Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
-(ë)sinë, vetëm emri qelbësinë. (-(ë)ri) dhe –(ë)si dhe në shqipen sot janë shumë
produktive, –(ë)sinë është më pak, ndërsa prapashtesa –ni del në një vetëm në një numër to
kufizuar emrash.
Me prapashtesën –icë, gjejmë emrat buollicë dhe shumicë. Nuk vepron më.
-im-/ -imë. Në veprën që kemi objekt studimi, me –im kemi gjetur 13 fjalë: durim,
kushtim, mundim, nderim, ngushëllim, ngjënim, pushim, shkushullim, governim, ndërim,
ngadhënjim, kushtime, i pabesim; kurse me –imë 4: vetëtimë, bubullimë, sokëllimë, vetëtimë
dhe dhezëllimë.
Me -m(ë) 3 emra: pështymë, frymë dhe krizmë. Prapashtesa –im është ndër
prapashtesat më prodhimtare të shqipes, –imë sot nuk është më aktive, ndërsa prapashtesa -
më nuk është më e gjallë.
Me parashtesën –m dhe me nyjëzim gjejmë 36 mbiemra në librin e Buzukut: e
amëshuome, e bekuome, e dëshëruome, të dhunuome, i endërruom, i endigluom, i endijyem,
e faruome, e festuome, e glorifikueme, i gjykuom, i këmbyem, të kënduom, i majm, e
mbapëme, i munduom, i nvarm, i gënjyem, e ngarkuome ( me kuptimin me barrë 110 ), të
ngushulluome, i përfaruom, i pëlqyem, i publikuem, të penduome, e përdame, e përtërme, e
pushuome, të qendruome, e rezuome, e sodme, i shtuom, e shekruome, i tepërm, i tukejm, i
vetëm. Nuk është prodhimtare.
Me -(i)sht gjejmë 4 ndajfolje: gërqisht (me metatezë nga Greqi), letisht, xhudhish,
ligjisht.
Me -shim(çim) janë formuar 5 ndajfolje: eçim, gëzuoshim, reshim, padhimshim dhe
përhirshim. Është mjaft prodhimtare dhe po gjallërohet gjithnjë e më shumë.
Me nyjëzim dhe prapashtesim –shim kemi 15 mbiemra: i ditëshim, i ndriçim, i duruoshim, i
dishim, e dhimshime, i dhunuoshim, i ngaeshim, i mëshiershim, e ngënjyeshime, i ndershim, i
nevojshim, i rreshim, të shishim, të vëjyeshim, të zdriçime
Edhe kjo është ndër mënyrat më prodhimtare.
Me prapashtesën –shti, gjejmë emrin madhështi.
Me –shkë, mbiemri e zeshkë ( e zezë>zeshkë, ku ka rënë z-ja në grupin e tri
konsonantesh: e zeshkë: e zeshkë). 111 Nuk vepron më.
Me –nik një emër pashnik (perde, mbulesë). Nuk është më aktive.
Me –o gjejmë 37 folje: u ambëltuom, afëroj, besonj, mbukuroj, dëshmonj, denjoni,
dhunoni, dëshëron, forcon, feston, faron, formon, frujtonj, fluturon, gjmuom, idhënuo, lëfton,
largon, lëvdoj, lironi, mbaroi, mundoj, meritojmë, mjeko, ndimo, ordënuom, paguonjinë,
provonjë, punoni, shumonj, shtegtoi, shenjtoi, trajtonj, vepëroi, vono, vizitove, vononjë.
Prapashtesën –o në veprën e Buzukut e ndeshim edhe në variantet –(ë)no zotënonj,
turpëroj, regjënoj dhe shenjtëroj dhe –(ë)zo: lulëzonetë dhe -to: ambëltuom, rangëtuom,
tregëtuo, të cilat kanë dalë gjatë zhvillimit të brendshëm të shqipes.
Prapashtesat –o është bërë shumë prodhimtare, ndërsa -(ë)no vepron më pak.
Me prapashtesën -or( -uor) në librin e Buzukut gjejmë krahëruorë, kalor, kaluar,
dasmor, zemëruour.
Me tor (-tuor): gjator, punëtor, fajtuor, shërbëtore. Në shqipen e sotme –or ka
prodhimtari shumë të madhe, ndërsa –tor më pak.
110
Çabej, E. Studime gjuhësore, VI, Prishtinë, 1988, f. 216
111
Mulaku, R. Parashtesat dhe prapashtesat e gjuhës shqipe në shkrime të vjetra, Prishtinë 1998, f.
173
~ 84 ~