Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
gegërishtes, i përkasin vetëm së folmes së Shkodrës me rrethinë; të folmet e tjera të
gegërishtes, si ato të gegërishtes verilindore, gegërishtes qendrore dhe ato të Shqipërisë së
Mesme nuk e kanë këtë mbaresë rasore, prandaj kjo ka karakter të kufizuar dialektor dhe nuk
është e gjithë gegërishtes dhe nuk mund të merret si element valid për dallimet dialektore të
gjuhës shqipe.
3.4. Emrat mashkullorë, që mbarojnë me grup vokalik ue/ua, si: përrua, krua, ftua
etj., kur të skajohen në të folmet e gegërishtes marrin një n p.sh. prroni, kroni, ftoni etj.,
ndërsa në të folmet e toskërishtes dalin pa këtë n, p.sh. përroi, kroi, ftoi etj. Edhe kjo veçori e
gegërishtes nuk i përfshin të gjitha të folmet e dialektit të gegërishtes, por vetëm gegërishten
veriperendimore, ndërkaq të folmet e gegërishtes jugore këto fjalë i kanë pa n, sikurse ato të
toskërishtes.
3.5. Emrat në toskërishte, kur janë në rasën kallëzore, i shkurtojnë trajtat e tyre, p.sh.
djalnë për djalin, lisnë për lisin, burrnë për burrin etj. Këso shkurtimesh, konstaton Rrota, i
ndesh njeriu edhe në shkrimet e shkrimtarëve të vjetër shqiptarë te Buzuku, Budi e Bogdani.
Sipas këtij konstatimi të Rrotës 91 del se dikur të dy dialektet kanë pasur forma gjuhësore
plotësisht të barabarta, por më vonë të folmet e gegërishtes kanë ndryshuar, d.m.th. i kanë
zgjeruar format gjuhësore të tyre. Ky është një fenomen gjuhësor interesant që kërkon
studime të mëtejme, sepse është e njohur që të folmet dialektore të gegërishtes gjithnjë dalin
më inovuese, d.m.th. që i thjeshtojnë trajtat gjuhësore më tej (khs. p.sh. lexuem-lexue-lexu,
punuem-punue-punu etj.).
3.6. Ndër emrat foljorë, thotë Rrota 92 , toskërishtja i përdor më shpesh ata që dalin
me sufiksat –je, -ja, si p.sh. ardhje, nisje, sjellje, thirrja, sjellja etj. Këtu, siç mund të
vërehet, nuk kemi të bëjmë me dy prapashtesa, por me një të vetme dhe kjo është
prapashtesa –je ndërkaq –ja është varianti i shquar i së njëjtës fjalë dhe nuk mund të jetë
prapashtesë tjetër. Emrat e këtillë gegërishtja i përdor në dy-tri forma. Një herë i përdor si
femërorë të thjeshtë, p.sh. dala e gjasë, u ka ra sëmunda, ma e mirë ika se mbeta (khs. ikjambetja).
3.7. Mbiemrat foljorë në të folmet e toskërishtes përveç nyjes së përparme nuk marrin
sufiksin e, siç ndodh në të folmet e gegërishtes, p.sh. vitin e kaluar, javën e kaluar, ndërsa në
gegërishte: vitin e kaluem, por javën e kalueme.
3.8 .Përemrat pronorë i, e vet përdoren në gegërishte, ndërsa në toskërishte gjithnjë
dalin i, e, të tij, i, e, të saj, p.sh. Mbretnesha me bijt e vet tani u ngjit në kështjellë; toskërisht:
Mbretëresha me bijtë e saj u ngjit në kështjellë. Ky dallim dialektor ka qenë i mirëfilltë në
kohën kur Rrota i bënte këto studime për dallimet dialektore të shqipes, mirëpo sot gjendja
mund të ketë ndryshuar edhe në të folmet e veçanta të toskërishtes, sepse përemri i, e vet
është normëzuar dhe duke u përdorur vazhdimisht në gjuhën letrare është përhapur edhe në
të folmet e veçanta të toskërishtes.
91 Po ai, po aty
92 Po ai, po aty
~ 77 ~