of
metachronous liver metastases of colorectal cancer. J Nucl Med 2005 Dec; 46 (12): pp 2020–2028.
(badanie wtórne)
180. Lerman H, Metser U, Grisaru D, Fishman A, Lievshitz G, Even-Sapir E. Normal and abnormal 18F-FDG
endometrial and ovarian uptake in pre- and postmenopausal patients: assessment by PET-CT.
J Nucl Med 2004 Feb; 45 (2): pp 266–271. (brak klasycznej metody i punktów końcowych oceny
skuteczności diagnostycznej)
181. Leskinen-Kallio S, Lindholm P, Lapela M, Joensuu H, Nordman E. Imaging of head and neck tumors
with positron emission tomography and [ 11 C]methionine. Int J Radiat Oncol Biol Phys 1994; Vol. 30
(5): pp 1195–1199. (brak ocenianej metody diagnostycznej)
182. Lim JWM, Tang CL, Keng GHW. False positive F-18 fluorodeoxyglucose combined PET-CT scans from
suture granuloma and chronic inflammation: Report of two cases and review of literature. Ann
Acad Med Singapore 2005; Vol. 34 (7): pp 457–460. (opis kazuistyczny)
183. Lind P, Igerc I, Beyer T, Reinprecht P, Hausegger K. Advantages and limitations of FDG PET in the
follow-up of breast cancer. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2004 Jun; 31 (Suppl 1): pp S125–134. Epub
2004 Apr 15. (badanie wtórne)
184. Lind P, Kumnig G, Heinisch M, Gallowitsch HJ, Mikosch P, Kresnik E, Gomez I, Unterweger O. F-18-FDG
positron emission tomography in oncology. Tagliche Praxis 2003; Vol. 44 (3): pp 503–520. (artykuł
w języku niemieckim)
185. Lowe VJ, Dunphy FR, Varvares M, Kim H, Wittry M, Dunphy CH, Dunleavy T, McDonough E, Minster J,
Fletcher JW, Boyd JH. Evaluation of chemotherapy response in patients with advanced head and
neck cancer using [F-18] fluorodeoxyglucose positron emission tomography. Head & Neck 1997;
Vol. 19 (8): pp 666–674. (brak ocenianej interwencji)
186. Lytras D, Connor S, Bosonnet L, Jayan R, Evans J, Hughes M, Garvey CJ, Ghaneh P, Sutton R, Vinjamuri
S, Neoptolemos JP. Positron emission tomography does not add to computed tomography
for the diagnosis and staging of pancreatic cancer. Dig Surg 2005; Vol. 22 (1–2): pp 55–61. (brak
ocenianej interwencji)
187. Ma S-Y, See L-C, Lai C-H, Chou H-H, Tsai C-S, Ng K-K, Hsueh S, Lin W-J, Chen J-T, Yen T-C. Delayed 18 F-
FDG PET for detection of paraaortic lymph node metastases in cervical cancer patients. J Nucl Med
2003; Vol. 44 (11): pp 1775–1783. (brak ocenianej interwencji)
188. Macapinlac HA. FDG PET and PET-CT imaging in lymphoma and melanoma. Cancer J 2004 Jul-Aug;
10 (4): pp 262–270. (badanie wtórne)
189. Macapinlac HA. FDG-PET in the evaluation of cervical cancer. Gynecol Oncol 2005; Vol. 99
(3 Suppl.): pp S171–S172. (badanie wtórne)
190. Macapinlac HA. The utility of 2-deoxy-2-[18F]fluoro-D-glucose-positron emission tomography and
combined positron emission tomography and computed tomography in lymphoma and melanoma.
Mol Imaging Biol 2004 Jul-Aug; 6 (4): pp 200–207. (badanie wtórne)
318

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
191. Magnani P, Carretta A, Rizzo G, Fazio F, Vanzulli A, Lucignani G, Zannini P. FDG/PET and spiral CT
image fusion for medistinal lymph node assessment of patients with small cell lung cancer. J Cardiovasc
Surg (Torino) 1999 Oct; 40 (5): pp 741–748. (brak ocenianej interwencji)
192. Mahoney EJ, Spiegel JH. Evaluation and management of malignant cervical lymphadenopathy
with an unknown primary tumor. Otolaryngol Clin N Am 2005; Vol. 38 (1): pp 87–97. (badanie
wtórne)
193. Manavis J, Sivridis L, Koukourakis MI. Nasopharyngeal carcinoma: the impact of CT-scan and of MRI
on staging, radiotherapy treatment planning, and outcome of the disease. Clin Imaging 2005 Mar-
Apr; 29 (2): pp 128–133. (badanie wtórne)
194. Martinez-Roman S, Ramirez PT, Oh J, Viciedo MG, MacApinlac HA. Combined positron emission
tomography and computed tomography for the detection of recurrent ovarian mucinous adenocarcinoma.
Gynecol Oncol 2005; Vol. 96 (3): pp 888–891. (brak ocenianej interwencji)
195. Mattes D, Haynor DR, Vesselle H, Lewellen TK, Eubank W. PET-CT image registration in the chest using
free-form deformations. IEEE Trans Med Imaging 2003 Jan; 22 (1): pp 120–128. (brak poszukiwanych
punktów końcowych)
196. Matthies A, Ezziddin S, Ulrich E-M, Palmedo H, Biersack H-J, Bender H, Guhlke S. Imaging of prostate
cancer metastases with 18 F-fluoroacetate using PET/ CT. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2004; Vol. 31
(5): p 797. (brak ocenianej interwencji)
197. McCarville MB, Christie R, Daw NC, Spunt SL, Kaste SC. PET-CT in the evaluation of childhood sarcomas.
AJR Am J Roentgenol 2005 Apr; 184 (4): pp 1293–1304. (opis kazuistyczny)
198. McCollum AD, Burrell SC, Haddad RI, Norris CM, Tishler RB, Case MA, Posner MR, Van Den Abbeele
AD. Positron emission tomography with 18 F-fluorodeoxyglucose to predict pathologic response after
induction chemotherapy and definitive chemoradiotherapy in head and neck cancer. Head &
Neck 2004; Vol. 26 (10): pp 890–896. (brak ocenianej interwencji)
199. Menda Y, Graham MM. Update on 18F-fluorodeoxyglucose/positron emission tomography and
positron emission tomography/computed tomography imaging of squamous head and neck cancers.
Semin Nucl Med 2005; Vol. 35 (4): pp 214–219. (badanie wtórne)
200. Metser U, Golan O, Levine CD, Even-Sapir E. Tumor lesion detection: When is integrated positron
emission tomography/computed tomography more accurate than side-by-side interpretation of
positron emission tomography and computed tomography? J Comput Assist Tomogr 2005; Vol. 29
(4): pp 554–559. (porównanie PET-CT vs PET)
201. Metser U, Goor O, Lerman H, Naparstek E, Even-Sapir E. PET-CT of extranodal lymphoma. AJR Am J
Roentgenol 2004 Jun; 182 (6): pp 1579–1586. (badanie wtórne)
202. Metser U, Lerman H, Blank A, Lievshitz G, Bokstein F, Even-Sapir E. Malignant involvement of the
spine: assessment by 18F-FDG PET-CT. J Nucl Med 2004; Vol. 45 (2): pp 279–284. (brak wyników dla
metod referencyjnych)
203. Metser U, Miller E, Kessler A, Lerman H, Lievshitz G, Oren R, Even-Sapir E. Solid splenic masses: Evaluation
with 18 F-FDG PET-CT. J Nucl Med 2005; Vol. 46 (1): pp 52–59. (brak porównywanego testu diagnostycznego)
204. Miller E, Lerman H, Gutman M, Figer A, Livshitz G, Even-Sapir E. The clinical impact of camera-based
positron emission tomography imaging in patients with recurrent colorectal cancer. Invest Radiol
2004 Jan; 39 (1): pp 8–12. (brak ocenianej interwencji)
205. Mitchell JC, Grant F, Evenson AR, Parker JA, Hasselgren PO, Parangi S. Preoperative evaluation of
thyroid nodules with 18FDG-PET-CT. Surgery 2005 Dec; 138 (6): pp 1166–1174; discussion: pp 1174–
1175. (brak klasycznej metody do porównania)
206. Moadel RM, Blaufox MD, Freeman LM. The role of positron emission tomography in gastrointestinal
imaging. Gastroenterol Clin N Am 2002; Vol. 31 (3): pp 841–861. (badanie wtórne)
207. Modi D, Fulham MJ, Mohamed A, McCaughan BC. Intraluminal FDG uptake in a rectal polyp detected
with PET CT: Identification of an unsuspected synchronous primary bowel tumor. Clin Nucl
Med 2005; Vol. 30 (3): pp 180–181. (opis kazuistyczny)
208. Moureau-Zabotto L, Touboul E, Lerouge D, Deniaud-Alexandre E, Grahek D, Foulquier J-N, Petegnief
Y, Gres B, El Balaa H, Kerrou K, Montravers F, Keraudy K, Tiret E, Gendre J-P, Grange J-D, Houry S, Talbot
J-N. Impact of CT and 18 F-deoxyglucose positron emission tomography image fusion for con-
319

