Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
një “unë” të krijuesit që di të identifikohet me fatin e njerëzve të thjeshtë. Në rrëfimin lirik të
unit të këtij poeti në të shumtën e rasteve do të inkuadrohet një shpirt i dramatizuar poetik.
Eqrem Basha e të tjerë, tek të cilat vepra poetike ekziston si një abstrakt gjuhësor stilistik
modern (Letërsia me shembuj për klasën IV të shkollave të mesme, 1996, f. 11). Në
veprat e tyre ndizej një zjarr i brendshëm shpirtëror që për herë të parë fliste shqip me një
petk të ri gjuhësor. Ndërsa në letërsinë bashkëkohore të artit modern, ishte M. Camaj ai që i
hapi rrugë interpretimit të aktit foljor si mjet krijimtarie të subjektit të identitetit të shfaqur në
çështjet etike-poetike letrare. Çështja e interaksionit të pragmatizmit, poezia kah mesi i
viteve ’60 dhe fillimi i viteve ’70, pas krijimit të një klime pak a shumë liberale politike, tek
një mori krijuesish që patën defiluar një dekadë më parë, në veprat e tyre poetike sillnin një
gjuhë tjetërfare nga ajo që ishim mësuar të lexonim. Në këto vepra ndizej një zjarr i
brendshëm shpirtëror që për herë të parë fliste shqip me një petk të ri gjuhësor. Tek këta
krijues është bërë e domosdoshme rrjedha frytëdhënëse e procesit poetik, sidomos risia e
ngjyrimit gjuhësor me premisa të brendshme stilistike dhe figurative, gjatë së cilës janë
vërejtur një numër pikash të përbashkëta në qasjet e këtyre poetëve. Poetët për shembull,
fillojnë të marrin fizionominë e çlirimit të shpirtit njerëzor dhe nisin të profilizohen llojet e
ndryshme të artit të tyre poetik. Bie fjala në poezinë e B. Musliut, është zhvilluar faza e
mendimit të tij poetik, në të cilën bëhet një sintezë në mes reales dhe imagjinares, në të cilën
shihet dhe preket ajo që sugjerohet. Ne mendojmë se këta janë problemet gjuhësore dhe
filozofike në përgjithësi që kanë ndikuar vetvetiu në cështjen e identitetit në poezinë shqipe
në tërësi. Ndërsa në koncepcionet e emrave dhe emërtimeve – në të cilat janë përfshirë
kategoritë e lojës gjuhësore pa rregulla të forta, sepse këta kanë pasur vetëm rëndësi
stabilizimi të përkohshëm – ngaqë janë treguar si themel i deklaruar ose jo, të qasjeve të
shumta të teorive bashkëkohore letrare. Këtu fjalën e kemi tek dekonstrukcionet e
ndryshme, te teoritë psikoanalitike ose të lindura dhe tek ato politike. Vërejmë se në disa prej
krijimeve poetike ndeshim në një mënyrë disa prej teorive të përmendura, kuptohet në
mënyrën e tyre specifike, ku është manifestuar problemi i lidhjes reciproke të emrave dhe
identiteteve. Duke i hetuar në mënyrë të qartë pikat e përbashkëta gjatë gjithë qasjeve të
përmendura, arrijmë në përfundimin se secili identitet poetik është një konstrukt diskurziv, i
formësuar në të sotmen përmes gjuhës së stabilizuar e cila e përshkruan gjendjen e
subjekteve të forta ose esenciale. Kjo do të thotë se subjektet janë fragmentuar dhe marrin
pozicione subjektive plurale, kurse, identiteti kulturor (klasor, gjinor, politik, etnik...) ka
qenë kaherë apo përkohësisht i stabilizuar me „pikën e qepur“ t vargut poetik. Procesi i cili e
ka mundësuar këtë përforcim të përkohshëm të rëndësisë së krijimtarisë poetike, duke qenë i
lidhur me relacionet e forcës poetike-letrare dhe politikës kulturale. Kjo forcë kaherë nuk
ka qenë stabile ose statike, sepse çdoherë kanë dalë në rrafshet e ndryshme të përditshmërisë,
poetë të rinj dhe produktiv të cilët me poezitë e tyre kanë ndikuar në krijimin e subjektit të
identitetit. Vetë „forca e emërtimeve“, krijimit të subjektit ose përjashtimeve, i ka takuar
bindjes politike, ndërsa mungesa e fuqisë krijuese është arsyetuar me „emërtimin“ e
subjektit. Identiteti i poetit dhe poezisë së tij në shoqërinë shqiptare ka funksionuar në atë
masë ashtu siç kanë funksionuar lojërat gjuhësore. Këtu nuk e kemi fjalën për të kritikuar
ashpër pozitat ku ndodhemi sot, por për të interpretuar dhe për të argumentuar
kompleksitetin e procesit tonë letrar gjatë një faze kur liria e individit ishte edhe më e paktë,
ashtu si liria prej gaforreje të cilën e përmend Migjeni te poezia “Të lindet njeriu” (Migjeni,
Vepra, Shtëpia Botuese N. Frashëri, 1989, f. 87).
~ 97 ~