Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KONFERENCA VJETORE E SHKENCËS ‘JAVA E SHKENCËS 2012
pjesëmarrjen e aktorëve dhe përgatitjen e skenës, kjo nuk do të thotë se teksti si i tillë nuk ka
vlera.
Rol të veçantë në receptimin e veprave letrare në përgjithësi e të dramës në veçanti,
ka parafytyrimi si aktivitet i brendshëm i lexuesit. Kur lexohet një dramë, ajo çka e bën atë
më të realizueshme për t’u kuptuar është parafytyrimi. Parafytyrohet vendi ku zhvillohen
ngjarjet, parafytyrohet mënyra se si duken personazhet, veprimet e tyre, mimika e tyre në
çaste e situata të ndryshme etj., e në këtë mënyrë bashkë me thurjen e shthurjen e ngjarjeve
arrihet receptimi i plotë i saj. Kur kjo vepër vihet në skenë, të gjitha këto parafytyrime
humbin, sepse zëvendësohen më imazhe reale të interpretuara nga aktorët, por në të njëjtën
kohë edhe receptimi ndaj veprës mund të ndryshojë. Por kjo nuk ndodh vetëm me dramën.
Tashmë shumë nga veprat më të njohura botërore në prozë, por edhe epike, janë bërë filma,
shumë prej tyre mjaft të suksesshëm, të tjerë dështime të plota. Natyrisht, receptimi ndaj
veprës së shkruar dhe asaj të konvertuar në film nuk është i njëjtë. Këtë e bën të mundur vetë
natyra e veprës së shkruar, përkundër natyrës së veprës filmike.
Nganjëherë është e pamundur të konkurrosh me fuqinë e pamatë e të
mrekullueshme të shprehjes gjuhësore. Bie fjala, sa e sa herë është projektuar në film epi
“Iliada”, por pavarësisht teknologjisë dhe artit të aktorëve është e pamundur që filmi të
përcjellë të njëjtat ndjesi estetike receptive që përcjell vetë epi i shkruar. Bukuria e Helenës
është një nga themelet bazë të thurjes së ngjarjeve, por asnjë aktore sa do të papërsëritshme
ta ketë bukurinë, asnjë bukuri nuk mund të krahasohet me bukurinë e dhënë përmes fjalëve
të Homerit. Gjuha ka rrugët e saj për të ecur përpara. Teknika gjuhësore e Homerit e evoluar
në stadet më të larta, ka gjetur një rrugë tërësisht origjinale dhe komplet të pamundur për t’u
marrë nga kineastët e për t’u vendosur në film. Ai nuk zgjedh të përshkruajë bukurinë e
Helenës, sepse kjo zgjedhje do ta banalizonte bukurinë e saj, ai zgjedh që me anë të gjuhës të
përshkruajë reagimet e të tjerëve ndaj bukurisë së saj, madje edhe reagimet e vetë natyrës,
kur Helena del mbi bedenat e Trojës, lufta në fushëbetejë ndalet, ushtarët ngelin të ngrirë nga
bukuria rrëzëllitëse, zogjtë e pushojnë këngën e dielli ndalet për një çast që ta kundrojë.
Prandaj sa i përket receptimit, mund të themi se filmi sjell vetëm një shkëndijë nga universi i
veprës letrare dhe si i tillë emiton një pjesë shumë të vogël të saj.
Recensentë:
Prof.Dr. Liman Matoshi , profesor në Universitetin e Prishtinës – Fakulteti i
Filologjisë.
Prof.asc.Dr. Qibrie Demiri-Frangu, profesoreshë në Universitetin e Prishtinës –
Fakulteti i Filologjisë
~ 71 ~