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
formal radiotherapy in esophageal carcinoma. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2005; Vol. 63 (2): pp 340–
345. (brak ocenianej interwencji)
209. Mukherji SK, Wolf GT. Evaluation of head and neck squamous cell carcinoma after treatment. AJNR
Am J Neuroradiol 2003; Vol. 24: pp 1743–1746. (badanie wtórne)
210. Mumber M, Greven K, Haygood T. Pelvic insufficiency fractures associated with radiation atrophy:
clinical recognition and diagnostic evaluation. Skeletal Radiol 1997 Feb; 26 (2): pp 94–99. (opis kazuistyczny)
211. Nakahara T, Fujii H, Ide M, Mochizuki Y, Takahashi W, Yasuda S, Shohtsu A, Kubo A. F-18 FDG uptake
in endometrial cancer. Clin Nucl Med 2001 Jan; 26 (1): pp 82–83. (opis kazuistyczny)
212. Nakamoto Y, Cohade C, Tatsumi M, Hammoud D, Wahl RL. CT appearance of bone metastases
detected with FDG PET as part of the same PET-CT examination. Radiology 2005; Vol. 237 (2): pp
627–634. (brak ocenianej interwencji)
213. Nakamoto Y, Osman M, Cohade C, Marshall LT, Links JM, Kohlmyer S, Wahl RD. PET-CT: comparison
of quantitative tracer uptake between germanium and CT transmission attenuation-corrected images.
J Nucl Med 2002 Sep; 43 (9): pp 1137–1143. (brak oceny diagnostycznej i klinicznej, brak referencyjnej
metody)
214. Nanni C, Rubello D, Castellucci P, Farsad M, Franchi R, Toso S, Barile C, Rampin L, Nibale O, Fanti S.
Role of 18 F-FDG PET-CT imaging for the detection of an unknown primary tumour: Preliminary results
in 21 patients. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2005; Vol. 32 (5): pp 589–592. (brak klasycznej metody
do porównania)
215. Nanni C, Rubello D, Farsad M, De Iaco P, Sanovivini M, Erba P, Rampin L, Mariani G, Fanti S. FDG-PET
CT in evaluation of recurrent ovarian cancer: a prospective study on forty one patients. Eur J Surg
Oncol 2005 Sep; 31 (7): pp 792–797. (brak porównywanej metody diagnostycznej)
216. Nehmeh SA, Erdi YE, Pan T, Pevsner A, Rosenzweig KE, Yorke E, Mageras GS, Schoder H, Vernon P,
Squire O, Mostafavi H, Larson SM, Humm JL. Four-dimensional (4D) PET-CT imaging of the thorax.
Medical Physics 2004; Vol. 31 (12): pp 3179–3186. (badanie wtórne)
217. Nehmeh SA, Erdi YE, Pan T, Yorke E, Mageras GS, Rosenzweig KE, Schoder H, Mostafavi H, Squire O,
Pevsner A, Larson SM, Humm JL. Quantitation of respiratory motion during 4D-PET-CT acquisition.
Med Phys 2004 Jun; 31 (6): pp 1333–1338. (brak punktów końcowych oceny skuteczności diagnostycznej)
218. Nestle U, Hellwig D, Fleckenstein J, Walter K, Ukena D, Rube C, Kirsch CM, Baumann M. Comparison
of early pulmonary changes in 18FDG-PET and CT after combined radiochemotherapy for advanced
non-small-cell lung cancer: a study in 15 patients. Front Radiat Ther Oncol 2002; 37: pp 26–
33. (brak ocenianej interwencji)
219. Nguyen BD, Fletcher GP, Patel AC. PET-CT imaging of conus medullaris metastasis from lung cancer.
Clin Nucl Med 2005; Vol. 30 (4): pp 253–256. (opis kazuistyczny)
220. Nomayr A, Romer W, Hothorn T, Pfahlberg A, Hornegger J, Bautz W, Kuweit T. Anatomical accuracy
of lesion localization: Retrospective interactive rigid image registration between 18 F-FDG-PET and Xray
CT. Nuklearmedizin 2005; Vol. 44 (4): pp 149–155. (brak ocenianej interwencji)
221. Okada J, Yoshikawa K, Imazeki K, Minoshima S, Uno K, Itami J, Kuyama J, Maruno H, Arimizu N. The
use of FDG-PET in the detection and management of malignant lymphoma: Correlation of uptake
with prognosis. J Nucl Med 1991; Vol. 32 (4): pp 686–691. (brak ocenianej interwencji)
222. Ollenberger GP. Staging of lung cancer with integrated PET and CT. N Engl J Med 2004 Jan 1; 350
(1): pp 86–87; author reply 86–87. (list)
223. Ong SC, Ng DC, Sundram FX. Initial experience in use of fluorine-18-fluorodeoxyglucose positron
emission tomography/computed tomography in thyroid carcinoma patients with elevated serum
thyroglobulin but negative iodine-131 whole body scans. Singapore Med J 2005 Jun; 46 (6): pp 297–
301. (brak weryfikacji wyników badań przy użyciu testu referencyjnego)
224. Osman MM, Cohade C, Fishman EK, Wahl RL. Clinically significant incidental findings on the unenhanced
CT portion of PET-CT studies: frequency in 250 patients. J Nucl Med 2005; Vol. 46 (8): pp
1352–1355. (brak metody referencyjnej)
225. Osman MM, Cohade C, Nakamoto Y, Marshall L, Leal J, Wahl R. Clinically significant inaccurate
localization of lesions with PET-CT: frequency in 300 patients. J Nucl Med 2003 Feb; 44 (2): pp 240–
243. (brak klasycznej metody do porównania)
320

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
226. Osman MM, Cohade C, Nakamoto Y, Wahl RL. Respiratory motion artifacts on PET emission images
obtained using CT attenuation correction on PET-CT. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2003 Apr; 30 (4):
pp 603–606. Epub 2003 Jan 21. (brak punktów końcowych oceny skuteczności diagnostycznej)
227. Otsuka H, Graham MM, Kogame M, Nishitani H. The impact of FDG-PET in the management of patients
with salivary gland malignancy. Ann Nucl Med 2005; Vol. 19 (8): pp 691–694. (brak ocenianej
metody diagnostycznej)
228. Oudoux A, Rousseau T, Bridji B, Resche I, Rousseau C. Interest of F-18 fluorodeoxyglucose positron
emission tomography in the evaluation of vaginal malignant melanoma. Gynecol Oncol 2004; Vol.
95 (3): pp 765–768. (opis kazuistyczny)
229. Pacak K, Ilias I, Chen CC, Carrasquillo JA, Whatley M, Nieman LK. The Role of [ 18 F] Fluorodeoxyglucose
Positron Emission Tomography and [ 11 In]-Diethylenetriaminepentaacetate-D-Phe-
Pentetreotide Scintigraphy in the Localization of Ectopic Adrenocorticotropin-Secreting Tumors
Causing Cushing's Syndrome. J Clin Endocrinol Metab 2004; Vol. 89 (5): pp 2214–2221. (brak ocenianej
interwencji)
230. Pannu HK, Cohade C, Bristow RE, Fshman EK, Wahl RL. PET-CT detection of abdominal recurence of
ovarian cancer: radiologic-surgical correlation. Abdom Imaging 2004 May-Jun; 29 (3): pp 398–403.
(brak porównywanej metody diagnostycznej)
231. Pardo FS, Aronen HJ, Fitzek M, Kennedy DN, Efird J, Rosen BR, Fischman AJ. Correlation of FDG-PET
interpretation with survival in a cohort of glioma patients. Anticancer Research 2004; Vol. 24 (4): pp
2359–2365. (brak ocenianej interwencji)
232. Park D, Kim K, Park S, Lee B, Choi C, Chin S. Diagnosis of recurrent uterine cervical cancer: computed
tomography versus positron emission tomography. Korean J Radiol 2000 Jan-Mar; 1 (1): pp
51–55. (brak ocenianej interwencji)
233. Patel PV, Cohade C, Chin BB. PET-CT localizes previously undetectable metastatic lesions in recurrent
fallopian tube carcinoma. Gynecol Oncol 2002; Vol. 87: pp 323–326. (opis kazuistyczny)
234. Paulino AC, Koshy M, Howell R, Schuster D, Davis LW. Comparison of CT- and FDG-PET-defined gross
tumor volume in intensity-modulated radiotherapy for head-and-neck cancer. Int J Radiat Oncol
Biol Phys 2005 Apr 1; 61 (5): pp 1385–1392. (brak klasycznej metody do porównania)
235. Pelosi E, Messa C, Sironi S, Picchio M, Landoni C, Bettinardi V, Gianolli L, Del Maschio A, Gilardi MC,
Fazio F. Value of integrated PET-CT for lesion localisation in cancer patients: A comparative study.
Eur J Nucl Med Mol Imaging 2004; Vol. 31 (7): pp 932–939. (brak klasycznej metody do porównania)
236. Perrotin C, Lemeunier P, Grahek D, Molina T, Petino A, Alifano M, Bellenot F, Magdeleinat P, Talbot J-
N, Regnard J-F. Results of FDG-PET scanning in the pre-operative staging of broncho-pulmonary tumours.
Revue des Maladies Respiratoires 2005; Vol. 22 (4): pp 579–585. (artykuł w języku francuskim)
237. Phongkitkarun S, Varavithya V, Kazama T, Faria SC, Mar MV, Podoloff DA, Macapinlac HA. Lymphomatous
involvement of gastrointestinal tract: Evaluation by positron emission tomography with
18 F-fluorodeoxyglucose. World J Gastroenterol 2005; Vol. 11 (46): pp 7284–7289. Date of Publication:
14 DEC 2005. (brak ocenianej interwencji)
238. Picchio M, Sironi S, Messa C, Mangili G, Landoni C, Gianolli L, Zangheri B, Vigano R, Aletti Gde M, De
Cobelli F, Del Maschio A, Ferrari A, Fazio F. Advanced ovarian carcinoma: usefulness of [(18)F]FDG-
PET in combination with CT for lesion detection after primary treatment. Q J Nucl Med 2003 Jun; 47
(2): pp 77–84. (brak ocenianej interwencji)
239. Poöttgen C, Levegrϋn S, Theegarten D, Marnitz S, Grehl S. Value of 18 F-fluoro-2-deoxy-D-glucosepositron
emission tomography/computed tomography in non-small-cell lung cancer for prediction
of pathologic response and times to relapse after neoadjuvant chemoradiotherapy. Clin Cancer
Res 2006; Vol. 12 (1): pp 97–106. (brak punktów końcowych oceny skuteczności diagnostycznej)
240. Poppe K, Lahoutte T, Everaert H, Bossuyt A, Velkeniers B. The utility of multimodality imaging in
anaplastic thyroid carcinoma. Thyroid 2004 Nov; 14 (11): pp 981–982. (opis kazuistyczny)
241. Raanani P, Shasha Y, Perry C, Metser U, Naparstek E, Apter S, Nagler A, Polliack A, Ben-Bassat I,
Even-Sapir E. Is CT scan still necessary for staging in Hodgkin and non-Hodgkin lymphoma patients in
the PET-CT era?. Ann Oncol 2006; Vol. 17 (1): pp 117–122. (brak testu referencyjnego)
242. Reddy S, Kurli M, Tena LB, Finger PT. PET-CT imaging: detection of choroidal melanoma. Br J
Ophthalmol 2005; Vol. 89 (10): pp 1265–1269. (brak klasycznej metody do porównania)
321

