Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
nevoja dhe domosdoshmëria për gërshetimin e këtyre dy drejtimeve, pra edhe e aplikimit të
metodave të ndërsjella në hulumtimin e kulturave të ndryshme, me qëllim të kuptimit sa më
të saktë të popujve të ndryshëm. Si rrjedhojë e kësaj, në hapësirën amerikane, ashtu si edhe
në shtetet tjera etnolinguistika dallohej nga studimet antropologjike dhe etnografike të
bashkësive vendase, siç janë p.sh. taksonomia e bimëve, sëmundjet, terminologjia e
farefisit, emrat e ngjyrave dhe tabutë gjuhësore.
Pikëpamje të ngjashme, por megjithatë tjera kishte edhe linguistika etnografike apo
kontekstuale angleze, përfaqësues kryesor të së cilës ishin antropologu Bronislav Malinovski
dhe linguisti John Firth, të cilët hulumtuan ndikimin e kontekstit civilizues në
gjuhë. 132 Hap shumë të rëndësishëm në gërshetimin e aplikimit të metodave bëri antropologu
i njohur francez Claude Levi-Strauss, i cili shfrytëzoi strukturalizimin e zbuluar nga
linguistët në hulumtimet e mëtejshme të tij antropologjike, duke e përdorur atë sidomos në
studimin e miteve, por edhe në lëmi të tjera si p.sh. në analizimin e marrëdhënieve gjinore
(fisnore). Pra, siç shihet, kjo metodë hulumtuese ishte mjaft e popullarizuar edhe në Evropë,
kështu që një teori të ngjashme e përpunoi edhe R. Mesinger dhe e quajti "Fjalët dhe
sendet" 133 përkrahës të së cilës ishin edhe Norbert Jokli dhe nxënësi i tij Eqrem Çabej. 134
Në botën sllave, rrethi i studimeve etnolinguistike zgjerohet edhe më tej, tani më me
termin etnolinguistikë kuptohet edhe raporti midis gjuhës dhe kulturës tradicionale, sidomos
asaj shpirtërore, krijimtarisë popullore, e cila përfshinë mitologjinë dhe religjionin, besimet,
rritet, folklorin dhe artin. 135 Kështu etnolinguistika ndërlidhet me një numër të madh të
fushave shkencore, nga etnologjia dhe etnopsikologjia deri te dialektologjia, etimologjia dhe
historia e gjuhës. Mund të përfshihen edhe terminologji tjera popullore të profesioneve si
dhe fushave tjera – të themi, studimi i shprehjeve gjuhësore të subkulturave
bashkëkohore dhe zhanreve paraletrare, tifozërisë sportive, kompozimet e reja të
muzikës popullore e deri te nekrologjitë. (Čolović 2000 dhe libra tjera të tij)
2. Formulimi i problemit
2.1. Etnolinguistika shqiptare
Përdorimi i kësaj disipline gjuhësore, në hapësirat shqiptare u paraqit me shume
vonesë në krahasim me shkollat tjera botërore dhe paraqitet në dekadën e fundit të shek.XX.
Megjithatë, dijetarët shqiptarë kanë marrë role që lidhen jo vetëm me gjykimin e gjuhëtarit e
etnolinguistit, por edhe me atë të etnologut. Si pasojë e një pune pasionante e të organizuar,
është mbledhur një lëndë e begatë eufemistike. Eufemizmat janë trajtuar fillimisht nga
mjeshtri i shqipes, Çabej, por pas viteve 90 u bënë objekt gjykimi i gjuhëtarëve e
dashamirëve të gurrës popullore shqipe, si: Pasqyrimi i eufemizmave në letërsinë gojore dhe
artistike (Osmani-Pepa 1995-1996); Etnolinguistika ne veprën e Çabejt ( Zhurga 2003);
Disa eufemizma të shqipes (Çabej 1976:17); Vëzhgim për emrat familjarë të shqiptarëve
(Shpuza:1998); Sisteme e struktura, raporte (Sejdiu 2002); Rreth normave të sjelljes
132
Po aty.
133
Mark Tirta: Franc Nopça- studiues i mirënjohur i etnokulturës shqiptare, Kultura Popullore 1-
2,1993,Tiranë, f.155.
134
E. Çabej, Studime Gjuhësore I, Parathënie f. VIII.
135
Pasqyrë më të gjerë jep Tolstoj, N.I (1995). Jezik slovenske kulture. Niš: Prosveta, sidomos në
titullin „Etnolingvistika u krugu humanističkih disiplina“, 31-46.
~ 89 ~