Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
gjuhësore dhe kritereve të gojtarisë në folklorin e viseve të Veriut (Zhugra 2001); Strukturat
e këngëve të kreshnikëve, vlerat e antroponimeve në poemën "Lahuta e Malësisë (Shih më
gjerë artikujt e Gj.Shkurtajt), etj. Punimet e tyre karakterizohen me përpjekjet që problemi
etnolinguistik (qoftë leksikor aose frazeologjik) të shqyrtohet në kontekste tëndryshme
folklorike, me çka rëndësi të veçantë u kushtohet pyetjeve etnologjike. Asnjë nga autorët nuk
përdor metodën e krahasimit me kulturat tjera të afërt apo të largët, dhe as që u jep ndonjë
rëndësi arealeve etnolinguistike.
Zhvillim më të madh në fushën e etnolinguistikës kemi në vitet e nëntëdhjeta, edhe
pse nuk mund të themi se kemi studime të organizuara apo të flitet për një shkollë
etnolinguistike shqipe. Gjatë kësaj periudhe në kombinim me metodat tjera gjuhësore, çasja
etnolinguistike paraqitet në punimet e disa studiuesve si te Gjovalin Shkurtaj, Osmani, T.;
Pepa, S., Nexhip Mërkuri, Zhugra, A., Shpuza J. etj.
Meqë në hapësirat shqiptare, ende nuk mund të flasim për ndonjë studim
etnolinguistik, dhe meqë çdo autor ka qëndrim individual, në këtë punim do të sjell një
pasqyre e studimeve të autorëve të ndryshëm shqiptar që kanë prek apo trajtuar tema nga
fusha e etnolinguistikës.
2.2. Eqrem Çabej: Etnolinguistika dhe etimologjia
Perspektivën e saj të veçantë, etnolinguistika e gjen edhe në hulumtimet etimologjike.
Nga ana tjetër etimologët rrallë e përdorin metodën etnolinguistike, ata para së gjithash këtë
metodë e përdorin për të plotësuar qëndrimet e ndryshme etimologjike, si një lloji digresioni
etnolinguistik ose fusnote. Raporti i etimologjisë ndaj etnolinguistikës, më tepër ka të bëj me
nevojën e etimologjisë për tu hapur në kontekst gjuhësor dhe jashtëgjuhësor. Një qëndrim të
tillë shpreh edhe filologu shqiptar Eqrem Çabej, i cili në shkrimet e tij flet qartë, se:
"etnografia është e caktuar të thotë fjalën e vet në këtë çështje, por në anën tjetër është
dëshmia autoritative e gjuhës, si një element vendimtar në përcaktimin e një kulture”.
Babai i gjuhësisë shqiptare, përveç që konsiderohet si njëri ndër etimologët më të
mëdhenj, Çabej mund të radhitet edhe në mesin e studiuesve të një orientimi etnolinguistik
dhe këtë e dëshmojnë shumë fakte.
Eqrem Çabej hap perspektiva të reja për zhvillimin e etimologjisë dhe
etnolinguistikës. Dukuritë kulturore i vështron në sinkroni dhe në diakroni, por edhe në
raport krahasues me elementet ekzistuese te popujt dhe gjuhët e tjera, pra marrëdhëniet
reciproke që mund të kushtëzonin njëra-tjetrën, për të arritur në këtë mënyrë të paraqesë
strukturën e kulturës sonë në përgjithësi dhe përcaktimin e veçorive kulturore etnike.
Në mesin e punimeve të shumta të Eqrem Çabejt, janë të shumta ato që ndihmojnë në
mënyrë të mirëfilltë dhe domethënëse shkencën e etnologjisë,siç janë punimet: "Disa
eufemizma të shqipes ", "Vendbanimi i hershëm i shqiptarëve në Gadishullin Ballkanik
në dritën e gjuhës e të emrave të vendeve ", "Disa figura të besimeve popullore shqiptare
", "Disa aspekte të kulturës popullore shqiptare në vështrim gjuhësor " si dhe "Zakone
dhe doke të shqiptarëve ".
Por,mund të themi se përveç këtu, edhe një numër shumë më të madh punimesh e
trajtesash gjejmë elemente që ndriçojnë edhe fenomene të ndryshme kulturore, siç është psh.
sqarimi i fjalëve të ndryshme në fjalorin etimologjik, me ç'rast gjatë një analize të një fjale
zbulohen shtresime të ndryshme kulturore apo qoftë ndoshta edhe vetëm një evolucion
kulturor përbrenda një fenomeni dhe një emërtimi.
~ 90 ~