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
243. Rege S, Maass A, Chaiken L, Hoh CK, Choi Y, Lufkin R, Anzai Y, Juillard G, Maddahi J, Phelps ME. Use
of positron emission tomography with fluorodeoxyglucose in patients with extracranial head and
neck cancers. Cancer 1994; Vol. 73 (12): pp 3047–3058. (brak ocenianej metody diagnostycznej)
244. Reinartz P, Wieres FJ, Schneider W, Schur A, Buell U. Side-by-side reading of PET and CT scans in oncology:
which patients might profit from integrated PET-CT?. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2004; Vol.
31 (11): pp 1456–1461. (brak ocenianej interwencji)
245. Reinhardt MJ, Strunk H, Gerhardt T, Roedel R, Jaeger U, Bucerius J, Sauerbruch T, Biersack HJ, Dumoulin
FL. Detection of Klatskin's tumor in extrahepatic bile duct strictures using delayed 18F-FDG
PET-CT: preliminary results for 22 patient studies. J Nucl Med 2005; Vol. 46 (7): pp 1158–1163. (brak
klasycznej metody do porównania)
246. Reinhardt MJ, Wiethoelter N, Matthies A, Joe AY, Strunk H, Jaeger U, Biersack H-J. PET recognition of
pulmonary metastases on PET-CT imaging: Impact of attenuation-corrected and non-attenuationcorrected
PET images. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2006; Vol. 33 (2): pp 134–139. (brak klasycznej
metody do porównania)
247. Ribom D, Smits A. Baseline 11 C-methionine PET reflects the natural course of grade 2 oligodendrogliomas.
Neurological Research 2005; Vol. 27 (5): pp 516–521. (brak ocenianej interwencji)
248. Rizzo G, Cattaneo GM, Castellone P, Castiglioni I, Ceresoli GL, Messa C, Landoni C, Gilardi MC, Arienti
R, Cerutti S, Fazio F. Multi-modal medical image integration to optimize radiotherapy planning
in lung cancer treatment. Ann Biomed Eng 2004 Oct; 32 (10): pp 1399–1408. (brak ocenianej interwencji)
249. Roman CD, Martin WH, Delbeke D. Incremental value of fusion imaging with integrated PET-CT in
oncology. Clin Nucl Med 2005; Vol. 30 (7): pp 470–477. (brak klasycznej metody do porównania)
250. Rosa F, Meimarakis G, Stahl A, Bumm R, Hahn K, Tatsch K, Dresel S. Colorectal cancer patients before
resection of hepatic metastases. Impact of (18)F-FDG PET on detecting extrahepatic disease.
Nuklearmedizin 2004 Aug; 43 (4): pp 135–140. (brak ocenianej interwencji)
251. Rosenbaum SJ, Stergar H, Antoch G, Veit P, Bockisch A, Kuhl H. Staging and follow-up of gastrointestinal
tumors with PET-CT. Abdominal Imaging 2006; Vol. 31 (1): pp 25–35. (badanie wtórne)
252. Ruf J, Hanninen EL, Oettle H, Plotkin M, Pelzer U, Stroszczynski C, Felix R, Amthauer H. Detection of
recurrent pancreatic cancer: Comparison of FDG-PET with CT/MRI. Pancreatology 2005; Vol. 5 (2–3):
pp 266–272. (brak ocenianej interwencji)
253. Safa AA, Tran LM, Rege S, Brown CV, Mandelkern MA, Wang MB, Sadeghi A, Juillard G. The role of
positron emission tomography in occult primary head and neck cancers. Cancer Journal From Scientific
American 1999; Vol. 5 (4): pp 214–218. (brak ocenianej interwencji)
254. Sakamoto H, Nakai Y, Ohashi Y, Okamura T, Ochi H. Positron emission tomographic imaging of head
and neck lesions. Eur Arch Otorhinolaryngol 1997; Vol. 254 (SUPPL. 1): pp S123-S126. (brak ocenianej
interwencji)
255. Sakurai H, Suzuki Y, Nonaka T, Ishikawa H, Shioya M, Kiyohara H, Katoh H, Nakayama Y, Hasegawa
M, Nakano T. FDG-PET in the detection of recurrence of uterine cervical carcinoma following radiation
therapy-tumor volume and FDG uptake value. Gynecol Oncol 2006; Vol. 100 (3): pp 601–607.
(brak ocenianej interwencji)
256. Santos Dellea MM. Malignant Pleural Mesothelioma: Response Evaluation with Integrated PET-CT
Imaging. Radiological Society of North America 2004: p 648. (doniesienie konferencyjne)
257. Sarinas PSA, Chitkara RK. PET and SPECT in the management of lung cancer. Curr Opin Pulm Med
2002; Vol. 8 (4): pp 257–264. (badanie wtórne)
258. Scarfone C, Lavely WC, Cmelak AJ, Delbeke D, Martin WH, Billheimer D, Hallahan DE. Prospective
feasibility trial of radiotherapy target definition for head and neck cancer using 3-dimensional PET
and CT imaging. J Nucl Med 2004 Apr; 45 (4): pp 543–552. (brak ocenianej interwencji)
259. Schaffler GJ, Groell R, Schoellnast H, Kriegl D, Ruppert-Kohlmaier A, Schwarz T, Aigner RM. Digital
image fusion of CT and PET data sets – clinical value in abdominal/pelvic malignancies. J Comput
Assist Tomogr 2000; Vol. 24 (4): pp 644–647. (brak ocenianej interwencji)
260. Scheidhauer K, Walter C, Seemann MD. FDG PET and other imaging modalities in the primary diagnosis
of suspicious breast lesions. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2004 Jun; 31 (Suppl 1): pp S70–79.
Epub 2004 May 6. (badanie wtórne)
322

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
261. Scher B, Seitz M, Reiser M, Hungerhuber E, Hahn K, Tiling R, Herzog P, Reiser M, Schneede P, Dresel S.
18F-FDG PET-CT for staging of penile cancer. J Nucl Med 2005; Vol. 46 (9): pp 1460–1465. (brak
porównywanego testu diagnostycznego)
262. Schiepers C. PET-CT in colorectal cancer. J Nucl Med 2003; Vol. 44 (11): pp 1804–1805. (badanie
wtórne)
263. Schiepers C. Positron emission tomography: A coming of age?. Eur J Intern Med 2004; Vol. 15 (3): pp
143–146. (badanie wtórne)
264. Schmid DT, John H, Zweifel R, Cservenyak T, Westera G, Goerres GW, von Schulthess GK, Hany TF.
Fluorocholine PET-CT in patients with prostate cancer: initial experience. Radiology 2005 May; 235
(2): pp 623–628. (brak porównywanego testu diagnostycznego)
265. Schmidt M, Schmalenbach M, Jungehulsing M, Theissen P, Dietlein M, Schroder U, Eschner W, Stennert
E, Schicha H. 18 F-FDG PET for detecting recurrent head and neck cancer, local lymph node involvement
and distant metastases: Comparison of qualitative visual and semiquantitative analysis.
Nuklearmedizin 2004; Vol. 43 (3): pp 91–101. (brak ocenianej interwencji)
266. Schmucking M, Baum RP, Bonnet R, Junker K, Müller K-M. Correlation of histologic results with PET
findings for tumor regression and survival in locally advanced non-small cell lung cancer after
neoadjuvant treatment. Pathologe 2005; Vol. 26 (3): pp 178–190. (artykuł w języku niemieckim)
267. Schoder H, Erdi YE, Larson SM, Yeung HWD. PET-CT: a new imaging technology in nuclear medicine.
Eur J Nucl Med Mol Imaging 2003; Vol. 30 (10): pp 1419–1437. (badanie wtórne)
268. Schoder H, Herrmann K, Gonen M, Hricak H, Eberhard S, Scardino P, Scher HI, Larson SM. 2-[ 18 F]
fluoro-2-deoxyglucose positron emission tomography for the detection of disease in patients with
prostate-specific antigen relapse after radical prostatectomy. Clin Cancer Res 2005; Vol. 11 (13): pp
4761–4769. (brak rozdzielnych wyników dla PET i PET-CT)
269. Schoder H, Larson SM, Yeung HW. PET-CT in oncology: integration into clinical management of lymphoma,
melanoma, and gastrointestinal malignancies. J Nucl Med 2004 Jan; 45 (Suppl 1): pp 72S–
81S. (badanie wtórne)
270. Schoder H, Yeung HW, Gonen M, Kraus D, Larson SM. Head and neck cancer: clinical usefulness
and accuracy of PET-CT image fusion. Radiology 2004 Apr; 231 (1): pp 65–72. Epub 2004 Feb 27.
(brak klasycznej metody do porównania)
271. Schrevens L, Lorent N, Dooms C, Vansteenkiste J. The role of PET scan in diagnosis, staging, and
management of non-small cell lung cancer. Oncologist 2004; 9 (6): pp 633–643. (badanie wtórne)
272. Schreyer AG, Kikinis R. Combined PET-CT colonography: Is this the way forward?. Gut 2006; Vol. 55
(1): pp 10–12. (badanie wtórne)
273. Schuetze SM. Imaging and response in soft tissue sarcomas. Hematol Oncol Clin N Am 2005; Vol. 19
(3): pp 471–487. (badanie wtórne)
274. Schwaiger M, Wieder H. Role of PET in lymphoma. Chang Gung Med J 2005 May; 28 (5): pp 315–325.
(badanie wtórne)
275. Schwartz DL, Ford EC, Rajendran J, Yueh B, Coltrera MD, Virgin J, Anzai Y, Haynor D, Lewellyn B, Mattes
D, Meyer J, Phillips M, Leblanc M, Kinahan P. Krohn K. Eary J. Laramore GE. FDG-PET-CT imaging
for preradiotherapy staging of head-and-neck squamous cell carcinoma. Int J Radiat Oncol Biol
Phys 2005; Vol. 61 (1): pp 129–136. (brak ocenianej interwencji)
276. Schwartz DL, Ford EC, Rajendran J, Yueh B, Coltrera MD, Virgin J, Anzai Y, Haynor D, Lewellen B,
Mattes D, Kinahan P, Meyer J, Phillips M, Leblanc M, Krohn K, Eary J, Laramore GE. FDG-PET-CTguided
intensity modulated head and neck radiotherapy: a pilot investigation. Head & Neck 2005;
Vol. 27 (6): pp 478–487. (brak ocenianej interwencji)
277. Selzner M, Hany TF, Wildbrett P, McCormack L, Kadry Z, Clavien P-A. Does the novel PET-CT imaging
modality impact on the treatment of patients with metastatic colorectal cancer of the liver?. Ann
Surg 2004; Vol. 240 (6): pp 1027–1036. (brak klasycznego testu diagnostycznego do porównania)
278. Shim SS, Lee KS, Kim BT, Choi JY, Shim YM, Chung MJ, Kwon OJ, Lee EJ. Integrated PET-CT and the
dry pleural dissemination of peripheral adenocarcinoma of the lung: diagnostic implications.
J Comput Assist Tomogr 2006 Jan-Feb; 30 (1): pp 70–76. (brak niezależnej oceny CT pod kątem diagnostyki
bez wiedzy o wynikach klinicznych)
323

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
279. Singh AK, Grigsby PW, Dehdashti F, Herzog TJ, Siegel BA. FDG-PET lymph node staging and survival of
patients with FIGO Stage IIIb cervical carcinoma. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2003; Vol. 56 (2): pp
489–493. Date of Publication: 01 JUN 2003. (brak ocenianej interwencji)
280. Sironi S, Buda A, Picchio M, Perego P, Moreni R, Pellegrino A, Colombo M, Mangioni C, Messa C,
Fazio F. Lymph node metastasis in patients with clinical early-stage cervical cancer: Detection with
integrated FDG PET-CT. Radiology 2006; Vol. 238 (1): pp 272–279. (brak klasycznej metody do
porównania)
281. Sironi S, Messa C, Mangili G, Zangheri B, Aletti G, Garavagalia E, Vigano R, Picchio M, Taccagni G,
Maschio AD, Fazio F. Integrated FDG PET-CT in patients with persistant ovarian cancer: corelation
with histologic findings. Radiology 2004 Nov; 233 (2): pp 433–440. (brak porównywanej metody
diagnostycznej)
282. Solberg TD, Agazaryan N, Goss BW, Dahlbom M, Lee SP. A feasibility study of 18 F-fluorodeoxyglucose
positron emission tomography targeting and simultaneous integrated boost for intensity-modulated
radiosurgery and radiotherapy. J Neurosurg 2004; Vol. 101 (Suppl. 3): pp 381–389. (brak porównywanej
metody diagnostycznej)
283. Som P, Urken M, Biller H, Lidov M. Imaging the postoperative neck. Radiology 1993; Vol. 187: pp 593–
603. (brak ocenianej interwencji)
284. Spraul CW, Lang GE, Lang GK. Value of positron emission tomography in the diagnosis of malignant
ocular tumors. Ophthalmologica 2001; Vol. 215 (3): pp 163–168. (brak ocenianej interwencji)
285. Stahl A, Stollfuss J, Ott K, Wieder H, Fink U, Schwaiger M, Weber WA. FDG PET and CT in locally advanced
adenocarcinomas of the distal oesophagus: Clinical relevance of a discordant PET finding.
World J Gastroenterol 2005; Vol. 11 (46): pp 7284–7289. Date of Publication: 14 DEC 2005. (brak ocenianej
interwencji)
286. Stahl A, Wieder H, Piert M, Wester HJ, Lordick F, Ott K, Rummeny E, Schwaiger M, Weber WA. PET-CT
molecular imaging in abdominal oncology. Abdom Imaging 2004 Vol. 29: pp 388–397. (badanie
wtórne)
287. Stahl A, Wieder H, Piert M, Wester HJ, Senekowitsch-Schmidtke R, Schwaiger M. Positron emission
tomography as a tool for translational research in oncology. Mol Imaging Biol 2004; Vol. 6 (4): pp
214–224. (badanie wtórne)
288. Steinert HC, Santos Dellea MM, Burger C, Stahel R. Therapy response evaluation in malignant pleural
mesothelioma with integrated PET-CT imaging. Lung Cancer 2005; Vol. 49S1: pp S33–S35. (brak metody
referencyjnej)
289. Steinert HC, von Schulthess GK. Initial clinical experience using a new integrated in-line PET-CT system.
Br J Radiol 2002 Nov; 75 Spec No: pp S36–38. (badanie przeglądowe)
290. Steinert HC. PET in lung cancer. Chang Gung Med J 2005 May; 28 (5): pp 296–305. (badanie wtórne)
291. Strasberg SM, Siegal BA. Annals for Surgery: Letters to the editor [1] (multiple letters). Ann Surg 2002;
Vol. 235 (2): pp 308–310. (list)
292. Sung J, Espiritu JI, Segall GM, Terris MK. Fluorodeoxyglucose positron emission tomography studies in
the diagnosis and staging of clinically advanced prostate cancer. BJU International 2003; Vol. 92
(1): pp 24–27. (brak ocenianej interwencji)
293. Suzuki A, Kawano T, Takahashi N, Lee J, Nakagami Y, Miyagi E, Hirahara F, Togo S, Shimada H, Inoue
T. Value of 18 F-FDG PET in the detection of peritoneal carcinomatosis. European Journal of Nuclear
Medicine & Molecular Imaging 2004; Vol. 31 (10): pp 1413–1420. (brak ocenianej interwencji)
294. Swetter SM, Carroll LA, Johnson DL, Segall GM. Positron emission tomography is superior to computed
tomography for metastatic detection in melanoma patients. Ann Surg Oncol 2002 Aug; 9 (7):
pp 646–653. (brak ocenianej interwencji)
295. Syed R, Bomanji JB, Nagabhushan N, Hughes S, Kayani I, Groves A, Gacinovic S, Hydes N, Visvikis D,
Copland C, Ell PJ. Impact of combined (18)F-FDG PET-CT in head and neck tumours. Br J Cancer
2005 Mar 28; 92 (6): pp 1046–1050. (brak klasycznej metody do porównania)
296. Tanaka T, Kawai Y, Kanai M, Taki Y, Nakamoto Y, Takabayashi A. Usefulness of FDG-positron emission
tomography in diagnosing peritoneal recurrence of colorectal cancer. Am J Surg 2002 Nov; 184 (5):
pp 433–436. (brak ocenianej interwencji)
324

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
297. Tatsumi M, Cohade C, Nakamoto Y, Fishman EK, Wahl RL. Direct comparison of FDG PET and CT
findings in patients with lymphoma: initial experience. Radiology 2005 Dec; 237 (3): pp 1038–1045.
(osobna ocena dla PET i CT obrazów z hybrydy, brak wyników dla łącznego obrazu)
298. Tatsumi M, Kitayama H, Sugahara H, Tokita N, Nakamura H, Kanakura Y, Nishimura T. Whole-body
hybrid PET with 18F-FDG in the staging of non-Hodgkin's lymphoma. J Nucl Med 2001 Apr; 42 (4): pp
601–608. (brak ocenianej interwencji)
299. Teknos TN, Rosenthal EL, Lee D, Taylor R, Marn CS. Positron emission tomography in the evaluation of
stage III and IV head and neck cancer. Head & Neck 2001; Vol. 23 (12): pp 1056–1060. (brak ocenianej
interwencji)
300. Terhaard CH, Bongers V, Van Rijk PP, Hordijk G-J. F-18-fluoro-deoxy-glucose positron-emission tomography
scanning in detection of local recurrence after radiotherapy for laryngeal/pharyngeal cancer.
Head & Neck 2001; Vol. 23 (11): pp 933–941. (brak ocenianej interwencji)
301. Tierney PA, Farag I, Saunders CA. The use of positron emission tomography and computed tomography
in the assessment of trismus associated with head and neck malignancy. J Laryngol Otol
1998; Vol. 112 (3): pp 303–306. (opis kazuistyczny)
302. Tisch M, Hengstermann F, Kraft K, Von Hinuber G, Maier H. Follicular dendritic cell sarcoma of the
tonsil: Report of a rare case. Ear, Nose, & Throat Journal 2003; Vol. 82 (7): pp 507–509. (brak ocenianej
interwencji)
303. Torizuka T, Kanno T, Futatsubashi M, Okada H, Yoshikawa E, Nakamura F, Takekuma M, Maeda M,
Ouchi Y. Imaging of gynecologic tumors: Comparison of 11 C-choline PET with 18 F-FDG PET. J Nucl
Med 2003; Vol. 44 (7): pp 1051–1056. (brak ocenianej interwencji)
304. Townsend DW, Beyer T. A combined PET-CT scanner: the path to true image fusion. Br J Radiol 2002
Nov; 75 Spec No: pp S24–30. (badanie wtórne)
305. Truong MT, Erasmus JJ, Macapinlac HA, Marom EM, Mawlawi O, Gladish GW, Sabloff BS, Bruzzi JF,
Munden RF. Integrated positron emission tomography/computed tomography in patients with nonsmall
cell lung cancer: normal variants and pitfalls. J Comput Assist Tomogr 2005 Mar-Apr; 29 (2): pp
205–209. (brak punktów końcowych)
306. Truong MT, Erasmus JJ, Macapinlac HA, Podoloff DA. Teflon injection for vocal cord paralysis: Falsepositive
finding on FDG PET-CT in a patient with non-small cell lung cancer. AJR Am J Roentgenol
2004; Vol. 182 (6): pp 1587–1589. (opis kazuistyczny)
307. Truong MT, Erasmus JJ, Munden RF, Marom EM, Sabloff BS, Gladish GW, Podoloff DA, Macapinlac
HA. Focal FDG uptake in mediastinal brown fat mimicking malignancy: a potential pitfall resolved
on PET-CT. AJR Am J Roentgenol 2004; Vol. 183 (4): pp 1127–1132. (brak ocenianych chorób onkologicznych)
308. Turlakow A, Yeung HW, Salmon AS, Macapinlac HA, Larson SM. Peritoneal carcinomatosis: Role of
18 F-FDG PET. J Nucl Med 2003; Vol. 44 (9): pp 1407–1412. (brak ocenianej interwencji)
309. Unger JB, Ivy JJ, Ramaswamy MR, Charrier A, Connor P. Whole-body [ 18 F]fluoro-2-deoxyglucose
positron emission tomography scan staging prior to planned radical hysterectomy and pelvic lymphadenectomy.
International Journal of Gynecological Cancer 2005; Vol. 15 (6): pp 1060–1064.
(brak ocenianej interwencji)
310. Van Eijkeren ME, De Schryver A, Goethals P, Poupeye E, Schelstraete K, Lemahieu I, De Potter CR.
Measurement of short-term 11 C-thymidine activity in human head and neck tumours using positron
emission tomography (PET). Acta Oncologica 1992; Vol. 31 (5): pp 539–543. (brak ocenianej metody
diagnostycznej)
311. Van Kouwen MCA, Oyen WJG, Nagengast FM, Jansen JBMJ, Drenth JPH. FDG-PET scanning in the
diagnosis of gastrointestinal cancers. Scand J Gastroenterol – Supplement 2004; Vol. 39 (241): pp
85–92. (badanie wtórne)
312. Vansteenkiste JF, Stroobants SG, Dupont PJ, De Leyn PR, De Wever WF, Verbeken EK, Nuyts JN,
Maes FP, Bogaert JG. FDG-PET scan in potentially operable non-small cell lung cancer: do
anatometabolic PET-CT fusion images improve the localisation of regional lymph node metastses?.
Eur J Nucl Med 1998 Nov; 25 (11): pp 1495–1501. (brak ocenianej interwencji)
313. Veit P, Kuhle C, Beyer T, Kuehl H, Herborn CU, Borsch G, Stergar H, Barkhausen J, Bockisch A, Antoch
G. Whole body positron emission tomography/computed tomography (PET-CT) tumour staging with
325

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
integrated PET-CT colonography: Technical feasibility and first experiences in patients with colorectal
cancer. Gut 2006; Vol. 55 (1): pp 68–73. (brak klasycznej metody do porównania)
314. Visvikis D, Cheze-Le Rest C, Jarritt P. PET technology: Current trends and future developments. Br J
Radiol 2004; Vol. 77 (923): pp 906–910. (badanie przeglądowe)
315. Visvikis D, Costa DC, Lonn AHR, Bomanji J, Gacinovic S, Ell PJ. CT-based attenuation correction in
the calculation of semi-quantitative indices of [18F]FDG uptake in PET. Eur J Nucl Med Mol Imaging
2003 Mar; 30 (3): pp 344–353. Epub 2002 Dec 20. (brak poszukiwanych punktów końcowych)
316. von Schulthess GK, Steinert HC, Hany TF. Integrated PET-CT: current applications and future directions.
Radiology 2006 Feb; 238 (2): pp 405–422. (badanie wtórne)
317. von Schulthess GK. Positron emission tomography versus positron emission tomography
/computed tomography: from “unclear” to “new-clear” medicine. Mol Imaging Biol 2004 Jul-Aug;
6 (4): pp 183–187. (badanie przeglądowe)
318. Wakabayashi H, Akamoto S, Yachida S, Okano K, Izuishi K, Nishiyama Y, Maeta H. Significance of
fluorodeoxyglucose PET imaging in the diagnosis of malignancies in patients with biliary stricture. Eur
J Surg Oncol 2005; Vol. 31 (10): pp 1175–1179. (brak ocenianej interwencji)
319. Wasyliw CW, Caride VJ. Incidental detection of bilateral elastofibroma dorsi with F-18 FDG PET-CT.
J Nucl Med 2005; Vol. 30 (10): pp 700–701. (opis kazuistyczny)
320. Wechalekar K, Sharma B, Cook G. PET-CT in oncology – A major advance. Clinical Radiology 2005;
Vol. 60 (11): pp 1143–1155. (badanie przeglądowe)
321. Weckesser M, Konemann S, Brinkmann M, Willich N, Schober O. PET-CT in radiotherapy. Radiologe
2004 Nov; 44 (11): pp 1096–104. (artykuł w języku niemieckim)
322. Wegner EA, Barrington SF, Kingston JE, Robinson RO, Ferner RE, Taj M, Smith MA, O'Doherty MJ. The
impact of PET scanning on management of paediatric oncology patients. Eur J Nucl Med Mol Imaging
2005 Jan; 32 (1): pp 23–30. Epub 2004 Jul 31. (brak ocenianej interwencji)
323. Weng L-J, Schoder H. Melanoma metastasis to the testis demonstrated with FDG PET-CT. Clin Nucl
Med 2004; Vol. 29 (12): pp 811–812. (opis kazuistyczny)
324. Wieder HA, Beer AJ, Lordick F, Ott K, Fischer M, Rummeny EJ, Ziegler S, Siewer JR, Schwaiger M, Weber
WA. Comparison of changes in tumor metabolic activity and tumor size during chemotherapy
of adenocarcinomas of the esophagogastric junction. J Nucl Med 2005 Dec; 46 (12): pp 2029–2034.
(brak ocenianej interwencji)
325. Wiering B, Krabbe PF, Jager GJ, Oyen WJ, Ruers TJ. The impact of fluor-18-deoxyglucose-positron
emission tomography in the management of colorectal liver metastases. Cancer 2005 Dec 15; 104
(12): pp 2658–2660. (badanie wtórne)
326. Wiering B, Ruers TJM, Oyen WJG. Role of FDG-PET in the diagnosis and treatment of colorectal liver
metastases. Expert Review of Anticancer Therapy 2004; Vol. 4 (4): pp 607–613. (badanie wtórne)
327. Windorbska W, Lewandowska A. Positron emission tomography – The new diagnostic tool in oncology.
Nowotwory 2004; Vol. 54 (1): pp 50–53. (badanie wtórne)
328. Wolthaus JWH, van Herk M, Muller SH, Belderbos JSA, Lebesque JV, de Bois JA, Rossi MMG, Damen
EMF. Fusion of respiration-correlated PET and CT scans: Correlated lung tumour motion in anatomical
and functional scans. Phys Med Biol 2005; Vol. 50 (7): pp 1569–1583. (brak ocenianej interwencji)
329. Wong W-L, Hussain K, Chevretton E, Hawkes DJ, Baddeley H, Maisey M, McGurk M. Validation and
clinical application of computer-combined computed tomography and positron emission tomography
with 2-[18F]fluoro-2-deoxy-D- glucose head and neck images. Am J Surg 1996; Vol. 172 (6):
pp 628–632. (brak ocenianej interwencji)
330. Wright J, Dehdashti F, Herzog T, Mutch D, Huettner P, Rader J, Gibb R, Powell M, Gao F, Siegel B,
Grigsby P. Preoperative lymph node staging of early-stage cervical carcinoma by [ 18 F]-fluoro-2deoxy-D-glucose-positron
emission tomography. Cancer 2005; Vol. 104 (11): pp 2484–2491. Date of
Publication: 01 DEC 2005. (brak ocenianej interwencji)
331. Yau YY, Chan WS, Tam YM, Vernon P, Wong S, Coel M, Chu SK. Application of intravenous contrast
in PET-CT: does it really introduce significant attenuation correction error?. J Nucl Med 2005; Vol. 46
(2): pp 283–291. (brak punktów końcowych)
326

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
332. Yau YY, Samman N, Yeung RWK. Positron emission tomography/computed tomography true fusion
imaging in clinical head and neck oncology: Early experience. Journal of Oral & Maxillofacial Surgery
2005; Vol. 63 (4): pp 479–486. (brak klasycznej metody do porównania, opis kazuistyczny)
333. Yen TC, Lai CH. Positron emission tomography in gynecologic cancer. Semin Nucl Med 2006 Jan; 36
(1): pp 93–104. (badanie wtórne)
334. Yeung HWD, Schoder H, Smith A, Gonen M, Larson SM. Clinical value of combined positron emission
tomography/computed tomography imaging in the interpretation of 2-deoxy-2-[F-18]fluoro-Dglucose-positron
emission tomography studies in cancer patients. Mol Imaging Biol 2005; Vol. 7 (3):
pp 229–235. (brak klasycznej metody do porównania)
335. Yi JG, Marom EM, Munden RF, Truong MT, Macapinlac HA, Gladish FW, Sabloff BS, Podoloff DA. Focal
uptake of fluorodeoxyglucose by the thyroid in patients undergoing initial disease staging with
combined PET-CT for non-small cell lung cancer. Radiology 2005; Vol. 236 (1): pp 271–275. (brak weryfikacji
wyników badań przy użyciu testu referencyjnego)
336. Yoshida Y, Kurokawa T, Kawahara K, Tsuchida T, Okazawa H, Fujibayashi Y, Yonekura Y, Kotsuji F.
Incremental benefits of FDG positron emission tomography over CT alone for thepreperative staging
of ovarian ccancer. AJR Am J Roentgenol 2004 Jan; 182 (1): pp 227–233. (brak ocenianej interwencji)
337. Yun M, Lim JS, Noh SH, Hyung WJ, Cheong JH, Bong JK, Cho A, Lee JD. Lymph node staging of gastric
cancer using 18 F-FDG PET: a comparison study with CT. J Nucl Med 2005 Oct; 46 (10): pp 1582–
1588. (brak ocenianej interwencji)
338. Zacharias T, Barrier A, Montravers F, Houry S, Lacaine F, Huguier M. Cardio-esophageal cancer. Is
18Fluorodeoxyglucose positron emission tomography worthwhile?. Hepatogastroenterology 2004
May-Jun; 51 (57): pp 741–743. (brak ocenianej interwencji)
339. Zanation AM, Sutton DK, Couch ME, Weissler MC, Shockley WW, Shores CG. Use, accuracy, and
implications for patient management of [18F]-2-fluorodeoxyglucose-positron emission / computerized
tomography for head and neck tumors. Laryngoscope 2005; Vol. 115 (7): pp 1186–1190. (brak
klasycznej metody do porównania)
340. Zangheri B, Messa C, Picchio M, Gianolli L, Landoni C, Fazio F. PET-CT and breast cancer. Eur J Nucl
Med Mol Imaging 2004 Jun; 31 (Suppl 1): pp S135–142. Epub 2004 May 5. (badanie wtórne)
341. Zimmer LA, Branstetter BF, Nayak JV, Johnson JT. Current use of 18F-fluorodeoxyglucose positron
emission tomography and combined positron emission tomography and computed tomography in
squamous cell carcinoma of the head and neck. Laryngoscope 2005; Vol. 115 (11): pp 2029–2034.
(badanie wtórne)
342. Zimny M, Hochstenbag M, Lamers R, Reinartz P, Cremerius U, ten Velde G, Buell U. Mediastinal staging
of lung cancer with 2-[fluorine-18]-fluoro-2-deoxy-D-glucose positron emission tomography and
a dual-head coincidence gamma camera. Eur Radiol 2003; Vol. 13 (4): pp 740–747. (brak ocenianej
interwencji)
343. Zimny M, Wildberger JE, Cremerius U, DiMartino E, Jaenicke S, Nowak B, Bull U. Combined image
interpretation of computed tomography and hybrid PET in head and neck cancer. Nuklearmedizin
2002; Vol. 41 (1): pp 14–21. (brak ocenianej interwencji)
344. Zinzani PL, Chierichetti F, Zompatori M, Tani M, Stefoni V, Garraffa G, Albertini P, Alinari L, Ferlin G,
Baccarani M, Tura S. Advantages of positron emission tomography (PET) with respect to computed
tomography in the follow-up of lymphoma patients with abdominal presentation. Leuk Lymphoma
2002 Jun; 43 (6): pp 1239–1243. (brak ocenianej interwencji)
345. Zinzani PL, Fanti S, Battista G, Tani M, Castellucci P, Stefoni V, Alinari L, Farsad M, Musuraca G, Gabriele
A, Marchi E, Nanni C, Canini R, Monetti N, Baccarani M. Predictive role of positron emission tomography
(PET) in the outcome of lymphoma patients. Br J Cancer 2004 Aug 31; 91 (5): pp 850–854.
(brak ocenianej interwencji)
346. Zissin R, Metser U, Hain D, Even-Sapir E. Mesenteric panniculitis in oncologic patients: PET-CT findings.
Br J Radiol 2006; Vol. 79 (937): pp 37–43. (brak jasnych wyników)
327

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
21. SPIS TABEL
Tabela 1. Zapadalność i umieralność na wybrane nowotwory złośliwe w Polsce, dane z 2002 roku [4] ................................ 31
Tabela 2. Stopnie złośliwości histologicznej raka płuca ................................................................................................................ 40
Tabela 3. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego TNM raków płuca....................................................................................... 40
Tabela 4. Klasyfikacja kilońska chłoniaków nieziarniczych..........................................................................................................49
Tabela 5. Kryteria zaawansowania ziarnicy złośliwej i chłoniaków nieziarniczych wg Ann Arbor........................................... 50
Tabela 6. Klasyfikacja nowotworów limfoidalnych REAL ............................................................................................................... 50
Tabela 7. Klasyfikacja TNM guzów raka przełyku i stopnie zaawansowania klinicznego wg AJCC........................................ 56
Tabela 8. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego raka endometrium wg FIGO..................................................................... 61
Tabela 9. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego raka szyjki macicy według FIGO............................................................. 64
Tabela 10. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego raka jajnika wg AJCC i FIGO ................................................................. 67
Tabela 11. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego TNM wg AJCC .......................................................................................... 70
Tabela 12. Klasyfikacja zaawansowania klinicznego i stopnie zaawansowania klinicznego raka
wewnątrzwydzielniczego trzustki wg AJCC .................................................................................................................... 78
Tabela 13. 5-letnie przeżycia w raku trzustki w poszczególnych stanach zaawansowania klinicznego................................ 81
Tabela 14. Klasyfikacja TNM guzów jelita grubego i stopnie zaawansowania klinicznego w klasyfikacji TNM...................... 85
Tabela 15. Klasyfikacja Astlera-Collera raków jelita grubego i odbytnicy ................................................................................. 86
Tabela 16. Strategia wyszukiwania ................................................................................................................................................... 96
Tabela 17. Terminy MeSH zastosowane w strategii wyszukiwania ................................................................................................ 96
Tabela 18. Wyniki pomiarów oceniających test diagnostyczny................................................................................................. 102
Tabela 19. Charakterystyka parametrów skuteczności testu diagnostycznego ...................................................................... 102
Tabela 20. Zestawienie wyników wyszukiwania celowanego na wybrane populacje chorych ............................................ 105
Tabela 21. Charakterystyka wyjściowa pacjentów włączonych do poszczególnych badań................................................ 107
Tabela 22. Opis interwencji.............................................................................................................................................................. 108
Tabela 23. Opis porównywanego testu diagnostycznego........................................................................................................... 109
Tabela 24. Zgodność z testem referencyjnym oceny wielkości guza pierwotnego (cecha T) w poszczególnych
badaniach, PET-CT vs CT ................................................................................................................................................. 112
Tabela 25. Liczby pacjentów z wynikiem TP, FP, FN i TN w ocenie występowania przerzutów nowotworowych do
węzłów chłonnych przy użyciu PET-CT oraz CT ............................................................................................................115
Tabela 26. Wyniki dotyczące skuteczności oceny diagnostycznej zajęcia węzłów chłonnych (cecha N) przy użyciu
metod PET-CT oraz CT ...................................................................................................................................................... 116
Tabela 27. Wyniki dotyczące skuteczności oceny stadium zaawansowania choroby nowotworowej przy użyciu
metod PET-CT oraz CT, w poszczególnych badaniach................................................................................................ 121
Tabela 28. Charakterystyka wyjściowa pacjentów włączonych do poszczególnych badań................................................ 127
Tabela 29. Opis interwencji.............................................................................................................................................................. 128
Tabela 30. Opis porównywanego testu diagnostycznego........................................................................................................... 129
Tabela 31. Liczby pacjentów z wynikiem TP, FP, FN i TN w wykrywaniu obecności nowotworów u pacjentów z chorobą
o różnej lokalizacji przy użyciu PET-CT oraz MRI...........................................................................................................131
Tabela 32. Skuteczność detekcji nowotworów wśród pacjentów z chorobą o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI ................. 131
Tabela 33. Zgodność z testem referencyjnym oceny wielkości guza pierwotnego (cecha T) wśród pacjentów z
nowotworami o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI.......................................................................................................... 133
Tabela 34. Zestawienie średnich wartości dokładności PET-CT i MRI w ocenie wielkości nowotworu pierwotnego wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji ............................................................................................................ 135
Tabela 35. Zgodność z testem referencyjnym oceny zajęcia węzłów chłonnych (cecha N) wśród pacjentów z
nowotworami o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI.......................................................................................................... 137
Tabela 36. Zestawienie średnich wartości dokładności PET-CT i MRI w ocenie zajęcia węzłów chłonnych wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji ............................................................................................................ 139
328

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 37. Wyniki dotyczące skuteczności oceny diagnostycznej zajęcia węzłów chłonnych (cecha N) przy użyciu
metod PET-CT oraz MRI wśród pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji ........................................................ 140
Tabela 38. Parametry dotyczące skuteczności oceny diagnostycznej zajęcia węzłów chłonnych (cecha N) przy
użyciu metod PET-CT oraz MRI obliczone przez autorów badania Schmidt 2005 w przeliczeniu na oceniane
węzły chłonne .................................................................................................................................................................. 140
Tabela 39. Zgodność z testem referencyjnym oceny występowania przerzutów odległych (cecha M) wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI .................................................................................. 141
Tabela 40. Zestawienie średnich wartości dokładności PET-CT i MRI w ocenie występowania przerzutów odległych
wśród pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji ................................................................................................ 143
Tabela 41. Wyniki dotyczące skuteczności oceny przerzutów odległych przy użyciu metod PET-CT oraz MRI wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji ............................................................................................................ 144
Tabela 42. Parametry dotyczące skuteczności oceny diagnostycznej obecności przerzutów odległych (cecha M)
przy użyciu metod PET-CT oraz MRI obliczone w przeliczeniu na liczbę zmian patologicznych w badaniu
Schmidt 2005..................................................................................................................................................................... 145
Tabela 43. Zgodność z testem referencyjnym oceny zaawansowania choroby nowotworowej (cecha TNM) wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI ................................................................................... 146
Tabela 44. Zestawienie średnich wartości dokładności PET-CT i MRI w ocenie zaawansowania choroby nowotworowej
wśród pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji ................................................................................................. 148
Tabela 45. Wpływ porównywanych metod diagnostycznych na decyzję terapeutyczną wśród pacjentów z
nowotworami o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI......................................................................................................... 149
Tabela 46. Charakterystyka wyjściowa pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji włączonych do badania
Antoch 2004 ...................................................................................................................................................................... 152
Tabela 47. Opis interwencji stosowanej w badaniu Antoch 2004............................................................................................... 153
Tabela 48. Opis porównywanego testu diagnostycznego wykonywanego w badaniu Antoch 2004 ................................... 154
Tabela 49. Zgodność z testem referencyjnym oceny wielkości guza pierwotnego (cecha T) wśród pacjentów z
nowotworami o różnej lokalizacji biorących udział w badaniu Antoch 2004, PET-CT vs CT................................... 155
Tabela 50. Zgodność z testem referencyjnym oceny zajęcia węzłów chłonnych (cecha N) wśród pacjentów z
nowotworami o różnej lokalizacji biorących udział w badaniu Antoch 2004, PET-CT vs CT................................... 156
Tabela 51. Zgodność z testem referencyjnym oceny występowania przerzutów odległych (cecha M) wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji uczestniczących w badaniu Antoch 2004, PET-CT vs CT ............ 157
Tabela 52. Wyniki dotyczące skuteczności oceny przerzutów odległych przy użyciu metod PET-CT oraz CT wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji, uczestniczących w badaniu Antoch 2004................................... 158
Tabela 53. Parametry dotyczące skuteczności oceny diagnostycznej obecności przerzutów odległych (cecha M)
przy użyciu metod PET-CT oraz CT dla pacjentów z typowymi wskazaniami do wykonania badania PET,
uczestniczących w badaniu Antoch 2004 .................................................................................................................... 159
Tabela 54. Zgodność z testem referencyjnym oceny zaawansowania choroby nowotworowej (cecha TNM) wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji, uczestniczących w badaniu Antoch 2004, PET-CT vs CT ........... 159
Tabela 55. Wpływ porównywanych metod diagnostycznych na decyzję terapeutyczną wśród pacjentów z
nowotworami o różnej lokalizacji uczestniczących w badaniu Antoch 2004, PET-CT vs CT.................................. 160
Tabela 56. Charakterystyka wyjściowa pacjentów włączonych do poszczególnych badań................................................ 163
Tabela 57. Opis interwencji.............................................................................................................................................................. 164
Tabela 58. Opis porównywanego testu diagnostycznego........................................................................................................... 165
Tabela 59. Liczby pacjentów z przerzutami z wynikiem TP, FP, FN i TN w diagnostyce nowotworu pierwotnego przy
użyciu PET-CT oraz CT....................................................................................................................................................... 167
Tabela 60. Czułość metody PET-CT w porównaniu z CT w wykrywaniu nowotworów pierwotnych o nieznanej
lokalizacji .......................................................................................................................................................................... 167
Tabela 61. Zestawienie średnich wartości czułości diagnostycznej PET-CT i CT w wykrywaniu nowotworu pierwotnego
wśród pacjentów z przerzutami nowotworowymi w obrębie szyi............................................................................... 169
Tabela 62. Charakterystyka wyjściowa pacjentów z chłoniakiem ............................................................................................ 172
Tabela 63. Opis obrazowania PET-CT w poszczególnych badaniach........................................................................................ 173
Tabela 64. Zestawienie referencyjnych testów diagnostycznych............................................................................................... 174
Tabela 65. Wyniki skuteczności diagnostycznej testu w ocenie lokalizacji węzłowej ............................................................. 175
Tabela 66. Wyniki skuteczności diagnostycznej testu w ocenie lokalizacji pozawęzłowej .................................................... 176
329

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 67. Wyniki skuteczności diagnostycznej wykrywania chłoniaków w lokalizacji węzłowej oraz pozawęzłowej ..... 177
Tabela 68. Skuteczność diagnostyczna w wykrywaniu chłoniaków.......................................................................................... 187
Tabela 69. Wyniki oceny stopnia zaawansowania chłoniaków za pomocą PET-CT w stosunku do samego CT.................. 188
Tabela 70. Iloraz szans prawidłowego oszacowania zaawansowania klinicznego chłoniaków – PET-CT vs CT .................. 188
Tabela 71. Charakterystyka pacjentów w badaniu Cerfolio 2005.............................................................................................. 191
Tabela 72. Obrazowanie PET-CT Cerfolio 2005 .............................................................................................................................. 191
Tabela 73. Wyniki oceny zaawansowania guza pierwotnego (cecha T) przez poszczególne metody diagnostyczne w
porównaniu do testu referencyjnego (badanie Cerfolio 2005) .................................................................................. 193
Tabela 74. Skuteczność diagnostyczna PET-CT, EUS-FNA oraz CT w ponownej ocenie guza pierwotnego (restaging) ...... 193
Tabela 75. Odsetek pacjentów ocenionych prawidłowo, niedoszacowanych oraz przeszacowanych w
analizowanych metodach diagnostycznych. .............................................................................................................. 194
Tabela 76. Iloraz szans prawidłowego oszacowania stopnia zaawansowania guza oraz NNT dla analizowanych
metod diagnostycznych: PET-CT vs EUS oraz PET-CT vs CT.......................................................................................... 195
Tabela 77. Skuteczność diagnostyczna PET-CT, EUS-FNA, CT w ocenie zajęcia węzłów chłonnych..................................... 195
Tabela 78. Skuteczność diagnostyczna PET-CT, EUS-FNA, CT w ocenie obecności przerzutów dla stadium M1a ............... 197
Tabela 79. Skuteczność diagnostyczna PET-CT oraz CT w ocenie obecności przerzutów dla stadium M1b ........................ 198
Tabela 80. Skuteczność diagnostyczna PET-CT, EUS-FNA, CT w ocenie odpowiedzi całkowitej ............................................ 198
Tabela 81. Charakterystyka wyjściowa pacjentów – badanie Kula 2005 ................................................................................. 201
Tabela 82. Charakterystyka badania PET-CT................................................................................................................................. 202
Tabela 83. Charakterystyka pacjentek z rozpoznaniem nowotworu złośliwego kobiecego narządu płciowego
włączonych do badania Grisaru 2004 .......................................................................................................................... 204
Tabela 84. Charakterystyka zastosowanego skanera i sposobu wykonywania badania PET-CT ..........................................205
Tabela 85. Liczby pacjentek z wynikiem TP, FP, FN i TN w grupie, w której dokonywano pierwotnej oceny
zaawansowania choroby, PET-CT vs metody konwencjonalne (CT, MRI i USG) ...................................................... 206
Tabela 86. Parametry EBM opisujące skuteczność diagnostyczną porównywanych metod w pierwotnej ocenie
zaawansowania choroby, PET-CT vs metody konwencjonalne (CT, MRI i USG) ...................................................... 206
Tabela 87. Liczby pacjentek z wynikiem TP, FP, FN i TN w grupie, w której dokonywano oceny nawrotu choroby, PET-
CT vs metody konwencjonalne (CT, MRI i USG)............................................................................................................ 208
Tabela 88. Parametry EBM opisujące skuteczność diagnostyczną porównywanych metod w ocenie nawrotu
choroby, PET-CT vs metody konwencjonalne (CT, MRI i USG).................................................................................... 209
Tabela 89. Liczby pacjentek z wynikiem TP, FP, FN i TN, PET-CT vs metody konwencjonalne (CT, MRI i USG) ...................... 211
Tabela 90. Parametry EBM opisujące zdolność diagnostyczną porównywanych metod w ocenie zaawansowania i
nawrotu choroby, PET-CT vs metody konwencjonalne (CT, MRI i USG)..................................................................... 211
Tabela 91. Charakterystyka populacji włączonej do analizy skuteczności diagnostycznej PET-CT w ocenie nawrotów
raka jajnika ...................................................................................................................................................................... 215
Tabela 92. Liczby pacjentów z wynikiem TP, FP, FN i TN w badaniu Hauth 2005 ....................................................................... 217
Tabela 93. Wyniki dotyczące skuteczności diagnostyki PET-CT oraz CT w ocenie nawrotów raka jajnika........................... 217
Tabela 94. Lokalizacje zmian wykrytych w PET-CT i CT – badanie Hauth 2005 ......................................................................... 219
Tabela 95. Liczby pacjentów z wynikiem TP, FP, FN i TN w badaniu Makhija 2001 ................................................................... 219
Tabela 96. Wyniki czułości PET-CT i CT w badaniu Makhija 2001................................................................................................ 219
Tabela 97. Metaanaliza czułości PET-CT i CT w wykrywaniu nawrotów raka jajnika................................................................ 221
Tabela 98. Charakterystyka wyjściowa pacjentów włączonych do badań ............................................................................. 224
Tabela 99. Charakterystyka zastosowanego skanera i sposobu wykonywania badania PET-CT ..........................................225
Tabela 100. Liczby pacjentów z wynikiem TP, FP, FN i TN w badaniu Zimmer 2003, PET-CT vs CT/MRI ................................... 227
Tabela 101. Parametry EBM opisujące skuteczność diagnostyczną porównywanych metod obrazowania w ocenie
nawrotu choroby, PET-CT vs CT/MRI............................................................................................................................... 227
Tabela 102. Liczba pacjentów z wynikiem TP, FP, FN i TN we włączonych badaniach, PET-CT vs scyntygrafia całego
ciała z I 131 .......................................................................................................................................................................... 229
330

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 103. Czułość porównywanych metod obrazowania obliczona oddzielnie dla każdego z włączonych badań,
PET-CT vs scyntygrafia całego ciała z I 131 ..................................................................................................................... 229
Tabela 104. Czułość porównywanych metod w ocenie nawrotu choroby, PET-CT vs scyntygrafia całego ciała z I 131 ...... 230
Tabela 105. Swoistość porównywanych metod w poszczególnych badaniach, PET-CT vs scyntygrafia całego ciała z
I 131 ....................................................................................................................................................................................... 231
Tabela 106. Dokładność diagnostyczna porównywanych metod obrazowania obliczona oddzielnie dla każdego z
włączonych badań, PET-CT vs scyntygrafia całego ciała z I 131 ................................................................................. 231
Tabela 107. Dokładność diagnostyczna porównywanych metod w ocenie nawrotu choroby, PET-CT vs scyntygrafia
całego ciała z I 131 ............................................................................................................................................................ 233
Tabela 108. Parametry EBM opisujące skuteczność porównywanych metod obrazowania, PET-CT vs scyntygrafia
całego ciała z I 131 ............................................................................................................................................................ 233
Tabela 109. Charakterystyka wyjściowa pacjentów włączonych do poszczególnych badań.............................................. 236
Tabela 110. Charakterystyka zastosowanego skanera i sposobu wykonywania badania PET-CT ........................................ 237
Tabela 111. Liczba zmian wykrytych za pomocą porównywanych metod obrazowania i testu referencyjnego w
przypadku poszczególnych cech kwalifikacji TNM..................................................................................................... 239
Tabela 112. Czułość metod diagnostycznych w wykrywaniu zmian w przypadku poszczególnych cech kwalifikacji
TNM, I 124 PET-CT vs metody konwencjonalne (CT, I 131 WBS, USG)................................................................................ 239
Tabela 113. Charakterystyka populacji w badaniu Branstetter 2005 ......................................................................................... 242
Tabela 114. Wyniki obrazowania porównywanymi metodami w stosunku do testu referencyjnego – badanie
Branstetter 2005 – w przeliczeniu na liczbę zmian........................................................................................................ 244
Tabela 115. Parametry skuteczności diagnostyki za pomocą porównywanych testów w badaniu Branstetter 2005 w
przeliczeniu na liczbę zmian........................................................................................................................................... 244
Tabela 116. Charakterystyka populacji w badaniu Goerres 2005.............................................................................................. 246
Tabela 117. Wyniki obrazowania porównywanymi metodami w stosunku do testu referencyjnego – badanie Goerres
2005 – w przeliczeniu na pacjentów .............................................................................................................................. 248
Tabela 118. Parametry skuteczności diagnostyki za pomocą porównywanych testów w badaniu Goerres 2005 w
przeliczeniu na pacjentów.............................................................................................................................................. 248
Tabela 119. Charakterystyka populacji ......................................................................................................................................... 251
Tabela 120. Wpływ badania PET-CT na zmianę leczenia w raku głowy i szyi ........................................................................... 253
Tabela 121. Zmiana w leczeniu raka głowy i szyi pod wpływem PET-CT................................................................................... 254
Tabela 122. Charakterystyka pacjentów włączonych do badania Heinrich 2005................................................................... 257
Tabela 123. Charakterystyka zastosowanego skanera i sposobu wykonywania badania PET-CT ........................................ 258
Tabela 124. Liczby pacjentów z wynikiem TP, FP, FN i TN w badaniu Heinrich 2005, PET-CT vs CT z kontrastem................... 260
Tabela 125. Parametry opisujące skuteczność diagnostyczną porównywanych metod obrazowania, PET-CT vs CT
z kontrastem...................................................................................................................................................................... 260
Tabela 126. Liczby pacjentów z wynikiem TP, FP, FN i TN w ocenie obecności przerzutów odległych, PET-CT vs metody
konwencjonalne............................................................................................................................................................... 261
Tabela 127. Parametry EBM opisujące skuteczność diagnostyczną porównywanych metod diagnostycznych, PET-CT
vs metody konwencjonalne ........................................................................................................................................... 262
Tabela 128. Prawdopodobieństwo wystąpienia zmiany postępowania onkologicznego u pacjentów diagnozowanych
za pomocą porównywanych metod, PET-CT vs metody konwencjonalne .............................................................. 264
Tabela 129. Zestawienie danych dla PET-CT.................................................................................................................................. 267
Tabela 130. Zestawienie danych dla CT......................................................................................................................................... 267
Tabela 131. Zgodność danej metody obrazowania z testem referencyjnym ........................................................................... 269
Tabela 132. Poprawność oceny odpowiedzi na leczenie ........................................................................................................... 269
Tabela 133. Charakterystyka zastosowanego skanera i sposobu wykonywania badania PET-CT ........................................ 272
Tabela 134. Czułość i dokładność porównywanych metod diagnostycznych w wykrywaniu zmian resztkowych po
leczeniu ablacją przerzutów raka jelita grubego do wątroby, PET-CT vs CT ............................................................ 274
Tabela 135. Ocena badania Antoch 2003 w skali QUADAS ........................................................................................................ 276
Tabela 136. Ocena badania Lardinois 2003 w skali QUADAS ..................................................................................................... 277
331

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Tabela 137. Ocena badania Cerfolio 2005 w skali QUADAS ....................................................................................................... 278
Tabela 138. Ocena badania Shim 2005 w skali QUADAS ............................................................................................................ 279
Tabela 139. Ocena badania Antoch 2004 w skali QUADAS (mieszane)................................................................................... 280
Tabela 140. Ocena badania Antoch 2003 w skali QUADAS (mieszane)................................................................................... 281
Tabela 141. Ocena badania Schmidt 2005 w skali QUADAS...................................................................................................... 282
Tabela 142. Ocena badania Freudenberg 2005 w skali QUADAS ............................................................................................. 283
Tabela 143. Ocena badania Gutzeit 2005 w skali QUADAS........................................................................................................ 284
Tabela 144. Ocena badania Freudenberg 2003 w skali QUADAS .............................................................................................. 285
Tabela 145. Ocena badania Schaefer 2004 w skali QUADAS ..................................................................................................... 286
Tabela 146. Ocena badania Cerfolio 2005 w skali QUADAS (rak przełyku i żołądka) ............................................................ 287
Tabela 147. Ocena badania Kula 2005 w skali QUADAS ............................................................................................................. 288
Tabela 148. Ocena badania Grisaru 2004 w skali QUADAS ........................................................................................................ 289
Tabela 149. Ocena badania Hauth 2005 w skali QUADAS .......................................................................................................... 290
Tabela 150. Ocena badania Makhija 2001 w skali QUADAS....................................................................................................... 291
Tabela 151. Ocena badania Nahas 2005 w skali QUADAS.......................................................................................................... 292
Tabela 152. Ocena badania Freudenberg 2004 w skali QUADAS .............................................................................................. 293
Tabela 153. Ocena badania Zimmer 2003 w skali QUADAS........................................................................................................ 294
Tabela 154. Ocena badania Wild 2006 w skali QUADAS ............................................................................................................. 295
Tabela 155. Ocena badania Branstetter 2005 w skali QUADAS .................................................................................................. 296
Tabela 156. Ocena badania Goerres 2005 w skali QUADAS....................................................................................................... 297
Tabela 157. Ocena badania Koshy 2005 w skali QUADAS .......................................................................................................... 298
Tabela 158. Ocena badania Heinrich 2005 w skali QUADAS ...................................................................................................... 299
Tabela 159. Ocena badania Antoch 2004 w skali QUADAS ........................................................................................................ 300
Tabela 160. Ocena badania Veit 2006 w skali QUADAS .............................................................................................................. 301
Tabela 161. Wyniki wyszukiwania w bazie Cochrane .................................................................................................................. 302
Tabela 162. Wyniki wyszukiwania w bazie Pubmed ..................................................................................................................... 303
Tabela 163. Wyniki wyszukiwania w bazie Embase...................................................................................................................... 304
332

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
22. SPIS WYKRESÓW
Wykres 1. Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej PET-CT w ocenie wielkości guza pierwotnego ................... 113
Wykres 2. Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej CT w ocenie wielkości guza pierwotnego .......................... 113
Wykres 3. Iloraz szans uzyskania zgodnej z testem referencyjnym oceny wielkości guza pierwotnego (cecha T), PET-
CT vs CT.............................................................................................................................................................................. 114
Wykres 4. Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej PET-CT w ocenie zajęcia węzłów chłonnych ..................... 118
Wykres 5. Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej CT w ocenie zajęcia węzłów chłonnych ............................ 118
Wykres 6. Iloraz szans uzyskania zgodnej z testem referencyjnym oceny zajęcia węzłów chłonnych (cecha N), PET-
CT vs CT.............................................................................................................................................................................. 119
Wykres 7. Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej PET-CT w ocenie stopnia zaawansowania choroby
nowotworowej (TNM) ....................................................................................................................................................... 122
Wykres 8. Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej CT w ocenie stopnia zaawansowania choroby
nowotworowej (TNM) ....................................................................................................................................................... 123
Wykres 9. Iloraz szans uzyskania zgodnej z testem referencyjnym całkowitej oceny zaawansowania choroby
nowotworowej, PET-CT vs CT ........................................................................................................................................... 123
Wykres 10. Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej PET-CT w ocenie wielkości guza pierwotnego wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji ............................................................................................................ 134
Wykres 11. Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej MRI w ocenie wielkości guza pierwotnego wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji ............................................................................................................ 135
Wykres 12. Iloraz szans uzyskania zgodnej z testem referencyjnym oceny wielkości guza pierwotnego (cecha T)
wśród pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI....................................................................... 136
Wykres 13. Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej PET-CT w ocenie zajęcia węzłów chłonnych wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji ............................................................................................................ 138
Wykres 14. Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej MRI w ocenie zajęcia węzłów chłonnych wśród
pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji ............................................................................................................ 138
Wykres 15. Iloraz szans uzyskania zgodnej z testem referencyjnym oceny zajęcia węzłów chłonnych (cecha N)
wśród pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI....................................................................... 139
Wykres 16. Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej PET-CT w ocenie występowania odległych przerzutów
nowotworowych wśród pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji ................................................................... 142
Wykres 17. Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej MRI w ocenie występowania odległych przerzutów
wśród pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji ................................................................................................ 143
Wykres 18. Iloraz szans uzyskania zgodnej z testem referencyjnym oceny występowania odległych przerzutów
nowotworowych (cecha M) wśród pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI....................... 144
Wykres 19. Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej PET-CT w ocenie zaawansowania choroby
nowotworowej wśród pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji....................................................................... 147
Wykres 20. Metaanaliza wyników dokładności diagnostycznej MRI w ocenie zaawansowania choroby nowotworowej
wśród pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji ................................................................................................. 148
Wykres 21. Iloraz szans uzyskania zgodnej z testem referencyjnym oceny stopnia zaawansowania choroby
nowotworowej (cecha TNM) wśród pacjentów z nowotworami o różnej lokalizacji, PET-CT vs MRI..................... 149
Wykres 22. Metaanaliza czułości diagnostycznej metody PET-CT wśród pacjentów z przerzutami nowotworowymi w
obrębie szyi ....................................................................................................................................................................... 168
Wykres 23. Metaanaliza czułości diagnostycznej metody CT wśród pacjentów z przerzutami nowotworowymi w
obrębie szyi ....................................................................................................................................................................... 169
Wykres 24. Iloraz szans wykrycia nowotworu pierwotnego wśród pacjentów z przerzutami w obrębie szyi ........................ 170
Wykres 25. Czułość badania PET-CT............................................................................................................................................... 177
Wykres 26. Czułość badania CT...................................................................................................................................................... 178
Wykres 27. Swoistość badania PET-CT ............................................................................................................................................ 178
Wykres 28. Swoistość badania CT ................................................................................................................................................... 179
Wykres 29. Wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego badania PET-CT ............................................................................... 180
Wykres 30. Wskaźnik wiarygodności wyniku dodatniego dla CT................................................................................................ 181
333

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
Wykres 31. Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego dla badania PET-CT ........................................................................... 182
Wykres 32. Wskaźnik wiarygodności wyniku ujemnego dla badania CT .................................................................................. 183
Wykres 33. Diagnostyczny iloraz szans dla PET-CT........................................................................................................................ 184
Wykres 34. Diagnostyczny iloraz szans dla CT............................................................................................................................... 185
Wykres 35. Dokładność dla PET-CT ................................................................................................................................................. 186
Wykres 36. Dokładność dla CT........................................................................................................................................................ 186
Wykres 37. Metaanaliza czułości badania PET-CT w wykrywaniu nawrotów raka jajnika ...................................................... 220
Wykres 38. Metaanaliza czułości badania CT w wykrywaniu nawrotów raka jajnika ............................................................. 221
Wykres 39. Metaanaliza czułości badania PET-CT w wykrywaniu nawrotu raka tarczycy ...................................................... 230
Wykres 40. Metaanaliza dokładności diagnostycznej badania PET-CT..................................................................................... 232
Wykres 41. Metaanaliza dokładności diagnostycznej badania scyntygraficznego całego ciała z I 131 ............................... 232
Wykres 42. Metaanaliza (model efektów stałych) proporcji chorych ze zmianą leczenia raka głowy i szyi po
wykonaniu badania PET-CT............................................................................................................................................. 255
334

Porównawcza analiza koszt-efekt pozytonowej tomografii emisyjnej PET-CT w diagnostyce onkologicznej
23. SPIS RYSUNKÓW
Rysunek 1. Współczynniki zapadalności i umieralności dla najczęstszych nowotworów na świecie w krajach
rozwijających się i rozwiniętych [1].................................................................................................................................. 30
Rysunek 2. Europejskie średnie 5-letnie przeżycia względne (%) dla wybranych 42 nowotworów, dorosłe osoby (15–
99 lat życia) diagnozowane w okresie 1990–1994 i obserwowane do 1999 roku [5]................................................. 34
Rysunek 3. Zapadalność i umieralność na raka jajnika w wybranych regionach geograficznych [7] ................................... 66
Rysunek 4. Algorytm postępowania w raku trzustki, źródło: Polska Unia Onkologii, Zalecenia postępowania
diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych u dorosłych, pod red. M. Krzakowskiego [6]......... 80
Rysunek 5. Zjawisko anihilacji i detekcja wytworzonego promieniowania gamma.................................................................. 90
Rysunek 6. Rozsiew nowotworu – w lewej pachwinie przerzutowo zmienione węzły chłonne a) obraz CT; b) obraz PET-
CT; c) obraz PET................................................................................................................................................................... 90
335